"Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και Τιμωρία – Τα αίτια της εγκληματικής πράξης". Κύριο ερευνητικό ερώτημα: "Ποιον παράγοντα θεωρείτε σημαντικότερο για την τέλεση του συγκεκριμένου εγκλήματος, σύμφωνα με την προσωπικότητα του δράστη;" Πολιτική Παιδεία (Β' Λυκείου)

1. Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α Κ Ρ Ι Π Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Α Ν Τ Ι Γ Ο Ν Η
2017
ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ, «ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ» -
ΤΑ ΑΙΤΙΑΤΗΣ ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΑΣΠΑ ΠΑΝΩΜΕΡΙΤΗ, Β3
ΓΕΛ ΚΑΡΕΑ

2. [1]
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η εργασία αυτή εντάσσεται στο Κεφάλαιο «Αποκλίνουσα Συμπεριφορά» (Πολιτική
Παιδεία, Β’ Λυκείου).
Αποκλίνουσα συμπεριφορά ορίζεται το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο ή μια
κοινωνική ομάδα δεν υπακούει στους νομικούς ή κοινωνικούς κανόνες.
Γενικά τα αίτια της αποκλίνουσας συμπεριφοράς μπορεί να είναι:
 Πολιτικά (πολιτικές θέσεις, πολιτικό προσκήνιο εποχής).
 Κοινωνικά (κοινωνική ανισότητα/διαστρωμάτωση, ταξικότητα).
 Ιδεολογικά (π.χ. ο αποκλίνων μπορεί να είναι ενάντια στο ιδεολογικό πλαίσιο της
εποχής και να επαναστατεί, γεγονός που θεωρείται παράνομο).
 Ψυχολογικά (ο τρόπος που βιώνει ο καθένας την πραγματικότητα, η ψυχολογική
του κατάσταση).

3. [2]
ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ:
Ποιον παράγοντα θεωρείτε σημαντικότερο για την τέλεση του συγκεκριμένου εγκλήματος,
σύμφωνα με την προσωπικότητα του δράστη;
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
 Προσδιορισμός του προβλήματος ή ζητήματος προς διερεύνηση
 Σχεδιασμός του ερευνητικού ερωτήματος, της έρευνας και της συλλογής
δεδομένων
 Βιβλιογραφική ανασκόπηση
 Απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων
 Έκθεση των αποτελεσμάτων

4. [3]
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι είναι ένας μεγάλος Ρώσος συγγραφέας
(1821-1881) μια πανίσχυρη φυσιογνωμία όχι μόνο της Ρωσικής,
αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γνωστά του έργα είναι ''Ο
παίκτης’ ‘Ο αιώνιος σύζυγος'', ''Οι αδερφοί Καραμαζώφ'', ''Ο
ηλίθιος'' και φυσικά το ''Έγκλημα και τιμωρία'' το οποίο είναι και ο
κινητήριος μοχλός της παρακάτω ανάλυσης, καθώς ξεδιπλώνεται
αριστοτεχνικά κάθε πτυχή ενός ανθρώπου ο οποίος, βασισμένος
σε δικά του πρότυπα και αξίες, αποκλίνει. Ο τίτλος του βιβλίου
προϊδεάζει τον αναγνώστη για το περιεχόμενο του.
Το 1866 ο ίδιος κατοικούσε στην Πετρούπολη, λίγα χρόνια μετά την επιστροφή του από
την Σιβηρία οπού είχε εξοριστεί για πολιτικό αδίκημα. Παθιασμένος για τα τυχερά
παιχνίδια, ήταν οικονομικά δυσχερής και σωματικά κατεστραμμένος. Εκείνη την περίοδο
έγραψε και τα καλύτερά του έργα ένα εκ των οποίων είναι και το ''Έγκλημα και τιμωρία''.
Ο Ντοστογιέφσκι εμπνεύστηκε το έργο από ένα αληθινό περιστατικό. Στα μέσα της
δεκαετίας του 1860, ένας φοιτητής είχε δολοφονήσει έναν γέροντα με κίνητρα παρόμοια
με του Ρασκόλνικοφ.

5. [4]
ΠΛΟΚΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ
Στο πασίγνωστο μυθιστόρημα, ο
Ντοστογιέφσκι ανατέμνει την
ανθρώπινη ψυχή που βρίσκεται σε
οριακές καταστάσεις, όπως όταν
εγκληματεί. Φαίνεται ότι τον
απασχόλησαν τα κίνητρα της
εγκληματικής πράξης και η δυνατότητα
λύτρωσης της ψυχής. Έτσι για χάρη του
μυθιστορήματος, συλλαμβάνει ο νους
του μια τραγική φιγούρα ο οποίος
αυτοπροσδιορίζεται ως ''ιδεολόγος εγκληματίας'' και όχι ως ένας κοινός δολοφόνος.
Ο νεαρός Ρασκόλνικοφ, φοιτητής της Νομικής στην Πετρούπολη του 19ου αιώνα, είναι ένα
άτομο ευαίσθητο με φιλοσοφικές ανησυχίες και ευαισθησίες, αναγκάζεται να
εγκαταλείψει τις σπουδές του λόγω μεγάλης ένδειας (υποσιτίζεται, αδυνατεί να πληρώσει
τις σπουδές του).Ο νεαρός φοιτητής έχει ιδιαίτερες απόψεις για την κοινωνία και την
πορεία του ανθρώπου προς το «μεγαλείο». Έτσι παίρνει το νόμο στα χέρια του και
δολοφονεί μια γριά τοκογλύφο και τους εκβιαστές της κοπέλας που αγαπάει αληθινά και
ανιδιοτελή ,της Σόνια, μια πόρνη η οποία όμως είναι καλόψυχη και αναγκάζεται να
συντηρεί τον μέθυσο πατέρα της και την φυματική μητέρα της μέσω αυτού του
επαγγέλματος, υποστηρίζει η ίδια ότι το κάνει από ανιδιοτελή αγάπη. Ο Ρασκόλνικοφ
λοιπόν προσπαθεί να τερματίσει αυτή την ηθική σήψη της κοινωνίας μέσω του φόνου.
Ωστόσο, ο ίδιος δεν μπορεί να ξεπεράσει το ειδεχθές έγκλημα που διέπραξε και να παίξει
τον ρόλο του ισχυρού. Έτσι στο παραπάνω μυθιστόρημα ο αναγνώστης μπαίνει στο
μονοπάτι της εφιαλτικής πορείας προς την τρέλα, το παραλήρημα και τις παραισθήσεις
που τον διαλύουν ψυχικά και σωματικά.
Τελικά, η Σόνια τον πείθει να ομολογήσει το έγκλημά του στις αρχές και οδηγείται στα
κάτεργα της Σιβηρίας για να εκτίσει την ποινή του, όπου η Σόνια τον ακολουθεί. Η
λύτρωση για τον πρωταγωνιστή έρχεται πολύ αργότερα όπου τον βοηθάει και η νεαρή με
την έντονη πίστη της στο Θεό και την άδολη αγάπη της να μετανιώσει.

6. [5]
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ
Ο νεαρός, όπως φαίνεται ιδεαλιστής στην πορεία της εσωτερικής του αναζήτησης και
τρέλας πραγματεύεται ζητήματα αυτοδικίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, θεωρώντας ότι
ανήκει σε μια ξεχωριστή ομάδα ανθρώπων που έχουν την δυνατότητα να λειτουργήσουν
εκτός δικαίου με στόχο την κοινωνική ευημερία και ανέλιξη, και την απαλλαγή της
κοινωνίας από αυτούς που εκμεταλλεύονται (συμβολικός ο φόνος της τοκογλύφου).
Αμοραλιστής και ιδεοληπτικός, ο Ρασκόλνικωφ είναι ταγμένος στο σκοπό του ''όλα
επιτρέπονται'' και αναζήτα την απόλυτη ελευθερία, χωρίς ηθικούς φραγμούς, η υπέρβαση
των κανόνων κατά την πορεία του προς τον ''ανώτερο άνθρωπο'' που δεν φοβάται να
θυσιάσει μια ζωή για να σωθούν πολλές.
Μέσα από τις πράξεις του και τις ιδέες που εκφράζονται στο βιβλίο, αν και ακραίες,
αγωνίζεται ενάντια στην έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης, στην αδικία, στο αντικοινωνικό
και διεφθαρμένο σύστημα. Ο νεαρός αηδιασμένος από την κοινωνία στην οποία ζούσε,
όπου η αδικία κυριαρχούσε, οδηγήθηκε σε δολοφονίες θεωρώντας ότι έτσι θα
''καθαρίσει'' η κοινωνία. Γενικότερα φαίνεται να είχε μια ιδιαίτερη θεώρηση για τον κόσμο
και ορμώμενος από αυτήν και από τις εμπειρίες του οδηγήθηκε στην παράνοια. Πίστευε
ότι σε μία κοινωνία όπου οι ηθικές αξίες και η παιδεία διέρχονται κρίση, ενώ οι νόμοι
τηρούνται υπέρ των εχόντων η τάξη των αδύνατων θα αντιδρούσε. Έτσι έπραξε και ο νέος.
Φυσικά και μια άλλη αιτία που τον οδήγησε στο έγκλημα είναι ότι η κοινωνική αδικία ήταν
προσωπικό του βίωμα καθώς εξαιτίας της άθλιας οικονομικής κατάστασης στην οποία
βρισκόταν τον ανάγκασε να διακόψει τις σπουδές του. Μέρα με τη μέρα το μίσος για την
κοινωνία συσσωρευόταν μέσα του, επομένως το κοινωνικό περιβάλλον επέδρασσε έντονα
στην ψυχή του. Μέσα από τον χαρακτήρα του Ρασκόλνικωφ φαίνεται η πολυπλοκότητα
της ανθρώπινης ψυχής ,εφόσον όταν η ίδια κυβερνηθεί από πάθη, η συμπεριφορά του
ανθρώπου γίνεται απρόβλεπτη, καθώς η λογική παραγκωνίζεται και κυριαρχούν ακραία
συναισθήματα ανεξέλεγκτα τα οποία θολώνουν την ορθή σκέψη. Φαίνεται ότι δεν έχει
κοινωνικοποιηθεί επαρκώς, άλλος ένας λόγος που διαπράττει έγκλημα, εφόσον
παρουσιάζει αποστροφή για το κοινωνικό σύνολο. Επίσης. έχει χάσει την πίστη του στον
Θεό υιοθετώντας την άποψη του πώς είναι δυνατόν ο Θεός να επιτρέπει τόσες αδικίες.

7. [6]
ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ
Ο ίδιος θεωρεί ότι μέσω αυτών των φόνων θα απονεμηθεί η δικαιοσύνη, θα εξαλειφθεί η
αδικία που μαστίζει την κοινωνία του τότε. Φαίνεται ότι έχει θολωμένη κρίση, ένα ακόμα
αίτιο της αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Βλέποντας στα μάτια του την έκπτωτη κοινωνία,
παίρνει θέση.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ένα κίνητρο για όλες αυτές τις πράξεις του, είναι και ένα
αίσθημα τόσο ρομαντισμού όσο και μηδενισμού, βέβαια όλο το βιβλίο χαρακτηρίζεται
από έντονες αντιθέσεις. Είναι ρομαντικός διότι πιστεύει σε έναν κόσμο ιδανικό, όπου δεν
υπάρχουν κοινωνικές τάξεις αλλά κοινωνική δικαιοσύνη, αν και ο τρόπος δημιουργίας
ενός τέτοιου κόσμου βασίζεται στην αφαίρεση της ζωής (ατόμων βέβαια που
διακατέχονται από ηθική σήψη, όμως το δικαίωμα στη ζωή είναι απαραβίαστο). Ο ήρωας
ορμώμενος από τις κακουχίες που είχε δεχθεί, πρόβαλλε αδήριτη ανάγκη να αλλάξει τον
κόσμο, γεγονός που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ''εξιλέωση'' αλλά και δικαίωση.
Φυσικά, δεν έχει τόσο δυνατό χαρακτήρα ώστε να χειριστεί ένα έγκλημα και γι’ αυτό
οδηγείται σε τρέλα. Γενικά, η ψυχολογία του ήρωα σκιαγραφείται από έντονες αντιθέσεις
και εσωτερικές συγκρούσεις, όπως η πάλη του πάθους, του ενστίκτου με την λογική.
Φαίνεται ότι έχει διαμορφώσει ένα ιδιαίτερο αξιακό σύστημα στο μυαλό και στη ψυχή
του.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΗΡΩΑ
Ένας ακόμα λόγος που ο ήρωας οδηγείται στο έγκλημα είναι ότι δεν έχει κοινωνικοποιηθεί
επαρκώς, αλλά αντίθετα εσωτερικεύει σκέψεις και συναισθήματα τα οποία
συσσωρεύονται μέσα του και τον οδηγούν σε βίαια ξεσπάσματα. Επιπλέον, δεν έχει
αφομοιώσει τους κοινωνικούς κανόνες.

8. [7]
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Τελικά έχει τα αντίθετα αποτελέσματα στην κοινωνία καθώς οξύνει την βία και την
εγκληματικότητα.
 Το άτομο στιγματίζεται και υιοθετείται η λογική της ''ταμπέλας'' η οποία έχει
αποδειχθεί ότι κάνει το άτομο να ταυτιστεί με το ψευδώνυμο του.
 Επίσης οι τύψεις κατακλύζουν το άτομο το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει από τις
σκέψεις του και τελικά τρελαίνεται, χάνει τον εαυτό του και εξαγριώνεται.
Μέσα από αυτό το μυθιστόρημα ο Ντοστογιέφσκι αποτυπώνει την εκάστοτε
πραγματικότητα, ενημερώνει για το κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο της εποχής και
επιδεικνύει διαχρονικές αξίες όπως αυτές της δικαιοσύνης, της ισονομίας, της ελευθερίας
και πραγματεύεται την μάχη του καλού με το κακό. Φέρνει στην επιφάνεια σημαντικές
έννοιες που τις αναλύει σχολαστικά μέσα από τις απόψεις που προβάλλει κάθε
χαρακτήρας με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Να πώς σχολίαζε ο ίδιος το νόημα του έργου
του: «Εδώ, αναπτύσσεται η συνολική ψυχολογική διαδικασία του εγκλήματος. Ο
δολοφόνος βασανίζεται από άλυτα προβλήματα και απρόσμενα συναισθήματα. Θείοι και
ανθρώπινοι νόμοι ζητούν να τους καταβληθεί το οφειλόμενο αντίτιμο. Και, στο τέλος,
αναγκάζεται να παραδοθεί, ούτως ώστε, παρότι ίσως πεθάνει στη φυλακή, να μπορεί να
χαρεί τη συντροφιά των άλλων ανθρώπινων πλασμάτων. Τον οδηγεί σ' αυτό η αίσθηση ότι
απομονώθηκε από την υπόλοιπη ανθρωπότητα».
''Άκου δυο λόγια και θυμήσου με, Μαρία.
Θα σ' το πω, θα σ' το πω στρωτά και καθαρά:
πάντα το έγκλημα φέρνει τιμωρία,
αν δεν κρατήσεις στη ζωή σου μια σειρά.''
''ΈΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ'' ΤΟΥ ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ.

9. [8]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βιβλιογραφία
1. http://neaanagnosi.blogspot.gr/2011/04/blog-post_24.html
2. http://anagnosi.blogspot.gr/2010/10/blog-post.html
3. http://2lyk-gerak.att.sch.gr/documents/papadiamantis-ntostogiefski.pdf
4. http://www.protagon.gr/epikairotita/politismos/o-egklimatias-sto-ergo-tou-ntostogiefski-
giannis-panousis-nomiki-vivliothiki-22315000000
5. Σχολικό Βιβλίο, Πολιτική Παιδεία Β’ Λυκείου