Βασικές Αρχές Κοινωνικών Επιστημών Σενάριο διδασκαλίας

1. Κοινωνικές
ανισότητες
Βασικές Αρχές Κοινωνικών
Επιστημών
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. Ανισότητες
Η έννοια της κοινωνικής
διαστρωμάτωσης συνδέεται με την
έννοια της ανισότητας.
Τα άτομα δεν έχουν τις ίδιες
ευκαιρίες λόγω της διαφορετικής
τους θέσης στην κοινωνική
διαστρωμάτωση.
Ανισότητες είναι οι διαφορές
μεταξύ των ατόμων ή των
κοινωνικών ομάδων σε σχέση με
τον πλούτο, την εκπαίδευση, τον
πολιτισμό, την υγεία κ.ά., οι
οποίες εκλαμβάνονται ως άδικες.

3. Οι οικονομικές ανισότητες
αντιστοιχούν στη διαφορά θέσης
των ατόμων στην παραγωγική
διαδικασία, όπως επίσης στη
διαφορά ως προς τα εισοδήματα
και την περιουσία.
Οι κοινωνικές ανισότητες, όπως
για παράδειγμα οι ανισότητες
πρόσβασης σε αναγκαία αγαθά
για την επιβίωση, σε υπηρεσίες
υγείας, οι εκπαιδευτικές, οι
πολιτισμικές ανισότητες κ.α. αν και
είναι δύσκολα μετρήσιμες, έχουν
σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή των
ανθρώπων.
Κοινωνικές ανισότητες υπάρχουν
σε όλο τον κόσμο και αφορούν
αγαθά και υπηρεσίες που για τους
περισσότερους ανθρώπους είναι
αυτονόητα.

4. Η ανισότητα οφείλεται σε οικονομικές,
κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.
Πιο αναλυτικά:

5. Οι ανισότητες, η φτώχεια και η
ανεργία είναι σύνθετα διεθνή
φαινόμενα.
Καθορίζονται από οικονομικούς
παράγοντες (όπως η άνιση
κατανομή του πλούτου), από
πολιτικούς (όπως η ανισότητα στη
φορολογία), από κοινωνικούς
(όπως ο ρατσισμός, η
προκατάληψη, η έλλειψη
αλληλεγγύης, οι διακρίσεις, ο
κοινωνικός αποκλεισμός) κ.ά.
Φωτ.: «Οικογένεια ζητιάνων στο
κατώφλι σπιτιού», Ρέμπραντ

6. Καπιταλιστικός τρόπος
παραγωγής και η κυριαρχία της
οικονομίας στην πολιτική
Η διαπλοκή πολιτικών με οικονομικά
συμφέροντα είχε ως αποτέλεσμα την
απαξίωση της πολιτικής και την κυριαρχία
της λογικής των επιχειρήσεων στην
κοινωνική ζωή.
Η εξυπηρέτηση του ιδιωτικού συμφέ-
ροντος, η θυσία των πάντων στον βωμό
του κέρδους άφησαν την κοινωνία
απροστάτευτη στις επιδιώξεις των
επιχειρήσεων και των πολιτικών εξουσιών
που διαπλέκονταν με αυτές.
Αυτό αύξησε τις κοινωνικές ανισότητες,
καθώς άφησε τα αδύναμα κοινωνικά
στρώματα χωρίς κανένα δίκτυ κοινωνικής
προστασίας.
Όπως επεσήμανε και ο Ντάρεντορφ
χωρίς θεσμούς που θα περιορίσουν την
άνισα κατανεμημένη δύναμη, οι κοινωνίες
θα εισέλθουν στη βαρβαρότητα.
Οι πλούσιοι θα γίνονται πλουσιότεροι και
οι φτωχοί φτωχότεροι.

7. Συρρίκνωση του κράτους
πρόνοιας – Επικράτηση του
νεοφιλελευθερισμού
Το κράτος πρόνοιας, που μετά τον B´
Παγκόσμιο Πόλεμο στήριξε τα
αδύναμα κοινωνικά στρώματα και
άμβλυνε τις συνέπειες της κοινωνικής
ανισότητας, έχει συρρικνωθεί.
Η συρρίκνωση της δημόσιας παιδείας
και της δημόσιας υγείας οδηγεί στην
όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

8. Μείωση της αμοιβής της
εργασίας
Η υψηλή ανεργία έχει οδηγήσει
στη μείωση των μισθών των
εργαζομένων.
Ένας εργαζόμενος προκειμένου
να αποφύγει την ανεργία δέχεται,
πολλές φορές, να εργαστεί με
λιγότερες αποδοχές από αυτές
που ορίζουν οι συμβάσεις
εργασίας. Αποτέλεσμα είναι η
δημιουργία μιας γενικής τάσης
μείωσης των μισθών, η οποία
μεγαλώνει τις ανισότητες.

9. Αδυναμία πρόσβασης στην
εκπαίδευση και την
κατάρτιση- Εκπαιδευτική
ανισότητα
Οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν ανάγκη
από μορφωμένο και ει- δικευμένο
εργατικό δυναμικό.
Η αδυναμία τμημάτων του πληθυσμού
να αποκτήσουν εκπαιδευτικά προσόντα
αυξάνει τις ανισότητες, καθώς καθιστά
τους ανθρώπους αυτούς όλο και πιο
ανίσχυρους στο να εισέλθουν με
αξιώσεις στην αγορά εργασίας.
Τα παιδιά από τα αδύναμα κοινωνικά
στρώματα έχουν λιγότερες ευκαιρίες για
μόρφωση.
Αλλά ακόμα και εάν μορφωθούν έχουν
επίσης άνισες ευκαιρίες να
σταδιοδρομήσουν σε σχέση με άτομα
που προέρχονται από ανώτερα
κοινωνικά στρώματα.

10. Συνέπειες των κοινωνικών
ανισοτήτων

11.  Υψηλή εγκληματικότητα. Κοινωνίες με μεγάλες κοινωνικές ανισότητες
εμφανίζουν και υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας με αποτέλεσμα να
δημιουργείται ένα γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας.
 Διάλυση του κοινωνικού ιστού. Οι κοινωνικές ανισότητες διαλύουν το
αίσθημα του «εμείς» και του «ανήκειν» που συνέχουν μια κοινωνία.
 Συρρίκνωση της δημοκρατίας. Μεγάλο ποσοστό ανθρώπων
απαξιώνει στην συνείδησή του την συμμετοχή στα κοινά, και
διαμορφώνει την αντίληψη ότι «τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει». Η
δημοκρατία όμως ως πολίτευμα έχει ανάγκη ο πολίτης να είναι
«ενεργός». Η μη συμμετοχή στα κοινά έχει ως συνέπεια η εξουσία να
είναι ανεξέλεγκτη και να παρουσιάζονται φαινόμενα διαπλοκής και
διαφθοράς που βαθαίνουν το χάσμα των ανισοτήτων και πλήττουν
ακόμα περισσότερο τη δημοκρατία.
 Εμπόδιο στην ανάπτυξη. Οι κοινωνικές ανισότητες εμποδίζουν την
οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Τα ασφαλιστικά ταμεία καταρρέουν
επειδή μειώνεται ο αριθμός των εργαζομένων. Οι επενδύσεις μειώνονται
λόγω κοινωνικών εντάσεων και ανασφάλειας, η ανεργία αυξάνεται κτλ.
(φαύλος κύκλος της καπιταλιστικής κρίσης).