Ο ρατσισμός, οι μορφές, τα αίτια του, οι συνέπειες και οι τρόποι αντιμετώπισης

1. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | ρατσισμός
1
ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ : ρατσισμός
α. Ορισμός
«η κοινωνική και πολιτική πρακτική διακρίσεων που βασίζεται στο δόγμα της ανωτερότητας μιας φυλής,
εθνικής ή κοινωνικής ομάδας και στην καλλιεργημένη αντίληψη των μελών της ότι οφείλουν να
περιφρουρήσουν την αμιγή σύσταση, την καθαρότητα της ομάδας τους, καθώς και τον κυριαρχικό τους ρόλο
έναντι των υπολοίπων φυλετικών, εθνικών, κοινωνικών κ.λ.π. ομάδων, που θεωρούνται από αυτά κατώτερες
…»
Γ. Μπαμπινιώτης , Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας , έκδοση Κέντρο Λεξικολογίας , Αθήνα 1998
❈
ρατσισμός ο [ratsizmós] O17 : η αντίληψη εκείνων που πιστεύουν ότι η δική τους φυλή είναι ανώτερη
από τις άλλες που η φύση τις έχει καταδικάσει σε κληρονομική κατωτερότητα· (πρβ. φυλετικές
διακρίσεις): O ~, παρόλο που είναι επιστημονικά αστήρικτος, αποτελεί σημαντικό παράγοντα πολιτικού
ανταγωνισμού. H ιδεολογία του ρατσισμού μόνο μίσος και φανατισμό εμπνέει. || Kοινωνικός ~, για ανάλογη
αντίληψη και συμπεριφορά σε βάρος κοινωνικών ομάδων που μειονεκτούν ή διαφέρουν. [λόγ. < ιταλ.
razz(ismo) -ισμός]
Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Α.Π.Θ. – Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλης Τριανταφυλλίδης),
Θεσσαλονίκη 2005.
❈
«[< (Δημοτική) ράτσα (ιταλ. razza < αραβ. τα’ς = κεφάλι, καταγωγή : γένος, γενεά, φυλή, κοινό αίμα …) :
η θεωρία της διάκρισης των φυλών (λαών – εθνών) , σε ανώτερες – κατώτερες].
ΣΥΝΩΝ. (Αρχαία) : «πᾶς μή Ἕλλην βάρβαρος» • (Νέα) : φυλετισμός, «απαρτχάιντ» ( = ξεχωριστή
συμβίωση, γκέτο).
► Το δόγμα κατά το οποίο υπάρχουν φυλές ανώτερες από άλλες , οι οποίες έχουν καταδικαστεί από
τη φύση σε κληρονομική κατωτερότητα.
● ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ : Ο ρατσισμός όμως , συγχωνεύει στη βιολογική – φυλετική του ανωτερότητα και
άλλα μη βιολογικά στοιχεία, όπως θρησκευτικές αιρέσεις, έθνος, γλώσσα, πολιτισμός, με αποτέλεσμα
να είναι ανώτερος από άλλες φυλές όχι μόνο βιολογικά αλλά και κοινωνικά και πολιτιστικά. Εδώ ο
ρατσισμός συγγενεύει με τον εθνικισμό.
Επομένως μπορούμε να πούμε ότι δεν έχουμε μόνο φυλετικό – εθνικό ρατσισμό αλλά και πολιτικό,
κοινωνικό, πνευματικό, θρησκευτικό …, αφού όλες οι μορφές του υπακούουν στο δογματικό
σύμπλεγμα «ανώτερος – κατώτερος».
Η ηθική του ρατσισμού : «Ο ρατσισμός αποτελεί βέβαια σημαντικό παράγοντα πολιτικού
ανταγωνισμού (π. χ. Ν. Αφρική, Ν. Αμερική…), αλλά δεν πρόκειται για βιολογικό παράγοντα. Ο
ανταγωνισμός δεν προέρχεται από την φυσιολογική διαφορά των λαών, αλλά από ομαδικές
ψυχώσεις που δημιουργούνται σχετικά με τις φυλές, και τη συμπεριφορά που προκύπτει από αυτές
τις καταστάσεις. Για ν’ αποκρύψουν τη λεηλασία των εβραϊκών τραπεζών οι χριστιανοί ηγεμόνες του
μεσαίωνα , ενέτειναν τις κατηγορίες κατά των Εβραίων, υπευθύνων για το θάνατο του Χριστού.
Αλλού ο αντισημιτισμός επέτρεψε στους κρατούντες να επιρρίψουν στους Εβραίους την ευθύνη για τα
λάθη τους (Γερμανία 1933 – 1945). Ο Μοντεσκιέ είχε ορθά καταλάβει, ότι η θεωρία της
κατωτερότητας των μαύρων, εχρησίμευε για να δικαιολογηθεί η εκμετάλλευσή τους από τους
λευκούς» (Unesco, Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών, Το Δικαίωμα να είσαι Άνθρωπος).
►Αρχαίος ρατσισμός …
● «Μόνοι γάρ εὖ φρονοῦμεν, οἱ δ’ ἄλλοι κακῶς». (ΕΥΡΙΠΙΔΗ, Βάκχαι)
Γ. Δημητρακόπουλος , Χρηστικό Λεξικό Εννοιών & Όρων , εκδόσεις Gutenberg , Aθήνα 1993

2. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | ρατσισμός
2
❈
«ρατσισμός (ο) ουσ. [< ράτσα] θεωρία που υποστηρίζει την ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέπει στη
διατήρηση της «καθαρότητάς» της και στην κυριαρχία της επί των άλλων».
Τεγόπουλος – Φυτράκης , Ελληνικό Λεξικό , εκδόσεις Ελευθεροτυπία , Αθήνα 1993
β. Μορφές1
❶ ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ : Από τις πιο συνηθισμένες και γνωστές μορφές ρατσισμού. Ομάδες
ανθρώπων με κοινά φυλετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, θεωρούν ότι η φυλή που ανήκουν είναι
ανώτερη από τις άλλες φυλές. Μάλιστα, επιδιώκουν την εξόντωση των «κατώτερων» φυλών με
διάφορα μέσα όπως τη δημιουργία παρακρατικών – παραστρατιωτικών ομάδων, την κατάληψη της
κρατικής εξουσίας και τελικά τον πόλεμο. Χαρακτηριστική και πλέον διαβόητη περίπτωση φυλετικού
ρατσισμού είναι αυτή του ναζισμού στην Ευρώπη, κατά τη περίοδο 1933 – 1945. Το Ναζιστικό Κόμμα
στη Γερμανία (National Sosialistiche Deutche Arbeiter Partei – N.S.D.A.P.) υπό την ηγεσία του
Αδόλφου Χίτλερ, θεωρούσε τη λευκή φυλή ανώτερη απ’ όλες τις άλλες και επιδίωξε τη λεγόμενη
«Τελική Λύση», την εξόντωση δηλαδή των «κατώτερων» φυλών (Εβραίων, Τσιγγάνων, Σλάβων,
Αφρικανών) σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως το Νταχάου, το Άουσβιτς κ. α. (πάνω από
10.000.000 άνθρωποι βρήκαν τραγικό θάνατο σ’ αυτά κατά τη περίοδο 1941 – 1945). Παρόμοιες
περιπτώσεις ρατσισμού έχουμε στις νότιες πολιτείες των Η.Π.Α. στις αρχές του 20ου
αιώνα με την
πανίσχυρη παραστρατιωτική οργάνωση Ku – Klux – Klan, τα μέλη της οποίας οργάνωναν δολοφονικές
επιθέσεις εναντίον των μαύρων Αφροαμερικανών. Επίσης στις Η.Π.Α. εντοπίζεται και ο ρατσισμός από
την πλευρά των μαύρων εναντίον των λευκών και των Εβραίων, με τη δημιουργία της οργάνωσης
«Μαύροι Πάνθηρες» στη δεκαετία του 1960 αλλά και ύπαρξη μίσους ανάμεσα στις ομάδες αυτές
ακόμη και στις μέρες μας.
❷ ΕΘΝΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ : Μορφή ρατσισμού που συγχέεται με τον φυλετικό : τα μέλη ενός έθνους,
θεωρούν το δικό τους έθνος ανώτερο από τα υπόλοιπα, χωρίς όμως απαραίτητα να διαδραματίζει
κάποιο συγκεκριμένο ρόλο ο φυλετικός παράγοντας . Η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους
την άνοιξη του 1915 είχε εθνικά κίνητρα και όχι φυλετικά. Οι Αρμένιοι εξοντώθηκαν από τους
Τούρκους, όχι επειδή οι Τούρκοι θεωρούσαν τον εαυτό τους ανώτερο από τους Αρμένιους, αλλά
επειδή πίστευαν ότι οι Αρμένιοι αποτελούσαν εθνικό κίνδυνο γι’ αυτούς. Παρόμοια περίπτωση εθνικού
ρατσισμού έχουμε στο μίσος ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους, Γάλλους και Γερμανούς,
Κορσικανούς και Γάλλους, Ρώσους και Πολωνούς, Αλβανούς και Σκοπιανούς κ.α. Φαινόμενα εθνικού
(αλλά και φυλετικού ρατσισμού) εντοπίζουμε σε χώρες που δέχονται και «φιλοξενούν» μεγάλο αριθμό
οικονομικών μεταναστών από χώρες του λεγόμενου Τρίτου κόσμου. Αυτή η μορφή ρατσισμού
ταυτίζεται με τον εθνικισμό.
❸ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ : Ίσως η πιο «καθημερινή» και
γνωστή μορφή ρατσισμού. Άνθρωποι που ανήκουν σε εύπορη ομάδα ή έχουν «αριστοκρατική»
καταγωγή (κατάγονται από οικογένειες με διακεκριμένη συμμετοχή – προσφορά στην οικονομική,
πολιτική, στρατιωτική και πολιτιστική ζωή μιας περιοχής), συμπεριφέρονται αλαζονικά, θεωρώντας
εαυτούς εξαιρετικά ξεχωριστούς και ανώτερους από τους άλλους ανθρώπους για τους οποίους
χρησιμοποιούν το περιληπτικό όνομα «όχλος». Ακόμη και άνθρωποι με εξαιρετικά υψηλό μορφωτικό
επίπεδο θεωρούν ότι είναι διαφορετικοί από τους «άλλους», τους «αγράμματους» και «απολίτιστους».
Χαρακτηριστική είναι η στάση των πλουσίων αλλά και των «επωνύμων» που δεν δέχονται να
συναναστρέφονται παρά με άτομα «του κύκλου» τους. Βεβαίως αυτή η μορφή ρατσισμού μπορεί να
συνδέεται και με τον εθνικό ρατσισμό : έτσι πολλοί Έλληνες θεωρούν τους Αλβανούς κατώτερους όχι
από φυλετικής άποψης (οπότε θα είχαμε φυλετικό ρατσισμό) αλλά από οικονομικής – κοινωνικής (οι
Έλληνες είναι πιο εξοικειωμένοι με τη φράση «Αλβανός εργάτης» παρά με τη φράση «Αλβανός
εφοπλιστής» ή «Αλβανός επιχειρηματίας»).
1
Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι , συχνά , οι διάφορες μορφές ρατσισμού διαχωρίζονται με τεχνητό τρόπο και αυτός ο διαχωρισμός δεν
αντεπεξέρχεται στην πραγματικότητα. Ο ρατσισμός έχει μια και μοναδική μορφή : αυτή του διαχωρισμού κάποιων ατόμων και της απόπειρας
εξόντωσης του «άλλου» και του «διαφορετικού». Επίσης μπορούμε να εντοπίσουμε κρούσματα ρατσισμού με αίτια κοινωνικά, εθνικά,
φυλετικά κ.α. Επομένως οποιοσδήποτε διαχωρισμός σε κατηγορίες έχει στόχο να μας βοηθήσει στη κατανόηση ενός τόσο πολύπλοκου
φαινομένου.

3. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | ρατσισμός
3
❹ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ : Η προκατάληψη αλλά και η εχθρότητα απέναντι σε διαφορετικές
θρησκείες ή θρησκευτικές θεωρήσεις (αιρέσεις). Γενικά η προσπάθεια επιβολής οπαδών ενός
θρησκευτικού δόγματος στους οπαδούς ενός άλλου, αλλά και η απόπειρα εξόντωσης οπαδών άλλου
θρησκευτικού δόγματος. Εκδήλωση θρησκευτικού ρατσισμού μπορούμε να θεωρήσουμε τη διαμάχη
των διαμαρτυρόμενων (προτεσταντών) και καθολικών στη Γαλλία που οδήγησε στη «Νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου» (23 προς 24 Αυγούστου 1572) και τη σφαγή τριών χιλιάδων Γάλλων διαμαρτυρόμενων
(Ουγενότων)2
, τη συνεχιζόμενη αιματηρή σύγκρουση ανάμεσα στους Ινδουϊστές (Σιχ) και τους
μουσουλμάνους της Ινδίας και του Πακιστάν, τις διώξεις των Εβραίων στη Ρωσία και άλλες χώρες της
Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης κατά τη διάρκεια του 19ου
αιώνα και στην Ιβηρική χερσόνησο κατά
τη διάρκεια του 16ου
αιώνα. Μορφή θρησκευτικού ρατσισμού θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε και το
«κυνήγι των μαγισσών» στη διάρκεια του 16ου
και 17ου
αιώνα. Θρησκευτικοί φυσικά είναι και οι
περιορισμοί που υπάρχουν σε βάρος χριστιανικών ομάδων σε ισλαμικές χώρες (π.χ. Ιράν), ενώ ο
θρησκευτικός ρατσισμός σε πολλές χώρες με φανατικούς ισλαμιστές οδηγεί στην εκδήλωση
τρομοκρατικών ενεργειών.
❺ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ : Μια μορφή ρατσισμού που έλαβε μεγάλες διαστάσεις κατά τη διάρκεια
του 20ου
αιώνα (και μάλιστα του β’ μισού αυτού του αιώνα) είναι αυτή του αθλητικού ρατσισμού :
οπαδοί ενός αθλητικού συλλόγου (κυρίως ποδοσφαιρικού) θεωρούν την ομάδα τους και τους
οπαδούς της ανώτερους από κάποια άλλη ομάδα και τους οπαδούς της. Τα κρούσματα βίας είναι
συχνά και πολλές φορές «τυφλά» με θύματα που μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με τον αθλητισμό.
Έτσι έχουμε μίσος ανάμεσα στους οπαδούς των ομάδων Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα,
Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού, Πανηλειακού και Καλαμάτας, Λίβερπουλ και Έβερτον κ.α. Στην
πραγματικότητα πίσω από τον αθλητικό ρατσισμό υπολανθάνουν μορφές εθνικού και κοινωνικού
ρατσισμού αλλά και τοπικισμού.
γ. Αίτια
❶ Οικονομικά3
: η εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων κάποιων – πολυεθνικών συνήθως –
εταιριών ή κοινωνικών ομάδων, ενισχύει πολλές φορές το φαινόμενο του ρατσισμού με τη χρήση των
μέσων μαζικής ενημέρωσης. Δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες μεγάλες εταιρίες χρηματοδοτούν
ή και ενισχύουν ρατσιστικά κινήματα και ομάδες, όπως συνέβαινε μετά το Β’ Π.Π. σε πολλές χώρες της
Αφρικής.
❷ Πολιτικά : η προσπάθεια κάποιων πολιτικών ομάδων – παρατάξεων να καταλάβουν την εξουσία ή
να την ελέγχουν, ασκώντας επιρροή στην κοινωνία με την εκμετάλλευση ή την καλλιέργεια των
φόβων του κοινωνικού συνόλου (π.χ. τη καλλιέργεια της ξενοφοβίας στο θέμα των μεταναστών με
συνθήματα όπως «Θα μας κατακλύσουν οι ξένοι και θα χάσουμε τη ταυτότητά μας»).
❸ Κοινωνικά : φαινόμενα όπως η ανεργία και το οικονομικό χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και
φτωχούς ενισχύουν την τάση πολλών μελών του κοινωνικού συνόλου να αποδίδουν τα αίτια αυτής
της κατάστασης σε μετανάστες και αλλόθρησκους και «διαφορετικούς» ενώ ταυτόχρονα
εξαχρειώνουν την κοινωνία.
❹ Εκπαιδευτικά – πολιτιστικά : η απουσία αξιόλογου εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και η
παρακμή των γραμμάτων και των τεχνών λειτουργούν ενισχυτικά στην ύπαρξη ρατσιστικών
εκδηλώσεων (να μην ξεχνάμε ότι μια από τις πρώτες μέριμνες των ολοκληρωτικών καθεστώτων είναι
ο έλεγχος του εκπαιδευτικού συστήματος και η απαγόρευση της κυκλοφορίας βιβλίων και εντύπων
που διαμορφώνουν τη κοινή γνώμη).
❺ Ιστορικά : Ύπαρξη προκαταλήψεων σ’ ένα λαό για τους γείτονές του ή για κάποιες άλλες
κατηγορίες ανθρώπων (π.χ. Τσιγγάνοι, γύφτοι, Εβραίοι κ.α.), προκαταλήψεις που έχουν ιστορικό
υπόβαθρο και καλλιεργήθηκαν στο παρελθόν για την εξυπηρέτηση κρατικών ή εθνικών
συμφερόντων. Στη περίπτωση αυτή, οι προκαταλήψεις διαιωνίζονται είτε από αδιαφορία της
κρατικής αρχής είτε από πρόθεση κάποιων αξιωματούχων είτε από την ισχυρή τους εδραίωση στη
συνείδηση των λαών.
2
S. Berstein – P. Milza , Ιστορία της Ευρώπης , τόμος 1, σελίδα 376, εκδόσεις Αλεξάνδρεια , Αθήνα 1997 .
3
Η σειρά με την οποία παρουσιάζονται τα αίτια δεν δηλώνει απαραίτητα και τη σημασία τους ή την προτεραιότητά τους .

4. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | ρατσισμός
4
❻ Γενετικά : ο άνθρωπος έχει από τη φύση του τη τάση να πιστεύει ότι είναι ανώτερος από τους
άλλους ανθρώπους. Όταν μάλιστα υπάρχουν και οι κατάλληλες συνθήκες (που έχουν ήδη αναφερθεί),
τότε ο ρατσισμός εκδηλώνεται με ιδιαίτερη βιαιότητα.
δ. Συνέπειες
❶ Κυριαρχία και διαιώνιση της βίας (σωματικής, υλικής και ψυχολογικής) σε μια κοινωνία που
εθίζεται στην καχυποψία και αναζητεί να βρει ορατούς αλλά και αόρατους εχθρούς. Οι πολίτες μέσα
στη ρατσιστική κοινωνία είναι δυστυχισμένοι.
❷ Υποβάθμιση της παιδείας και πρόκληση ελλείμματος πολιτισμού, αφού βία και πολιτισμική
ανάπτυξη είναι έννοιες όχι μόνο ασύμβατες αλλά και διαμετρικά αντίθετες.
❸ Περιθωριοποίηση μιας μεγάλης ή μικρής ομάδας ανθρώπων, η οποία υφίσταται μια σειρά
εξευτελισμών αλλά και διώξεων, γεγονός που στρέφεται αντίθετα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
❹ Σε μια κοινωνία που κυριαρχεί ο ρατσισμός δεν μπορεί να γίνεται λόγος για δημοκρατία. Η
δημοκρατία παρέχει ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες, ενώ ο ρατσισμός περιορίζει τη παροχή
δικαιωμάτων στα μέλη της κυρίαρχης μόνο ομάδας. Ο άνθρωπος εμποδίζεται να εκφράζει τα
προσωπικά του αισθήματα ή τις σκέψεις του – ειδικά αυτές μάλιστα που δεν συνάδουν με τις σκέψεις
της κυρίαρχης ομάδας. Επομένως ο ρατσισμός είναι φασισμός, μια κατάσταση ολοκληρωτισμού.
❺ Κυριαρχία διχόνοιας σ’ έναν λαό. Ο ρατσισμός οδηγεί σ’ έναν φαύλο κύκλο βίας που δεν καταλήγει
πουθενά.
❻ Ο ρατσισμός οδηγεί στον πόλεμο και την καταστροφή, αφού στόχος τους είναι η επιβολή των
απόψεων μιας μερίδας ανθρώπων σε μια άλλη μερίδα ανθρώπων ακόμη και με τη χρήση βίας.
Απόληξη του ρατσισμού είναι ο πόλεμος και η γενοκτονία.
❼ Οικονομική στασιμότητα αλλά και παρακμή, αφού μια ομάδα ανθρώπων εμποδίζεται να
δραστηριοποιηθεί σε κλάδους σχετικούς με την οικονομική ανάπτυξη (όπως το εμπόριο, η βιομηχανία
κ.λ.π.). Οι Εβραίοι π.χ. κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου στη ναζιστική Γερμανία, υπέστησαν
διωγμούς με αρνητικά αποτελέσματα στην οικονομική ζωή της χώρα. Πάντως γενικά κάτω από
συνθήκες έλλειψης ελευθερίας οι επενδυτικές δραστηριότητες ανακόπτονται.
❽ Δημιουργούνται σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα όχι μόνο στους διωκόμενους αλλά και στους
διώκτες.
ε. Τρόποι αντιμετώπισης
❶ Βελτίωση της παρεχόμενης παιδείας και άμεση αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών ενός
εκπαιδευτικού συστήματος. Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να παρέχει στην κοινωνία ανθρώπους
με ανεπτυγμένη κριτική σκέψη και διευρυμένους ανθρωπιστικούς ορίζοντες. Η Παιδεία μπορεί να
ευαισθητοποιήσει το κοινωνικό σύνολο σταδιακά.
❷ Δημιουργία αντιρατσιστικών οργανώσεων που θα συμβάλλουν στην ενημέρωση και αφύπνιση όχι
μόνο της νεολαίας αλλά και όλου του πληθυσμού μιας περιοχής.
❸ Θέσπιση νομοθεσίας που θα λειτουργεί προληπτικά και κατασταλτικά για την έγκαιρη
αντιμετώπιση του ρατσισμού (αντιμετώπιση ανεργίας, δραστηριοποίηση κοινωνικών υπηρεσιών,
σωστή λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, βαριές ποινές για τους δράστες ρατσιστικών
αδικημάτων κ.α.)
❹ Δραστικά μέτρα εκ μέρους του κράτους με συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς και συλλογική
δράση με άλλα κράτη στο ζήτημα του ρατσισμού.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, M.Sc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr