1. Зууш бэлтгэх технологи
Зууш нь зочны хооллох сонирхлыг нэмэгдүүлж, хоолны шингэцийг сайжруулахад чухал ач
холбогдолтой төдийгүй төрөл бүрийн ногоо, жимсээр хийддэг тул аминдэм, эрдэс бодис,
эслэгээр баялаг байдаг. Ногоо жимс нь шинээрээ хүний биед зайлшгүй шаардлагатай олон
төрлийн аминдэм, эрдэс бодис агуулдаг учир өдөр тутмын хоолонд зайлшгүй оруулбал
эрүүл мэндэд тустай. Үйлдвэрийн аргаар нөөшилсөн ногоо, жимс нь боловсруулалт,
хадгалалтын явцад аминдэм, эрдэс бодисыг ихээр алдсан байх төдийгүй хадгалалтын
хугацаа уртасгах зориулалттай химийн нэмэлт хэрэглэсэн байх тул тогтмол хэрэглэхээс
зайлсхийвэл зохино.
Зуушны ангилал: Зууш бэлтгэх түүхий эдийн онцлог, олгох температур, бэлтгэх технологи
зэргээс хамааруулан хэд ангилдаг:
 Хүйтэн зууш: Шинэ ногоон салат; чанасан ногооны салат
 Халуун зууш
 Талхан зууш
Зууш, салат бэлтгэх технологийн онцлог, анхаарах зүйлс
Ногоо, жимсний шим тэжээлийг алдуулахгүйгээр боловсруулах нь чухал. Үүний тулд зууш,
салат бэлтгэх ногоо, жимсийг боловсруулахдаа технологийн горимыг чанд баримтлана.
1. Ногоо, жимсийг угаах
Хүнсний ногоог хэрэглэхийн өмнө хальстай нь угаагаад сулхан давсны уусмалд 10 минут
орчим хийж тавьсны дараа уснаас шүүж гаргаад хэрэглэнэ. Зууш салатанд хэрэглэх ногоо
жимсийг дулааны боловсруулалтад оруулахгүй шинээр нь хэрэглэдэг тул гэмтэж муудаагүй,
хатаагүй, чанартай, сайн чанарын түүхий эд сонгон авах нь чухал.
Үндэст ногоог шинээр нь хэрэглэх бол хальстай нь хэрэглэж болох бөгөөд хэрэв хальслах
бол аль болох нимгэн хальслаж хэрэглэнэ.
2. Ногоо, жимсийг хэрчих
Ногоо, жимсний хэрчилт хэмжээ нь зуушны амт, гадаад үзэмж болоод хүний бие махбодид
шингэх шингэцэд нөлөөлнө. Зууш салах хийхээр сонгож авсан ногоо, жимсний онцлогоос
хамааруулан зөв хэрчих ёстой. Тухайлбал, зөөлөн шүүслэг ногоо, жимсийг (улаан лооль,
өргөст хэмх, хулуу, хурган гуа, улаан лууван, амтат гуа, алим, лийр г.м.) нимгэн хавтгай
хэрчих ба хатуувтар ногоог (шар болон цагаан лууван, шар болон хүрэн манжин г.м.)
үрэгчээр жижиглэх боломжтой байдаг. Харин байцаа зэрэг навчит ногоог дэрс хэлбэртэй
хэрчинэ. Дулааны боловсруулалт шаарддаггүй шинэ ногоог шууд хэрчээд шинэ ногооны
салат хийдэг. Шинэ ногоог хэрчисний дараа удаан хадгалбал агаарын хүчилтөрөгчийн
нөлөөгөөр тэдгээрт байх С аминдэмийн агууламж буурдаг болохыг анхаарах хэрэгтэй.
Хэрчсэн ногоог усанд хадгалбал мөн л аминдэм, эрдэс бодисын агууламж буурдаг. Иймээс
ногооны зуушийг олгохоос 10-15 минутын өмнө хэрчиж бэлтгэнэ.
3. Ногоог чанах
Чанасан ногооны салат хийх үед салатанд орох зарим ногоог (төмс, шар лууван, хүрэн
манжин, хулуу, эрдэнэ шиш, төрөл бүрийн шош, вандуй г.м.) урьдчилан чанаж болгоно.
Ногооны шимт бодисыг хадгалахын тулд ногоог хальстай нь чанах юмуу бүтнээр нь
буцламгай халуун усанд хийж чанана. Хэрчсэн ногоог ууранд жигнэж болговол шимт
бодисын алдагдал буурна. Жижиглэж хэрчсэн ногоог усанд ялангуяа хүйтэн усанд хийж
чанахад шимт бодисын алдагдал хамгийн их байдгийг анхаарвал зохино.

2. Зууш, салатыг амтлах
Зууш, салатыг тухайн салатад орох түүхий эдийн онцлогт тохируулан амтална. Хамгийн
түгээмэл амтлагчид:
 Давс, элсэн чихэр, зөгийн бал
 Хүчиллэг амт оруулагч болох цууны хүчил, төрөл бүрийн хүчиллэг жимс,
жимсэний шүүс (нимбэгний, алимны, усан үзмийн, чацарганы г.м.)
 Хар, улаан перец, яншуй, гоньд, гич, гүнждийн үр, сонгино, сармис, цагаан
гаа
 Тосон амтлагч болох төрөл бүрийн ургамлын тос, майонез, цөцгий, зөөхий,
сыр, зэрэг болно.
 Шар буурцгийн сүүмс, кетчуп, мөөгний цуу, салат амтлагч сүүмс, тараг, аарц
г.м нь салатыг амттай болгохоос гадна зөөлөн, шүүслэг, тэжээллэг болгодог.
Салат амлагч сүүмс (vinaigrette) бэлтгэх: салат амтлагчийн үндсэн найрлагад:
1. Цууны хүчил эсвэл төрөл бүрийн хүнсний хүчлүүд (нимбэгний, алимны, усан
үзмийн, чацарганы г.м)
2. Ургамлын тос
3. Хоол амтлагч, халуун ногоо
4. давс
5. Элсэн чихэр
Салат амлагч бэлтгэх олон арга байдаг. Хамгийн түгээмэл жор нь цууны уусмалд 3 дахин их
ургамлын тосыг бага багаар гоожуулан хийх зуур тасралтгүй хутгаж эмульс ус, тосны
эмульс бэлтгэнэ. Дээр нь бусад амтлагчийг тохируулан хийнэ. Төрөл бүрийн хоол амтлагч
ургамлыг тохируулах хийж амтыг нь өөрийн хүссэнээр тохируулна. Ингэж бэлтгэсэн салат
амтлагчийг хөргөгчид нэг долоо хоног хадгалж болно.
6. Салат, зуушийг таваглах, чимэглэх
Аливаа хоол зууш бэлтгэх чухал хэсэг бол чимэглэл юм. Чимэглэл хийхийн тулд тухайн
хоол, зуушны бүрэлдэхүүн, өнгө зэргийг харгалзахын дээр тод өнгийн ногоо, жимсийг зөв
хоршуулан хэрэглэж болно. Зууш чимэглэх ажиллагаа нь тогоочийн уран сэтгэмж, гарын ур
дүй их шаарддаг. Зууш чимэглэхийн тулд тогооч зориулалтын хэлбэр гаргаж хэрчдэг хутга
болон хурц иртэй, шовх үзүүртэй, нимгэн, жижиг хутгатай бэлтгэх хэрэгтэй.
Чимэглэлийг тухайн улирлын онцлогт болон хооллох зочдын бүрэлдэхүүн, хүлээн авалт,
баяр ёслолын үйл ажиллагааны онцлог зэрэг тохируулж болно.
7. Салат зуушийг олгох
Зууш, салатыг зочинд +70
С +140
С температуртай олгох ёстой. Үүний тулд зуушийг
бэлтгэсний дараа хөргүүрт байлгах ёстой. Зууш, салатны тавгийг мөн хөргүүрт байлгаснаар
зууш, салат олгох үеийн температурыг барих боломжтой.
8. Зууш салат бэлтгэх үеийн эрүүл ахуй
Зууш салат нь бэлтгэсний дараа дулааны боловсруулалтад дахин оролгүйгээр шууд зочинд
олгогддог тул тэдгээрийг бэлтгэх, боловсруулах, хадгалах, түгээх үеийн ариун цэвэр, эрүүл
ахуйг чанд баримтлах ёстой. Үүний тулд дараах зүйлсийг баримталбал зохино:
1. Зууш бэлтгэх ажлын байрыг тусд нь байлгах
2. Түүхий ба болсон бүтээгдэхүүн хэрчдэг тавцан, ширээ, хутгыг тусгаарлах
3. Зууш бэлтгэх хутга, хэрчих тавцан ширээ зэргийг тусд нь байлгах ба
хэрэглэсний дараа даруй угааж ариутгаж хатаагаад цэвэрхэн саванд хадгалах
4. Зуушинд орох хүнсний түүхий эдийг тогтмол хөргүүрт хадгалах
5. Зууш бэлтгэх тогооч гараа маш сайн угааж ариутгасан байх буюу нэг
хэрэглээний бээлий өмсөж, амны хаалт зүүсэн байх
6. Цэвэрхэн угааж хатаасан саванд зууш бэлтгэх ба бохирдсон даруйд нь угааж
цэвэрлэх
7. Зуушийг шороо, тоос, утаатай орчинд бэлтгэж, таваглаж, олгохыг хориглоно.

3. 8. Зуушийг тасалгааны температурт хадгалахыг хориглоно.
Талхан зууш
Зочин хүлээн авах ялангуяа хүүхэд залуучуудын уулзалт, цайллага, аяны хоолны
үйлчилгээнд төрөл бүрийн талхан зууш тохиромжтой байдаг. Талхан зууш нь хийхэд
хялбар, хурдан, энгийн байдаг төдийгүй хэрэглэхэд дөхөм, энгийн байдаг.
Талхан зууш бэлтгэхдээ дараах зүйлсийг анхаарч, урьдчилан бэлтгэнэ:
1. Нэг хүнд ноогдох хэмжээ болон зочдын тооноос хамааруулан худалдан авах талхны
тоог гаргана.
2. Талхан зуушийг ямар хэлбэрээр бэлтгэх, ямар түрхлэг хэрэглэхийн сонгоно
3. Талхны хачирт ямар түүхий эдийг хэдий хэмжээгээр хэрэглэхийг тооцоолно.
Чимэглэлд хэрэглэх салатны ургамал, лооль, өргөст хэмх, чинжүү зэргийг зөв
сонгоно.
4. Талханд түрхэх цөцгийн тос, сыр болон бусад түрхлэгийг тасалгааны температурт
тавьж зөөлрүүлсэн байна.
5. Томхон, нимгэн, хурц хутга хэрэглэнэ.
6. Хүлээн авалт, уулзалтад зориулан бэлтгэж байгаа тохиолдолд талхан зуушийг тавих
гоёомсог томхон цар, таваг бэлтгэнэ.
7. Аяны хүнсэн зориулж бэлтгэж байгаа бол талхан зуушийг боох зориулалтын
боодлын сав, уутыг бэлтгэнэ.
Талхан зуушинд орох талх нь нэг хоносон байх ба зүсэхэд үйрэхгүй байвал зохино. Дөнгөж
барьсан шинэ талх үйрэмтгий байдаг. Талхыг нимгэн хэрчисний дараа хэрчим бүр дээр
түрхлэгийг түрхээд шаардлагатай бол янз бүрийн хэлбэр гарган дахин жижиглэж хэрчиж
болно. Түрхлэг бэлтгэх орц: 100 г бяслаг, 100 г аарц, 2-3 х.х. цөцгий эсвэл сүү, гоньд, давс.
Бэлтгэх арга: Бяслагийг жижиг нүхтэй үрэгчээр үрнэ. Аарцыг нэг төрлийн болтол нухаад
бяслагтай холин цөцгий эсвэл сүү хийж гоньд давсаар амтална.
Энгийн талхан зууш: 1 см орчим зузаантай зүссэн талхны дээр цөцгийн тос түрхэнэ.
Цөцгийн тосыг гич, ногоон сонгино, гоньд, яншуй, нимбэгний шүүс зэргээр амталж болно.
Тос түрхсэн талхан дээр шарсан дүпү, төрөл бүрийн чанаж, шарж бэлтгэсэн ногоо зэргийг
байрлуулж энгийн талхан зууш бэлэн болно. Шар болон улаан лууван, чинжүү, өргөст хэмх,
салатны ургамал зэргийг ашиглаж болно. Талхны хачирт орох ногоо, бусад бүтээгдэхүүнийг
энгийн байдлаар тавихаас гадна хуйлах, хэлбэр хээ гаргах, янз бүрийн дүрс гарган зүсэх,
хатгуураар хатгах зэргээр өөрийн хүссэнээр чимэглэж болно. Бэлэн талхан зуушийг цаасан
сальфетка дэвссэн царан дээр эгнүүлэн өрнө.
Талхан бялуу: Талхаар бялуу хийж болно. Хар болон цагаан талхыг 1 см орчим зузаантай
зүсээд завсар бүрт өөр өөр түрхлэгийг зузаан түрхээд сыр тавиад хооронд нь наагаад
тугалган цаасаар сайн ороож нягтруулаад хөргүүрт тавьж царцаана. Дараа нь хурц хутгаар
захалж зүсээд түрхэлгээ гадуур нь жигд тарааж түрхээд үрсэн сыр, ногоон сонгино, талхны
хатаам зэргийг цацаж чимэглэнэ.
Сэндвич: Цөцгийн тос түрхсэн 2 зүсэм талхны завсар нимгэн зүссэн бяслаг, шарсан дүпү,
салат зэргийг хавчуулж ороож бэлтгэсэн зуушийг сэндвич гэдэг. Сэндвичийг аялал болон
ажил, сургуульд авч явахад тохиромжтой.
Амтлаг талхан зууш: Жигнэмэг, чихэртэй хөөмөл талханд цөцгийн тос, амталсан аарц,
үзэм, самар цацаж, төрөл бүрийн жимс жимсгэнээр чимэн олгосон зуушийг амтлаг талхан
зууш гэнэ.
Канапе: Талхны захыг аваад дөрвөлжин хэрчинэ. Нарийн боовны хэв ашиглан төрөл бүрийн
хэлбэртэй бэлтгэж болно. Дээр нь нимгэн зүссэн утсан болон шарсан дүпү, өргөст хэмх,
хатуу улаан лооль, чавга, сыр зэргийг талхтай ижил хэмжээтэй хэрчээд гоёмсог байдлаар
давхарлан байрлуулаад, хуванцар хатгуураар хатгаж бэхэлнэ. Цаасан сальфеткад дэвссэн
царан дээр гоёмсгоор эгнүүлэн өрнө.