Πλατωνική Θεωρία

1. Εργασία Φιλοσοφίας
Πλατωνισμός-Πλατωνική Θεωρία

2. Εισαγωγή
Ο Πλάτων γεννήθηκε στην Αρχαία Αθήνα, το 427 π.Χ., οι γονείς του ήταν
ο Αρίστων και η Περικτιόνη. Πέθανε στην Αρχαία Αθήνα, το 347 π.Χ. και ήταν
αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του
Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του, που με τη μορφή
φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο (του αποδίδονται ακόμα και
μερικά νόθα έργα), άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία
και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι και σήμερα. Κύριος
οικοδόμος της φιλοσοφίας, οδηγητής είτε προάγγελος μεταγενεστέρων
προβάσεών της, εμπνευστής άμεσα ή έμμεσα των σπουδαιότερων
κοινωνικοπολιτικών οραματισμών.

3. Πλατωνισμός - Πλατωνική Θεωρία
Ξεχωρίζει τον κόσμο των ιδεών από τον αισθητό κόσμο, δηλαδή τον νου
από τις αισθήσεις. Στον κόσμο των ιδεών υπάρχουν οι ιδέες, οι οποίες είναι
άυλες, αμετάβλητες, αιώνιες και μπορούμε να τις κατακτήσουμε μόνο με τον
νου μας. Στον υπαρκτό κόσμο υπάρχει η σφαίρα του γίγνεσθαι, δηλαδή είναι
όλα τα αντικείμενα που μπορούμε να δούμε με το μάτι και να ακουμπήσουμε.

4. Λειτουργία ιδεών στον Πλατωνισμό
Οι ιδέες λοιπόν στην πλατωνική φιλοσοφία έχουν τριπλή λειτουργία:
α) οντολογική
β) τελολογική ή παραδειγματική
γ) λογική

5. Οντολογική Λειτουργία Ιδεών
Παριστάνουν το πραγματικό είναι, το καθαυτό των όντων (την ουσία, το
ὄντως ὄν). Κάθε όν είναι αυτό που είναι γιατί σ’ αυτό παρουσιάζεται μια ιδέα
(παρουσία) είτε γιατί παίρνει μέρος σ’ αυτήν (μέθεξις, κοινωνία). Έτσι η ιδέα
ενός πράγματος αποτελεί την αρχετυπική του, την τέλεια μορφή αυτού του
πράγματος, είναι κάτι ενιαίο και αμετάβλητο, μια αρχετυπική σταθερά, σε
αντίθεση με την πολλαπλή, ατελή και συνεχώς μεταβαλλόμενη γήινη
απεικόνισή του.

6. Τελολογική ή Παραδειγματική Λειτουργία Ιδεών
Καθετί που γίνεται σε ένα ον έχει το σκοπό του. Οι σκοποί αυτοί όμως
μπορεί να βρίσκονται μόνο στην πραγματοποίηση εκείνων που η νόηση τα
αναγνωρίζει για αμετάβλητα πρότυπα των όντων. Σαν τέτοιες οι ιδέες μοιάζουν με
την ιδανική εικόνα που έχει μέσα στο κεφάλι του ο καλλιτέχνης και την οποία
προσπαθεί να διαμορφώσει στην ύλη. Από αυτή την άποψη οι Ιδέες είναι αιτίες
και ενέργειες που τα ανθρώπινα όντα τις κάνουν εκείνο είναι.

7. Λογική Λειτουργία Ιδεών
Οι ιδέες μας κάνουν ικανούς να βάλουμε τάξη στο χάος των καθέκαστα,
να καταλάβουμε το όμοιο, να ξεχωρίσουμε το ανόμοιο, να νιώσουμε την
ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα.

8. Τρόποι Προσέγγισης της Θεωρίας των Ιδεών
Τρεις τρόποι προσέγγισης της θεωρίας των ιδεών
1. Μαθηματικός στοχασμός
2. Προβληματισμός για το δίκαιο
3. Εποπτεία του ωραίου

9. 1.Μαθηματικός στοχασμός
Όταν κάνουμε μαθηματικά χρησιμοποιούμε αριθμούς, γεωμετρικά σχήματα
και σύμβολα είτε τυπωμένα στο χαρτί είτε χαραγμένα σε κάποιο είδους πίνακα
(οι αρχαίοι πολύ συχνά τα σχεδίαζαν σε πινακίδες ή στην άμμο). Γνωρίζουμε
πάντα ότι τα σχεδιασμένα σχήματα έχουν διάφορα μικρά ή μεγάλα
ελαττώματα. Όμως δεν κοιτάμε αυτά. Μας ενδιαφέρουν οι ακριβείς ιδιότητες
των σχημάτων, όπως τις έχουμε στο νου μας. Γιατί μάταια, όσο τέλεια όργανα
σχεδίασης και να διαθέταμε, θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε τις ατέλειες των
σχεδιασμένων σχημάτων. Ο κύκλος που σκεφτόμαστε είναι τέλειος, οι ευθείες
γραμμές που χαράζουμε έχουν το ίδιο πάχος και εκτείνονται στο άπειρο, τα
τρίγωνα έχουν άθροισμα γωνιών ίσων με δύο ορθές, τα στερεά είναι άυλα και
δίχως βάρος. Σχήματα και σώματα με τέτοιες ιδιότητες δεν υπάρχουν πουθενά
στον κόσμο γύρω μας, ούτε και διαθέτουμε τρόπους για την άψογη κατασκευή
τους.

10. 2. Προβληματισμός για το δίκαιο
Σήμερα, όταν μιλάμε για δίκαιο, στο νου μας έχουμε κανονικά το νόμο. Μια
νομοθεσία είναι η ρητή και συγκεκριμένη διατύπωση (γραπτή ή προφορική)
των κανόνων δικαίου. Υπάρχουν όμως πολλές νομοθεσίες, αλλά και κάθε
νομοθεσία συνεχώς μεταβάλλεται. Οι διατάξεις μιας νομοθεσίας διαφέρουν
πολλές φορές από τις διατάξεις μιας άλλης ή μπορεί, ακόμη, και να βρίσκονται
σε αντίθεση. Τέτοιες διαφορές νομοθεσίας παρουσιάζονται συχνά από χώρα
σε χώρα, ώστε κάτι που είναι άδικο στη μια να θεωρείται δίκαιο σε μια άλλη.
Επομένως το δίκαιο δεν είναι οι νόμοι, το αυθεντικό δίκαιο και η αυθεντική
δικαιοσύνη, το όντως δίκαιο, υπάρχουν ως αιώνια πρότυπα. Ανήκουν στον
κόσμο των ιδεών μαζί με όλο το σύστημα των ευγενέστερων ιδιοτήτων των
ανθρώπων.

11. 3. Εποπτεία του ωραίου
Το ωραίο είναι και αυτό ιδέα. Αλλά διαφοροποιείται σε κάτι από τις υπόλοιπες
ιδέες. Η δική της παρουσία δε βρίσκει θέση στο μυαλό, όπως οι άλλες ιδέες,
δεν εντοπίζεται στο νου και δεν αποδίδεται με έναν τυπικό ορισμό. Αγκαλιάζει
όλη την ψυχή μας και μας εμπνέει την ολική εκείνη αίσθηση που είναι η χαρά
της ομορφιάς, η απόλαυση του κάλλους. Το ωραίο («τό καλόν»), η ιδέα της
ομορφιάς («ἡ φύσις τοῦ κάλλους») είναι η πιο πλατωνική από όλες τις ιδέες.
Και αυτή, όπως και οι άλλες ιδέες, είναι οντότητα υπεραισθητή. Αλλά η λάμψη
της είναι τόσο διαπεραστική, που ακτινοβολεί μέχρι κάτω στον κόσμο των
σωμάτων. Τέτοια εξαίρεση αποτελεί η ιδέα του κάλλους, που μόνο ίσως η ιδέα
του αγαθού την ξεπερνά, ώστε σε καμιά από τις άλλες ιδέες δε μετέχουν τόσα
πολλά αντικείμενα, πνευματικά αλλά και αισθητά, από όλες τις βαθμίδες της
ύπαρξης. Έτσι τα πλούσια ίχνη που η αιώνια ιδέα του ωραίου εναποθέτει σε
τόσα πολλά «ωραία», εγκόσμια και φθαρτά, ξυπνούν και στις πιο αδύνατες
ψυχές τον πόθο για την ανάβαση στην υψηλή χώρα των ιδεών.

12. Η Αλληγορία του Σπηλαίου
Η θεωρία του Πλάτωνα παρουσιάζεται παραστατικά με την αλληγορία
του σπηλαίου, δηλαδή ότι η κατοικία του δεσμωτηρίου της σπηλιάς είναι ο
αισθητός κόσμος, αυτός που εμείς θεωρούμε «πραγματικό». Η πορεία του
δεσμώτη που ανεβαίνει επάνω, στον κόσμο του φωτός, είναι η πορεία και το
ανέβασμα της ψυχής από τον αισθητό στον νοητό κόσμο. Έτσι, δίνονται οι δύο
κόσμοι, ο αισθητός και ο νοητός, και η αντίθεση ανάμεσα τους. Εξάλλου, όλη η
εικόνα της σπηλιάς, η απελευθέρωση κάποιων δεσμωτών και η άνοδος τους
στον κόσμο του φωτός συμβολίζουν τον αγώνα του ανθρώπου να λυτρωθεί
από την φαινομενικότητα, που τον κρατάει εγκλωβισμένο στην πλάνη, και να
αντικρίσει την πραγματική αλήθεια.

13. Η Αλληγορία του Σπηλαίου

14. Βιβλιογραφία
• http://n1.intelibility.com/ime/lyceum/?p=lemma&id=148&lang=1
• https://hellenica.blogspot.com/2012/11/platos-theory-of-ideas-or-forms-
revised.html
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD
#%CE%A6%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1
• https://archive.gr/?p=333
• https://www.vakalis.edu.gr/blog/%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-
%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%85/%CE%B7-
%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%8E%CE%BD-
%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-
%CF%80%CE%BB%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B1
• https://www.vakalis.edu.gr/sites/default/files/files/blogpost/arxaia_3.pdf