1. Манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс XVII зууны үеийн Монголчууд Манж нар Өвөр Монголыг эзэлсэн нь Халх манжид эзлэгдсэн нь Зүүнгар хаант улс манжид эзлэгдсэн нь

2. XVII зууны үеийн Монголчууд

3. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Монголын зүүүн өмнө орших Манж, тангус угсааны аймгууд XVII зууны эхэн үеэс хүчирхэгжих үйл явц эхэлжээ. Манж нар бол урьдын Зүрчтд нартай нэг гарал угсаатай юм. Манж аймаг XVI зууны сүүлчээс мэдэгдэхүйц хүчжиж, бусад аймгуудаасаа давамгайлах болсон төдийгүй Зүрчидийн олон аймгийг Мин улсын хараат байдлаас гаргаж, тусгаар улс болохын төлөө тэмцэх болжээ.

4. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Манжийн язгууртан нарын дотроос Нурхач баатар(1575-1626) товойн гарч, Зүрчидийн олон аймгийг оройлон захирах идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж байв. 1616 онд Нурхач Зүрчидийн олон аймгийг нэгтгэж, Хэтуала гэдэг газар хаандп өргөмжлөгдсөн байна.

5. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Тэрээр улсаа алтан улс хэмээн нэрийдэж , “Тэнгэрээс заяат” гэсэн оны цол авчээ. Манжууд төрийн байгууламждаа Монголоос цэрэг засаг захиргааны зохион байгуулалтыг зээлдэн авч хэрэглэжээ. 1618 оноос Манж нар Мин улсын зүүн хойд хил хязгаарыг байлдан эзэлүж, 1619 онд Солонгост довтолжээ. Монголын өмнөд хэсэг Хорчины бэйл, Онгудай, Мангус, Мянган нарын ноёд Зүрчидийн Ехэ, Хада аймгуудтай хамтран Нурхачийг довтлоод ялагджээ. Монгол манжийн хооронд худ ургийн холбоо тогтоох болсон ба энэ холбоо нь Цагаан хэрмийн зүүн хойд талаар оршиж байсан нүүдэлчдийн хоёр улсын хоорондоо ойртох, харилцаагаа сайжруулахад чиглэсэн үйл ажиллагаа байсан юм.

6. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Монголын сүүлчийн их хаан Лигдэн(1604-1634) өөрийн улсын эв нэгдэл, хүчин чадал бэхжүүлэх , Манжийн халдан довтлох аюулаас сэргийлэх зорилгоор Мин улстай найрамдах бодлого баримтлах болжээ. XVI зуунаас орос улс дорно зүг явуулах бодлогоо эрс идэвхижүүлж, Сибирийн өргөн уудам нутгийг эзлэн авах явдлыг төрийн бодлогын хэмжээнд гаргаж тавьжээ. XVII зууны эхэн үед оросууд баруун Сибирийн газар нутгийн ихэнхийг нэгэнт эзлэн аваад Эрчис гол, дорнод Сибирь, Байгаль нуур, Хар(Амур) мөрөн хавийн нутаг руу улам бүр тэмүүлж байв. Оросын эзэмшил Ойрад болон Халх Монголын нутгийн хойд талаас түрэх болсноор Орос улсын Монголд төдийгүй Төв Азийн улс төр, эдийн засгийн амьдралд оролцох оролцоо, үзүүлэх нөлөө нэмэгджээ.

8. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Монголчууд өмнөд монгол, Халх монгол, Баруун Монгол буюу Ойрад гэсэн гурван хэсэгт хуваагдсан байв. Халхад мөн улс төрийн нөхцөл байдал тогтворгүй байсан ба Халхын ноёд Лигдэн хааны бодлого, үйл ажиллагааг дэмжсэн, эсэргүүцсэн хоёр хэсэг болж байжээ. XVI зуунд Монголын их хаан Дорнод монголыг бүрэн үахирч, Ойрадыг хараат байдалтай байлгахыг оролдож байсан бол XVII зууны үеэс их хаан зөвхөн өөрийн мэдлийн Цахар түмнийг Монгол уламжлалаар зүүн, төв, баруун гурван түмэн болгон хуваажээ.

9. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал 1617 онд Лигдэн хаан Авга хар гэдэг нэрт ууланд нийслэл Цагаан хотыг бариулсан нь тухайн үеийн Монголын улс төрийн болон эдийн засаг, соёлын том төв болон хөгжсөн байна. Тэрээр зүүн, баруун түмнийг эв эеэр засан захирах талаарх элэнц эцэг Түмэн засагт хааны бодлогыг ухаалгаар үргэлжлүүлжээ. Юншээбү аймгийн Чойрус тавнангаар баруун гурван түмнийг захируулж, зүүн гурван түмнийг захирах сайдаар Өвөр таван отог Халхын Үжээд аймгийн Ширхунаг дүүрэн хунтайжийг томилжээ. Цахар аймаг харъяаллын хувьд зүүн гурван түмэнд байх хэдий ч Лигдэн хааны мэдэлд оршиж байв.

10. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Цахар түмэн нь өлгийн Аохан Найман Сөнид Үзэмчин Арын зүйд Буруд Алаг Алагууд гэсэн 8 отогоос бүрдэж байв. Тэр үед Цахар нь 100000 гаруй хүн амтай басйан ба Лигдэн хааны шууд захиргаанд өвөр Халын баарин, Жаруд, Баяуд, Үжээд, онгирадын таван отог байсан бөгөөд Халх болон Харчин, Хорчин, Ар Хорчин зэрэг аймгууд их хааны засаглалыг зөвшөөрөн хүлээж, түүнд ёс төдийн боловч захирагдаж байв.

11. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Лигдэн хаан төвлөрсөн засаглалыг тогтооход их хааны нэр хүнд чухал ач холбогдолтой болохыг ухамсарлан Монголын нэгдсэн улсыг байгуулагч Чингис хаан болон төр шашны хос ёсыг анх тогтоосон хэмээгдэх Хубилай хааны номын цолыг хамтатган хэрэглэжээ. Лигдэн хаан 1605 онд Монголд ирсэн IV далай лам Ёндонжамцыгн төлөөлөгч Майдар хутагтыг нийслэл хотдоо урин ирүүлж шавь оржээ. Харин 1618 оны үеэс Лигдэн хаан улааны шашныг шүтэх болсон ба Түвдийн улааны урсгалын лам Шарваа хутагтыг Очирдара хутагтаар өргөмжилж, улсын багш болгожээ.

12. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал Лигдэн хаан бурхны шашны хөлгөн судар 108 боть “Ганжуур”-ыг Гунгаа-Одсэр, Бандила гүүш, Ананд гүүш нарын 33 эрдэмтнээр 1628-1629 оны хооронд орчуулган алтан үсгээр бичүүлж, төрийн гурван эрдэнмйн нэгэнд оруулжээ..

13. XVII зууны үеийн Монголчуудын гадаад, дотоод байдал 1639 онд Халх Монголчууд Ширээт цагаан нуурын чуулганаар Түшээт ханы хөвгүүн Занабазарыг Халхын шхрын шашны тэргүүнээр өргөмжилсөн нь Монголчуудыг шашны тугийн дор нэгтгэн барилдуулах зориого агуулж байв. 1640 онд Ил тарвагатайн Улаан бураад Ойрад, Халхын ноёдын чуулган хуралдаж, “Их цааз”-ыг батлан гаргасан нь тэр үеийн Монголын гол хууль болох санаа бодлогыг агуулж байв. Энэ хууль тухайн үеийн улс төр, шашны харилцааг эрх зүйн үүднээс баталгаажуулан нэгэн хуулийн үзэл санаагаар хамтран аж төрөх гэсэн эрмэлзлэлийн илэрхийлэл болж байв.

14. Манж нар Өвөр Монголыг эзэлсэн нь

15. Халх манжид эзлэгдсэн нь

16. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Манж нар Өвөр монголыг эзэлснээр тэдний цэргийн хүч улам өсч, Манжийн төрийн гадаад бодлого нь Мин улсын эсрэг хандсан юм. 1636 оны өвөл Сэцэн хан адуу, тэмээ, булга зэрэг зүйлсийг өргөн найрамдахыг хүссэний хариуд 1637 оны 1 сард Манжийн Абахай хаан бэлэгтэй хариу элч илгээж байжээ. 1637 оны 3 сард Түшээт хан 2 алтан нум, гурван мориор бэлэг хүргүүлэн, элч заран найрамдал холбоотой байхаа илэрхийлж байжээ.

17. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Монголын их хааны эрх захиргаа нэгэнт унасан цаг үе тул Халхын улс төрийн амьдралд Түшээт хан Гомбодорж, Сэцэн хан Шолой, Засагт хан Субадай нар тэргүүлэх үүрэгтэй байсан юм. Халхын баруун гарыг Засагт хан Субадай зонхилон захирч байсан боловч Шолой увшийн хөвүүн Алтан ханы эрх нөлөө их байв. Манж нар хятадыг байлдан эзлэхдээ Халхын ноёдын үйл ажиллагаанд зарим нэг хориг тавьжээ.

18. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал

19. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал 1636 онд Манжийн Дээд эрдэмт хаан Халхыг Хятадтай худалдаа хийхийг албан ёсоор хориглосон зарлиг буулгажээ. Энэ нь : Монгол Хятадын хооронд холбоо тогтохоос сэргийлсэн Монголчууд худалдаалахдаа агт мориор голдуу арилжаа хийдэг учир хятадын цэргийн хүчин чадал нэмэгдэхээс болгоомжилсон хэрэг болно.

20. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Нөгөөтэйгүүр 1638 онд Манжийн хаан Халхын гурван ханыг жил бүр цагаан тэмээ нэжгээд , саарал морь наймыг Чингийн эрх баригчдад ёсны бэлэг хэмээн бариулах зарлиг буулгажээ. 1970 онд Х.Пэрлээ Булган аймгийн Дашинчэлэн сумын нутгаас үүсэн хуулиуд олсон юм. XVI зууны сүүлч, XVII зууны эхээр Халхын ноёд удаа дараа чуулган чуулж дотоод гадаад улс төрийн байдлаа хуулиар зохицуулахыг оролдож байсныг тэдгээр үүсэн хуулиас харж болно.

21. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал 1639 онд Халхын ноёд Ширээ цагаан нуур хэмээх газар цугларч, Түшээт хан Гомбодоржийн 5 настай хүү Занабазарыг Халх Монголын шашны тэргүүнээр өргөмжилжээ. Ширээ цагаан нуурын чуулганд орлцогсод уг түүхт үйл явдлыг тохиолдуулан, Шар бөсийн орд байгуулсан нь Халхын их хүрээний үүсэл болжээ.

22. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал 1640 онд Халх-Ойрадын ноёдууд Тарвагатайн Улаан бураа гэдэг газар чуулган нийлж, цаг үеэ дүгнэж, Халх-Ойрад эв эеэ хичээн харийн түрэмгийллийг хамтын хүчээр даван туулахыг уриалан тунхаглаж, тус чуулнаас Монгол-Ойрадын Их цаазыг баталсан нь Манжийн түрэмгийллийн эсрэг хүчээ нэгтгэх гэсэн бас нэг оролдлого байжээ. Тус чуулганд монголын томоохон төлөөлөгчид бүгд 28 оролцжээ. Манжийн хүчийг дотроос нь задлах, угсаа нэгтнээ харийн дарлалаас чөлөөлөх зорилгоор 1644 онд Өвөр монголын ноёдод элч илгээж байжээ. Үүний үр дүнд Сөнид аймгийн Тэнгис ван Халхын ноёдын ятгалганд орж, харъяат ардаа дагуулан, 1646 оны хавар Сэцэн ханыг түшихээр Халхын зүг хөдөлжээ.

23. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Түшээт хан өөрийн үеэл дүү Рахулдалай ноён, түүний хөвгүүн Абаху мэргэн нарт хорин мянган цэрэг захируулан, Сэцэн ханд хүч хавсруулахаар явуулжээ. Халхын цэрэг Зажибулагийн газарт анх удаа манж цэрэгтэй байлджээ. Энэ байлдаанд Халхын цэрэг ялагдаж, тулалдааны талбарт мянга илүү морь тэмээ орхиод ухарчээ. Түшээт хан Гомбодорж

24. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Сөнид аймгийн Тэнгис ван өөрөө 1648 оны орчим буруугаа хүлээж, дахин Манжид захирагдсан нь Манж-Халхын харилцааг хурцатгахад нөлөөлжээ. Тэнгисийг дэмжихжжр илгээсэн Халхын цэргийг бут цохиж ялалт байгуулсан ч 1646 оны эцсээр манж нар цэргээ Халхын нутгаас гаргажээ. Халхчуул орос улсын зүгээс дэмжлэг олохыг хүсч 1647-1649 онд Сэцэн хан Шолой Москвад элч мордуулж байжээ. 1646 онд Түшээт ханы ойр төрлийн эрх Цөхүр ноён Мажийн захиргаанд ороод байсан Баарин аймгийг уулгалан хүн малыг нь олзлон авчээ.

25. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал Халхын талаар явуулах Манжийн төрийн бодлого нь Хятадыг эзлэн авсан 1644 оноос буюу Нурхачийн ач Фулинг Чин улсын хаанд өргөмжилсөн үеэс эрс өөрчлагдсөн юм. Хятад улсыг эзлэх зорилгоо биелүүлсний дараа манжийн цэрэг, улс төр, эдийн засгийн хүчин чадал нь үлэмж нэмэгдсэндээ эрдэн, Манжийн зүгээс Халхад өөрийн бодлогоо тулган шаардах нь давамгайлах хандлагатай болов. Эеэр засагч хаан 1647 онд Засагт хан , 1648 онд Түшээт хан, Сэцэн хан нарын элчийг тус тус хүлээн авахгүй буцаасан атлаа мөн 1648 оны намар Халхын сайн ноёны дээд өвөг Данзан ламын элчийг зориуд найрсагаар хүлээн авчээ. Халхын эрх баригч ноёдын хооронд яс хаяж өрсөлдүүлэн, нэг хэсгийг нь талдаа хахуулдан татаж, нөгөө хэсгийнх нь эсрэг хүч болгон, хооронд нь тэмцэлдүүлэх гэсэн бодлого байжээ.

26. XVII зууны дунд үеийн Халхад явуулсан Манжийн байдал 1651 онд Халхын Түшээт хан, Сэцэн хан нар 1000 морь 100 тэмээг Манж хаанд өргөн, жилийн амгаланг айлтгаж найрамдахыг хүсчээ. Энэ нь Халхад цэрэглэн орохоос сэргийлсэн үйлдэл юм. 1653 онд Түшээт хан Гомбодоржийн хүү Бунтир албат харъяатаа авч Манжийн хаанд дагаар орсон бөгөөд түүнд чин ван өргөмжилж Чуулалт хаалганы гадна нутаглах газар олгожээ. Энэ Бунтир бол Халхын ноёдоос анх удаа манжийн талд урван орсон этгээд юм. Манжийн зүгээс Халхын дотоод хэрэгт хутгалдан орох нь улам бүр нэмэгдэж, элдэв шахалт хавчлага чангарч байх тэр эгзэгтэй үед Сэцэн хан Шолой 1652 онд, Түшээт хан Гомбодорж 1655 онд удаа дараа нас барсан нь Халхын улс төрийн байдалд ноцтой хохирол учруулжээ.

27. Халхын тусгаар тогтнол алдагдсан нь Сэцэн ханы орыг Норов, Түшээт ханы орыг Чахундорж нар тус тус залган авчээ. Энэ үеийн эгзэгтэй байдлыг Манжийн храан овжиноор ашиглаж, залуу хан нарыг хүчээр сүрдүүлэн далайлгах аргаар эрхэндээ оруулахыг зорьжээ. Түшээт хан Чахундорж, Сэцэн хан Норов нар хүлээн аваад, Манжтай найрамдах тангарагийг өргөсөнд, Засагт хан үүнд оролцсонгүй. Түшээт хан тэргүүлэн өөрсдийн дүү нараа 1655 онд Манжийн хааны ордонд илгээсэн байна. Энэ харалган явдал нь Халхыг улс төрийн талаар Манжийн хараат болгосон төдийгүй Халхын тусгаар тогтнолыг бууруулах алхам болжээ. Засагт хан Норов нас барснаар түүний дараа ахмад хүү Чу мэргэн хан эцгийн суурийг залгах ёстой байсан хэдий боловч 2-р хүү Ванчиг хан ширээг авчээ.

28. Халхын тусгаар тогтнол алдагдсан нь Ванчиг ханы талынхан хүчин шахагдан Ойрадын Галдан бошигтоос тусламж хүсч очсон тэр үеэс Галдан, Түшээт хан нар Засагт ханы ширээний тэмцэлд хөндлөнгөөс оролцох болжээ. Халхын засагт ханы ширээний тэмцэл хэргийн явцаар өргөжин Халх, Ойрадын тэмцэл болон хувирчээ. Дундад Азийн үлэмж газар нутгийг эрхшээлдээ оруулснаар Ойрадын хаан Галдан бошигтын нэр Орос болон Хөх нуур, Түвэд, Манж чин улсад алдаршижээ. 1686 онд Халхын баруун зүүн гарыг эвлэрүүлэх чуулганыг Манжийн хаан зохион байгуулж, Далай ламын элчийн удирдлаган дор Хүрээн бэлчир гэдэг газар хуралджээ. Манжийн төрөөс эхний үед Халхыг дотроос нь тууштай хагалан бутаргах, Халхын баруун, зүүн гарын зөрчлийг дэвэргэх бодлогыг тууштай явуулж байснаа, Ойрадын Галданбошигтыг Халхын дотоод хэрэгт оролцох болсон тэр үеэс Халхын дотоод хямарлыг намжаах бодлогыг баримталж, түүнийгээ хэргжүүлэхийн тулд Хүрэн бэлчирийн чуулганыг зохион байгуулжээ.

29. Халхын тусгаар тогтнол алдагдсан нь Манжийн төрийн хяналт заавраар хийгдсэн дээрхи чуулганы цааз зорилго нь 1640 оны Монгол-Ойрадын чуулганы шийдвэрийг хүчингүй болгох, Халхын ноёдын хямарлыг Манжид ашигтайгаар намжаах алхам хийх, Халхыг зүүггар хаант улсын эсрэг тавих зорилт байсан юм. Галдан Хүрэн бэлчирийн чуулганы шийдвэрийг эсэргүүцсэнээр барахгүй, хэд хэдэн зүйлийн шалтгаан тоочиж, Түшээт ханд цэрэглдэж орохоо албан ёсоор мэдэгджээ. Тэрээр Засагт хантай үйл ажиллагаагаа улам нягтруулж, Халхыг Манжид алдахгүй байх бэлтгэлийг хийж эхэлжээ. Эл байдлыг ажиглаж байсан Чахундорж Энх-Амгалан хаанд элч зарж, Засагт хан, Галдан нарын үйл ажиллагааны тухай мөн Галдан довтлох гэж буй зэргийг захидлаар мэдэгджээ. Галдангийн Манжийн хаанд илгээсэн элчийг нь Түшээт хан Чахундорж нар 300 цэрэг илгээн замаас нь довтлон цохисон болон дүү Доржжавыг нь адсан, мөн Чахундорж бас өөрөө цэрэглэн Зүүнгар улсын нутгийн хязгаарт орж ирсэн зэрэг ноцтой мэдээг аваад Түшээт хан Чахундоржийг дайлах шийдвэр гаргажээ.

30. Халхын тусгаар тогтнол алдагдсан нь 1688 оны хоёр сард Галдан нутгаасаа цэрэг удирдан гарч, Элжигин хошуугаар дамжин, Чахундоржийн араар нь халхын нутагт цөмрөн оржээ. Галдан бошигтын довтолгоонд шахагдсан Түшээт хан Чахундорж тэргүүтний энэ байдлыг нь далимдуулан бүрмөсөн оруулж авах гэсэн Манжийн ханы тулгалтанд өртсөн Халхын ноёд 1688 оны 9 сард Ар элстэй гэдэг газар чуулган чуулжээ. Галдан бошигт

31. Халхын тусгаар тогтнол алдагдсан нь Уг чуулганаар Занабазарыйг саналаа хэлэхийг хүсэхэд тэрээр: “Хойд зүгийн шар хятад(орос) хэмээх улсын хааны төр амгалан, их улс боловч шажин эс дэлгэрсэн бөгөөзд бас ч хувцадын зах буруу тул үл болмуй. “Өмнө зүгийн хар хятад хэмээх улсын хааны төр төвшин амгалан сайны дээр бас түүнд бурханы шашин дэлгэрсэн ...” хэмээн өгүүлснээс үүдэн тэр чуулганаас Халх Манжид дагаар орох шийдьэр гаргажээ. 1688 оны 9-р сард Түшээт хан чахундорж, Занабазар нар харъяат нарынхаа хамт захирагдахыг албан ёсоор зөвшөөрсөн бичиг үйлдэж Манжийн хаанд өгчээ. Манжийн хаан чуулганы ажил бэлтгүүлж, чуулганы дэс дараа, дэг ямбыг маш нарийн боловсруулжээ. Тус чуулганд оролцохоор Түшээт хан чахундорж, өндөр гэгээн Занабазар, Сэцэн хан Өмэхэй, Засагт ханы ойр угсааныхан бүгд 550-ад халх ноёд, мөн өвөрлөгч 49 хошууны ноёд Долоннуурт цуглажээ.

32. 1691 оны 4-р сарын эцсээр Энх Амгалан хаан 16 хүрээ, 23 баг цэргээр хамгааллуулж Долоннуурт иржээ. Энх-Амгалган хаан уг чуулганд хүрэлцэн ирсмэн Засагт ханы дүү Цэвээнжавт чин ван цол шагнаж, өөрийн гүнжтэйгээ ураг холбон, уг чуулганд Засагт ханы дээр суух онцгой эрх олгожээ. Тус чуулганаар Халхыг манжийн төрд гавъяа байгуулсан Халхын 5 хүнд чин ван, 6 хүнд жүн ван, 3 хүнд бэйл, 4 хүнд бэйс, 7 хүнд гүн, 6 хүнд тэргүүн зэрэг тайж олгож, 34 ноёныг хошууны засаг ноён болгож, тус 34 хошууг Түгшээт ханы 16, Сэцэн ханы 11, Засагт ханы 7 ноёнд хуваан захируулжээ. Тийнхүү тус чуулганаар Халхыг Манжийн харъяат гэж албан ёсоор тунхагласан нь нийт Монголын тусгаар тогтнолын үйл хэрэгт асар хохирол учруулсан юм.

33. Зүүнгар хаант улс манжид эзлэгдсэн нь

34. Зүүнгарын ард түмний бослого

35. Зүүнгарын ард түмний бослого 1626-1627 оны үеэр Өвөр монголын Харчин, Хорчин нарыг, 1634-1636 онд нийт Өвөр монголыг, 1691 онд Халхыг, 1723 оны үед Хөх нуурын Монголчуудыг, 1755 онд Зүүнгар хаант улсад цэрэг оруулж байлдан эзэлсэн байна. XVII-XVIII зуунд гарсанМонголын тусгаар тогтнолын тэмцлийн дотроос хамгийн дорвитой нь 1755-1758 онд гарсан ардын том бослого юм. Тэрхүү бослогыг зохион байгуулж удирдах ажлыг дээр дурдсан Зүүнгарын Амарсанаа, Халхын засагт хан аймгийн туслах жанжин, Хотгойдын шадар ван Чингүнжав нар гүйцэтгэсэн бөгөөд Хорчин ван эфү Сэвдэнбалжир тэргүүтэй Өвөрмонголын хэсэг ноёд бослогын бэлтгэл ажилд идэвхтэй оролцон Амарсанаа, Чэнгүнжав нартай нягт холбоотой ажиллах болжээ.

36. Зүүнгарын ард түмний бослого 1755 оны хавар, зуны цаг Амарсанаа, Чингүнжав, Сэвдэнбалжир нар Зүүнгар хаант улсыг байлдан дагуулахаар мордсон Манжийн цэргийн дотор хамт явах үедээ, мөн оны намар Халх Зүүнгар, Өвөр монголд манжийн эсрэг хандсан зэвсэгт бослого нэгэн зэрэг гарган тэмцэж, Манжийн ноёрхлыг түлхэн унагаад, нийслэл, өөрийн цэрэг, албан татварын журам бүхий тусгаар тогтносон Монгол улсыг сэргээн байгуулахаар хэлэлцэн тохиролцсон байна. Манжийн хаан тагнуул төлөөлөгчөөрөө дамжуулан энэ учрыг мэдээд Амарсанаа, Чингүнжав, Сэвдэнбалжир нарыг даруй