3. ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΣΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΔΕΝΤΡΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΈΝΑ ΔΕΝΤΡΟ
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ – ORIENTEERING
(ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΚΠΕ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ)
ΤΑ ΔΑΣΗ ΜΑΣ ….ΤΑ ΚΑΛΛΗ ΜΑΣ
(ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΚΠΕ ΜΕΛΙΤΗΣ)
5. Το δάσος μέσα από τους μύθους, τα
παραμύθια και τις παραδόσεις
Το δάσος ανέκαθεν
ήταν πηγή έμπνευσης
για τη λαϊκή
παράδοση. Μύθοι,
Θρύλοι και
παραδόσεις
γεννήθηκαν από τη
μαγεία του δάσους Οι
προγονοί μας
πίστευαν ότι στο
δάσος κατοικούν
νεράιδες , αερικά ,
μυθικοί ήρωες ,
μούσες και θεότητες.
6. Πλήθος παραμυθιών έχουν
ειπωθεί με ιστορίες που
εκτυλίσσονται μέσα στο
δάσος και που πάντα
σαγήνευαν τα μικρά παιδιά
Πολλές φορές, οι κεντρικοί
ήρωες των παραμυθιών
ήταν εκπρόσωποι της
πανίδας των δασών(λύκος,
αρκούδα, λαγός και
αλεπού)
7. Νύμφες και δάση
Οι Νύμφες κατά
την Ελληνική
Μυθολογία ήταν
γυναικείες ιδεατές
μορφές θεϊκής
καταγωγής,
νεαρές στην
ηλικία, που
ζούσαν μέσα στην
άγρια φύση, και
τριγύριζαν στα
βουνά,
συνοδεύοντας την
Άρτεμη και
παίζοντας μαζί
της.
8. Οι Νύμφες κατατάσσονταν
γενικά μεταξύ θεών και
θνητών, ως ημίθεες. Δεν ήταν
αθάνατες, ζούσαν όμως πάρα
πολύ και τρέφονταν με
αμβροσία. Ήταν κατεξοχήν
πνεύματα του γλυκού νερού
και βρίσκονταν στα ποτάμια,
στις πηγές και μέσα στα βουνά
από τα οποία πήγαζαν
ποτάμια. Συνόδευαν πάντα το
νερό, τονίζοντας έτσι τη
μεγάλη του σημασία για την
ύπαρξη ζωής.
9. Δρυάδες: οι Νύμφες των
δασών
Σύμφωνα με την ελληνική
μυθολογία οι Δρυάδες
(ενικός: η Δρυάς) ήταν
Νύμφες των δασών. Το
όνομά τους προέρχεται από
τη Δρυς. Σύμφωνα με την
παράδοση, ήταν νύμφες
των δέντρων, ειδικά των
βελανιδιών, κάτω από τις
οποίες ζούσαν.
10. Οι αρχαίοι τις διέκριναν από τις Αμαδρυάδες, οι οποίες
ήταν οι ψυχές των φυτών και ζούσαν όσο και αυτά, ενώ οι
Δρυάδες ήταν αθάνατες.
Οι Δρυάδες μαζί
με τις Ορειάδες
ή Ορεστιάδες
συνόδευαν τους
Ολύμπιους
θεούς στα όρη
και τις χαράδρες
και κυρίως τα
δάση με έντονη
βλάστηση.
12. Κάθε οικοσύστημα διαθέτει μια τροφική δομή. Οι τροφικές σχέσεις
και οι τροφικές αλυσίδες, δημιουργούνται από την ανάγκη των
οργανισμών να εξασφαλίσουν τις οργανικές τους ουσίες.
Φυτά, φυτοφάγα ζώα και σαρκοφάγα ζώα δημιουργούν μια
αλυσίδα τροφής, την λεγόμενη τροφική αλυσίδα.
13. Είναι φανερό ότι τα φυτά βρίσκονται στη βάση της
πυραμίδας και ανεβαίνοντας προς την κορυφή συναντάμε
πρώτα τα φυτοφάγα μετά τα σαρκοφάγα και στην κορυφή
τα παμφάγα ζώα.
Στο φυσικό περιβάλλον
διαπιστώνουμε ότι τα φυτά
είναι περισσότερα από τα
φυτοφάγα ζώα που και αυτά με
τη σειρά τους είναι
περισσότερα από τα
σαρκοφάγα ζώα. Έτσι μπορούμε
να απεικονίσουμε αυτή τη
σχέση με μια πυραμίδα, που
την ονομάζουμε τροφική
πυραμίδα.
21. Το τμήμα της Εγνατίας Οδού που διασχίζει τη Δυτική Μακεδονία
εκτείνεται από την Παναγιά (Περιοχή Καφέ Αρκούδας) μέχρι τον
Πολύμυλο.
Η κατασκευή του Έργου στη Δυτική Μακεδονία είχε ιδιαίτερες
δυσκολίες, καθώς η Οδός διέσχισε τον ορεινό όγκο της Πίνδου,
διατρέχοντας περιοχές χλωρίδας και πανίδας ιδιαίτερης
περιβαλλοντικής ευαισθησίας, με σημαντικότερη τον «οικότοπο της
καφέ αρκούδας».
22. Η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. σε συνεργασία με τις περιβαλλοντικές
οργανώσεις (Αρκτούρος, κλπ), επέλεξε και υλοποίησε τη συγκεκριμένη
χάραξη, προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις στην περιοχή του
οικότοπου της καφέ αρκούδας.
Έτσι κατασκευάσθηκαν γέφυρες διπλού κλάδου και δίδυμες σήραγγες
και πέντε (5) κάτω διαβάσεις της άγριας πανίδας καθώς και μία
πράσινη γέφυρα. Τα περάσματα αυτά αφορούν κυρίως τα μεγάλα
θηλαστικά όπως η καφέ αρκούδα αλλά και αλεπούδες, λύκους, λαγούς,
ελάφια, αγριογούρουνα, κλπ.
25. Μνημειακός Πλάτανος ηλικίας 2.400 ετών, που έχει
περίμετρο 24 μέτρα και είναι από τους μεγαλύτερους στον
κόσμο, βρίσκεται στο Κράσι Μαλλίων στην Κρήτη και
ανακηρύχθηκε ως διατηρητέο μνημείο της φύσης με
Προεδρικό Διάταγμα, που εκδόθηκε στις 29/8/2011
26. Πουρνάρι στην Κρήτη με διάμετρο που ξεπερνάει τα τρία μέτρα
διεκδικεί τον τίτλο του μεγαλύτερου στον κόσμο, ενώ ενδεικτικό
του μεγέθους του είναι το γεγονός ότι στην κουφάλα του έζησαν
κρυμμένοι, για ενάμιση χρόνο, δύο Άγγλοι με τον ασύρματό τους,
κατά τη γερμανική κατοχή.
27. «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης» κηρύχθηκε ο αιωνόβιος
πλάτανος (Πλάτανος ο ανατολικός, Platanus orientalis) που
βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του οικισμού Λευκοπηγής
του Δήμου Κοζάνης.
28. ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΟΣ
Ζητήσαμε από το πλατάνι που
βρίσκεται στην Λευκοπηγή και
είναι 350 ετών να μας μιλήσει
για την ιστορία του στα πλαίσια
περιβαλλοντικής εργασίας
Ελένη Παυλίδου
Χριστίνα-Μαρία Κωνσταντινίδου
Βάγια Σκουτέλα
34. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που παρακολουθήσαμε στα 2
Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ήταν:
2)στο ΚΠΕ Μελίτης :
«Τα δάση μας ..τα κάλλη μας»
μαζί με την περιβαλλοντική ομάδα
«Εξερευνητές στο δάσος» του τμήματος Β3
1)στο ΚΠΕ Βιστωνίδας:
«Orienteering»
34
35. Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη
στο
Πρόγραμμα:
Orienteering
Προσανατολισμός στο δάσος
35
ΚΠΕ Βιστωνίδας
36. 1)Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
1η μέρα Πέμπτη 22-2-2018 - Άβδηρα
Την πρώτη ημέρα της εκδρομής μας επισκεφτήκαμε
τα Άβδηρα, γενέτειρα Ελλήνων Σοφών:
του Δημόκριτου,
του Λεύκιππου,
του Πρωταγόρα,
του Ανάξαρχου
36
Ξεναγηθήκαμε στον αρχαιολογικό
χώρο των Αβδήρων και στο
ομώνυμο μουσείο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν οι
σκελετοί οι οποίοι παρουσιάζονται
όπως ακριβώς ανακαλύφθηκαν στην
περιοχή (σε τεράστια πιθάρια),
καθώς και οι συλλογές κοσμημάτων,
παιχνιδιών, καθημερινών σκευών,
αλλά και ιατρικών εργαλείων.
37. Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
1η μέρα Πέμπτη 22-2-2018 – Πόρτο Λάγος
37
ιδανικός τόπος για παρατήρηση
παρυδάτιων πουλιών όπως
Φοινικόπτερα, Ερωδιούς,
Πελεκάνους, Πάπιες, Αβοκέτες,
Φαλαρίδες, κ.τ.λ.
Στη συνέχεια πήγαμε στο πόρτο
Λάγος και στο εκκλησάκι του Αϊ
Νικόλα στη λίμνη Βιστωνίδα,
38. Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
1η μέρα Πέμπτη 22-2-2018- Η Παλιά πόλη της Ξάνθης
38
Μας είπε ότι η πόλη είναι χτισμένη μετά το 1829.
Ήταν μια κωμόπολη πλούσια λόγω της
καλλιέργειας, επεξεργασίας, μεταποίησης και
διακίνησης του καπνού, αλλά και λόγω της
προνομιακής της θέσης σε σημαντικούς εμπορικούς
δρόμους.
Η πόλη χαρακτηρίζεται από την δαιδαλώδη μορφή
των λιθόστρωτων σοκακιών της και είναι γεμάτη :
κατοικίες, χάνια, μαγαζιά, εκκλησίες αλλά και
νεοκλασικά μέγαρα των οποίων οι ιδιοκτήτες ήταν
κυρίως έμποροι καπνού.
Το βράδυ μας ξενάγησε στην παλιά πόλη της
Ξάνθης ο υπεύθυνος του ΚΠΕ Βιστωνίδας κ.
Γερμαντζίδης Νικόλαος.
39. 39
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε το «Σπίτι
της Σκιάς» που στεγάζει τα έργα σκιάς
του καλλιτέχνη Τριαντάφυλλου Βαΐτση.
Μας υποδέχτηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης
και μας παρουσίασε τα έργα του.
Είδαμε γλυπτά από σκουπίδια, τα
οποία όταν φωτιστούν κατάλληλα
από διαφορετικές γωνίες
δημιουργούν διαφορετικές σκιές.
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
1η μέρα Πέμπτη 22-2-2018 - Τα σπίτι της Σκιάς
40. 40
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Την επόμενη μέρα συναντηθήκαμε με
τους υπεύθυνους του ΚΠΕ Βιστωνίδας
στο χωριό Τοξότες.
Στην κορυφή του βουνού απολαύσαμε την
υπέροχη θέα και μάθαμε τις βασικές αρχές
του προσανατολισμού στο χώρο με τη
βοήθεια του χάρτη
41. 41
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Από εκεί ψηλά θαυμάσαμε τους «μαιανδρισμούς»
του Νέστου. Ο Νέστος είναι ένα από τα πέντε
μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας. Ο ρους του
οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα στη Μακεδονία και
τη Θράκη και τους νομούς Καβάλας και Ξάνθης.
Η συνολική του πορεία καλύπτει
243 χλμ, 130 από τα οποία
βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος.
Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της
Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο
Θρακικό Πέλαγος.
42. 42
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Σαν περιηγητές του Νέστου
είχαμε τη δυνατότητα να
θαυμάσουμε ένα φυσικό
περιβάλλον σπάνιας ομορφιάς
Στη συνέχεια
κατεβήκαμε δίπλα στο
ποτάμι
43. 43
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Απολαύσαμε το ποτάμι
περπατώντας δίπλα σε αυτό,
πάνω στο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6.
44. 44
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Η περιοχή των Στενών του Νέστου είναι συνολικής έκτασης 23.800 στρεμμάτων και
εξαιτίας της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας έχει χαρακτηριστεί ως ‘Αισθητικό δάσος’.
45. 45
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Τέλος επιστρέψαμε στην
είσοδο των στενών του
Νέστου για την
πραγματοποίηση του
προγράμματος
«Orienteering-
Προσανατολισμός»
47. 47
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering-Προσανατολισμός»
Ότι η γη είναι ένας τεράστιος μαγνήτης, ο οποίος έλκει την
μαγνητική βελόνα της πυξίδας και την φέρνει πάντοτε να
δείχνει προς τον βορρά.
Ο βορράς όμως αυτός δεν συμπίπτει με τον βόρειο πόλο
(πραγματικό βορρά) αλλά με έναν άλλο βορρά, τον
μαγνητικό.
Ο μαγνητικός βορράς βρίσκεται 1000 μίλια νοτιά του
πραγματικού βορρά στο νησί Μπάθουρστ στο Αρκτικά
Ωκεανό.
Μάθαμε τα βασικά:
48. 48
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Τοποθετήσαμε την πυξίδα στον χάρτη έχοντας την άκρη της πλάκας να
ενώνει το σημείο που βρισκόμασταν με το σημείο στο οποίο θέλαμε να
πάμε.
Βρήκαμε το αζιμούθιο γυρίζοντας το ανεμολόγιο της πυξίδας μέχρι ο
βορράς στο ανεμολόγιο να ευθυγραμμιστεί με το μαγνητικό βορρά στον
χάρτη
50. 50
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Και τέλος άρχισε το παιχνίδι:
•Μας έδωσαν ένα σημείο
εκκίνησης και ένα αζιμούθιο
•Και εμείς βρήκαμε το δέντρο-στόχο
στο οποίο ήταν κρυμμένη μια αφίσα
με μία ερώτηση που είχε σχέση με το
περιβάλλον.
51. 51
Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ξάνθη στο ΚΠΕ Βιστωνίδας
2η μέρα Παρακευή 23-2-2018 – «Orienteering»
Νικήτρια ήταν η ομάδα που πρώτη
βρήκε όλους τους στόχους.
Τα δέντρα-στόχοι είχαν κρεμασμένη
την χαρακτηριστική πορτοκαλί
σημαία του αθλήματος Orienteering
54. Εκπαιδευτική επίσκεψη στη Δροσοπηγή της Φλώρινας στο ΚΠΕ Μελίτης.
«Τα δάση μας … τα κάλλη μας»
54
Την Τρίτη 8 Μαΐου
πραγματοποιήσαμε την
επίσκεψή μας στο ΚΠΕ
Μελίτης στη Δροσοπηγή,
στους πρόποδες του όρους
Βέρνου, για να
παρακολουθήσουμε το
πρόγραμμα του ΚΠΕ
«Τα δάση μας ..τα κάλλη
μας».
Συναντηθήκαμε με τους
υπεύθυνους του ΚΠΕ στην
πλατεία της Δροσοπηγής
όπου χωριστήκαμε σε δύο
ομάδες.
55. Εκπαιδευτική επίσκεψη στη Δροσοπηγή της Φλώρινας στο ΚΠΕ Μελίτης.
«Τα δάση μας … τα κάλλη μας»
55
Τα δέντρα που συναντήσαμε στη
διαδρομή μας ήταν:
1. Σφενδάμι (Σφένδαμος)
2. Κορομηλιά
3. Καρυδιά
4. Οξυά
5. Βελανιδιά
6. Ιτιά (Ο κορμός της ιτιάς έχει
καταπραϋντική δράση. Το βασικό
συστατικό του, το σαλικυλικό οξύ, είναι
η δραστική ουσία της ασπιρίνης.
Επίσης από κλαδί ιτιάς ο υπεύθυνος
του ΚΠΕ έφτιαξε μπροστά μας μια
σφυρίχτρα.
7. Γαύρος
8. Γκορτσιά (Άγρια Αχλαδιά)
9. Λεύκα
10. Αγριοκερασιά
56. Εκπαιδευτική επίσκεψη στη Δροσοπηγή της Φλώρινας στο ΚΠΕ Μελίτης.
«Τα δάση μας … τα κάλλη μας»
56
Τα αρωματικά φυτά και τα άγρια χόρτα που
βρήκαμε σε αφθονία ήταν:
1. Η ξυνήθρα που τη χρησιμοποιούσαν
στη σαλάτα αντί για λεμόνι.
2. Το λάπατο με το οποίο κάνανε
χορτόπιτες και το χρησιμοποιούσαν σαν
αντίδοτο στο τσίμπημα τσουκνίδας
τρίβοντας το πονεμένο σημείο με την
κάτω πλευρά του λάπατου.
3. Το χαμομήλι
4. Η αγριομέντα
5. Ο αγριοδυόσμος
6. Το θυμάρι
7. Η τσουκνίδα
57. Εκπαιδευτική επίσκεψη στη Δροσοπηγή της Φλώρινας στο ΚΠΕ Μελίτης.
«Τα δάση μας … τα κάλλη μας»
57
Το όμορφο μαύρο γουρούνι που
γύριζε ελεύθερο έτρωγε αυτά τα
αρωματικά χόρτα
59. Εκπαιδευτική επίσκεψη στη Δροσοπηγή της Φλώρινας στο ΚΠΕ Μελίτης.
«Τα δάση μας … τα κάλλη μας»
59
Θάμνοι που συναντήσαμε:
1. Κράτεγος (το φυτό από
το οποίο έφτιαξαν το
ακάνθινο στεφάνι του
Χριστού)
2. Ζαμπούκος ή
κουφοξυλιά (από αυτό
είναι φτιαγμένο το
ραβδί του Χάρι Πότερ)
3. Αρκουδοπούρναρο - γκυ
4. Κόνιο ( από αυτό βγαίνει
το δηλητήριο που
δώσανε στον Σωκράτη)
5. Κληματσίδες
6. Αγριοτριανταφυλλιά
7. Νάρκισοι
8. Άγρια Φτέρη
9. Πεντάνευρο (Έχει
μεγάλα φύλλα από τα
οποία έφτιαχναν καπέλα
για προστασία από τον
ήλιο
Ζαμπούκος
Πεντάνευρο