2. Περιεχόμενα
Κεφϊλαιο 1: Οριςμόσ και Μορφϋσ Ρατςιςμού
Κεφϊλαιο 2: Αύτια Που οδηγούν ςτο ρατςιςμό
Κεφϊλαιο 3:υνϋπειεσ Ρατςιςμού
Κεφϊλαιο 4: Αύτια Μετανϊςτευςησ και ςυνϋπειεσ για
τουσ Μετανϊςτεσ- Πρόςφυγεσ
Κεφϊλαιο 5: Διαπολιτιςμικϊ ςχολεύα- Σρόποι ομαλόσ
ςυνύπαρξησ Ελλόνων μαθητών και αλλοδαπών
Διάκριςη ξενοφοβίασ και ρατςιςμού-Σρόποι
αντιμετώπιςησ Ρατςιςμού προσ τουσ μετανάςτεσ.
Επίλογοσ
3. Ρατςιςμόσ- Οριςμόσ
Ρατςιςμόσ ονομάζεται η διάκριςη ςε βάροσ
ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή κατηγοριών
ατόμων, που προςδιορίζονται με βάςη τα
φυλετικά ή και πολιτιςμικά τουσ
χαρακτηριςτικά, με ςυνέπεια την ανάπτυξη
αιςθήματοσ υπεροχήσ και ανωτερότητασ
προσ αυτούσ.
4. Μορφϋσ Ρατςιςμού
Φυλετικός: διακρύςεισ βαςιςμϋνεσ ςτη
διαφορετικότητα του χρώματοσ ό εναντύον
φυλών του τρύτου κόςμου.
Εθνικός: η αύςθηςη τησ υπεροχόσ ενόσ
ϋθνουσ ϋναντι των ϊλλων (εθνικιςμόσ,
ςοβινιςμόσ).
Κοινωνικός: διακρύςεισ βαςιςμϋνεσ ςε
πολιτικϋσ, ιδεολογικϋσ, πνευματικϋσ,
οικονομικϋσ, πολιτιςτικϋσ διαφορϋσ,
διακρύςεισ ςε βϊροσ των γυναικών, των
μειονοτότων, των ατόμων με ειδικϋσ
ανϊγκεσ
5. Αύτια που οδηγούν ςτο Ρατςιςμό
(1)Πνευματικά
-Τιοθϋτηςη ρατςιςτικών αντιλόψεων ςτα πλαύςια τησ κοινωνικοπούηςησ, μϋςω των
πρωτογενών και δευτερογενών κοινωνικών ομϊδων (π.χ. οικογϋνεια, ςχολικό
περιβϊλλον).
-Σα ΜΜΕ, ϋντυπα και ηλεκτρονικϊ, παρουςιϊζουν τη ςυμπεριφορϊ μεμονωμϋνων
ατόμων ό ομϊδων που επιβεβαιώνει τισ ρατςιςτικϋσ αντιλόψεισ (οι γυναύκεσ
παρουςιϊζονται ωσ αδύναμεσ, υποτακτικϋσ ςυγκριτικϊ με τουσ ϊνδρεσ, οι Αλβανού και οι
Σςιγγϊνοι ωσ κακοποιού) ό ηρωοποιούν τουσ φορεύσ τησ βύασ.
- Η απλουςτευτικό τϊςη των ανθρώπων για κατηγοριοποιόςεισ, οι οπούεσ διευκολύνουν
τον υπερτονιςμό και τη μεγιςτοπούηςη των διαφορών.
- Η περιοριςμϋνη γνώςη εμποδύζει τη ςωςτό αξιολογικό κρύςη για τουσ ϊλλουσ.
- Η ϋλλειψη ουςιαςτικόσ αλλϊ κυρύωσ ανθρωπιςτικόσ παιδεύασ επιτρϋπει τον
ετεροκαθοριςμό ομϊδων από επιτόδειουσ και την καλλιϋργεια, αντύ ιςότητασ,
φανατιςμού και ρατςιςμού ςε βϊροσ ϊλλων.
- Η απομόνωςη των πνευματικών ανθρώπων ευνοεύ την κατϊςταςη του πνευματικού
ςκοταδιςμού.
Ηθικά
- Η ϋλλειψη αρχών και αξιών οδόγηςε το ςύγχρονο ϊνθρωπο ςτην εξαχρεύωςη.
-Σο δόγμα «ο ςκοπόσ αγιϊζει τα μϋςα» καθαγιϊζει κϊθε απϊνθρωπη πρϊξη.
6. Αύτια που οδηγούν ςτο Ρατςιςμό
(2)
Ψυχολογικά
- Η τϊςη ανθρώπων ό ομϊδων να διατηρούν ςε υψηλό επύπεδο την αυτοεκτύμηςη, το γόητρο και το
κύροσ τουσ (ςύμπλεγμα ανωτερότητασ και προςωπικόσ υπεροχόσ).
- Η χαμηλό αυτοεκτύμηςη ατόμων ό ομϊδων τούσ οδηγεύ ςτην αναβϊθμιςη των δικών τουσ
ιδιαύτερων χαρακτηριςτικών και ςτην υποβϊθμιςη των ϊλλων (ςύμπλεγμα κατωτερότητασ).Αυτόσ
που υποφϋρει νιώθει λιγότερο τη δυςτυχύα του, όταν μπορεύ να φανεύ ανώτεροσ από κϊποιο ϊλλο.
Κοινωνικά
-Οι κοινωνύεσ μϋςα ςτισ οπούεσ αναπτύςςεται ο κοινωνικόσ ρατςιςμόσ εύναι εξιςωτικϋσ, δηλαδό
εύναι κοινωνύεσ που αγνοούν τισ τυπικϋσ διαφορϋσ μεταξύ των ατόμων.
-Ο εκμεταλλευτικόσ χαρακτόρασ των κοινωνιών. Η ύπαρξη μιασ μειονότητασ ςε μια κοινωνύα
ςυνεπϊγεται την ύπαρξη μιασ αντύςτοιχησ κυρύαρχησ ομϊδασ που απολαμβϊνει μια ανώτερη θϋςη
και μεγαλύτερα προνόμια. Η μειονοτικό κατϊςταςη ςυνοδεύεται με αποκλειςμό από την πλόρη
ςυμμετοχό ςτη ζωό τησ κοινωνύασ.
-τισ ςύγχρονεσ πολυπολιτιςμικϋσ κοινωνύεσ, η ςυνύπαρξη πλειοψηφιών και μειοψηφιών ευνοεύ τα
φαινόμενα του ρατςιςμού.
- Η αποξϋνωςη του ανθρώπου από τον ϊνθρωπο προκαλεύ φαινόμενα κοινωνικόσ παθογϋνειασ, που
ευνοούν φαινόμενα ρατςιςμού καθώσ δεν υπϊρχει κοινωνικό ςυνεύδηςη και αλληλοςεβαςμόσ.
-το κοινωνικό κατεςτημϋνο υπϊρχει πϊντα δυςτοκύα ςτην αποδοχό του νϋου ό του διαφορετικού.
Οικονομικά
-Ο οικονομικόσ ανταγωνιςμόσ μεταξύ κοινωνικών ομϊδων ςτη διεκδύκηςη περιοριςμϋνων θϋςεων
εργαςύασ, οικονομικού οφϋλουσ και αγαθών (π.χ. οι μετανϊςτεσ απειλούν τα οικονομικϊ
ςυμφϋροντα των μόνιμων κατούκων -μελών μιασ κοινωνύασ, γι’αυτό εύκολα υιοθετούνται
προκαταλόψεισ και ςτερεότυπα ςε βϊροσ τουσ).
- Η οικονομικό εκμετϊλλευςη ανθρώπου από ϊνθρωπο «ηθικοποιεύται» με την υποτύμηςη του
εκμεταλλευόμενου.
7. Αύτια που οδηγούν ςτο Ρατςιςμό
(3)
Εθνικιστικά
- Ο κύνδυνοσ αφομούωςησ των μικρών λαών από ιςχυρϊ κρϊτη ενιςχύει το αύςθημα
τησ αυτοςυντόρηςησ και τουσ ςυςπειρώνει γύρω από τα εθνικϊ τουσ χαρακτηριςτικϊ.
-Σο αύςθημα τησ ξενοφοβύασ διακρύνει περιςςότερο κϊποιουσ λαούσ, ιδιαύτερα ςτην
εποχό μασ, που χαρακτηρύζεται από μαζικϋσ μετακινόςεισ λαών.
- Η ςυνύπαρξη μειονοτότων ςε μια χώρα ό περιοχό γεννϊ προβλόματα, λόγω των
διαφορετικών ηθών και εθύμων, θρηςκευτικών αντιλόψεων.
- Καταςτϊςεισ ό αντιλόψεισ που διαμορφώνονται μϋςα από την ανϊμνηςη ιςτορικών
γεγονότων.
Πολιτικά
- τισ πολυπολιτιςμικϋσ, ϋςτω και δημοκρατικϋσ, κοινωνύεσ, δε γύνονται πϊντα
ςεβαςτϊ τα δικαιώματα ατόμων ό ομϊδων ό παραβιϊζονται και από τισ δύο πλευρϋσ
(και από τα θύματα και από τουσ φορεύσ του ρατςιςμού).
- Παραβιϊζονται τα θεςπιςμϋνα δικαιώματα ςτη διαφορϊ και δεν επιτρϋπεται πϊντα η
ελεύθερη ϋκφραςη και ανϊδειξη όλων των επιμϋρουσ ταυτοτότων.
- Υιλόδοξοι ηγϋτεσ, προκειμϋνου να ικανοποιόςουν τα ςχϋδιϊ τουσ, μαζοποιούν και
παραςύρουν το λαό ςε επικύνδυνεσ ρατςιςτικϋσ αντιλόψεισ.
- Ο ρατςιςμόσ χρηςιμοποιεύται ωσ ϊλλοθι, για να αποπροςανατολιςτεύ ο λαόσ από
ςοβαρϊ οικονομικϊ και κοινωνικϊ προβλόματα.
8. υνϋπειεσ Ρατςιςμού
Οικονομικές
εκμετϊλλευςη των αδυνϊτων από τουσ δυνατούσ, ο αποκλειςμόσ ατόμων ό ομϊδων
ςτερεύ τη ςυνειςφορϊ τουσ από τουσ υπόλοιπουσ.
Κοινωνικές
- κοινωνικό ανιςότητα και δυςλειτουργύα:
- διογκώνονται τα όδη υπϊρχοντα προβλόματα, υποςκϊπτεται η κοινωνικό ςυνοχό και
διαχωρύζονται οι ϊνθρωποι ςε προνομιούχουσ και μη, με ανϊλογεσ ςυνϋπειεσ ςτη
μόρφωςη, και ςτην επαγγελματικό ςταδιοδρομύα.
- καλλιϋργεια ανταγωνιςτικού πνεύματοσ και εμφϊνιςη κοινωνικών προβλημϊτων
(βύα,τρομοκρατύα, εγκληματικότητα, πόλεμοι)
- επικρϊτηςη του δύκαιου του ιςχυρότερου
- εμφϊνιςη ομϊδων κοινωνικού περιθωρύου, δημιουργούνται ςυνθόκεσ «γκϋτο» για
πολλϋσ κοινωνικϋσ ομϊδεσ και ϊθλιεσ ςυνθόκεσ διαβύωςησ.
Πολιτικές
- αποςταθεροπούηςη από την παραβύαςη ανθρωπύνων δικαιωμϊτων και την ϋλλειψη
αξιοκρατύασ
- εύκολη χειραγώγηςη των θυμϊτων του ρατςιςμού.
- υπονομεύει το κύροσ των δημοκρατικών θεςμών και προετοιμϊζει το ϋδαφοσ για την
εμφϊνιςη αυταρχικών καθεςτώτων.
9. υνϋπειεσ Ρατςιςμού (2)
Ψυχολογικές
- απαιςιοδοξύα και απογοότευςη όςων αντιμετωπύζονται
ρατςιςτικϊ
- αβεβαιότητα και αναςφϊλεια, που οδηγούν ςτο ϊγχοσ και
ςτην απαιςιοδοξύα
- επιθετικό ϋκφραςη ό εγκληματικό ςυμπεριφορϊ
(ϋκφραςη και αναπαραγωγό τησ βύασ)
- φόβοσ και αναςφϊλεια ςτο κοινωνικό ςύνολο.
Πνευματικές
- προςόλωςη ςε ςτερεότυπα και αντιλόψεισ, δογματικόσ
τρόποσ ςκϋψησ
Ηθικές
- ϋλλειψη αξιών, αρχών και ιδανικών
- προβολό του ατομικού ςυμφϋροντοσ, εκμετϊλλευςη των
ςυνανθρώπων και εξόντωςη τωναντιπϊλων
11. Αποτελέςματα – Προβλήματα για τουσ
ίδιουσ τουσ πρόςφυγεσ / μετανάςτεσ
- Δύςκολη εγκατϊςταςη και εξαςφϊλιςη διαμονόσ και μϋςων επιβύωςησ -
ανεργύα –εκμετϊλλευςη αποτελούν φτηνότερο εργατικό δυναμικό και
αμεύβονται με πενιχρϊ ημερομύςθια, που όμωσ εύναι υψηλότερα από τη
χώρα τουσ).
- Δυςκολύεσ προςαρμογόσ ςτισ νϋεσ ςυνθόκεσ ζωόσ (εκμϊθηςη γλώςςασ,
νοοτροπύα, αξύεσ).
- Εχθρικό, ςυχνϊ, η αντιμετώπιςό τουσ και κακϋσ οι ςυνθόκεσ διαβύωςησ
και περύθαλψόσ τουσ.
-Χυχολογικϊ προβλόματα και μνόμεσ τησ χαμϋνησ πατρύδασ, ςυμπλϋγματα
κατωτερότητασ, αύςθημα μειονεξύασ, αναςφϊλεια, ϊγχοσ αποδοχόσ και
προόδου.
- Αδυναμύα μόρφωςησ - εύκολη λεύα για χειραγώγηςη και μαζοπούηςη -
κύνδυνοσ πολιτιςτικόσ αλλοτρύωςησ και πνευματικόσ υποβϊθμιςησ (π.χ.
κϊποιοι που ςτην πατρύδα τουσ όταν πολιτικού μηχανικού, εδώ εύναι απλού
εργϊτεσ κ.λπ.).
- Εκμετϊλλευςη, περιθωριοπούηςη, ϋλλειψη ςεβαςμού απϋναντύ τουσ
(αναγκϊζονται να οδηγηθούν ακόμη και ςτο ϋγκλημα για την επιβύωςό
τουσ).
- Δε ςυμμετϋχουν ςτα κοινϊ, δεν ελϋγχουν την ηγεςύα, αιςθϊνονται ϋξω από
τισ πολιτικϋσ εξελύξεισ, αποπολιτικοποιούνται και αδρανούν.
12. Αποτελέςματα – Προβλήματα ςτισ
χώρεσ υποδοχήσ τουσ
- Δυςκολύεσ ϋνταξησ και αφομούωςησ.
- Κύνδυνοσ εθνολογικόσ αλλούωςησ του ντόπιου
πληθυςμού.
- Οικονομικό επιβϊρυνςη αποκατϊςταςησ -
ανεργύα.
- Προβλόματα κοινωνικόσ παθογϋνειασ.
- υχνϊ δημιουργούνται «γκϋτο» που δρουν ωσ
μαφύα, ενιςχύονται οι κοινωνικϋσ, πολιτικϋσ,
θρηςκευτικϋσ εντϊςεισ και τα φαινόμενα των
ναρκωτικών και τησ εγκληματικότητασ,
προωθεύται ο ρατςιςμόσ, διαςπϊται η
κοινωνικό ςυνοχό, περιορύζεται η αλληλεγγύη
και απειλεύται τελικϊ η ύδια η δημοκρατύα
15. Με ποιουσ τρόπουσ είναι δυνατή η ομαλή ςυνύπαρξη
των ελλήνων μαθητών με τουσ αλλοδαπούσ;
Η ομαλό ςυνύπαρξη εξαρτϊται από πολλούσ
παρϊγοντεσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα εξαρτϊται:
α) από την ςτϊςη των ελλόνων μαθητών,
β) από τη ςυμπεριφορϊ των αλλοδαπών,
γ) από τη ςτϊςη των γονϋων και των
εκπαιδευτικών
δ) από τα μϋτρα που λαμβϊνει η επύςημη
Πολιτεύα.
16. Διάκριςη ξενοφοβίασ και ρατςιςμού
Η ξενοφοβύα δεν πρϋπει να ςυγχϋεται με το
ρατςιςμό. Με τον όρο «ρατςιςμόσ» νοεύται
η διϊκριςη και ο διαχωριςμόσ ανθρώπων,
ομϊδων ό φυλών και η μεροληπτικό
αντιμετώπιςό τουσ.
Η ξενοφοβύα εύναι παθητικό. Αποτελεύ
αποκλειςτικϊ κοινωνικό αντύδραςη.Σϋλοσ,
δεν αποτελεύ το αύτιο για βύαιεσ
ςυμπεριφορϋσ. Ενώ, αντύθετα, ρατςιςμόσ
ςημαύνει βύα, ςημαύνει γκϋτο, απαγόρευςη
ϊςκηςησ δικαιωμϊτων.
17. Σρόποι αντιμετώπιςησ Ρατςιςμού
προσ τουσ μετανάςτεσ.
- Φρειϊζεται, λοιπόν, καλλιϋργεια του πνεύματοσ και όξυνςη τησ κριτικόσ
ικανότητασ, ώςτε ο ϊνθρωποσ να εξευγενιςτεύ και να αποκτόςει υψηλϊ
πρότυπα που θα τον ανανεώςουν εςωτερικϊ και θα τον ευαιςθητοποιόςουν
για την αντιμετώπιςη τησ νοςηρόσ αυτόσ κατϊςταςησ.
- Παρϊλληλα, η εμπϋδωςη τησ κοινωνικόσ ςυνεύδηςησ, η οπούα ςχετύζεται
με την αλλαγό νοοτροπύασ και την τοποθϋτηςη του ςυλλογικού
ςυμφϋροντοσ πϊνω από το ατομικό, καθώσ και η επικρϊτηςη του διαλόγου
μεταξύ ατόμων και εθνών, όταν ςτηρύζονται ςτην καλό προαύρεςη και την
ιςοτιμύα, αποτελούν αςφαλιςτικϋσ δικλεύδεσ, με τισ οπούεσ διαμορφώνεται
ϋνα κλύμα δημιουργικόσ ςυμπόρευςησ όλων των ανθρώπων.
-Σο ολυμπιακό ιδεώδεσ χρειϊζεται να αναβιώςει μϋςω του αθλητιςμού,
ώςτε να περιοριςτούν οι ϋριδεσ μεταξύ των λαών και να τονωθεύ το πνεύμα
τησ υγιούσ ϊμιλλασ και τησ ειρηνικόσ διευθϋτηςησ των προβλημϊτων.
- Οι διεθνεύσ οργανιςμού οφεύλουν να προςφϋρουν ανθρωπιςτικό βοόθεια,
ηθικό ςτόριξη και οικονομικόσ ενύςχυςη
- Η επαφό με την τϋχνη επύςησ βοηθϊ, γιατύ αποτελεύ κοινό γλώςςα και
ενώνει τουσ ανθρώπουσ.
- Οι πολιτικού και πνευματικού ηγϋτεσ μπορούν να αποτελϋςουν
καθοδηγητικϊ και φωτεινϊ παραδεύγματα, αγωνιζόμενοι για το οικουμενικό
ςυμφϋρον.