1. Εισαγωγή στην επική ποίηση και στα ομηρικά έπη (σύνοψη)
Η Οδύσσεια και η Ιλιάδα θεωρούνται έργα του ποιητή Ομήρου. Είναι έργα ποιητικά και όχι πεζά.
Ανήκουν σε ένα είδος αρχαίας ελληνικής ποίησης που ονομάζεται έπος ή, αλλιώς, επική ποίηση.
Το έπος είναι ένα πολύστιχο ποίημα, στο οποίο συνήθως περιέχεται η αφήγηση μιας ιστορίας, ενός
μύθου. Δηλαδή, το περιεχόμενο του έπους είναι αφηγηματικό. Όταν αφηγείται κατορθώματα ηρώων, το
ονομάζουμε ηρωικό έπος.
Η ιστορία των αφηγηματικών ποιημάτων αρχίζει στα 2000 π.Χ. Στα Μυκηναϊκά χρόνια (1700-1100 π.Χ.)
οι αοιδοί (=τραγουδοποιοί) αυτοσχεδίαζαν τέτοια ποιήματα και τα τραγουδούσαν με τη συνοδεία
φόρμιγγας/κιθάρας σε συμπόσια στα ανάκτορα βασιλιάδων ή ευγενών, σε δημόσιους χώρους, με αφορμή
κάποιο σημαντικό γεγονός. Αυτά τα αυτοσχέδια ποιήματα ήταν η πρώτη μορφή του έπους.
Στα Γεωμετρικά χρόνια (1100-700 π.Χ.) οι κάτοικοι των Μυκηναϊκών κέντρων, αναγκάστηκαν να
μεταναστεύσουν στα Μικρασιατικά παράλια λόγω της παρακμής του πολιτισμού τους. Μαζί τους θα φέρουν και
την παράδοση του ηρωικού έπους, που τους θυμίζουν τη χαμένη πατρίδα. Καθώς ήταν ιδιαίτερα δεμένοι με τη
θρησκεία τους, αφηγούνταν συχνά στα ποιήματά τους τα κατορθώματα όχι μόνο ανθρώπων αλλά και θεών που
συμμετείχαν στη δράση των ανθρώπων (ἀνδρῶν τε θεῶν τε).
Τα γνωρίσματα του έπους
1. Ο ποιητής/αοιδός αναφέρεται σε μια μακρινή ιδανική εποχή
2. Ο ποιητής/αοιδός δεν εκφράζει τις δικές του απόψεις και τα συναισθήματα, αλλά τις απόψεις της
κοινωνίας του καιρού του
3. Οι αοιδοί πίστευαν ότι τα έργα τους ήταν θεόπνευστα: κάποια θεότητα τους έδινε το χάρισμα να
συνθέτουν έπη και γι’ αυτό φρόντιζαν να τη μνημονεύσουν
4. Οι αοιδοί δεν ενδιαφέρονται για την υστεροφημία τους και δεν αναφέρουν το όνομά τους στα έπη
5. Η γλώσσα του έπους είναι η ιωνική διάλεκτος ανάμεικτη με αιολικά στοιχεία.
6. Οι αοιδοί δεν απάγγελναν, τραγουδούσαν από μνήμης τα έπη με τη συνοδεία φόρμιγγας/κιθάρας
Σύνθεση - Εκτέλεση του έπους
ΤΑΛΕΝΤΟ + ΤΕΧΝΙΚΗ (φράσεις σε συγκεκριμένες θέσεις μέσα στον στίχο, στίχοι που επαναλαμβάνονται
αυτούσιοι, δραστηριότητες που επαναλαμβάνονται κ.ά.)
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι τα μοναδικά έπη που σώθηκαν ολόκληρα. Προηγήθηκε η σύνθεση της
Ιλιάδας και ακολούθησε η Οδύσσεια. Συντέθηκαν το πρώτο μισό του 8ου αιώνα π. Χ., όμως αναφέρονται στην
εποχή του Τρωικού πολέμου (12ος αι.) και την επιστροφή (νόστο) των Αχαιών βασιλιάδων στην πατρίδα.
Φαίνεται ότι καταγράφηκαν στην Αθήνα τον 6ο αιώνα π.Χ. (με πρωτοβουλία του Σόλωνα, του Πεισίστρατου ή
του Ιππάρχου).
ΟΜΗΡΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
1. Υπήρξε ο Όμηρος πράγματι ή ήταν ένα πλαστό πρόσωπο;
2. Ο Όμηρος έγραψε και τα δύο έπη (Ιλιάδα και Οδύσσεια);
3. Υπήρξε ένα ενιαίο σχέδιο για τη σύνθεση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ή προέκυψε από τη
συνένωση μικρότερων ποιημάτων;
ΡΑΨΩΔΟΙ (=ΡΑΠΤΩ + ΩΔΗ)
Οι επόμενες γενιές ποιητών μετά τους αοιδούς συνήθως δε δημιουργούσαν νέα έργα αλλά
απομνημόνευαν και απάγγελναν τα παλιά. Δεν τραγουδούσαν, όμως η απαγγελία τους είχε ρυθμό. Κρατούσαν
ραβδί (σημάδι θεϊκής εξουσίας), ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες και ταξίδευαν από τόπο σε τόπο
απαγγέλλοντας έπη και παίρνοντας μέρος σε αγώνες απαγγελίας. Φαίνεται ότι και ο Όμηρος ήταν ένας τέτοιος
ταξιδιώτης-ραψωδός.
8ος αι. π.Χ. ΟΜΗΡΟΣ Μαργίτης, Βατραχομυομαχία
Ιλιάδα ομηρικοί ύμνοι
