SlideShare a Scribd company logo
ԵՐԵՐՈՒՅՔԻ   ՏԱՃԱՐ

             ԵՐԵՐՈՒՅՔԻ ՏԱՃԱՐԸ հանդիսանում է վաղ քրիստոնեական
             շրջանի բազիլիկ եկեղեցիների դասական օրինակներից մեկը:
             Բազմաստիճան հիմնապատվանդանի վրա տեղադրված
             տուֆակերտ Երերույքի տաճարը բաղկացած է եռանավ
             աղոթասրահից, արևելյան կողմի կիսաշրջան ավագ խորանից, նրա
             աջ և ձախ կողմերի ավանդատներից, արևմտյան երկու անկյունների
             սենյակներից ու երեք կողմերի արտաքին սյունասրահներից:
             Հատակագծում T ձևի երկշարք մույթերի միջոցով աղոթասրահը
             բաժանված է եղել կենտրոնական և կողքի նավերի: Աղոթասրահի
             երկայնական պատերին պահպանված որմնամույթերի ու
             հանդիպակաց մույթերի ելուստներին էին հենվում կողքի նավերի
             թաղածածկի թաղակիր կամարները: Իսկ են կրոնական նավի
             թաղածածկի կամարները հենվում էին մույթերի
             ելուստներին: Սյունասրահի թաղակիր կամարները հենվել են
             արտաքին պատերի երեք որմնամույթերի և նրանց առանցքներով
             տեղադրված կլոր սյուների վրա: Աղոթասրահ տանող երեք դռներից
             երկուսը բացվում են հարավային պատում, մեկը` արևմտյան:
             Դռների բացվածքները արտաքուստ մշակված են գեղեցիկ
             շքամուտքերի ձևով:Տաճարի շուրջը գոյություն է ունեցել մի
             ընդարձակ համալիր: Դրա մասն է կազմել նաև արհեստական
             ջրամբարը, որի պատվարի մնացորդները բացվել են պեղումներով:
ՏԵԿՈՐԻ ՏԱՃԱՐ

         ՏԵԿՈՐԻ ՏԱՃԱՐԻ պեղումները Թ. Թորամանյանին հանգեցրել են
         այն համոզման, որ նախապես եռանավ բազիլիկ հանդիսացող այս
         եկեղեցին վերակառուցման ժամանակ գմբեթավորվել
         է, առաջացնելով հայկական եկեղեցիների մի նոր տիպ` գմբեթավոր
         բազիլիկը: Ըստ Թ. Թորամանյանի կարծիքի, այն մինչ
         վերակառուցումը եղել է եռանավ բազիլիկ` թաղածածկ նավերով և
         արևելյան կողմից ուղղանկյուն ավագ խորանով: Վերակառուցման
         ժամանակ քանդել և ձևափոխել են արևելյան պատը, ավագ խորանը
         դարձրել կիսաշրջան, այնուհետև նրա երկու կողմերից կցել են նեղ
         ու ձգված ավանդատներ: Տաճարը տեղադրված է եղել բոլոր
         կողմերից ինը աստիճաններով շրջապատված հիմնահարթակի վրա:
         Որոշ փոփոխություններ մտցնելով մույթերի տեղադրության
         մեջ, դրանք հարմարեցվել են գմբեթ կրելու: Չորս մույթերն իրար
         կապող կամարներով կազմավորված քառակուսու չորս
         անկյուններում շեղակի դրված քարերի միջոցով նախ քառակուսին
         վեր է ածվել անհավասար կողմերով ութանկյան, ապա դեպի
         կենտրոն թեքված սեղանակերպ հարթություններով իրականացվել է
         անցում դեպի սֆերիկ գմբեթի հավասարակողմ ութանկյան հիմքը:
         Այս առումով Տեկորի տաճարը առանձնահատուկ տեղ է գրավում
         հայ ճարտարապետության պատմության մեջ, քանզի ըստ իշխող
         կարծիքի, մոնումենտալ գմբեթի ձևերի զարգացումը սկզբնավորվում
         է այս հուշարձանում:
ՄՐԵՆԻ   ՏԱՃԱՐ
                ՄՐԵՆԻ ՏԱՃԱՐԸ անաղարտ
                պահպանվածներից է: Ուղղանկյուն
                հատակագծում ավագ խորանն իր
                արտաքուստ հնգանիստ ծավալով դուրս է
                շեշտված արևելյան ճակատի նկատմամբ:
                T-աձև չորս հաստահեղույս, միմյանց հետ
                պիրկ կամարներով կապված մույթերը
                հենարան են ծառայում ութնիստ թմբուկին
                հանգչող գմբեթի համար:
ՕՁՈՒՆԻ   ՏԱՃԱՐ

           Նույնատիպ եկեղեցիներից է ՕՁՈՒՆԻ
           ԳՄԲԵԹԱՎՈՐ ԲԱԶԻԼԻԿԸ: Տաճարի
           ճարտարապետական արժանիքները լրացնում են
           զուսպ կիրառություն գտած գեղարվեստական
           արտահայտչամիջոցները: Առանձնապես ուշագրավ
           են կենտրոնական լուսամուտների մարդկային
           ֆիգուրներ պարունակող փարթամ
           բարձրաքանդակները, հարավային մուտքի
           բարավորին և ներքին մույթերին քանդակված
           հավասարաթև խաչերը, պատերի մեջ ագուցված
           բարձրաքանդակները, որոնց մի մասը պատկանում
           են տաճարի կառուցման ժամանակին, մյուսները
           թեև հին են, սակայն թվում է, որ այստեղ են
           փոխադրված այլ հուշարձաններից:
ԳԱՅԱՆԵԻ ՏԱՃԱՐ
          ԳԱՅԱՆԵԻ ՏԱՃԱՐԸ գտնվում է Էջմիածնում:
          Պատմիչների վկայությամբ այն կառուցել է Եզր
          Նիգեցի կաթողիկոսը 630 թվականին` մի հին
          վկայարանի տեղում: Իսկ վկայարանը կառուցված
          է եղել Հռիփսիմեի և իր մյուս ընկերուհիների հետ
          քրիստոնեության տարածման համար զոհված
          Գայանե կույսի գերեզմանի վրա: Արևելքից
          արևմուտք ձգված ուղղությամբ հատակագծի
          արևելյան կողմում տեղավորված են ավագ խորանն
          ու երկու քառակուսի ավանդատները: Հարավ-
          արևելյան ավանդատնից մուտք կա դեպի ավագ
          խորանի տակ տեղավորված Գայանե կույսի
          տապանատունը: Աղոթասրահի ներքին
          տարածությունը երկշարք մույթերով բաժանված է
          երեք նավերի: Գմբեթը բարձրանում է այն
          քառակուսու վրա, որն առաջանում է չորս մույթերի
          դասավորությամբ:
ԱՐՈՒՃԻ   ՏԱՃԱՐ

                 ԱՐՈՒՃԻ ՏԱՃԱՐԸ նույն տիպին պատկանող
                 եկեղեցիներից ամենախոշորն է ու համեմատաբար
                 լավ պահպանվածը: Այս տաճարի ներքին պատերը
                 ծեփված են եղել կրաշաղախով ու պատած
                 որմնանկարներով, որոնք խիստ վնասված
                 վիճակում տեղ-տեղ պահպանվել են: Ավագ
                 խորանի գմբեթարդում պատկերված է Հարության
                 թեման: Կապույտ ֆոնի վրա, երկու հրեշտակների
                 միջև, պատկերված է խոշոր չափերի Քրիստոսի
                 ֆիգուրը` ձախ ձեռքին մագաղաթագալար: Ավագ
                 խորանի հյուսիսային պատին, հասակով մեկ,
                 պատկերված են վեց առաքյալներ: Ենթադրվում է,
                 որ մյուս վեց առաքյալները պատկերված են եղել
                 հարավային պատին, իսկ երեք պատուհանների
                 միջև` Աստվածամայրը և հրեշտակները:
ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԱՅՐ              ՏԱՃԱՐ

         ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐԸ պատմիչի վկայությամբ կառուցվել
         է 301-303 թթ. Տրդատ 3-րդ թագավորի գահակալության և հայոց
         առաջին հայրապետ Գրիգոր Լուսավորչի օրոք: Հայաստանի
         այս առաջին եկեղեցին, որն առաջիններից է նաև բովանդակ
         քրիստոնեական աշխարհում, իր բազմադարյան գոյության
         ընթացքում բազում վերակառուցումների է ենթարկվել, ավերվել
         ու վերաշինվել է, որոնց հետևանքով խաթարվել է նրա
         նախնական տեսքը: Թ. Թորամանյանը այն եզրակացությանն է
         հանգել, որ Էջմիածնի Մայր տաճարը ի սկզբանե
         կենտրոնագմբեթ խաչաձև հորինվածք է ունեցել: Որոշ
         հետազոտողներ այն կարծիքն են առաջ քաշել, որ Մայր
         տաճարի սկզբնական տեսքը եղել է բազիլիկատիպ, իսկ մեզ
         հասած հորինվածքը հետևանք է 7-րդ դարի վերակառուցման:
         Ներկա վիճակում տաճարի հատակագիծը քառանկյունի է:
         Հարավային, հյուսիսային և արևմտյան կողմերից դուրս են
         շեշտված ներսից կիսաշրջան, դրսից հնգանիստ աբսիդները:
         Արևելյան աբսիդը` ավագ խորանը, տեղավորված է հյուսիսից
         հարավ ձգված երկու ավանդատների միջև: Տաճարն ունի երեք
         մուտք, գլխավորը` արևմտյան զանգակատան տակից է, իսկ
         մյուս երկուսը` տաճարի հարավ արևմտյան և հյուսիս
         արևմտյան անկյունների մոտ:
ՀՌԻՓՍԻՄԵԻ ՏԱՃԱՐ

              Խաչաձև հատակագծով կենտրոնագմբեթ
              եկեղեցիների մի տարբերակ է ՀՌԻՓՍԻՄԵԻ
              ՏԱՃԱՐԸ (7-րդ դ), հատակագծում ներգծված է
              խաչ, որի թևերը կազմված են կիսաշրջան
              աբսիդներով, իսկ չորս անկյուններում
              տեղավորված են քառակուսի
              ավանդատները, որոնց մեջ կարելի է մտնել
              խորշերի միջից: Հռիփսիմե կույսի
              աճյունը, ըստ ավանդության, ամփոփված է
              ավագ խորանի տակ գտնվող տապանատանը:
              Վերջինս մնացորդ է Սահակ կաթողիկոսի
              կողմից կառուցված այն վկայարանի, որի
              մասին պատմում է Ագաթանգեղոսը: Մուտքը
              դեպի տապանատուն այժմ հյուսիս-արևմտյան
              ավանդատնից է:
ԶՎԱՐԹՆՈՑԻ     ՏԱՃԱՐ

        Կլոր կամ բազմանիստ տաճարները, որոնց հանրահայտ
        ներկայացուցիչն է վաղ միջնադարյան հայկական
        ճարտարապետության գլուխգործոց ԶՎԱՐԹՆՈՑԻ ՏԱՃԱՐԸ (7-րդ
        դ), իրենց արտաքին եռաստիճան ծավալատարածական հորինվածքով
        կազմավորում են կենտրոնագմբեթ խաչաձև տաճարների մի առանձին
        ենթախումբ: Զվարթնոցի տաճարի հատակագծային հորինվածքը
        ներսից խաչաձև է, որը ներգծված է կլոր, դրսից բազմանիստ պարագծի
        մեջ: Խաչի երեք թևերը կազմված են եղել կիսաշրջանաձև
        դասավորված սյունախմբերով: Արևելյան` ավագ խորանի, խաչթևը
        եղել է կիսաշրջան հոծ պատ` հարդարված խճանկարով և
        որմնանկարով, որոնց բեկորները գտնվել են պեղումների ժամանակ:
        Խաչի կիսաշրջան թևերը միմյանց հարելու տեղերում եղել են չորս
        հզոր մույթեր, որոնցից յուրաքանչյուրի հետևում մեկական ավելի
        հաստ սյուներ: Այդ չորս սյուները սրանք իրար միացնող
        կամարները, խաչի կիսաշրջանաձև թևերի միջին մասերի հետ կրել են
        երկրորդ հարկի պատի օղակաձև հիմքը: Ներքին որմնասյուները և
        դրանց միացնող կամարներն իրենց հերթին կրել են տաճարի երրորդ
        աստիճանը կազմող թմբուկն ու գմբեթը:
Եվ այս բոլոր հուշարձանները մյուս կառույցներից
(հուշարձաններից) տարբերվում են իրենց յուրահատուկ
հատակագծերով, իրենց գմբեթներով, որոնց վրա միշտ խաչ է
դրվում, խորաններով: Եվ ամենակարևորը տարբերվում են իրենց
գեղեցկությամբ:

More Related Content

What's hot

Meristeempaljundus
MeristeempaljundusMeristeempaljundus
Meristeempaljundusmariliispani
 
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIASBARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
Manel Cantos
 
Children's hospital
Children's hospitalChildren's hospital
Children's hospital
mar_solo
 
Venestamine
VenestamineVenestamine
Venestamine
kristel84
 
Ajalugu. muistne vabadusvõitlus
Ajalugu. muistne vabadusvõitlusAjalugu. muistne vabadusvõitlus
Ajalugu. muistne vabadusvõitlushetty leimberg
 
Arquitectura románica en Europa
Arquitectura románica en EuropaArquitectura románica en Europa
Arquitectura románica en Europa
HortusHesperidum
 
Catedral de Reims
Catedral de ReimsCatedral de Reims
Catedral de Reims
josimar camacaro
 
Arte goticoarquitectura
Arte goticoarquitecturaArte goticoarquitectura
Arte goticoarquitectura
manu avila marin
 
Barok prezentácia
Barok prezentáciaBarok prezentácia
Barok prezentácia
Rastislav Bolf
 
Tema 07 Arte Romanico. La Catedral De Santiago
Tema 07  Arte Romanico. La Catedral De SantiagoTema 07  Arte Romanico. La Catedral De Santiago
Tema 07 Arte Romanico. La Catedral De Santiago
guest2dfd5f
 
Catedral de reims
Catedral de reimsCatedral de reims
Catedral de reims
Marianny Lameda
 
Iglesia de san martín de frómista 1
Iglesia de san martín de frómista 1Iglesia de san martín de frómista 1
Iglesia de san martín de frómista 1
Jose Antonio Uhalte
 
San Marcos de Venecia
San Marcos de VeneciaSan Marcos de Venecia
San Marcos de Venecia
Colegios El Valle
 
Análisis de la Catedral Reims
Análisis de la Catedral ReimsAnálisis de la Catedral Reims
Análisis de la Catedral Reims
Maria Fernanda Gómez Sánchez
 
Architettura romana
Architettura romanaArchitettura romana
Art romànic
Art romànicArt romànic
Art romànicM T
 
Soolad. Lahustumise soojusfekt
Soolad. Lahustumise soojusfektSoolad. Lahustumise soojusfekt
Soolad. Lahustumise soojusfekt
Marietta
 
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdf
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdfArte Paleocristiano y Bizantino.pdf
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdf
AliciaGmezGarcia1
 
Arquitectura del Gótico en Europa
Arquitectura del Gótico en EuropaArquitectura del Gótico en Europa
Arquitectura del Gótico en Europa
mercedes
 
Escultura gotica
Escultura goticaEscultura gotica
Escultura gotica
Virginia Poulain
 

What's hot (20)

Meristeempaljundus
MeristeempaljundusMeristeempaljundus
Meristeempaljundus
 
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIASBARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
BARCELONA 31 MONUMENTAL BASÍLICAS E IGLESIAS
 
Children's hospital
Children's hospitalChildren's hospital
Children's hospital
 
Venestamine
VenestamineVenestamine
Venestamine
 
Ajalugu. muistne vabadusvõitlus
Ajalugu. muistne vabadusvõitlusAjalugu. muistne vabadusvõitlus
Ajalugu. muistne vabadusvõitlus
 
Arquitectura románica en Europa
Arquitectura románica en EuropaArquitectura románica en Europa
Arquitectura románica en Europa
 
Catedral de Reims
Catedral de ReimsCatedral de Reims
Catedral de Reims
 
Arte goticoarquitectura
Arte goticoarquitecturaArte goticoarquitectura
Arte goticoarquitectura
 
Barok prezentácia
Barok prezentáciaBarok prezentácia
Barok prezentácia
 
Tema 07 Arte Romanico. La Catedral De Santiago
Tema 07  Arte Romanico. La Catedral De SantiagoTema 07  Arte Romanico. La Catedral De Santiago
Tema 07 Arte Romanico. La Catedral De Santiago
 
Catedral de reims
Catedral de reimsCatedral de reims
Catedral de reims
 
Iglesia de san martín de frómista 1
Iglesia de san martín de frómista 1Iglesia de san martín de frómista 1
Iglesia de san martín de frómista 1
 
San Marcos de Venecia
San Marcos de VeneciaSan Marcos de Venecia
San Marcos de Venecia
 
Análisis de la Catedral Reims
Análisis de la Catedral ReimsAnálisis de la Catedral Reims
Análisis de la Catedral Reims
 
Architettura romana
Architettura romanaArchitettura romana
Architettura romana
 
Art romànic
Art romànicArt romànic
Art romànic
 
Soolad. Lahustumise soojusfekt
Soolad. Lahustumise soojusfektSoolad. Lahustumise soojusfekt
Soolad. Lahustumise soojusfekt
 
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdf
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdfArte Paleocristiano y Bizantino.pdf
Arte Paleocristiano y Bizantino.pdf
 
Arquitectura del Gótico en Europa
Arquitectura del Gótico en EuropaArquitectura del Gótico en Europa
Arquitectura del Gótico en Europa
 
Escultura gotica
Escultura goticaEscultura gotica
Escultura gotica
 

Viewers also liked

ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
hushardzan
 
Ռոմանական արվեստ
Ռոմանական արվեստՌոմանական արվեստ
Ռոմանական արվեստLaura Saribekyan
 
հայ հին մայրաքաղաքներ
հայ հին մայրաքաղաքներհայ հին մայրաքաղաքներ
հայ հին մայրաքաղաքներganyan
 
Dvin henrik sargsyan
Dvin  henrik sargsyanDvin  henrik sargsyan
Dvin henrik sargsyan
Lusineh Manukyan
 
Հայկական տարազ
Հայկական տարազՀայկական տարազ
Հայկական տարազarmank2908
 
Տաթև վանք
Տաթև վանքՏաթև վանք
Տաթև վանք
mamikonyansusi123
 
տաթևի վանք
տաթևի  վանքտաթևի  վանք
տաթևի վանք
snazeni
 
Ներսես Շնորհալի
Ներսես ՇնորհալիՆերսես Շնորհալի
Ներսես Շնորհալի
Elen Eranosyan
 
Ասեղնագործություն
ԱսեղնագործությունԱսեղնագործություն
Ասեղնագործություն
snazeni
 
Գառնու տաճարի մասին
Գառնու տաճարի մասինԳառնու տաճարի մասին
Գառնու տաճարի մասին
gexarvest
 
տատևի վանք
տատևի վանքտատևի վանք
տատևի վանք
hakobynnarek
 
Notes de tall
Notes de tallNotes de tall
Երևանի արվետտների թանգարամ
Երևանի արվետտների թանգարամԵրևանի արվետտների թանգարամ
Երևանի արվետտների թանգարամ
snazeni
 
զինագործություն 10 5
զինագործություն 10 5զինագործություն 10 5
զինագործություն 10 5sargis_1979
 
կաթնասուններ
կաթնասուններկաթնասուններ
կաթնասուններ
GayushikGayush2002
 
Շնչառություն
ՇնչառությունՇնչառություն
Շնչառություն
Nazik Hovasapyan
 
ժողովրդական արհեստների թանգարում
ժողովրդական արհեստների թանգարումժողովրդական արհեստների թանգարում
ժողովրդական արհեստների թանգարում
Սոնա Փափազյան
 

Viewers also liked (20)

ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
 
Ռոմանական արվեստ
Ռոմանական արվեստՌոմանական արվեստ
Ռոմանական արվեստ
 
Western Armenia
Western ArmeniaWestern Armenia
Western Armenia
 
հայ հին մայրաքաղաքներ
հայ հին մայրաքաղաքներհայ հին մայրաքաղաքներ
հայ հին մայրաքաղաքներ
 
Dvin henrik sargsyan
Dvin  henrik sargsyanDvin  henrik sargsyan
Dvin henrik sargsyan
 
Հայկական տարազ
Հայկական տարազՀայկական տարազ
Հայկական տարազ
 
Տաթև վանք
Տաթև վանքՏաթև վանք
Տաթև վանք
 
տաթևի վանք
տաթևի  վանքտաթևի  վանք
տաթևի վանք
 
Ներսես Շնորհալի
Ներսես ՇնորհալիՆերսես Շնորհալի
Ներսես Շնորհալի
 
Ասեղնագործություն
ԱսեղնագործությունԱսեղնագործություն
Ասեղնագործություն
 
Գառնու տաճարի մասին
Գառնու տաճարի մասինԳառնու տաճարի մասին
Գառնու տաճարի մասին
 
տատևի վանք
տատևի վանքտատևի վանք
տատևի վանք
 
Notes de tall
Notes de tallNotes de tall
Notes de tall
 
Երևանի արվետտների թանգարամ
Երևանի արվետտների թանգարամԵրևանի արվետտների թանգարամ
Երևանի արվետտների թանգարամ
 
Erevani 7 hrashaliqner@
Erevani 7 hrashaliqner@Erevani 7 hrashaliqner@
Erevani 7 hrashaliqner@
 
զինագործություն 10 5
զինագործություն 10 5զինագործություն 10 5
զինագործություն 10 5
 
անի քաղաք
անի քաղաքանի քաղաք
անի քաղաք
 
կաթնասուններ
կաթնասուններկաթնասուններ
կաթնասուններ
 
Շնչառություն
ՇնչառությունՇնչառություն
Շնչառություն
 
ժողովրդական արհեստների թանգարում
ժողովրդական արհեստների թանգարումժողովրդական արհեստների թանգարում
ժողովրդական արհեստների թանգարում
 

Similar to Վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցիները

Զվարթնոցի տաճար
Զվարթնոցի  տաճարԶվարթնոցի  տաճար
Զվարթնոցի տաճարsargis_1979
 
Հաղարծին 11-1 դասարան
Հաղարծին 11-1 դասարանՀաղարծին 11-1 դասարան
Հաղարծին 11-1 դասարանsargis_1979
 
Meri shushan arev manan
Meri shushan arev mananMeri shushan arev manan
Meri shushan arev mananarmen147159
 
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցիսուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի1992mar
 
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցիսուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցիharutyunyan-l
 
էջմիածին 10-5 դասարան
էջմիածին 10-5 դասարանէջմիածին 10-5 դասարան
էջմիածին 10-5 դասարանsargis_1979
 
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցիՆեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
Alexandr Grigoryan
 
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոց
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոցԼճաշենի կիկլոպյան ամրոց
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոց
Elen Eranosyan
 
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասինԴիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
Ann Isakhanyan
 
լոռու մարզի տեսարժան վայրեր
լոռու մարզի տեսարժան վայրերլոռու մարզի տեսարժան վայրեր
լոռու մարզի տեսարժան վայրեր
Goharsaqkar
 
հայրենագիտւթյուն
հայրենագիտւթյունհայրենագիտւթյուն
հայրենագիտւթյուն
hedik
 
էջմիածնի մասին
էջմիածնի  մասինէջմիածնի  մասին
էջմիածնի մասինwww.mskh.am
 
Հայրավանքի մասին
Հայրավանքի մասինՀայրավանքի մասին
Հայրավանքի մասին
vahevladik
 
Մշակույթ
ՄշակույթՄշակույթ
Մշակույթsargis_1979
 

Similar to Վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցիները (20)

Զվարթնոցի տաճար
Զվարթնոցի  տաճարԶվարթնոցի  տաճար
Զվարթնոցի տաճար
 
Հաղարծին 11-1 դասարան
Հաղարծին 11-1 դասարանՀաղարծին 11-1 դասարան
Հաղարծին 11-1 դասարան
 
անի
անիանի
անի
 
Meri shushan arev manan
Meri shushan arev mananMeri shushan arev manan
Meri shushan arev manan
 
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցիսուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
 
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցիսուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
սուրբ հռիփսիմե եկեղեցի
 
Kecharis vanq
Kecharis vanqKecharis vanq
Kecharis vanq
 
էջմիածին 10-5 դասարան
էջմիածին 10-5 դասարանէջմիածին 10-5 դասարան
էջմիածին 10-5 դասարան
 
Arvest
ArvestArvest
Arvest
 
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցիՆեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
Նեղուցի սուրբ աստվածածին եկեղեցի
 
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոց
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոցԼճաշենի կիկլոպյան ամրոց
Լճաշենի կիկլոպյան ամրոց
 
презентация12
презентация12презентация12
презентация12
 
презентация2
презентация2презентация2
презентация2
 
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասինԴիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
Դիլիջանի Հաղարծին Վանքի մասին
 
զվարթնոց
զվարթնոցզվարթնոց
զվարթնոց
 
լոռու մարզի տեսարժան վայրեր
լոռու մարզի տեսարժան վայրերլոռու մարզի տեսարժան վայրեր
լոռու մարզի տեսարժան վայրեր
 
հայրենագիտւթյուն
հայրենագիտւթյունհայրենագիտւթյուն
հայրենագիտւթյուն
 
էջմիածնի մասին
էջմիածնի  մասինէջմիածնի  մասին
էջմիածնի մասին
 
Հայրավանքի մասին
Հայրավանքի մասինՀայրավանքի մասին
Հայրավանքի մասին
 
Մշակույթ
ՄշակույթՄշակույթ
Մշակույթ
 

More from Emma Isakhanyan

Անահիտ Տիգրանյան
Անահիտ ՏիգրանյանԱնահիտ Տիգրանյան
Անահիտ Տիգրանյան
Emma Isakhanyan
 
Ֆոսֆորի մասին
Ֆոսֆորի մասինՖոսֆորի մասին
Ֆոսֆորի մասինEmma Isakhanyan
 
Առուծախի պայմանագրի մասին
Առուծախի պայմանագրի մասինԱռուծախի պայմանագրի մասին
Առուծախի պայմանագրի մասինEmma Isakhanyan
 
About white, lions and white lions
About white, lions and white lionsAbout white, lions and white lions
About white, lions and white lions
Emma Isakhanyan
 
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերըԴարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
Emma Isakhanyan
 
Փախստականների իրավունքները
Փախստականների իրավունքներըՓախստականների իրավունքները
Փախստականների իրավունքներըEmma Isakhanyan
 
Australia: Culture
Australia: CultureAustralia: Culture
Australia: Culture
Emma Isakhanyan
 
Նոր տարին Շվեցարիայում
Նոր տարին ՇվեցարիայումՆոր տարին Շվեցարիայում
Նոր տարին Շվեցարիայում
Emma Isakhanyan
 
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպություն
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպությունՀԱՊԿ-ի կազմակերպություն
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպությունEmma Isakhanyan
 
Կարմիր խաչի կազմակերպություն
Կարմիր խաչի կազմակերպությունԿարմիր խաչի կազմակերպություն
Կարմիր խաչի կազմակերպությունEmma Isakhanyan
 
Երկրորդ սերունդ
Երկրորդ սերունդԵրկրորդ սերունդ
Երկրորդ սերունդ
Emma Isakhanyan
 
Տարեվերջյան հաշվետվություն
Տարեվերջյան հաշվետվությունՏարեվերջյան հաշվետվություն
Տարեվերջյան հաշվետվություն
Emma Isakhanyan
 
Խաչբառի գյուտը
Խաչբառի գյուտըԽաչբառի գյուտը
Խաչբառի գյուտը
Emma Isakhanyan
 
Մայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաքՄայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաք
Emma Isakhanyan
 
Մայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաքՄայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաք
Emma Isakhanyan
 
Մարիամի մոլորակը
Մարիամի մոլորակըՄարիամի մոլորակը
Մարիամի մոլորակըEmma Isakhanyan
 
Տիցիանո Վեչելլիո
Տիցիանո ՎեչելլիոՏիցիանո Վեչելլիո
Տիցիանո ՎեչելլիոEmma Isakhanyan
 
Բարձրագույն նյարդային գործունեություն
Բարձրագույն նյարդային գործունեությունԲարձրագույն նյարդային գործունեություն
Բարձրագույն նյարդային գործունեությունEmma Isakhanyan
 

More from Emma Isakhanyan (20)

Անահիտ Տիգրանյան
Անահիտ ՏիգրանյանԱնահիտ Տիգրանյան
Անահիտ Տիգրանյան
 
Ֆոսֆորի մասին
Ֆոսֆորի մասինՖոսֆորի մասին
Ֆոսֆորի մասին
 
Առուծախի պայմանագրի մասին
Առուծախի պայմանագրի մասինԱռուծախի պայմանագրի մասին
Առուծախի պայմանագրի մասին
 
About white, lions and white lions
About white, lions and white lionsAbout white, lions and white lions
About white, lions and white lions
 
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերըԴարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
Դարվինզիմ: Գոյության կռվի ձևերը
 
Փախստականների իրավունքները
Փախստականների իրավունքներըՓախստականների իրավունքները
Փախստականների իրավունքները
 
Australia: Culture
Australia: CultureAustralia: Culture
Australia: Culture
 
Նոր տարին Շվեցարիայում
Նոր տարին ՇվեցարիայումՆոր տարին Շվեցարիայում
Նոր տարին Շվեցարիայում
 
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպություն
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպությունՀԱՊԿ-ի կազմակերպություն
ՀԱՊԿ-ի կազմակերպություն
 
Կարմիր խաչի կազմակերպություն
Կարմիր խաչի կազմակերպությունԿարմիր խաչի կազմակերպություն
Կարմիր խաչի կազմակերպություն
 
Դեղերի մասին
Դեղերի մասինԴեղերի մասին
Դեղերի մասին
 
Երկրորդ սերունդ
Երկրորդ սերունդԵրկրորդ սերունդ
Երկրորդ սերունդ
 
V.h.
V.h.V.h.
V.h.
 
Տարեվերջյան հաշվետվություն
Տարեվերջյան հաշվետվությունՏարեվերջյան հաշվետվություն
Տարեվերջյան հաշվետվություն
 
Խաչբառի գյուտը
Խաչբառի գյուտըԽաչբառի գյուտը
Խաչբառի գյուտը
 
Մայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաքՄայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաք
 
Մայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաքՄայիսյան հավաք
Մայիսյան հավաք
 
Մարիամի մոլորակը
Մարիամի մոլորակըՄարիամի մոլորակը
Մարիամի մոլորակը
 
Տիցիանո Վեչելլիո
Տիցիանո ՎեչելլիոՏիցիանո Վեչելլիո
Տիցիանո Վեչելլիո
 
Բարձրագույն նյարդային գործունեություն
Բարձրագույն նյարդային գործունեությունԲարձրագույն նյարդային գործունեություն
Բարձրագույն նյարդային գործունեություն
 

Վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցիները

  • 1.
  • 2. ԵՐԵՐՈՒՅՔԻ ՏԱՃԱՐ ԵՐԵՐՈՒՅՔԻ ՏԱՃԱՐԸ հանդիսանում է վաղ քրիստոնեական շրջանի բազիլիկ եկեղեցիների դասական օրինակներից մեկը: Բազմաստիճան հիմնապատվանդանի վրա տեղադրված տուֆակերտ Երերույքի տաճարը բաղկացած է եռանավ աղոթասրահից, արևելյան կողմի կիսաշրջան ավագ խորանից, նրա աջ և ձախ կողմերի ավանդատներից, արևմտյան երկու անկյունների սենյակներից ու երեք կողմերի արտաքին սյունասրահներից: Հատակագծում T ձևի երկշարք մույթերի միջոցով աղոթասրահը բաժանված է եղել կենտրոնական և կողքի նավերի: Աղոթասրահի երկայնական պատերին պահպանված որմնամույթերի ու հանդիպակաց մույթերի ելուստներին էին հենվում կողքի նավերի թաղածածկի թաղակիր կամարները: Իսկ են կրոնական նավի թաղածածկի կամարները հենվում էին մույթերի ելուստներին: Սյունասրահի թաղակիր կամարները հենվել են արտաքին պատերի երեք որմնամույթերի և նրանց առանցքներով տեղադրված կլոր սյուների վրա: Աղոթասրահ տանող երեք դռներից երկուսը բացվում են հարավային պատում, մեկը` արևմտյան: Դռների բացվածքները արտաքուստ մշակված են գեղեցիկ շքամուտքերի ձևով:Տաճարի շուրջը գոյություն է ունեցել մի ընդարձակ համալիր: Դրա մասն է կազմել նաև արհեստական ջրամբարը, որի պատվարի մնացորդները բացվել են պեղումներով:
  • 3. ՏԵԿՈՐԻ ՏԱՃԱՐ ՏԵԿՈՐԻ ՏԱՃԱՐԻ պեղումները Թ. Թորամանյանին հանգեցրել են այն համոզման, որ նախապես եռանավ բազիլիկ հանդիսացող այս եկեղեցին վերակառուցման ժամանակ գմբեթավորվել է, առաջացնելով հայկական եկեղեցիների մի նոր տիպ` գմբեթավոր բազիլիկը: Ըստ Թ. Թորամանյանի կարծիքի, այն մինչ վերակառուցումը եղել է եռանավ բազիլիկ` թաղածածկ նավերով և արևելյան կողմից ուղղանկյուն ավագ խորանով: Վերակառուցման ժամանակ քանդել և ձևափոխել են արևելյան պատը, ավագ խորանը դարձրել կիսաշրջան, այնուհետև նրա երկու կողմերից կցել են նեղ ու ձգված ավանդատներ: Տաճարը տեղադրված է եղել բոլոր կողմերից ինը աստիճաններով շրջապատված հիմնահարթակի վրա: Որոշ փոփոխություններ մտցնելով մույթերի տեղադրության մեջ, դրանք հարմարեցվել են գմբեթ կրելու: Չորս մույթերն իրար կապող կամարներով կազմավորված քառակուսու չորս անկյուններում շեղակի դրված քարերի միջոցով նախ քառակուսին վեր է ածվել անհավասար կողմերով ութանկյան, ապա դեպի կենտրոն թեքված սեղանակերպ հարթություններով իրականացվել է անցում դեպի սֆերիկ գմբեթի հավասարակողմ ութանկյան հիմքը: Այս առումով Տեկորի տաճարը առանձնահատուկ տեղ է գրավում հայ ճարտարապետության պատմության մեջ, քանզի ըստ իշխող կարծիքի, մոնումենտալ գմբեթի ձևերի զարգացումը սկզբնավորվում է այս հուշարձանում:
  • 4. ՄՐԵՆԻ ՏԱՃԱՐ ՄՐԵՆԻ ՏԱՃԱՐԸ անաղարտ պահպանվածներից է: Ուղղանկյուն հատակագծում ավագ խորանն իր արտաքուստ հնգանիստ ծավալով դուրս է շեշտված արևելյան ճակատի նկատմամբ: T-աձև չորս հաստահեղույս, միմյանց հետ պիրկ կամարներով կապված մույթերը հենարան են ծառայում ութնիստ թմբուկին հանգչող գմբեթի համար:
  • 5. ՕՁՈՒՆԻ ՏԱՃԱՐ Նույնատիպ եկեղեցիներից է ՕՁՈՒՆԻ ԳՄԲԵԹԱՎՈՐ ԲԱԶԻԼԻԿԸ: Տաճարի ճարտարապետական արժանիքները լրացնում են զուսպ կիրառություն գտած գեղարվեստական արտահայտչամիջոցները: Առանձնապես ուշագրավ են կենտրոնական լուսամուտների մարդկային ֆիգուրներ պարունակող փարթամ բարձրաքանդակները, հարավային մուտքի բարավորին և ներքին մույթերին քանդակված հավասարաթև խաչերը, պատերի մեջ ագուցված բարձրաքանդակները, որոնց մի մասը պատկանում են տաճարի կառուցման ժամանակին, մյուսները թեև հին են, սակայն թվում է, որ այստեղ են փոխադրված այլ հուշարձաններից:
  • 6. ԳԱՅԱՆԵԻ ՏԱՃԱՐ ԳԱՅԱՆԵԻ ՏԱՃԱՐԸ գտնվում է Էջմիածնում: Պատմիչների վկայությամբ այն կառուցել է Եզր Նիգեցի կաթողիկոսը 630 թվականին` մի հին վկայարանի տեղում: Իսկ վկայարանը կառուցված է եղել Հռիփսիմեի և իր մյուս ընկերուհիների հետ քրիստոնեության տարածման համար զոհված Գայանե կույսի գերեզմանի վրա: Արևելքից արևմուտք ձգված ուղղությամբ հատակագծի արևելյան կողմում տեղավորված են ավագ խորանն ու երկու քառակուսի ավանդատները: Հարավ- արևելյան ավանդատնից մուտք կա դեպի ավագ խորանի տակ տեղավորված Գայանե կույսի տապանատունը: Աղոթասրահի ներքին տարածությունը երկշարք մույթերով բաժանված է երեք նավերի: Գմբեթը բարձրանում է այն քառակուսու վրա, որն առաջանում է չորս մույթերի դասավորությամբ:
  • 7. ԱՐՈՒՃԻ ՏԱՃԱՐ ԱՐՈՒՃԻ ՏԱՃԱՐԸ նույն տիպին պատկանող եկեղեցիներից ամենախոշորն է ու համեմատաբար լավ պահպանվածը: Այս տաճարի ներքին պատերը ծեփված են եղել կրաշաղախով ու պատած որմնանկարներով, որոնք խիստ վնասված վիճակում տեղ-տեղ պահպանվել են: Ավագ խորանի գմբեթարդում պատկերված է Հարության թեման: Կապույտ ֆոնի վրա, երկու հրեշտակների միջև, պատկերված է խոշոր չափերի Քրիստոսի ֆիգուրը` ձախ ձեռքին մագաղաթագալար: Ավագ խորանի հյուսիսային պատին, հասակով մեկ, պատկերված են վեց առաքյալներ: Ենթադրվում է, որ մյուս վեց առաքյալները պատկերված են եղել հարավային պատին, իսկ երեք պատուհանների միջև` Աստվածամայրը և հրեշտակները:
  • 8. ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐ ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐԸ պատմիչի վկայությամբ կառուցվել է 301-303 թթ. Տրդատ 3-րդ թագավորի գահակալության և հայոց առաջին հայրապետ Գրիգոր Լուսավորչի օրոք: Հայաստանի այս առաջին եկեղեցին, որն առաջիններից է նաև բովանդակ քրիստոնեական աշխարհում, իր բազմադարյան գոյության ընթացքում բազում վերակառուցումների է ենթարկվել, ավերվել ու վերաշինվել է, որոնց հետևանքով խաթարվել է նրա նախնական տեսքը: Թ. Թորամանյանը այն եզրակացությանն է հանգել, որ Էջմիածնի Մայր տաճարը ի սկզբանե կենտրոնագմբեթ խաչաձև հորինվածք է ունեցել: Որոշ հետազոտողներ այն կարծիքն են առաջ քաշել, որ Մայր տաճարի սկզբնական տեսքը եղել է բազիլիկատիպ, իսկ մեզ հասած հորինվածքը հետևանք է 7-րդ դարի վերակառուցման: Ներկա վիճակում տաճարի հատակագիծը քառանկյունի է: Հարավային, հյուսիսային և արևմտյան կողմերից դուրս են շեշտված ներսից կիսաշրջան, դրսից հնգանիստ աբսիդները: Արևելյան աբսիդը` ավագ խորանը, տեղավորված է հյուսիսից հարավ ձգված երկու ավանդատների միջև: Տաճարն ունի երեք մուտք, գլխավորը` արևմտյան զանգակատան տակից է, իսկ մյուս երկուսը` տաճարի հարավ արևմտյան և հյուսիս արևմտյան անկյունների մոտ:
  • 9. ՀՌԻՓՍԻՄԵԻ ՏԱՃԱՐ Խաչաձև հատակագծով կենտրոնագմբեթ եկեղեցիների մի տարբերակ է ՀՌԻՓՍԻՄԵԻ ՏԱՃԱՐԸ (7-րդ դ), հատակագծում ներգծված է խաչ, որի թևերը կազմված են կիսաշրջան աբսիդներով, իսկ չորս անկյուններում տեղավորված են քառակուսի ավանդատները, որոնց մեջ կարելի է մտնել խորշերի միջից: Հռիփսիմե կույսի աճյունը, ըստ ավանդության, ամփոփված է ավագ խորանի տակ գտնվող տապանատանը: Վերջինս մնացորդ է Սահակ կաթողիկոսի կողմից կառուցված այն վկայարանի, որի մասին պատմում է Ագաթանգեղոսը: Մուտքը դեպի տապանատուն այժմ հյուսիս-արևմտյան ավանդատնից է:
  • 10. ԶՎԱՐԹՆՈՑԻ ՏԱՃԱՐ Կլոր կամ բազմանիստ տաճարները, որոնց հանրահայտ ներկայացուցիչն է վաղ միջնադարյան հայկական ճարտարապետության գլուխգործոց ԶՎԱՐԹՆՈՑԻ ՏԱՃԱՐԸ (7-րդ դ), իրենց արտաքին եռաստիճան ծավալատարածական հորինվածքով կազմավորում են կենտրոնագմբեթ խաչաձև տաճարների մի առանձին ենթախումբ: Զվարթնոցի տաճարի հատակագծային հորինվածքը ներսից խաչաձև է, որը ներգծված է կլոր, դրսից բազմանիստ պարագծի մեջ: Խաչի երեք թևերը կազմված են եղել կիսաշրջանաձև դասավորված սյունախմբերով: Արևելյան` ավագ խորանի, խաչթևը եղել է կիսաշրջան հոծ պատ` հարդարված խճանկարով և որմնանկարով, որոնց բեկորները գտնվել են պեղումների ժամանակ: Խաչի կիսաշրջան թևերը միմյանց հարելու տեղերում եղել են չորս հզոր մույթեր, որոնցից յուրաքանչյուրի հետևում մեկական ավելի հաստ սյուներ: Այդ չորս սյուները սրանք իրար միացնող կամարները, խաչի կիսաշրջանաձև թևերի միջին մասերի հետ կրել են երկրորդ հարկի պատի օղակաձև հիմքը: Ներքին որմնասյուները և դրանց միացնող կամարներն իրենց հերթին կրել են տաճարի երրորդ աստիճանը կազմող թմբուկն ու գմբեթը:
  • 11.
  • 12. Եվ այս բոլոր հուշարձանները մյուս կառույցներից (հուշարձաններից) տարբերվում են իրենց յուրահատուկ հատակագծերով, իրենց գմբեթներով, որոնց վրա միշտ խաչ է դրվում, խորաններով: Եվ ամենակարևորը տարբերվում են իրենց գեղեցկությամբ: