УРЬДЧИЛАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА

1. УРЬДЧИЛАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА
ХИЙГДЭХ МАРГААНЫ ТӨРЛҮҮД
Бэлтгэсэн:
Э.Жанчивдорж
Б.Батмөнх

2. АГУУЛГА
1. Урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа, түүний
үр дагавар
2. УША хийгдэх маргааны төрлүүд
3. Дүгнэлт

3. Монгол Улсын Үндсэн хуульд
• Нэгдүгээр зүйлийн 2-т “хууль дээдлэх нь төрийн үйл
ажиллагааны үндсэн зарчим мөн”,
• Арван зургадугаар зүйлийн 12-т “Монгол Улсын иргэн
төрийн байгууллага, албан тушаалтанд өргөдөл,
гомдлоо гаргаж шийдвэрлүүлэх эрхтэй. Төрийн
байгууллага албан тушаалтан нь иргэдийн өргөдөл
гомдлыг хуулийн дагуу шийдвэрлэх үүрэгтэй” гэж
заажээ.

4. Урьдчилан шийдвэрлэх
ажиллагаа, түүний үр дагавар
• Захиргааны хэргийг урьдчилан шийдвэрлэх
ажиллагааг шүүх бус дээд шатны захиргааны
байгууллага, албан тушаалтан явуулж байгаа нь
захиргааны байгууллагын нэгдмэл байдлыг болон
дотоод хяналтыг харуулж байгаа хэрэг бөгөөд энэ нь
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн дээрх заалттай
нийцэж байгаа юм.

5. Урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа,
түүний үр дагавар
• Захиргааны байгууллага үйл ажиллагаандаа
алдаа, зөрчил гаргах явдал /ихэвчлэн/
тохиолддог тул эрх зүйт төрийн зарчмын
дагуу захиргааны актад хяналт тавих систем
байх ёстой бөгөөд энэ нь хүний эрх, эрх
чөлөөг хамгаалах, захиргааны хууль бус
үйлдлийг засч, залруулах үндсэн зорилготой.

6. Урьдчилан шийдвэрлэх
ажиллагаа
• Захиргааны хэргийг урьдчилан
шийдвэрлэх ажиллагааг захиргааны
байгууллагын бие даасан хянан
шийдвэрлэх ажиллагаа гэж үзэж болно.

7. Урьдчилан шийдвэрлэх
ажиллагааны үр дагавар:
• Нийтийн захиргааны байгууллагад
өөрийн хяналтыг хэрэгжүүлэх боломж
олгодог.
• Хүн, хуулийн этгээдийн эрх, хууль ёсны
ашиг сонирхолыг захиргааны хэргийг
урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны
явцад хамгаалахад чиглэгдсэн байдаг.

8. Субъектив эрхтэй
холбогдох ажиллагаа
• Захиргааны хэргийг урьдчилан шийдвэрлэх
ажиллагаа нь объектив гомдол шийдвэрлэх
ажиллагаа бус харин хүн, хуулийн этгээдийн
субъектив эрхийг хамгаалахад чиглэгдсэн
ажиллагаа болох нь Захиргааны ерөнхий
хуулийн 92 дугаар зүйлийн 92.1-д “...эрх,
хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн гэж
үзвэл...” гэснээс харагдаж байгаа юм.

9. Захиргааны ерөнхий хуульд
93 дугаар зүйл. Гомдлыг хянан шийдвэрлэх
захиргааны байгууллага
• 93.1-д “Иргэн, хуулийн этгээд гомдлыг тухайн
захиргааны актыг гаргасан байгууллагын дээд шатны
захиргааны байгууллагад, эсхүл гомдол хянан
шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны
байгууллагад гаргана” гэж,
• 93.2-т “Энэ хуулийн 93.1-д заасан байгууллага
байхгүй бол тухайн актыг гаргасан байгууллагад
гомдол гаргаж болно” гэж тус тус заажээ

10. Маргааны төрлүүд
Маргааны төрөл Гомдол гаргах
Төрийн алба • Төрийн албаны төв байгуууллага
Газар • Өөрт нь
• Дээд шатны захиргааны байгууллага, албан
тушаалтанд
Ашигт малтмал • Дээд шатны байгууллага, албан тушаалтан,
• Эсхүл захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргаж
болно. /Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч/
Тендер • Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газарт
• Төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллагад
• Шүүхэд /Гэрээ байгуулагдсанаас хойш УША-ны журам
үйлчлэхгүй/
Өрсөлдөөн • Урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар гомдол
гаргах талаар зохицуулаагүй. Шийдвэрийг мэдсэнээс
хойш 30 хоногийн дотор шүүхэд гомдол гаргаж болно.

11. Маргааны төрлүүд
Маргааны төрөл Гомдол гаргах
Улсын бүртгэл • Хуульд өөрөөр заагаагүй бол энэ хуулийн 5 дугаар
зүйлд заасан /бүх бүртгэлийн төрөл / улсын
бүртгэлтэй холбогдсон маргааныг шүүх
шийдвэрлэнэ.
Оюуны өмч,
барааны тэмдэг
• Оюуны өмчийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны
байгууллага нь зөрчигдсөн эрхийг зохих журмын
дагуу сэргээн тогтоохыг уг эрхийг зөрчсөн этгээдээс
шаардах,
• Шүүхэд гомдлоо гаргаж шийдвэрлүүлэх.
Гааль • гаалийн улсын байцаагчийн шийдвэрт-тухайн
гаалийн байгууллагын дарга, эрхлэгчид;
• гаалийн байгууллагын дарга, эрхлэгчийн шийдвэрт-
холбогдох дээд шатны байгууллага, албан
тушаалтанд;

12. Маргааны төрлүүд
Маргааны төрөл Гомдол гаргах
Татвар
/Зөрчил шалган
шийдвэрлэхээс
бусад асуудлаар
гаргасан
шийдвэрийн
талаар/
• Татварын улсын байцаагчийн шийдвэртэй холбоотой
гомдлыг тухайн байцаагчийг шууд харьяалах
татварын албаны даргад
• Татварын албаны шийдвэрийн талаархи гомдлыг
түүний дээд шатны татварын албаны даргад;
• Татварын улсын байцаагчийн шийдвэртэй холбоотой
гомдлыг тухайн байцаагчийн шууд харьяалах
татварын албаны дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд;
• Маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэртэй холбоотой
маргааныг дээд шатны татварын албаны дэргэдэх
Маргаан таслах зөвлөлд.

13. Маргааны төрлүүд
Маргааны төрөл Гомдол гаргах
Аудит • Санхүү, бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллагад
• Аудитын дүгнэлтийг зөвшөөрөхгүй бол
шүүхэд гомдол гаргах;
Сонгууль • Зохих шатны сонгуулийн байгууллага /Сонгууль
зохион байгуулах үйл явц, үйл ажиллагаатай
холбогдуулан гаргасан өргөдлийг өөрийн эрх
хэмжээний хүрээнд/
• Дээд шатны сонгуулийн байгууллагад /Сонгуулийн
зохион байгуулалт, дотоод үйл ажиллагаатай
холбоотой гаргасан өргөдлийг хуульд заасан
хугацаанд шийдвэрлээгүй, эсхүл гаргасан
шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл өргөдөл гаргагч/

14. Маргааны төрлүүд
Маргааны төрөл Гомдол гаргах
Эрчим хүч • Шүүхэд гомдол гаргана /Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч,
хэрэглэгч нь эрх бүхий байгууллага, албан
тушаалтны гаргасан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл уг
шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш ажлын 10
хоногийн дотор/
Барилга
байгууламж
• Эрх бүхий байгууллагад санал, хүсэлт, гомдол гаргах
/Барилгын үйл ажиллагаанд хууль тогтоомж, норм,
нормативын баримт бичгийн шаардлага болон
иргэний эрүүл, аюулгүй, тав тухтай орчинд амьдрах
эрхийг зөрчиж байгаа талаар хуульд заасны дагуу/
Авто зам • Холбогдох байгууллага, албан
тушаалтанд гомдол гаргах, шаардлага тавих /Авто
замын арчлалт, засвар, хөдөлгөөний аюулгүй
байдлын талаар/

15. Дүгнэлт
• Шүүхэд гомдол гаргах талаар хуульд
тусгайлан зохицуулсан тохиолдолд шууд
шүүхэд гомдлоо гаргана.
• Хуульд урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны
журмаар гомдол гаргах талаар тодорхой
дурьдсан тохиолдолд дээд шатны
захиргааны байгууллага албан тушаалтанд
гомдлоо гаргана.

16. Дүгнэлт
• Хуульд урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны
журмаар гомдол гаргах талаар дурьдаагүй
тохиолдолд ЗЕХ-ийн 93.1, 93.2-т заасны
дагуу дээд шатны захиргааны байгууллага
албан тушаалтанд, дээд шатны албан
тушаалтан байхгүй бол тухайн албан
тушаалтанд өөрт нь гомдол гаргана.

17. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа.