Περιοδικό Σακχαρώδης Διαβήτης - Τεύχος 34 (ΟΚΤ - ΔΕΚ 2013)

1. ISSN : 1791-4574
ΝΕΟ
ΝΕΟ
®
χαρακτηριστικά CONTOUR® NEXT USB της Bayer τώρα με
Ο νέος μετρητήςκαι ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης. νέα
χαρακτηριστικά και ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης.
Ο Ν
Τ
Ι
Δ
Α
Γ
Ι
Α
Ο
Λ
Ο
Υ
Σ
ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.ΔΙ.
www.elodi.org
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ
• Καταχώριση της δόσης ινσουλίνης μετά από κάθε μέτρηση
Φ Ρ
Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2013 # 34
ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Απλοποίηση της πληροφορίας.
Απλοποίηση της πληροφορίας.
Βελτίωση της επικοινωνίας.
ΒελτίωσηCONTOUR NEXT USB της Bayer τώρα με νέα
της επικοινωνίας.
Ο νέος μετρητής
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ
• Καταχώριση της δόσης ινσουλίνης μετά από κάθε μέτρηση
• Τεχνολογία Second-Chance sampling, που σας επιτρέπει εντός 30
δευτερολέπτων να τοποθετήσετε περισσότερο αίμα στην ίδια ταινία σε
• Τεχνολογία Second-Chance sampling, που σας επιτρέπει εντός 30
περίπτωση που το πρώτο δείγμα δεν είναι αρκετό
δευτερολέπτων να τοποθετήσετε περισσότερο αίμα στην ίδια ταινία σε
περίπτωση που το πρώτο δείγμα δεν είναι αρκετό
• Χρησιμοποιεί τις νέες ταινίες μέτρησης CONTOUR® NEXT, με πατενταρισμένο
μεσολαβητή, προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης
• Χρησιμοποιεί τις νέες ταινίες μέτρησης CONTOUR® NEXT, με πατενταρισμένο
μεσολαβητή, προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης
• Τεχνολογία πολλαπλού-παλμού που αξιολογεί ένα δείγμα αίματος 7 φορές,
βελτιώνοντας περισσότερο την απόδοση του συστήματος
• Τεχνολογία πολλαπλού-παλμού που αξιολογεί ένα δείγμα αίματος 7 φορές,
βελτιώνοντας περισσότερο την απόδοση του συστήματος
• Ενσωματωμένο λογισμικό διαχείρισης διαβήτη GLUCOFACTS™ DELUXE για να
βλέπετε και να συζητάτε τις πληροφορίες σας από οποιονδήποτε υπολογιστή
• Ενσωματωμένο λογισμικό διαχείρισης διαβήτη GLUCOFACTS™ DELUXE για να
βλέπετε και να συζητάτε τις πληροφορίες σας από οποιονδήποτε υπολογιστή
Υψηλή απόδοση σε ακρίβεια και αξιοπιστία.
Υψηλή απόδοση σε ακρίβεια και αξιοπιστία.
Ταινίες Μέτρησης Γλυκόζης Αίματος
Το Bayer (κατ/νο), ο Σταυρός της Bayer (κατ/νο), το CONTOUR, το GLUCOFACTS, και το No Coding είναι εμπορικά σήματα της Bayer.
© 2013 Bayer HealthCare. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.
Το Bayer (κατ/νο), ο Σταυρός της Bayer (κατ/νο), το CONTOUR, το GLUCOFACTS, και το No Coding είναι εμπορικά σήματα της Bayer.
© 2013 Bayer HealthCare. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.
PRO.0002.13
PRO.0002.13
Σύστημα Παρακολούθησης
Γλυκόζης Αίματος
Σύστημα Παρακολούθησης
Γλυκόζης Αίματος
τεύχος
Ταινίες Μέτρησης Γλυκόζης Αίματος
Άγγελος Παππάς, διευθυντής ΕΣΥ, διαβητολογικό κέντρο Βενιζέλειο - Πανάνειο
ΓΝ Ηρακλείου «Οι πολίτες δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να απευθυνθούν
πια στους ιδιώτες ιατρούς και μόνο η αύξηση των δυνατοτήτων του ΕΣΥ μπορεί
να βελτιώσει την κατάσταση»
34
Νεότερες ινσουλίνες μακράς δράσης, πλεονεκτήματα & μειονεκτήματα
Η σημασία της βιταμίνης D στο σακχαρώδη διαβήτη
ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

2. Όλοι έχουμε επώνυμο.
Το ίδιο και τα φάρμακά μας!
50 χρόνια παράγει Επώνυμα, Αποτελεσματικά, Ασφαλή Γενόσημα και Πρωτότυπα Φάρμακα
200 εκατ. συσκευασίες φαρμάκων έχουν διατεθεί στην Ελλάδα
Εξάγει σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλον τον κόσμο
Επενδύει συνεχώς, δημιουργώντας υψηλή Προστιθέμενη Αξία και Ανάπτυξη στην Ελλάδα
Πρωτοπορεί στην Έρευνα και Ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων
με περισσότερες από 60 πατέντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση
730 εργαζόμενοι στηρίζουν το Όραμα της ELPEN: Φροντίδα για τον Άνθρωπο
ELPEN A.E. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
Tηλ: 210 60 39 326-9 Fax: 210 60 39 300 www.elpen.gr
Η 1η Ελληνική
Φαρµακευτική Βιοµηχανία

3. ΥΠO ΤΗΝ ΑIΓIΔΑ
Ε.ΚΕ.ΔΙ
Ε Π Ι Σ Η Μ Η & Α Π Ο Κ Λ Ε Ι Σ Τ Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Η Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η Τ Η Σ Ε Λ .Ο. Δ Ι .
ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
ΕΛΟΔΙ, Γ’ Σεπτεμβρίου 90,
Πλ. Βικτωρίας, 104 34 Αθήνα
τηλ: 210 88 38 113, φαξ: 210 82 17 444
website : www.elodi.org
EKΔΟΤΗΣ
Αλέξανδρος Κόντος
akontos@alfaconcept.gr
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αναπληρωτής καθηγητής ενδοκρινολογίας
ΜΕΛΗ
ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ
Μαρία Χατζηδάκη
maria_hatzidaki@alfaconcept.gr
Ανδριανή Βαζαίου, παιδίατρος, αναπλ. διευθύντρια Α΄ παιδιατρικής κλινικής, υπεύθυνη
Διαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκομείο Παίδων
«Π. & Α. Κυριακού»
Ανδρομάχη Βρυωνίδου, ενδοκρινολόγος, συντονίστρια διευθύντρια τμήματος, ενδοκρινολογίας
και μεταβολισμού, υπεύθυνη διαβητολογικού
κέντρου ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενακειο» ΕΕΕ
Χριστίνα Κανακά, παιδίατρος - παιδοενδοκρινολόγος - διαβητολόγος, αναπληρώτρια
ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Σοφία Νέτα
καθηγήτρια παιδιατρικής ενδοκρινολογίας - νεανικού διαβήτη, Α΄ παιδιατρική κλινική, Ιατρική
Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Νικόλαος Κεφαλάς, παιδίατρος-ενδοκρινολόγος
Χρήστος Μπαρτσόκας, ομότιμος καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής παιδιατρικής κλινικής Νοσοκομείου «Μητέρα»
ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ
Ευαγγελία Ματθαίου
lmattheou@alfaconcept.gr
ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ
Ευαγγελία Ματθαίου
lmattheou@alfaconcept.gr
Θεόδωρος Αλεξανδρίδης, καθηγητής παθολογίας
- ενδοκρινολογίας, διευθυντής ενδοκρινολογικού
τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών
ΑRT DIRECTOR
Αγαμέμνων Μπεγνής
begnism@alfaconcept.gr
Χαράλαμπος Βασιλόπουλος, ενδοκρινολόγος,
αναπληρωτής διευθυντής τμήματος ενδοκρινολογίας - μεταβολισμού, Διαβητολογικό Κέντρο
Νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός»
ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Δημήτρης Χατζησταύρου
Αικατερίνη Δάκου-Βουτετάκη, ομότιμη καθηγήτρια παιδιατρικής - ενδοκρινολογίας Ιατρικής
Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
Shutterstock
Γεώργιος Δημητριάδης, καθηγητής παθολογίας,
Β΄ προπαιδευτική παθολογική κλινική & μονάδα
έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν»
ΕΚΤΥΠΩΣΗ
Print Team - ΑΦΟΙ Στάντζου και ΣΙΑ ΕΕ
ΕΚΔΟΣΗ
ALFA CONCEPT ΕΠΕ, Γ. Θεοτόκη 11, 185 38
Πειραιάς / τ: 210 45 29 440-5, φ: 210 45 29 446
ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ Γ.Γ.Ε. 018331
Η συντακτική επιτροπή, ο εκδότης και ο ιδιοκτήτης δεν φέρουν
ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη ηθική ή σωματική προκληθεί από
τη χρήση μεθόδων, προϊόντων ή εφαρμογή ιδεών που περιέχονται
στις δημοσιεύσεις. Η έγκριση δημοσίευσης οποιασδήποτε μελέτης
ή διαφημιστικού υλικού δεν σημαίνει αποδοχή των απόψεων του
συγγραφέα ή της εταιρείας που διαφημίζει το προϊόν. Η ευθύνη
αφορά τους συγγραφείς ή τις διαφημιζόμενες εταιρείες. Για τα
αποστελλόμενα κείμενα, έντυπα και φωτογραφίες λαμβάνεται
αυτομάτως το δικαίωμα δημοσίευσης. Το υλικό που αποστέλλεται
στο περιοδικό για δημοσίευση δεν επιστρέφεται. Απαγορεύεται η
αναπαραγωγή ή η μετάδοση όλου ή μέρους του περιοδικού χωρίς
την έγγραφη άδεια του εκδότη.
Χρήστος Ζούπας, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, διευθυντής διαβητολογικής κλινικής
Νοσοκομείο «Υγεία»
Βασίλειος Καραμάνος, αναπληρωτής καθηγητής
παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου
Αθηνών
Νικόλαος Λ. Κατσιλάμπρος, ομότιμος καθηγητής παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου
Αθηνών, αντιπρόεδρος Εθνικού Κέντρου Έρευνας
Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των Επιπλοκών του (ΕΚΕΔΙ)
Νικόλαος Τεντολούρης, αναπληρωτής καθηγητής
παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος
Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ «Λαϊκό»
Χαράλαμπος Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής
παθολογίας, διευθυντής παθολογικής κλινικής
«Λευκός Σταυρός»
Παναγιώτης Χαλβατζιώτης, επίκουρος καθηγητής παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Αλεξάνδρα Μπαργιώτα, επίκουρη καθηγήτρια παθολογίας-ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Μαριάννα Μπενρουμπή, παθολόγος, διευθύντρια
Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΝ Αθηνών «Πολυκλινική»
Ηλίας Μυγδάλης, παθολόγος, διευθυντής Β΄ παθολογικής κλινικής και Διαβητολογικού Κέντρου
Νοσοκομείο «ΝΙΜΤΣ»
Κωνσταντίνος Πολυχρονάκος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής του εργαστηρίου ενδοκρινολογικής γενετικής, Πανεπιστήμιο McGill, διευθυντής
τμήματος παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, Νοσοκομείο Παίδων Μοντρεάλ
Σωτήριος Ράπτης, καθηγητής παθολογίας, ενδοκρινολογίας μεταβολισμού και σακχαρώδη διαβήτη
των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ουλμ Γερμανίας,
πρόεδρος Εθνικού Κέντρου Έρευνας Πρόληψης
και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των
Επιπλοκών του (ΕΚΕΔΙ)
Βασιλική Σπηλιώτη, καθηγήτρια Παιδιατρικής
Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου
Πατρών, υπεύθυνη Μονάδας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας και Διαβήτη
Στέλιος Τίγκας, επίκουρος καθηγητής ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Όλγα Κορδονούρη, καθηγήτρια παιδιατρικής,
υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείο
Παίδων, Ανόβερο, Γερμανία
Αγαθοκλής Τσατσούλης, καθηγητής παθολογίας ενδοκρινολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Χρήστος Μανές, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, αναπλ. διευθυντής Γ΄ παθολογικής κλινικής,
υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝΘ «Παπαγεωργίου»
Γεώργιος Χρούσος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής Α’ παιδιατρικής κλινικής Πανεπιστημίου
Αθηνών
Ασημίνα Μητράκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια
παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Ζαδάλλα Μούσλεχ, ενδοκρινολόγος, διδάκτωρ
Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ
Δημήτριος Χιώτης, παιδίατρος - ενδοκρινολόγος
Helen Vlassara, MD, the Mount Sinai Chair on Diabetes and Aging, professor of geriatrics, medicine and
molecular medicine, director, Division of Experimental Diabetes and Aging, Brookdale Department of
Geriatrics, Mt Sinai School of Medicine
* Εκ παραδρομής στο τεύχος #33, δημοσιεύτηκε προϊοντική αντί εταιρικής καταχώρησης της εταιρείας Novo Nordisk.

4. περιεχόμενα # 34
4
6
12
ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Γεώργιος Ν. Κουκούλης
Διευθυντής σύνταξης περιοδικού ΕΛΟΔΙ
ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ
Τέτ α τετ συνέντευξη με τον Άγγελο Παππά,
διευθυντή ΕΣΥ, διαβητολογικό κέντρο Βενιζέλειο Πανάνειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου
Η σημασία της βιταμίνης D στο σακχαρώδη διαβήτη
18
ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑ
20
ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ
25
30
Νέα και ειδήσεις για το διαβήτη από την Ελλάδα
και τον κόσμο
Νεότερες ινσουλίνες μακράς δράσης,
πλεονεκτήματα & μειονεκτήματα
Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ
Ο ρόλος των ινκρετινών
στην ομοιοστασία της γλυκόζης
46
ΠΡΟΛΗΨΗ & ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Η ψυχοκοινωνική μελέτη Dawn2™ (Diabetes
attitudes wishes & needs- στάσεις, επιθυμίες και
ανάγκες απέναντι στο διαβήτη) φοβία υπογλυκαιμίας
34
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
38
2
12
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ
ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
Συνέδρια, ημερίδες, σεμινάρια, εκδηλώσεις
γύρω από το σακχαρώδη διαβήτη
Οι κυριότερες επιπλοκές
του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
25

5. 42
46
50
52
55
56
ΔΙΑΒΗΤΗΣ Η ΑΙΤΙΑ
Τι πρέπει να προσέχουν στο δέρμα τους
τα άτομα με διαβήτη
ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ
Γεμάτος ελπίδα για τη «γλυκιά» του ζωή, ο Αλέξης
παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε την
ανακοίνωση από το γιατρό του, ότι, έχει διαβήτη και τις
χιλιάδες σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του
ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΑΜΥΝΑ
50
Οίνος ευφραίνει καρδίαν, αλλά την προστατεύει;
ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ
Χριστούγεννα στην Καστοριά
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ
Γνωρίζοντας το άθλημα της καλαθοσφαίρισης
ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΑΛΛΑ
• Muffins σοκολάτας
• Μειώνοντας τη Χοληστερίνη
59
ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ
60
ΧΡΗΣΤΙΚΑ
63
ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ
64
ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
42
Τα νέα της αγοράς
Ο οδηγός των διαβητολογικών κέντρων
σε όλη τη χώρα
34
Γίνετε δωρεάν συνδρομητές στο περιοδικό
Σακχαρώδης Διαβήτης Φροντίδα για όλους
Οι γιατροί απαντούν στις πιο συχνές
ερωτήσεις για το διαβήτη
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | |ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | |10-12/2013
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2013
3

6. editorial
Αγαπητοί αναγνώστες,
Η καθιέρωση της 14ης Νοεµβρίου, γενέθλιας ηµέρας του Frederick Banding
που µαζί µε τον Charles Best ανακάλυψε την ινσουλίνη, ως παγκόσµιας ηµέρας
ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και των κυβερνήσεων για το
σακχαρώδη διαβήτη υποδηλώνει το µέγεθος του προβλήµατος και την ανάγκη
πρόληψης του. Αρκεί για να το κατανοήσουµε η πληροφορία ότι µέχρι το 2030
µισό δισεκατοµµύριο ατόµων παγκοσµίως θα ζει µε διαβήτη.
Με στόχο τη συνειδητοποίηση α) του µεγέθους του προβλήµατος υγείας που
ονοµάζεται διαβήτης, β) του γεγονότος ότι ένα στα δύο άτοµα µε διαβήτη δεν
το γνωρίζει, γ) των συνεπειών που έχει η νόσος όταν δεν λαµβάνονται τα κατάλληλα µέτρα και δ) της ανάγκης να µη γίνεται κοινωνική διάκριση των ατόµων
που πάσχουν από διαβήτη, πραγµατοποιήθηκαν εκδηλώσεις ενηµέρωσης και
ευαισθητοποίησης των πολιτών από διάφορους φορείς γεγονός που υποδηλώνει ευαισθητοποίηση και έγνοια για την επιδηµία του διαβήτη αλλά ταυτόχρονα
σηµατοδοτεί την απουσία συντονισµένης, σε πανελλαδικό επίπεδο, προσπάθειας.
Αυτονόητη και σηµαντική ήταν φυσικά η συµβολή των κατά τόπους σωµατείων
ατόµων µε διαβήτη, που αποτελούν µέλη της ΕΛ.Ο.ΔΙ, στην υλοποίηση των
στόχων που προαναφέρθηκαν µε την οργάνωση εκδηλώσεων ενηµέρωσης σε
διάφορες πόλεις της χώρας που παρουσιάζονται στο παρόν τεύχος.
Η ενηµέρωση-εκπαίδευση όλων µας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στο οικοδόµηµα
των δράσεων που στοχεύουν στην αντιµετώπιση του διαβήτη. Την άποψη µας αυτή επιβεβαιώνει το περιοδικό που έχετε στα χέρια σας. Το «φροντίδα για όλους»
του τίτλου του, δεν σηµαίνει όλα τα άτοµα µε διαβήτη αλλά όλους όσους θέλουν
µε όπλο τη γνώση να πάρουν µέρος στην προσπάθεια. Ο διαβήτης αφορά τον
καθένα µας καθώς ως ενεργοί πολίτες έχουµε την ευθύνη της προσωπικής
συµβολής στην προσπάθεια να αντιστρέψουµε την παλίρροια του διαβήτη για
να προστατεύσουµε το µέλλον µας, ατοµικό και κοινωνικό.
Ανάλογους σκοπούς υπηρέτησε και το 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΕΛ.Ο.ΔΙ το
οποίο έγινε µε επιτυχία στα Καµένα Βούρλα στις 5 και 6 Οκτωβρίου. Η εντυπωσιακή σε αριθµούς προσέλευση ατόµων από όλη τη χώρα και κυρίως η ενεργός
συµµετοχή στην ανταλλαγή απόψεων, στις κοινωνικές συναντήσεις και τις επιστηµονικές ενηµερώσεις, αποτελούν ελπιδοφόρα µηνύµατα για συνέχιση της
προσπάθειας αποτελεσµατικής θεραπευτικής διαχείρισης του διαβήτη, µέσω της
εκπαίδευσης. Να θυµόµαστε ότι ο διαβήτης και οι επιπλοκές του προλαµβάνονται
σε µεγάλο βαθµό γιατί διαθέτουµε, αποδεδειγµένα, αποτελεσµατικά µέσα.
Το τσουχτερό βοριαδάκι και η πτώση της θερµοκρασίας µας θυµίζουν ότι ήλθε για
τα καλά ο χειµώνας. Την αγωνία των καθηµερινών αναγκών στη δύσκολη οικονοµική και κοινωνική συγκυρία ελπίζω να αµβλύνει η προσδοκία των εορτών και η
ελπίδα ότι κάτι καλύτερο θα ανατείλει τον νέο χρόνο. Στη δύσκολη αυτή κατάσταση θεωρώ ότι τη µόνη διέξοδο παρέχει η ενδυνάµωση της κοινωνικής συνοχής,
η στήριξη όσων βρίσκονται σε αδυναµία και η στράτευση µας να υπηρετήσουµε
συνειδητά την έξοδο της χώρας από την κρίση µέσα σε ένα πλαίσιο που θα το
χαρακτηρίζουν η διαφάνεια, η ειλικρίνεια, η υπευθυνότητα, η σύνεση, η ισότητα και
η επιείκεια. Σε όλους σας εύχοµαι χαρούµενες γιορτές και ελπιδοφόρο νέο έτος.
Γεώργιος Ν. Κουκούλης,
αναπληρωτής καθηγητής ενδοκρινολογίας
διευθυντής σύνταξης
4
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013

7. Και οι δύο ξεκίνησαν
θεραπεία πρόσφατα.
Ξέρετε ποιος έχει ήδη χάσει
δύο ημέρες θεραπείας;*
Saizen® easypod ™ είναι η μοναδική
συσκευή αυτοχορήγησης αυξητικής
ορμόνης σχεδιασμένη να καταγράφει
ηλεκτρονικά την απλή, καθημερινή
END/24/11.13
noveltista
έγχυσή της.
Λεωφόρος Κηφισίας 41-45 (Κτίριο Β), 151 23 Μαρούσι, Αθήνα
www.merck.gr • www.merckserono.gr
Merck Serono
1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: Saizen® 8 mg click easy®, κόνις και διαλύτης για ενέσιμο διάλυμα. 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ
ΣΥΝΘΕΣΗ: Κάθε φιαλίδιο του Saizen® 8 mg click easy®, περιέχει 8 mg σωματοτροπίνη (ανασυνδυασμένη ανθρώπινη αυξητική ορμόνη). *παράγεται
με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA σε κύτταρα θηλαστικών. Η ανασύσταση με το περιεχόμενο του φυσιγγίου του βακτηριοστατικού διαλύτη
δίνει μία συγκέντρωση 5,83 mg/ml. 4.3 Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα. Η σωματοτροπίνη δε θα
πρέπει να χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της ανάπτυξης σε παιδιά με κλειστές επιφύσεις. Οποιαδήποτε ένδειξη ενεργών κακοηθών όγκων. Η
σωματοτροπίνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όταν υπάρχει οποιαδήποτε ένδειξη δραστηριότητας όγκου. Οι ενδοκρανιακοί όγκοι πρέπει να είναι
ανενεργοί και η αντινεοπλασματική θεραπεία πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη. Η θεραπεία θα
πρέπει να διακόπτεται αν υπάρχει ένδειξη αύξησης όγκου. Ασθενείς με οξέως κρίσιμη ασθένεια που έχουν υποστεί επιπλοκές μετά από επέμβαση
ανοικτής καρδιάς, επέμβαση στην κοιλιακή χώρα, πολλαπλό τραύμα από ατύχημα, οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια ή παρόμοιες καταστάσεις δεν
θα πρέπει να θεραπεύονται με σωματοτροπίνη. Σε παιδιά με χρόνια νεφρική νόσο, η θεραπεία με σωματοτροπίνη θα πρέπει να διακόπτεται κατά
τη μεταμόσχευση νεφρού. 4.4 Ειδικές προειδοποιήσεις και προφυλάξεις κατά τη χρήση: Η θεραπεία θα πρέπει να διενεργείται υπό την τακτική
καθοδήγηση ενός ιατρού που είναι έμπειρος στη διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης. Η μέγιστη
συνιστώμενη ημερήσια δόση δε πρέπει να υπερβαίνεται. Οι ασθενείς με ενδο- ή εξωκρανιακή νεοπλασία σε ύφεση, οι οποίοι λαμβάνουν θεραπεία
με αυξητική ορμόνη θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά και σε τακτικά χρονικά διαστήματα από τον ιατρό. Οι ασθενείς που εμφανίζουν
δευτερογενή ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης μετά από ενδοκρανιακό όγκο θα πρέπει να εξετάζονται συχνά για την πρόοδο ή την υποτροπή
της υποκείμενης εξέλιξης της νόσου. Το Saizen® δεν ενδείκνυται για την μακροχρόνια θεραπεία των παιδιατρικών ασθενών με ανεπάρκεια
ανάπτυξης οφειλόμενη σε γενετικά επιβεβαιωμένο σύνδρομο Prader-Willi, εκτός αν έχει επίσης διαγνωστεί να έχουν ανεπάρκεια αυξητικής
ορμόνης. Υπήρξαν αναφορές άπνοιας ύπνου και αιφνίδιου θανάτου μετά την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη σε παιδιατρικούς ασθενείς
με σύνδρομο Prader-Willi που είχαν έναν ή περισσότερους από του ακόλουθους παράγοντες κινδύνου: σοβαρή παχυσαρκία, ιστορικό απόφραξης
των άνω αεραγωγών ή άπνοια ύπνου, ή άγνωστης αιτιολογίας αναπνευστική λοίμωξη. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε μικρό αριθμό ασθενών με
ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, μερικοί των οποίων έχουν λάβει αγωγή με σωματοτροπίνη, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη ότι η επίπτωση της
λευχαιμίας είναι αυξημένη σε αποδέκτες αυξητικής ορμόνης χωρίς παράγοντες προδιάθεσης. Οι ασθενείς με διαβήτη ή δυσανεξία στη γλυκόζη
θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια της θεραπείας με σωματοτροπίνη. Το ιστορικό σταθερής αμφιβληστροειδοπάθειας δεν
πρέπει να συνεπάγεται διακοπή της θεραπείας υποκατάστασης με σωματοτροπίνη. Στις περιπτώσεις ανάπτυξης εκφυλιστικών αλλοιώσεων και
παρουσίας εκφυλιστικής αμφιβληστροειδοπάθειας, η θεραπεία υποκατάστασης με σωματοτροπίνη πρέπει να διακόπτεται. Θα πρέπει να
διενεργείται έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας σε όλους τους ασθενείς. Σε ασθενείς με υποϋποφυσισμό θα πρέπει να παρακολουθείται στενά
η συνήθης θεραπεία υποκατάστασης όταν χορηγείται η θεραπεία με σωματοτροπίνη. Σε περίπτωση σοβαρής ή υποτροπιάζουσας κεφαλαλγίας,
οπτικών προβλημάτων, ναυτίας ή/και εμέτου, συνιστάται βυθοσκόπηση του οφθαλμού για το ενδεχόμενο οιδήματος οπτικής θηλής. Εάν
επιβεβαιωθεί οίδημα οπτικής θηλής θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο καλοήθους ενδοκρανιακής υπέρτασης (ή ψευδονεόπλασμα του
εγκεφάλου) και αν είναι απαραίτητο, θα πρέπει να διακοπεί η θεραπεία με Saizen®. Δοκιμασία αντισωμάτων στη σωματοτροπίνη θα πρέπει να
διενεργείται σε κάθε ασθενή που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία. Οι απότομες αυξήσεις της ανάπτυξης μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο
προβλημάτων των αρθρώσεων, ιδιαίτερα δε του ισχίου που βρίσκεται σε μεγάλη ένταση κατά την απότομη προεφηβική ανάπτυξη. Σε παιδιά με
κοντό ανάστημα γεννημένα SGA, άλλοι ιατρικοί λόγοι ή θεραπείες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την αναπτυξιακή διαταραχή θα πρέπει να
αποκλείονται πριν την έναρξη της θεραπείας. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται η ινσουλίνη σε περίοδο νηστείας και η γλυκόζη του
*
Ό,τι χρειάζεται να γνωρίζεις
αίματος πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως κάθε χρόνο. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται το επίπεδο IGF-I πριν την έναρξη
της θεραπείας και ακολούθως δύο φορές το χρόνο. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται το επίπεδο IGF-I πριν την έναρξη της θεραπείας
και ακολούθως δύο φορές το χρόνο. Η εμπειρία στην εκκίνηση της θεραπείας στους SGA ασθενείς λίγο πριν την έναρξη της εφηβείας, είναι
περιορισμένη και δε συνιστάται. Περιορισμένη είναι η εμπειρία με SGA ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο Silver-Russel. Κατά τη διάρκεια
της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε ενήλικες, αναμένεται να εμφανιστεί κατακράτηση υγρών. Το σημείο της ένεσης πρέπει να αλλάζει
ώστε να αποφεύγεται η λιποατροφία. Η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα είναι μία ισόβια κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζεται
ανάλογα, εντούτοις η εμπειρία στους ασθενείς άνω των 60 ετών καθώς και η εμπειρία σε παρατεταμένη χρήση είναι περιορισμένη. Σε όλους τους
ασθενείς που αναπτύσσουν οξέως κρίσιμη νόσο θα πρέπει να αξιολογείται το όφελος της θεραπείας με Σωματοτροπίνη σε σχέση με το δυνητικό
κίνδυνο. 4.8 Ανεπιθύμητες ενέργειες: Μέχρι και 10 % των ασθενών μπορούν να εμφανίσουν ερυθρότητα και κνησμό στο σημείο της ένεσης,
ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιηθεί η υποδόρια οδός. Οι ενήλικες ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης της αυξητικής ορμόνης,
αναμένεται να παρουσιάσουν κατακράτηση υγρών. Κλινικές εκδηλώσεις της κατακράτησης υγρών μπορεί να είναι το οίδημα, η διόγκωση των
αρθρώσεων, οι αρθραλγίες οι μυαλγίες και οι παραισθήσεις. Εντούτοις, αυτά τα συμπτώματα / σημεία είναι συνήθως παροδικά και δοσοεξαρτώμενα.
Οι ενήλικες ασθενείς με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης, που είχαν διαγνωσθεί με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία,
ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες λιγότερο συχνά από τους ασθενείς με έναρξη της ανεπάρκειας της αυξητικής ορμόνης στην ενηλικίωση. Μπορεί
να εμφανισθούν αντισώματα στη σωματοτροπίνη σε μερικούς ασθενείς. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε έναν μικρό αριθμό ασθενών με έλλειψη
αυξητικής ορμόνης, μερικοί από τους οποίους έλαβαν θεραπεία με σωματοτροπίνη. Εντός κάθε κατηγορίας συχνότητας εμφάνισης, οι
ανεπιθύμητες ενέργειες παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του νευρικού συστήματος:
Όχι συχνές (≥1/1,000, 1/100): Ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση (καλοήθης ενδοκρανιακή υπέρταση), Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, Μη γνωστή
συχνότητα: Μεμονωμένη κεφαλαλγία. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του μυοσκελετικού συστήματος και του συνδετικού ιστού.
Πολύ σπάνιες (1/10,000): Επιφυσιολίσθηση κεφαλής μηριαίου οστού (Επιφυσιόληση κεφαλής μηριαίου οστού), ή ισχαιμική νέκρωση της
κεφαλής του μηριαίου οστού. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές τουΒοηθήστε να γίνουν τα φάρµακασπάνιες (1/10,000):
ενδοκρινικού συστήματος. Πολύ πιο ασφαλή και
Υποθυρεοειδισμός. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του μεταβολισμού και της θρέψης. Συχνές (≥1/100, 1/10): Στους ενηλίκους:
Αναφέρετε
Κατακράτηση υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Όχι συχνές (≥1/1,000, 1/100): Στα παιδιά: Κατακράτηση
ΟΛΕΣ τισ ανεπιθύµητεσ ενέργειεσ για
υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Μη γνωστή συχνότητα: Αντοχή στην ινσουλίνη, η οποία μπορεί να
ΟΛΑ τα φάρµακα
οδηγήσει σε υπερινσουλιναιμία και σε σπάνιες περιπτώσεις σε υπεργλυκαιμία. Κατηγορία Οργάνου την «ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΡΤΑ»
Συµπληρώνοντασ Συστήματος: Γενικές διαταραχές και
καταστάσεις της οδού χορήγησης. Συχνές (≥1/100, 1/10): Αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης: Τοπική λιποατροφία που μπορεί να αποφευχθεί
με αλλαγές του σημείου της ένεσης. 7. ΚΑΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ:
ΜΕRCK Α.Ε., Λ. Κηφισίας 41-45, Κτίριο Β΄, 151 23, Μαρούσι, Αθήνα, Τηλ. 2106165 100, Fax. 210-6101 373 8. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 24614/15-410 10. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: 4 Ιουλίου 2013.
Περαιτέρω πληροφορίες διατίθενται από τον κάτοχο της άδειας κυκλοφορίας
κατόπιν αιτήσεως ή περιλαμβάνονται στη συνοπτική περιγραφή χαρακτηριστικών
του προϊόντος, το φύλλο οδηγιών χρήσης και τη μονογραφία του φαρμάκου.
Λιανική Tιμή: 221,10€

8. πρόσωπο με πρόσωπο
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΠΑΣ διευθυντής ΕΣΥ, διαβητολογικό κέντρο
Βενιζέλειο - Πανάνειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου
« Με την έναρξη της κρίσης αποκαλύφθηκε ότι, το Εθνικό Σύστημα
Υγείας, όχι μόνο δεν αποτελούσε ολοκληρωμένο σύστημα
περίθαλψης, καθώς δεν παρείχε πρωτοβάθμια περίθαλψη στον
αστικό πληθυσμό, αλλά ήταν χώρος σπατάλης, αδιαφάνειας
και παραοικονομίας, κυρίως στον τομέα των προμηθειών.
Η ανάγκη για νοικοκύρεμα και διαφάνεια και, μέσω αυτών,
για εξοικονόμηση πόρων ήταν προφανής. Όμως, αυτό δεν
σημαίνει ότι, χρειάζεται να συρρικνωθούν οι υπάρχουσες δομές
περίθαλψης, οι οποίες, ήδη, δεν επαρκούν »
της Μαρίας Χατζηδάκη
→ Λαμβάνοντας υπόψη τις ραγδαίες εξελίξεις, που συντελούνται στο
χώρο της Υγείας, εξαιτίας των σημαντικών μειώσεων στις παροχές
και στα κονδύλια, που δίνονται για
την περίθαλψη των πολιτών αυτής της χώρας, διαμορφώνεται ένα
νέο τοπίο στο χώρο της υγείας. Το
Υπουργείο Υγείας κάνει συνεχώς
περικοπές σε φάρμακα και παροχές,
δημιουργώντας ανασφάλεια στους
ασφαλισμένους, κυρίως στα άτομα
με διαβήτη, ότι, ενδεχομένως, στο
άμεσο μέλλον να καλούνται να πληρώσουν πολύ περισσότερα χρήματα,
προκειμένου να μπορέσουν να αγοράσουν τα απαραίτητα για την υγεία
τους. Πως κρίνετε την υπάρχουσα
κατάσταση και πως πιστεύετε ότι, θα
διαμορφωθεί το τοπίο στο χώρο της
υγείας για τα διαβητικά άτομα;
Δυστυχώς, λόγω της οικονομικής κρίσης,
το τοπίο της παροχής περίθαλψης στη
χώρα μας τα τελευταία χρόνια άλλα-
6
ξε. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η
δραματική αύξηση των ανασφάλιστων
συμπολιτών μας. Πριν από την κρίση οι
ανασφάλιστοι ήταν μικρό ποσοστό του
πληθυσμού, κυρίως ξένοι μετανάστες,
των οποίων οι εργοδότες δεν δήλωναν την εργασία τους. Σήμερα είναι οι
μακροχρόνια άνεργοι νέοι, αλλά και
επιτηδευματίες και ιδιοκτήτες μικρών
επιχειρήσεων, που έκλεισαν και αδυνατούν να αυτασφαλιστούν. Καλούνται,
λοιπόν, ενώ δεν εργάζονται, να πληρώσουν, τόσο τη διενέργεια εξετάσεων,
όσο και τη φαρμακευτική τους περίθαλψη. Εντονότερο είναι το πρόβλημα των
χρονίως πασχόντων και στην κατηγορία
αυτή ανήκουν τα άτομα με σακχαρώδη
διαβήτη, για τα οποία χρειάζεται ιδιαίτερη μέριμνα για την προμήθεια τόσο της
ινσουλίνης και των φαρμάκων, όσο και
των αναλώσιμων μέτρησης σακχάρου
αίματος. Να σας θυμίσω ότι, τα άτομα
με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 δεν
ζουν χωρίς ινσουλίνη. Επομένως, είναι
λάθος η μη αναφορά του σακχαρώδη
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
διαβήτη τύπου 1 στην πρόσφατη Υπουργική απόφαση με τις μόνιμες και μη
αναστρέψιμες παθήσεις, για τις οποίες
η διάρκεια του ποσοστού αναπηρίας
καθορίζεται επ΄ αόριστον.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση ενθαρρυντικό σημάδι είναι η δημιουργία πολλαπλών δικτύων αλληλεγγύης στη
ελληνική κοινωνία. Αρκετοί Δήμοι, η
Εκκλησία, αλλά, κυρίως, πολλές ομάδες πολιτών, λειτουργούν κοινωνικά
ιατρεία και φαρμακεία, δίνοντας, με όσα
μέσα διαθέτουν, ανάσα στους ανασφάλιστους συμπολίτες μας. Φυσικά, αυτές οι
προσπάθειες αδυνατούν να λύσουν το
πρόβλημα, που παραμένει πρόβλημα
της ελληνικής Πολιτείας.
Πρέπει, πάντως, να έχουμε υπόψη μας
ότι, η οικονομική κατάσταση μιας χώρας
δεν προσδιορίζει κατ’ ανάγκην και το
επίπεδο περίθαλψης του πληθυσμού της.
Αυτό εξαρτάται από τις προτεραιότητες,
που μια πολιτεία θέτει και την πολιτική
κουλτούρα της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση για την ολοκλήρωση

9. καθολικού συστήματος περίθαλψης στις
ΗΠΑ, χώρας με αρκετό πλούτο. Η κατάσταση στις ΗΠΑ, απαράδεκτη με την
ευρωπαϊκή λογική, περιγράφεται σε πληθώρα άρθρων, όπως π.χ. στο πρόσφατο
«Νεκρός άνθρωπος, που περπατάει» των
M. Stillman and M. Tailor (23-11-2013 στο
New England Journal of Medicine). Επομένως, ως χώρα, πρέπει, στη δύσκολη περίοδο που περνάμε, να αποφασίσουμε,
αν επιθυμούμε, ακόμη και σε συνθήκες
φτώχιας, να έχουμε καθολική περίθαλψη
των πολιτών, που κατοικούν σε αυτό τον
τόπο και να διαχειριστούμε σε αυτή την
κατεύθυνση τους κρατικούς πόρους.
→ Η σημερινή, δεινή, οικονομική
κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας, προκαλεί σοβαρά
προβλήματα στην λειτουργία του
Εθνικού Συστήματος Υγείας και κατ’
επέκταση στις υπηρεσίες περίθαλψης των πολιτών αυτού του κράτους.
Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε δέκτες ιστοριών, που αναφέρουν σημαντικές ελλείψεις σε υλικό εξοπλισμό,
έλλειψη προσωπικού κ.α. Εσείς, πως
εκτιμάτε ότι, θα εξελιχθεί, στα αμέσως επόμενα χρόνια, το τοπίο στην
περίθαλψη των συμπολιτών μας;
Με την έναρξη της κρίσης αποκαλύφθηκε ότι, το Εθνικό Σύστημα Υγείας,
όχι μόνο δεν αποτελούσε ολοκληρωμένο σύστημα περίθαλψης, καθώς δεν
παρείχε πρωτοβάθμια περίθαλψη στον
αστικό πληθυσμό, αλλά ήταν χώρος
σπατάλης, αδιαφάνειας και παραοικονομίας, κυρίως στον τομέα των προμηθειών. Η ανάγκη για νοικοκύρεμα και
διαφάνεια και, μέσω αυτών, για εξοικονόμηση πόρων ήταν προφανής. Όμως,
αυτό δεν σημαίνει ότι, χρειάζεται να
συρρικνωθούν οι υπάρχουσες δομές
περίθαλψης, οι οποίες, ήδη, δεν επαρκούν. Με τις συνταξιοδοτήσεις και χωρίς
νέες προσλήψεις, το γερασμένο ιατρικό
δυναμικό του ΕΣΥ αποδεκατίζεται, ενώ
οι νέοι γιατροί μας φεύγουν για το εξωτερικό. Το νοσηλευτικό προσωπικό ποτέ
δεν επαρκούσε και ο θεσμός των αποκλειστικών είναι ελληνικό φαινόμενο.
Ειδικότητες εξαιρετικά χρήσιμες, όπως
π.χ. για την διεπιστημονική αντιμετώπιση
του σακχαρώδη διαβήτη, οι διαιτολόγοι,
οι ποδοθεραπευτές και οι ψυχολόγοι,
λείπουν από τα περισσότερα διαβητολογικά ιατρεία. Παράλληλα, στα έκτακτα
ιατρεία, βλέπουμε αλματώδη αύξηση
της προσέλευσης ασθενών και στα τακτικά ιατρεία τα ραντεβού μακραίνουν.
Οι πολίτες δεν έχουν την οικονομική
ευχέρεια να απευθυνθούν πια στους
ιδιώτες ιατρούς και μόνο η αύξηση των
δυνατοτήτων του ΕΣΥ μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση. Και αυτό σημαίνει,
όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, ότι,
το κράτος σε αυτούς τους δύσκολους
καιρούς πρέπει να επενδύσει στην υγεία,
αλλιώς η ανθρωπιστική καταστροφή θα
μας χτυπήσει σύντομα την πόρτα.
→ Αυτή τη στιγμή τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι υποχρεωμένα να
πληρώνουν το 10% του κόστους για
την αγορά της ινσουλίνης τους. Το
οικονομικό βάρος για πάρα πολλά
άτομα με διαβήτη είναι αβάσταχτο. Είναι πλέον γεγονός ότι πολλές οικογένειες μειώνουν τα κόστη
τους, ακόμη και από την διατροφή.
Πιστεύετε ότι, η συνέχιση της κατάστασης αυτής πρόκειται να προκαλέσει επιπλοκές στην υγεία των
ατόμων με διαβήτη;
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 συνοδεύεται, από την εμφάνισή του, με πληθώρα επιπλοκών, που αφορούν κυρίως
τα μεγάλα αγγεία, όπως η υπέρταση,
η στεφανιαία νόσος, η δυσλιπιδαιμία,
αλλά πολλές φορές και η καρδιακή ανεπάρκεια. Η αντιμετώπιση της υπέρτασης
επιτυγχάνεται συχνά με συνδυασμό
τριών φαρμάκων, της δυσλιπιδαιμίας
με δύο, η πρόληψη των εμφραγμάτων
χρειάζεται αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα,
ενώ η θεραπεία της στεφανιαίας απαιτεί
επιπλέον φαρμακευτική αγωγή. Είναι
λοιπόν συνηθισμένο, άτομα με διαβήτη
τύπου 2, να παίρνουν 5 και 6 σκευάσματα φαρμάκων, εκτός των αντιδιαβητικών δισκίων και της ινσουλίνης. Έτσι
το μηνιαίο κόστος της συμμετοχής στη
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
7

10. πρόσωπο με πρόσωπο
→ Σε δεκάδες συνέδρια και ημερίδες
οι ειδικοί, παθολόγοι, ενδοκρινολόγοι και διαβητολόγοι, κρούουν τον
κώδωνα του κινδύνου, αναφέροντας
ότι, τα διαβητικά άτομα, ειδικά του
τύπου 2, πρόκειται να αυξηθούν
ραγδαία στη χώρα μας, αλλά και
παγκοσμίως. Μέχρι πρόσφατα, αίτιο
της αύξησης αυτής ήταν ο δυτικός
τρόπος ζωής, που έχουν υιοθετήσει
και οι Νεοέλληνες. Κύριε Παππά,
συνάδελφοι σας εκφράζουν, πλέον,
ξεκάθαρα την ανησυχία τους ότι, η
οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει τα περισσότερα νοικοκυριά της
χώρας, οδηγεί τις οικογένειες αυτές
στο να ακολουθούν έναν μη υγιεινό
τρόπο ζωής και διατροφής. Εκτιμάτε
ότι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια
νέας μορφής αίτιο της αύξησης του
διαβήτη τύπου 2;
φαρμακευτική αγωγή γίνεται δυσβάστακτο, ειδικά για υπερήλικες, που πολλές
φορές επιβαρύνονται με την αντιμετώπιση και άλλων προβλημάτων υγείας.
Καθημερινά βλέπουμε στα ιατρεία μας
άτομα με ΣΔ, για λόγους οικονομικούς,
να έχουν περιορίσει την φαρμακευτική
τους αγωγή, εκεί, που οι ίδιοι θεωρούν,
ότι αυτό μπορεί να γίνει «λιγότερο επώδυνα», γνωρίζοντας και οι ίδιοι ότι, αυτό
εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία τους.
→ Η απόφαση του Υπουργείου Υγείας να μην συμπεριλάβει στους νέους
οργανισμούς των νοσοκομείων τα διαβητολογικά κέντρα θεωρείτε ότι, θα
δημιουργήσει προβλήματα στην εξυπηρέτηση των ατόμων με διαβήτη;
Δεν μπορώ να καταλάβω, για πιο λόγο οι
νέοι οργανισμοί των νοσοκομείων δεν περιλαμβάνουν τα διαβητολογικά ιατρεία και
κέντρα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Τα
διαβητολογικά κέντρα, από πολλά χρόνια,
ήταν επιφορτισμένα με την παροχή εξειδικευμένης γνώσης σε νέους συναδέλφους.
Μάλιστα, η ολοκληρωμένη αναγνώριση
της εξειδίκευσης αυτής καθυστερεί, παρά
8
τα συνεχή διαβήματα της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας προς τη Πολιτεία.
Αναρωτιέται κανείς, ποιος θα αναλάβει
αυτό το έργο, αν αμφισβητηθεί ακόμα και
η ύπαρξη των διαβητολογικών κέντρων.
Αντίθετα, θεωρώ ότι, η ανάπτυξη δικτύου
περίθαλψης για τα άτομα με σακχαρώδη
διαβήτη, με επίκεντρο τα διαβητολογικά
κέντρα και ιατρεία, πρέπει να είναι πρωταρχικός στόχος της Πολιτείας. Ιδιαίτερα
η αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη
τύπου 1 πρέπει να γίνεται σε ιατρεία με
ειδική εμπειρία. Απαιτείται εξειδικευμένη
εκπαίδευση, χρήση νεώτερων θεραπευτικών δυνατοτήτων, όπως οι νέες συσκευές
υψηλής τεχνολογίας, αλλά και ψυχολογική υποστήριξη των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, που είναι παιδιά,
έφηβοι, αλλά και νέοι ενήλικες με έντονη
κοινωνική δραστηριότητα. Απαραίτητο,
επίσης, είναι, μέσω των διαβητολογικών
κέντρων, να παρακολουθείται συστηματικά η χρήση των συσκευών υψηλού
κόστους, όπως οι αντλίες ινσουλίνης και
οι συσκευές συνεχούς καταγραφής γλυκόζης. Έτσι προωθούνται συνθήκες ορθολογικής και όχι ανεξέλεγκτης χρήσης τους
με μείωση μακροπρόθεσμα του κόστους.
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
Πράγματι, η αύξηση της παχυσαρκίας και
του σακχαρώδη διαβήτη έχει λάβει τη
μορφή επιδημίας στο σύγχρονο κόσμο
και συμβαδίζει με την υιοθέτηση από τους
λαούς σε όλη την υφήλιο του δυτικού
«σύγχρονου» τρόπου ζωής. Αυτός χαρακτηρίζεται από την περιορισμένη κινητικότητα και αλλαγές στους παραδοσιακούς
τρόπους διατροφής. Κάποιες από αυτές
τις μεταβολές δεν γίνεται να αντιστραφούν, όπως η γρήγορη, χωρίς σωματική
προσπάθεια, μετακίνηση με τα σύγχρονα
μέσα μεταφοράς. Το πρόβλημα μπορεί να
αντιμετωπισθεί με εναλλακτικούς τρόπους
κίνησης, όπως η συστηματική άσκηση,
που μπορεί να γίνει ανέξοδα σε ένα δημόσιο στάδιο, ή ένα γυμναστήριο και με τη
χρήση του ποδήλατου για πολλές από τις
καθημερινές μας μετακινήσεις. Η αλλαγή
στη διατροφή αποτελεί την άλλη πλευρά
του προβλήματος. Η χρήση έτοιμων, θερμιδικά συμπυκνωμένων, αλλά φτηνών,
τροφών, που προωθούνται με έντονη
διαφήμιση, οδηγεί, όπως όλες οι μελέτες
δείχνουν, στην παχυσαρκία. Έτσι, έχουμε
το περίεργο φαινόμενο στις σύγχρονες
κοινωνίες η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 να αυξάνονται στα
φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού.

11. C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K

12. πρόσωπο με πρόσωπο
Με τις
συνταξιοδοτήσεις
και χωρίς νέες
προσλήψεις, το
γερασμένο ιατρικό
δυναμικό του ΕΣΥ
αποδεκατίζεται,
ενώ οι νέοι γιατροί
μας φεύγουν για
το εξωτερικό.
Το νοσηλευτικό
προσωπικό ποτέ
δεν επαρκούσε
και ο θεσμός των
αποκλειστικών
είναι ελληνικό
φαινόμενο.
Ειδικότητες
εξαιρετικά
χρήσιμες, όπως
π.χ. για την
διεπιστημονική
αντιμετώπιση
του σακχαρώδη
διαβήτη, οι
διαιτολόγοι, οι
ποδοθεραπευτές
και οι ψυχολόγοι,
λείπουν από τα
περισσότερα
διαβητολογικά
ιατρεία
10
Αυτό παρατηρείται τα τελευταία χρόνια και
στη χώρα μας και μάλιστα με μεγαλύτερη
ένταση μέσα στην οικονομική κρίση. Κι
όμως, σχετικά φτηνά προϊόντα του τόπου
μας, όπως π.χ. τα λαχανικά, τα φρούτα, τα
όσπρια μπορούν να μας προστατέψουν
από τα μεταβολικά νοσήματα και να μειώσουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η μεσογειακή δίαιτα εφαρμοζόταν στην Ελλάδα
στο παρελθόν σε ιστορικές περιόδους
πολύ πιο δύσκολες οικονομικά. Συνολικά,
απαιτείται η προώθηση στην κοινωνία,
μέσω της αγωγής υγείας των νέων, ενός
άλλου προτύπου τρόπου ζωής.
→ Από την πολύχρονη εμπειρία, που
έχετε, θα θέλαμε να μας δώσετε μερικές προτάσεις και λύσεις αντιμετώπισης των σημαντικότερων επιπλοκών
του διαβήτη. Υπάρχουν πράγματα,
που θα μπορούσαν να κάνουν τα
διαβητικά άτομα και να βοηθηθούν,
χωρίς να απαιτούνται χρήματα;
Η συστηματική άσκηση και η σωστή
διατροφή βοηθούν, όχι μόνο την πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη, αλλά
και τη θεραπευτική του αντιμετώπιση. Η
μεθοδική αύξηση της κινητικότητας βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και τη
ρύθμιση του σακχάρου. Απλά, χρειάζεται
προσοχή στην έναρξη της άσκησης, που
πρέπει να γίνει μετά από εξέταση του
ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη από
καρδιολόγο για την αποκάλυψη τυχόν
άγνωστης καρδιακής νόσου. Από την άλλη, τα παχύσαρκα άτομα με σακχαρώδη
διαβήτη δεν χρειάζονται δίαιτα με ειδικά
και ακριβά φαγητά. Η αύξηση της κατανάλωσης λαχανικών και όσπριων, με δραστικό και υπολογισμένο περιορισμό των
θερμίδων της τροφής, αποτελεί φτηνή και
αποτελεσματική συνταγή. Να προσθέσω
ότι, όλες οι φαρμακευτικές αγωγές για τη
ρύθμιση του σακχάρου αίματος με χάπια,
ή ινσουλίνη, δεν μπορούν να δουλέψουν αποτελεσματικά χωρίς μια σωστή
υγιεινοδιαιτητική αγωγή.
→ Ως γνωστόν, τα άτομα με διαβήτη είναι επιρρεπή σε πολλαπλές
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
και σύνθετες επιπλοκές. Αυτές οι
επιπλοκές περιλαμβάνουν τόσο
την καρδιαγγειακή, όσο και τη μικροαγγειακή νόσο. Επιδημιολογικά
δεδομένα της τελευταίας 5ετίας
έχουν αποδείξει ότι, οι επιπλοκές
στον διαβήτη ξεκινούν νωρίς κατά
τη «διαδρομή», από τη φυσιολογική
ανοχή στη γλυκόζη, έως την εμφάνιση του διαβήτη. Υπάρχει τρόπος να
αποφευχθούν αυτές οι επιπλοκές και
το άτομο με διαβήτη να πρέπει απλά
να χειριστεί τον διαβήτη του;
Για να έχουμε τη μέγιστη ωφέλεια, θα
πρέπει η ρύθμιση του σακχάρου να
γίνει αρκετά νωρίς, σε επίπεδα κοντά
σε αυτά των ανθρώπων, που δεν έχουν
σάκχαρο. Στον σακχαρώδη διαβήτη
τύπου 2 αυτό σκοντάφτει στο γεγονός
ότι, η διάγνωση μπαίνει συνήθως, όταν
περάσουν αρκετά χρόνια από την έναρξη της νόσου. Επομένως χρειάζεται,
πρώτα απ’ όλα, πρώιμη διάγνωση, με
τακτικό έλεγχο όλου του πληθυσμού
και, κυρίως, των ανθρώπων, που έχουν
στο οικογενειακό ιστορικό τους σακχαρώδη διαβήτη και των γυναικών με
διαβήτη, κατά τη διάρκεια της κύησης.
Η αντιμετώπιση, όμως, των επιπλοκών,
από τις οποίες, εν τέλει, εξαρτάται η
ποιότητα της ζωής, αλλά και η θνητότητα
των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη,
δεν βασίζεται μόνο στη ρύθμιση του
σακχάρου αίματος. Είναι απαραίτητο
να αντιμετωπισθούν και όλοι εκείνοι οι
παράγοντες, που αυξάνουν τον κίνδυνο,
τόσο για μικροαγγειακές, όσο και για
μακροαγγειακές επιπλοκές. Η διακοπή του καπνίσματος, η αντιμετώπιση
της υπέρτασης, της παχυσαρκίας και η
ρύθμιση της χοληστερίνης σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, χαμηλότερα από
ότι επιθυμούμε για όσους δεν έχουν
σακχαρώδη διαβήτη, αποτελούν τους
στόχους της θεραπευτικής μας προσπάθειας. Ξέρουμε από μακροχρόνιες
μελέτες ότι, αυτή η πολυπαραγοντική,
όπως λέγεται, αντιμετώπιση μειώνει τον
κίνδυνο των επιπλοκών π.χ. της στεφανιαίας νόσου μέχρι και 50%

13. → Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα, που αντιμετωπίζετε στην
καθημερινή σας ιατρική πρακτική.
Υπάρχουν περιστατικά και καταστάσεις αντιμετώπισης διαβητικών
ασθενών, που σας ανησυχούν;
Ο σακχαρώδης διαβήτης απαιτεί συνεχή
εγρήγορση με μετρήσεις του σακχάρου
στο αίμα και κατάλληλη φαρμακευτική
αγωγή αλλά, όπως είπαμε, κυρίως, έναν
αρκετά υγιεινό τρόπο ζωής. Η αλλαγή
τρόπου ζωής όμως, δεν είναι εύκολο
πράγμα. Συνήθειες ετών δεν κόβονται
με απλές συμβουλές. Η βοήθεια σε αυτό από τα κοντινά συγγενικά και φιλικά
πρόσωπα είναι ιδιαίτερα σημαντική και
οι θεράποντες πρέπει να απευθύνονται
και σε αυτούς. Η προσαρμογή π.χ. του
διαιτολογίου αφορά όλα τα άτομα, που
συμβιώνουν με το άτομο με σακχαρώδη διαβήτη. Επί πλέον, η ρύθμιση του
σακχάρου αίματος σκοντάφτει στο ότι
γι’ αυτό απαιτείται προσπάθεια συνεχής,
χωρίς να περιμένει κανείς άμεσα αποτελέσματα. Βέβαια, σήμερα ξέρουμε ότι,
οι περίοδοι σωστής ρύθμισης ποτέ δεν
πάνε χαμένες. Σύμφωνα με πολύχρονες
μελέτες, η ευνοϊκή τους επίδραση στην
μειωμένη εμφάνιση επιπλοκών καταγράφεται και δεκαετίες αργότερα. Όμως
και τα αποτελέσματα της κακής ρύθμισης,
δηλαδή οι επιπλοκές, αργούν να εμφανισθούν. Το ανεβασμένο σάκχαρο αίμα-
τος δεν πονάει, αν και φθείρει. Λέγεται,
όχι άδικα, ότι, ο σακχαρώδης διαβήτης
είναι «ύπουλος». Είναι συχνά δύσκολο
να αποδεχτεί κάποιος, χωρίς συμπτώματα, ότι έχει ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας
και χρειάζεται να ασχολείται με αυτό σε
όλη του τη ζωή. Χρειάζεται, επομένως,
από τους θεράποντες ιδιαίτερη προσπάθεια, για να βοηθηθούν τα άτομα με
σακχαρώδη διαβήτη να αντιμετωπίσουν
θετικά αυτή την πρόκληση ζωής, που
τους έτυχε. Η προσπάθεια αυτή είναι
πολυεπίπεδη, π.χ. πρέπει να διδαχτούν,
άγνωστες στο άτομο με σακχαρώδη
διαβήτη θεραπευτικές τεχνικές, όπως
η ένεση της ινσουλίνης, να διευκολυνθεί η επαφή του με άλλα άτομα, που
αντιμετωπίζουν σωστά τον σακχαρώδη
διαβήτη κι ακόμα να αντιμετωπιστεί
διαφορετικά το καθένα ανάλογα με τη
ψυχοσύνθεση του, την κουλτούρα του
και τις συνήθειες του.
→ Η τελευταία 5ετία χαρακτηρίζεται
από τις μεγάλες εξελίξεις στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, καθώς
αξιοποιήθηκαν οι νέες γνώσεις για
την παθοφυσιολογία του. Τι καινούριο υπάρχει, πλέον, στη φαρμακευτική… φαρέτρα των γιατρών;
Πράγματι, τα τελευταία χρόνια είδαμε να
έρχονται στα χέρια μας πολλά καινούργια
φάρμακα για την ρύθμιση του σακχάρου
στον διαβήτη τύπου 2. Τα περισσότερα
ανήκουν σε δύο νέες κατηγορίες φαρμάκων με πολλούς αντιπροσώπους η κάθε
μία. Και οι δύο βασίζονται στο φαινόμενο
της ινκρετίνης, δηλαδή στη δράση των
ινκρετινών – ορμονών, που παράγονται
από το έντερο και δρουν στα β κύτταρα του παγκρέατος, που παράγουν την
ινσουλίνη, αυξάνοντας τη δυνατότητα
τους για έκκριση ινσουλίνης. Η δράση
αυτή εκδηλώνεται μόνο, όταν το σάκχαρο
είναι ανεβασμένο. Οι ίδιες οι ινκρετίνες
δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως
φάρμακα, γιατί μετά την παραγωγή τους
καταστρέφονται πολύ γρήγορα. Οι DPPIV αναστολείς, λοιπόν, είναι φάρμακα,
που λαμβάνονται από το στόμα και τα
οποία αυξάνουν τη ζωή και συνεπώς τη
δράση των ινκρετινών, που παράγει το
ίδιο μας το σώμα. Η άλλη κατηγορία, τα
GLP1-ανάλογα, περιλαμβάνει ενέσιμα
φάρμακα, που μοιάζουν και δρουν, όπως
η ισχυρή ινκρετίνη GLP1, αλλά έχουν παρατεταμένη δράση, γιατί δεν καταστρέφονται γρήγορα. Έκκριση ινσουλίνης προκαλούν και παλιότερα φάρμακα, όπως οι
σουλφονυλουρίες και οι γλινίδες, αλλά
το πλεονέκτημα των νέων φαρμάκων
είναι ότι, δεν προκαλούν υπογλυκαιμία.
Παράλληλα, τα GLP1-ανάλογα δρουν και
στον εγκέφαλο, ελαττώνοντας την όρεξη
και, έτσι, διευκολύνουν την προσπάθεια
των υπέρβαρων ατόμων να χάσουν βάρος. Εκτός από αυτά, σύντομα, πρόκειται
να έχουμε και νέα φάρμακα, που ήδη
κυκλοφορούν σε άλλες χώρες, όπως
π.χ. οι αναστολείς της επαναναρρόφησης
της γλυκόζης στο νεφρό. Τα φάρμακα
αυτά μειώνουν το σάκχαρο του αίματος,
αυξάνοντας την αποβολή του από τα
ούρα. Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι, τα
νέα φάρμακα, που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια, σχεδόν διπλασίασαν τον
αριθμό των φαρμάκων, που έχουμε στα
χέρια μας για τον σακχαρώδη διαβήτη
τύπου 2. Η αύξηση των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε όλο τον κόσμο
οδηγεί τις φαρμακοβιομηχανίες σε έντονο
ανταγωνισμό, για την ανακάλυψη νέων
φαρμάκων, που αυξάνουν τις δυνατότητές
μας για τη ρύθμιση του σακχάρου. x
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
11

14. στρατηγική ευθυγράμμιση
Η σημασία της βιταμίνης D
στο σακχαρώδη διαβήτη
Συμεών Τουρνής,
ενδοκρινολόγος
ΕΕΠΜΣ, ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο ΚΑΤ
12
Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί
μια ετερογενή ομάδα διαταραχών με
κοινό χαρακτηριστικό την υπεργλυκαιμία. Η πιο συχνή μορφή αφορά στο ΣΔ
τύπου 2, ο οποίος, κατά κανόνα, εκδηλώνεται στην μέση ηλικία, σχετίζεται
ισχυρά με την παχυσαρκία, τη μειωμένη
φυσική δραστηριότητα, ενώ έχει ισχυρή
κληρονομική επιβάρυνση. Οφείλεται σε
μείωση της δράσης της ινσουλίνης στους
περιφερικούς ιστούς σε συνδυασμό με,
κάθε φορά διαφορετικού βαθμού, μείωση της παραγωγής ινσουλίνης από τα
β-κύτταρα των νησιδίων του παγκρέατος.
Η δεύτερη σε συχνότητα μορφή αφορά
στο ΣΔ τύπου 1, ο οποίος εκδηλώνεται,
κατά κανόνα, στην παιδική/εφηβική
ηλικία και οφείλεται σε αυτοάνοση καταστροφή των β-κύτταρων του παγκρέατος. Άλλες μορφές αφορούν στο ΣΔ
κύησης, καθώς και άλλες δευτεροπαθείς μορφές ΣΔ, συνεπεία φαρμάκων
(στεροειδή), επεμβάσεων, καθώς και
κληρονομικών μορφών (MODY, κλπ). Η
μακροχρόνια υπεργλυκαιμία οδηγεί σε
εμφάνιση ειδικών για το ΣΔ επιπλοκών
στους οφθαλμούς, τους νεφρούς και το
νευρικό σύστημα, ενώ, σε συνδυασμό
και με άλλους παράγοντες (υπέρταση,
δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα, κλπ), αυξάνει
τον κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβα-
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
μάτων. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει
ισχυρό ενδιαφέρον στην εφαρμογή
προληπτικών στρατηγικών μείωσης της
εμφάνισης, τόσο του τύπου 1, όσο και
του τύπου 2 ΣΔ. Μέχρι σήμερα, οι μόνες, πολλά υποσχόμενες, παρεμβάσεις
αφορούν στη μείωση της εμφάνισης του
ΣΔ τύπου 2, με μείωση του σωματικού
βάρους και την αύξηση της σωματικής
δραστηριότητας. Αντίθετα, αναφορικά
με το ΣΔ τύπου 1, τα αποτελέσματα είναι
έως σήμερα απογοητευτικά.
Η βιταμίνη D είναι μια προ-ορμόνη με
κύριο φυσιολογικό ρόλο την αύξηση
της εντερικής απορρόφησης ασβεστίου.
Παράγεται στο δέρμα υπό την επίδραση
της υπεριώδους ακτινοβολίας, ενώ μικρό ποσοστό των ημερήσιων αναγκών
προέρχεται από τις τροφές (20%). Η βιταμίνη D κυκλοφορεί συνδεδεμένη με τη
δεσμευτική σφαιρίνη της (VDBP) και, για
να ασκήσει την ενδοκρινική δράση της,
πρέπει να υποστεί δυο υδροξυλιώσεις,
την πρώτη στο ήπαρ και τη δεύτερη στο
νεφρό, ώστε να σχηματιστεί η 1,25(ΟΗ)2
βιταμίνη D (καλσιτριόλη), η οποία αποτελεί τη δραστική μορφή της. Παράλληλα,
ορισμένοι ιστοί έχουν την ικανότητα να
παράγουν τοπικά καλσιτριόλη, χάρις
στην έκφραση τοπικά 1-α υδροξυλάσης,
με συνέπεια να ασκεί παρακρινικές, ή

16. στρατηγική ευθυγράμμιση
και ιντρακρινικές, δράσεις, πλην των
ενδοκρινικών. Η βιταμίνη D ασκεί τις
δράσεις, κυρίως, μέσω του υποδοχέα της
βιταμίνης D (VDR), ο οποίος, εκτός από
τα κύτταρα, που αποτελούν κλασσικούς
στόχους της, εκφράζεται και σε άλλα
κύτταρα, στα οποία διαμεσολαβεί, με τις
«μη κλασσικές» δράσεις της βιταμίνης D.
Τέτοιες δράσεις αφορούν στην ογκογένεση, στην ανοσία, στη φλεγμονή, στο
καρδιαγγειακό σύστημα και στον ενδιάμεσο μεταβολισμό.
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
Όπως αναφέρθηκε, ο ΣΔ τύπου 1 οφείλεται σε αυτοάνοση καταστροφή των
β-κυττάρων του παγκρέατος. Η διαταραχή, πιθανότατα, ξεκινά πολύ νωρίς, κατά
την βρεφική-παιδική ηλικία, με συνέπεια
τα ινσουλινοεκκριτικά β-κύτταρα του
παγκρέατος να καθίστανται απρόσφορα
και στόχος του ανοσιακού συστήματος.
Συνεπεία αυτού μειώνεται η λειτουργική
μάζα των β-κυττάρων του παγκρέατος,
ώστε, μετά από κάθε φορά άλλο χρονικό διάστημα, να εκδηλώνεται υπεργλυκαιμία. Η σχέση μεταξύ βιταμίνης D και
ΣΔ τύπου 1 πηγάζει από πολλαπλά δεδομένα επιδημιολογικών παρατηρήσεων και βασικής έρευνας, που συνδέουν
τις δράσεις της βιταμίνης D στην ανοσία
με την αυτοάνοση καταστροφή των
β-κυττάρων του παγκρέατος. Ειδικότερα,
η βιταμίνη D ασκεί δράση, τόσο στη μη
ειδική (εγγενή-innate), όσο και στην ειδική-προσαρμοστική (adaptive) ανοσία.
Αναφορικά με τη μη ειδική ανοσία, η
οποία αποτελεί και την «πρώτη γραμμή
14
άμυνας», η βιταμίνη D αυξάνει την ικανότητα του οργανισμού να καταστρέφει
μικροοργανισμούς, μέσω των μακροφάγων, και βελτιώνει την ανοσολογική
ανοχή, μειώνοντας, με αυτόν τον τρόπο,
την εμφάνιση αυτοανοσίας. Αναφορικά
με την ειδική ανοσία, η βιταμίνη D ασκεί
σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο, αυξάνοντας
την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων,
ελέγχοντας την ανοσολογική αντίδραση,
μέσω των Τ-ρυθμιστικών λεμφοκυττάρων και μέσω της τροποποίησης της παραγωγής διαφορετικών, κατά περίπτωση,
κυτταροκινών (εικόνα 1).
Αναφορικά με τα επιδημιολογικά δεδομένα, είναι σαφώς τεκμηριωμένο ότι, η
επίπτωση του ΣΔ τύπου 1 είναι μεγαλύτερη στις βόρειες χώρες (αντίστροφα στο
νότιο ημισφαίριο), μεγαλύτερη σε παιδιά,
που γεννιούνται την άνοιξη, οπότε και τα
ελάχιστα επίπεδα βιταμίνης D, ενώ η επίπτωση είναι μικρότερη, όσο μεγαλύτερη
η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Τέλος, σε ορισμένους πληθυσμούς, πολυμορφισμοί του VDR έχουν συσχετισθεί
με μεγαλύτερη επίπτωση του ΣΔ τύπου
1. Παράλληλα, πειραματικά δεδομένα σε
ζωικά μοντέλα ΣΔ τύπου 1 (NOD mice)
υποδηλώνουν ότι, η αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος
θα μπορούσε να προληφθεί με υψηλές
δόσεις καλσιτριόλης, ή αναλόγων αυτής,
εφόσον εφαρμοστεί στα πρώιμα στάδια,
θέτοντας τη βάση κλινικών παρεμβάσεων
για την πρόληψη του ΣΔ τύπου 1. Παρόλα αυτά, ακόμη και σήμερα απουσιάζουν
δεδομένα από μεγάλες μελέτες παρέμ-
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
βασης σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου,
αναφορικά με το ρόλο της χορήγησης
βιταμίνης D στην πρόληψη του ΣΔ. Αναδρομικές μελέτες και μετα-αναλύσεις
περιγράφουν μείωση της εμφάνισης ΣΔ
τύπου 1 με χορήγηση βιταμίνης D (έως
2000 IU/ημέρα), εφόσον χορηγηθεί από
τον 1ο χρόνο της ζωής. Επιπρόσθετα,
ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ευνοϊκή
δράση της χορήγησης βιταμίνης D, ή της
μεγαλύτερης πρόσληψης αυτής κατά
την κύηση, αναφορικά με τη μελλοντική
εμφάνιση ΣΔ τύπου 1, ή της συχνότητας
εμφάνισης αντισωμάτων έναντι των νησιδίων του παγκρέατος.
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2
Όπως αναφέρθηκε, κύριος παράγοντας
κινδύνου εμφάνισης ΣΔ τύπου 2 είναι η
παχυσαρκία. Η εμφάνιση υποβιταμίνωσης D επί παχυσαρκίας οφείλεται, πιθανώς, στη μείωση της βιοδιαθεσιμότητας
της βιταμίνης D. Αντίστροφα δεδομένα
βασικής έρευνας υποδηλώνουν ότι, η
μείωση της βιταμίνης D και η συνοδός
αύξηση της PTH, οδηγούν σε αύξηση
της ενδοκυττάριας συγκέντρωσης του
ασβεστίου στα λιποκύτταρα, με συνέπεια την αύξηση της λιπογένεσης και, με
αυτόν τον τρόπο, την περαιτέρω αύξηση
του σωματικού βάρους. Κατά συνέπεια
δεν είναι απολύτως σαφές, κατά πόσο η υποβιταμίνωση D είναι συνέπεια
της παχυσαρκίας, ή συμμετέχει στην
εμφάνιση της, ή και τα δυο. Αναφορικά με τη σχέση υποβιταμίνωσης D και
υποκλινικής φλεγμονής, σειρά μελετών περιγράφουν αύξηση των δεικτών

17. Εικόνα 1. Δράσεις βιταμίνης D στη μη ειδική
και ειδική ανοσία. TLR toll like υποδοχέας,
DC δενδριτικά κύτταρα, M μακροφάγα, T-cell
T-λεμφοκύτταρα, cyto T-cell, κυτταροτοξικά
Τ – λεμφοκύτταρα, B-cell Β-λεμφοκύτταρα,
Treg ρυθμιστικά κύτταρα2
φλεγμονής (CRP, ινωδογόνο, κλπ) και
βελτίωση αυτών μετά την αποκατάσταση
των επιπέδων βιταμίνης D. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση υποβιταμίνωσης D και μυικής λειτουργίας. Παρότι
πρόσφατα δεδομένα αμφισβητούν την
παρουσία VDR στο μυικό κύτταρο, σειρά
επιδημιολογικών μελετών και μελετών
παρέμβασης περιγράφουν βελτίωση
της μυικής λειτουργίας με τη χορήγηση βιταμίνης D. Παράλληλα, πρόσφατα δεδομένα περιγράφουν βελτίωση
της μιτοχονδριακής λειτουργίας, μετά
από χορήγηση βιταμίνης D, καθώς και
βελτίωση της ευαισθησίας του μυικού
κυττάρου στη δράση της ινσουλίνης,
μετά από αύξηση της έκφρασης της
σαρκειληματικής πρωτεϊνης καβεολίνης
-1, η οποία συνδέεται με τις μη γενομικές
δράσεις της βιταμίνης D. Τέλος, ισχυρά
είναι τα στοιχεία μεταξύ υποβιταμίνωσης
D και ινσουλινοεκκριτικής ικανότητας του
β-κυττάρου του παγκρέατος, καθώς και
με βελτίωση της έκκρισης ινσουλίνης,
μετά χορήγηση βιταμίνης D. Η βελτίωση
μπορεί να οφείλεται σε αύξηση του
ενδοκυττάριου ασβεστίου, το οποίο εί-
ναι απαραίτητο για την απελευθέρωση
ινσουλίνης και για τον ενδοκυττάριο
μεταβολισμό της γλυκόζης. Παράλληλα,
η βιταμίνη D ευοδώνει τη μετατροπή της
προϊνσουλίνης σε ινσουλίνη.
Τα έως σήμερα στοιχεία από μελέτες
παρέμβασης, αναφορικά με την επίδραση της χορήγησης βιταμίνης D στην
επίπτωση του ΣΔ, ή στο γλυκαιμικό
έλεγχο, σε άτομα με ΣΔ τύπου 2 είναι
αντικρουόμενα. Ορισμένες μελέτες
περιγράφουν μείωση της επίπτωσης ΣΔ
κατά 33% με χορήγηση 800 IU βιταμίνη
D και 1200 mg ασβεστίου, βελτίωση
της ινσουλινοεκκριτικής ικανότητας, ή
και μείωση των αναγκών σε ινσουλίνη.
Αντίστροφα, υπάρχουν και μελέτες με
ουδέτερα, ή και αρνητικά αποτελέσματα,
ενώ, τέλος, δεν θα πρέπει να υποτιμάται
και η πιθανότητα μη δημοσίευσης αρνητικών αποτελεσμάτων (publication
bias). Πιθανόν η αποτελεσματικότητα της
βιταμίνης D, είτε στην εμφάνιση του ΣΔ,
είτε στο γλυκαιμικό έλεγχο να εξαρτάται
από τις τιμές εκκίνησης βιταμίνης D, τον
πληθυσμό ελέγχου, τη δόση και τον
τρόπο χορήγησης της βιταμίνης D. x
Επιλεγμένη Βιβλιογραφία
1.
2.
3.
Takishi T, Gysemans C, Bouillon R,
Mathieu C. Vitamin D and diabetes.
Endocrinol Metab Clin North Am.
2010; 39:419-446.
Hewison M. Vitamin D and the
immune system: new perspectives
on an old theme. Endocrinol Metab
Clin North Am. 2010; 39:365-79.
Bouillon R, Van Schoor NM,
Gielen E, Boonen S,‡ Mathieu C,
4.
Vanderschueren D, Lips P. Optimal
Vitamin D Status: A Critical
Analysis on the Basis of
Evidence-Based Medicine. J Clin
Endocrinol Metabol 2013; 98:
E1283-E1304.
Pittas AG, Lau J, Hu FB, DawsonHughes B. Review: The Role of
Vitamin D and Calcium in Type 2
Diabetes. A Systematic Review and
Meta-Analysis. J Clin Endocrinol
Metabol 2007;92:2017-2029.
→ Τα τελευταία χρόνια δεδομένα
βασικής έρευνας, αλλά και
επιδημιολογικές παρατηρήσεις,
περιγράφουν ισχυρή σχέση
μεταξύ μειωμένων επιπέδων
βιταμίνης D και εμφάνισης
του ΣΔ τύπου 1 και 2. Παρόλα
αυτά, απουσιάζουν στοιχεία
καλά σχεδιασμένων μελετών
παρέμβασης, αναφορικά με
την αποτελεσματικότητα, την
ασφάλεια, τα ιδανικά επίπεδα,
καθώς και του κατάλληλου
θεραπευτικού σχήματος
χορήγησης βιταμίνης D, σε
σχέση με σαφή καταληκτικά
σημεία. Επί του παρόντος
κρίνεται σκόπιμος ο έλεγχος των
επιπέδων βιταμίνης D σε όλους
τους ασθενείς με ΣΔ τύπου
1 και 2 και η αποκατάσταση
της υποβιταμίνωσης με στόχο
επίπεδα 25 (ΟΗ)D ≥ 20 ng/
ml. Η στόχευση σε υψηλότερα
επίπεδα 25(ΟΗ)D ( 30 ng/
ml) δεν υποστηρίζεται, επί
του παρόντος, από δεδομένα
τυχαιοποιημένων προοπτικών
μελετών, ενώ, παράλληλα,
υπάρχουν στοιχεία δυσμενών
αποτελεσμάτων, αναφορικά
με τα οστά, τις πτώσεις, ακόμη
και με τη θνησιμότητα με την
ύπαρξη υψηλών επιπέδων
βιταμίνης D. Θεραπευτικά η
διόρθωση του ελλείμματος θα
πρέπει να γίνεται με από του
στόματος χορήγηση βιταμίνη
D σε δόσεις έως 5000-6000 IU/
ημέρα, για 2 μήνες, ενώ, για τη
διατήρηση ιδανικών επιπέδων,
κατά κανόνα, επαρκούν 800 IU /
ημέρα, με ανάγκη μεγαλύτερων
δόσεων επί παχυσαρκίας.
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013
15

18. 21X28_ABBOTT_ALEX_SALONI_SAKX DIABETES.indd 1
4/15/13 12:38 PM

19. 21X28_ABBOTT_ALEX_SALONI_SAKX DIABETES.indd 2
4/15/13 12:38 PM

20. ειδησεογραφία
από τη Σοφία Νέτα
ΜΕΓΑΛΟ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ
ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το κόστος,
που προέρχεται από τις μακροχρόνιες επιπλοκές, τις ανεπιθύμητες
ενέργειες των αγωγών, την υπογλυκαιμία και τις συν-νοσηρότητες του
σακχαρώδη διαβήτη 2, το οποίο αυξάνει σημαντικά το συνολικό κόστος,
σύμφωνα με τα αποτελέσματα της
μελέτης μέτρησης ποιότητας ζωής,
σε ασθενείς με διαβήτη και υπογλυκαιμίες, “HYPO”, σε συνδυασμό με
αυτά της μελέτης κόστους του σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2 στην Ελλάδα
(“HERCULES”). Οι παράγοντες αυτοί
συνδέονται, επίσης, με απώλεια
παραγωγικότητας, λόγω νοσηλειών,
αναπηρίας, ή θανάτου, που επηρεάζουν σημαντικά τις δαπάνες στα
κοινωνικο-ασφαλιστικά συστήματα.
Η ΑΣΚΗΣΗ ΜΕ ΒΑΡΗ ΒΟΗΘΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ
Έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε 32.000 άνδρες,
αποκάλυψε, ότι η άσκηση με βάρη περιορίζει τον
κίνδυνο για εμφάνιση διαβήτη 2, αποτελώντας μια
καλή εναλλακτική λύση για τους λιγότερο δραστήριους
άνδρες. Από τους συμμετέχοντες, που παρακολουθήθηκαν για 18 χρόνια, 2.300 εμφάνισαν διαβήτη.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν, ότι η 30λεπτη άσκηση με
βάρη, 5 φορές εβδομαδιαίως μείωσε τον κίνδυνο κατά 34%, ενώ ακόμα και 1 ώρα άσκηση την εβδομάδα
έδειξε οφέλη, καθώς μείωσε τον κίνδυνο κατά 12%.
Όμως, η αεροβική γυμναστική κρίθηκε ως η πιο αποτελεσματική. Ο συνδυασμός και των δύο περιόρισε την
πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη κατά 59%.
ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ
Επιδημιολογική μελέτη για την αξιολόγηση της συχνότητας της υπογλυκαιμίας και την επίδρασή της στην ποιότητα
ζωής στο Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου
2, στην οποία συμμετείχαν πάνω από
6.000 ασθενείς, έδειξε ότι, τα παλαιοτέρα φάρμακα, όπως οι σουλφονυλουρίες, προκαλούν συχνότερα υπογλυκαιμίες και επηρεάζουν αρνητικά, τόσο
την ποιότητα ζωής, όσο και τη ρύθμιση
των ασθενών. Αντίθετα, η μετφορμίνη
και τα νέα καινοτόμα φάρμακα, που
έχουν στη διάθεσή τους οι ιατροί,
προκαλούν σπανιότερα υπογλυκαιμίες
και αύξηση του σωματικού βάρους,
ενώ βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, σε
σχέση με τις παραδοσιακές αγωγές.
ΤΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ, ΙΣΩΣ, ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ
Ερευνητές από το Southampton
ανακάλυψαν ότι η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων αυξάνει τον
κίνδυνο των ασθενών να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2.
Επανεξετάζοντας 22 παλαιότερες
μελέτες, η βρετανική ομάδα διαπίστωσε ότι οι χρήστες των συγκεκριμένων φαρμάκων έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αυξήσουν
το βάρος τους και κατ’ επέκταση
να εμφανίσουν διαβήτη. Στις μελέ-
18
τες συμμετείχε τεράστιος αριθμός
ανθρώπων, που έπαιρναν αντικαταθλιπτικά, στις οποίες, όμως,
δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί
οποιαδήποτε ομάδα φαρμάκων, ή
κατηγορία ανθρώπων, ως υψηλού
κινδύνου.
Οι ερευνητές συστήνουν στους γιατρούς να ερευνούν καλύτερα για αρχικά συμπτώματα διαβήτη σε ασθενείς, στους οποίους συνταγογραφήθηκαν αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 10-12/2013