Νοσηλεία και Έρευνα - Τεύχος 36

1. 129ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΊΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌ ΠΕΡΙΟΔΙΚΌ ΜΑΪΟΣ- AΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013
Εκδίδεται από την
Εταιρεία Νοσηλευτικών
Σπουδών (ΕΝΣ)
ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE
36
Scientific Journal, 3 Issues per Year
May - August 2013
Published by the Greek
Nursing Studies Association
(GNSA)
Nursing
Care AND
Research
ΑΠΟΔΕΛΤΙΏΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ
ΒΆΣΕΙΣ SCOPUS, EBSCO, CINAHL.
INDEXED IN SCOPUS, EBSCO, CINAHL
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
οσελότος
ISSN 22413960
• Προαγωγή της νοσηλευτικής πρακτικής μέσα από τη
διαχείριση της γνώσης
• Μιλάμε για θέματα «ταμπού», διασφαλίζουμε την υγεία
των γυναικών
• Γνώσεις, στάσεις και συμπεριφορές εκπαιδευτικών
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τη σχολική ασφάλεια
• Ο ρόλος του νοσηλευτή στην προαγωγή της υγείας των
ηλικιωμένων
• Το στίγμα της επιληψίας: αίτια, επιπτώσεις και
στρατηγικές αντιμετώπισης
• Το θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τα δικαιώματα
πρόσβασης των μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας στις
χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Promotion of nursing practice through knowledge
management
• Talking about «taboo» issues, assuring women’s
health
• Knowledge, attitudes and behaviour of primary school
teachers for school safety
• The role of nurses in health promotion of the elderly
• The Stigma of Epilepsy: Causes, Consequences and
Coping Strategies
• The institutional framework regarding the rights
of immigrants for access to health services in the
European Union

2. 130
ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ
Το τετραµηνιαίο επιστημονικό περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» είναι συνδρομητικό και δημοσιεύει -µετά από
κρίση- εργασίες αποκλειστικά των συνδρομητών του και μελών της Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών. Από
το Τεύχος 34 το περιοδικό εκδίδεται μόνο σε ηλεκτρονική έκδοση. Για την εγγραφή τους ως συνδρομητές, οι
ενδιαφερόμενοι µπορούν να συμπληρώσουν τη φόρμα της προτελευταίας σελίδας και να την αποστείλουν
στο fax: 210-7461462 ή στο e-mail: contact.ens@gmail.com. Τα τεύχη 29-33 είναι διαθέσιμα στην ιστοσε-
λίδα www.ens-visit.gr.
νοσηλεία
ΚΑΙ Έρευνα
ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΣΎΝΤΑΞΗΣ
Χρυσούλα Λεμονίδου, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
ΣΥΝΔΙΕΥΘΥΝΤΈΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ
Ελένη Αποστολοπούλου, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Ελευσινιώτης, Επίκ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Παναγιώτα Σουρτζή, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτι-
κής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ
Λάμπρος Ανθόπουλος, Ομότ. Καθηγητής, Τμήμα Νο-
σηλευτικής, ΕΚΠΑ
Μαργαρίτα Γιαννακοπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Νο-
σηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Λεωνίδας Γρηγοράκος Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νο-
σηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ελένη Θεοδοσοπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευ-
τικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Δάφνη Καϊτελίδου, Επικ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Κακλαμάνος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Μαρία Καλαφάτη, Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD, ΕΤΕΠ
Τμήματος Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Αθηνά Καλοκαιρινού, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτι-
κής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ευάγγελος Κωνσταντίνου, Αναπλ. Καθηγητής Νοση-
λευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Βασιλική Μάτζιου, Αναπλ Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Μπαλτόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Θάλεια Μπελλάλη, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
ΤΕΙ Θεσσαλονίκης
Τετραμηνιαίο Επιστημονικό Περιοδικό
Εκδίδεται από την Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών (ΕΝΣ)
Κωνσταντίνος Μπίρμπας, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα
Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γεράσιμος Μπονάτσος, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτι-
κής, ΕΚΠΑ
Παύλος Μυριανθεύς, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής ΕΚΠΑ
Ελισσάβετ Πατηράκη, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής, Τμή-
μα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Σωτήρης Πλακάς, Νοσηλευτής, MSc, PhD, Γενικό Νοσο-
κομείο Αττικής“Σισμανόγλειο”
ΌλγαΣίσκου,Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD, Επιστημονι-
κή ΣυνεργάτιςΤμήματος Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ, Γενική
Γραμματέας Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών
ΔΙΕΘΝΉΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ
John Albarran, Principal Lecturer in Critical Care Nurs-
ing, University of the West of England, Bristol, UK
Maria Katopodi, Assistant Professor, University of Mich-
igan, USA
Κατερίνα Λαμπρινού, Επίκ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύ-
πρου
Anastasia Mallidou, RN, MSc, PhD, Assistant Professor,
University of Victoria, Canada
Αναστάσιος Μερκούρης, Αναπλ. Καθηγητής, Τμή-
μα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύ-
πρου
Ελισάβετ Δ.Ε Παπαθανάσογλου, Αναπλ. Καθηγή-
τρια, Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπι-
στήμιο Κύπρου
Ευριδίκη Παπασταύρου, Επίκ. Καθηγήτρια Νοση-
λευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πα-
νεπιστήμιο Κύπρου
Julie Scholes, Professor of Nursing, University of
Brighton, Brighton, UK
Riita Suhonen, RN, PhD, Professor, University of
Turku, Department of Nursing Science, Turku,
Finland

3. 131ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
Scientific Journal, 3 Issues per Year
Published by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)
Nursing
Care AND Research
EDITOR-IN-CHIEF
Chryssoula Lemonidou, RN, MSc, PhD, Professor
of Nursing, University of Athens
CO-EDITORS
Eleni Apostolopoulou, RN, PhD, Professor of Nursing,
University of Athens
Ioannis Elefsiniotis, PhD, Assistant Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Panagiota Sourtzi, RN, MSc, PhD, Associate Professor,
Faculty of Nursing, University of Athens
EDITORIAL BOARD
Lambros Anthopoulos, Emeritus Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
George Baltopoulos, PhD, Professor, Faculty of Nurs-
ing, University of Athens
Thalia Bellali, RN, MSc, PhD, Associate Professor of
Nursing, Technological Educational Institute of Thes-
saloniki
Konstantinos Birbas, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Gerasimos Bonatsos, PhD, Professor, Faculty of Nurs-
ing, University of Athens
Margarita Giannakopoulou, MSc, PhD, Associate Pro-
fessor, Faculty of Nursing, University of Athens
Leonidas Grigorakos, Associate Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Dafni Kaitelidou, MSc, PhD, Assistant Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Ioannis Kaklamanos, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Maria Kalafati, RN, MSc, PhD, Faculty of Nursing, Uni-
versity of Athens
Athina Kalokerinou, RN, PhD, Αssociate Professor of
Nursing, Faculty of Nursing, University of Athens
Evangelos Konstantinou, RN, MSc, PhD, Associate
Professor, Faculty of Nursing, University of Athens
Vassiliki Matziou, RN, PhD, Associate Professor, Fac-
ulty of Nursing, University of Athens
Pavlos Myrianthefs, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Elisabeth Patiraki, RN, PhD, Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Sotiris Plakas, RN, MSc, PhD, General Hospital of At-
tika «Sismanoglion»
Olga Siskou, RN, MSc, PhD, Faculty of Nursing, Uni-
versity of Athens, General Secretary of the Greek
Nursing Studies Association
EleniTheodossopoulou, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
INTERNATIONAL EDITORIAL BOARD
John Albarran, Principal Lecturer in Critical Care
Nursing, University of the West of England, Bris-
tol, UK
Maria Katopodi, PhD, Assistant Professor, University
of Michigan, USA
Katerina Labrinou, PhD, Assistant Professor in Nurs-
ing, Cyprus University of Technology
Anastasia Mallidou, RN, MSc, PhD, Assistant
Professor, University of Victoria, Canada
Anastasios Merkouris, RN, MSc, PhD, Associate
Professor of Nursing, Faculty of Nursing, Cyprus
University of Technology
Evridiki Papastavrou, PhD, Assistant Professor in
Nursing, Cyprus University of Technology
Elisabeth D.E. Papathanassoglou, RN, MSc, PhD,
Associate Professor, Faculty of Nursing, Cyprus
University of Technology
Julie Scholes, Professor of Nursing, University of
Brighton, Brighton, UK
Riita Suhonen, RN, PhD, Profes sor, University of
Turku, Department of Nursing Science, Turku,
Finland

4. 132
Εκδίδεται από την Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών (ΕΝΣ)
Εκδότρια - Διευθύντρια Σύνταξης: Χρυσούλα Λεµονίδου
Γραφεία: Παπαδιαµαντοπούλου 123, 115 27 - Αθήνα
Τηλέφωνο: 210-7461.485
e-mail: contact.ens@gmail.com
Τεχνικός εκδότης: Εκδόσεις Οσελότος
Ετήσια Συνδρομή της Ηλεκτρονικής Έκδοσης
Δημόσιες Υπηρεσίες, Βιβλιοθήκες, Επιχειρήσεις, Σωματεία: € 30,00
Φυσικά Πρόσωπα : € 20,00
© Copyright 2007 - 2012: Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση χωρίς γραπτή άδεια του εκδό-
τη και των συγγραφέων.
Περιεχόμενα
νοσηλεία ΚΑΙ Έρευνα
Οδηγίες προς τους Συγγραφείς���������������������������������������������������134
ΆΘΡΟ ΣΎΝΤΑΞΗΣ:
Προαγωγή της νοσηλευτικής πρακτικής μέσα από τη
διαχείριση της γνώσης����������������������������������������������������������������140
Ιωάννα Καραμήτρη
ΕΙΔΙΚΟ ΑΡΘΡΟ
Μιλάμε για θέματα «ταμπού», διασφαλίζουμε την υγεία
των γυναικών ����������������������������������������������������������������������������������143
Βάσω Κόλλια
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Γνώσεις, στάσεις και συμπεριφορές εκπαιδευτικών
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τη σχολική
ασφάλεια�������������������������������������������������������������������������������������������������148
Νίκη Σύρου, Ιωάννης Ελευσινιώτης, Αθηνά Καλοκαιρινού, Στυλιανή
Τζιαφέρη, Παναγιώτα Σουρτζή
Ο ρόλος του νοσηλευτή στην προαγωγή της υγείας των
ηλικιωμένων ������������������������������������������������������������������������������������166
Ευσταθία Σαρλά, Παναγιώτα Σουρτζή
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ
Το στίγμα της επιληψίας: αίτια, επιπτώσεις και
στρατηγικές αντιμετώπισης�����������������������������������������������������180
Θεοδώρα Τόλη, Βενετία – Σοφία Βελονάκη
Το θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τα δικαιώματα
πρόσβασης των μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας στις
χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης����������������������������������������������190
Ευγενία Κούλη, Θεόδωρος Φούσκας, Μάμας Θεοδώρου,
Εμμανουήλ Βελονάκης

5. 133ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
Contents
NursingCare AND Research
Published by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)
Publisher and Editor-in-Chief: Chryssoula Lemonidou
Address: 123, Papadiamantopoulou st., 115 27 - Athens, GREECE
Tel.: +30 210-7461.485
e-mail: contact.ens@gmail.com
Technical publisher: Ocelotos publishing
Annual Subscriptions for Εlectronic Version
Public Services, Libraries, Companies, Organisations: € 30,00
Individual Subscriptions: € 20,00
© Copyright 2007 - 2013: All rights reserved. The reproduction of articles (or parts of them) is
prohibited without permission of the publisher and the writers.
Instructions to Authors������������������������������������������������������������������134
EDITORIAL:
Promotion of nursing practice through knowledge
managment��������������������������������������������������������������������������������������140
I. Karamitri
SPECIAL ARTICLE
Talking about «taboo» issues, assuring women’s
health���������������������������������������������������������������������������������������������������143
V. Kollia
ORIGINAL PAPERS
Knowledge, attitudes and behaviour of primary school
teachers for school safety������������������������������������������������������������149
N. Syrou, I. Elefsiniotis, A. Kalokairinou, S. Tziaferi, P. Sourtzi
.The role of nurses in health promotion of the elderly�167
E. Sarla, P. Sourtzi
REVIEWS
The Stigma of Epilepsy: Causes, Consequences and
Coping Strategies��������������������������������������������������������������������������181
Th. Toli, V. Velonaki
The institutional framework regarding the rights of
immigrants for access to health services in the European
Union���������������������������������������������������������������������������������������������������191
E. Kouli, M. Theodorou, Th. Fouskas, E. Velonakis

6. 134
ΓΕΝΙΚEΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡIΕΣ
1. Γλώσσα γραφής του άρθρου και ευρεί-
ες θεματικές περιοχές Στο περιοδικό «Νοση-
λεία και Έρευνα» δημοσιεύονται, ύστερα από
κρίση, άρθρα στην ελληνική ή αγγλική γλώσ-
σα, που συνεισφέρουν στην κατανόηση και
εξέλιξη όλων των διαστάσεων της νοσηλευτι-
κής φροντίδας. Η Διεύθυνση Σύνταξης αναμέ-
νει άρθρα που αναφέρονται στη νοσηλευτική
πρακτική, την έρευνα, την εκπαίδευση και τη
διοίκηση, με επιστημονική, θεωρητική ή φιλο-
σοφική βάση.
2. Είδη εργασιών Οι εργασίες που δημοσι-
εύονται στο περιοδικό, εμπίπτουν σε μία από
τις ακόλουθες κατηγορίες: α) ερευνητικές με-
λέτες, β) βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις και γ)
άρθρα σχετικά με τις εξελίξεις στη νοσηλευ-
τική πρακτική, την εκπαίδευση και τη διοίκη-
ση. Επιπροσθέτως, δημοσιεύονται επιστολές
(έκτασης μέχρι 500 λέξεων), που περιλαμβά-
νουν κρίσεις ή σχόλια για ήδη δημοσιευμένες
εργασίες, εφόσον υποβάλλονται μέσα σε δύο
(2) μήνες από τη δημοσίευση των αντίστοιχων
εργασιών.
3. Παράλληλη δημοσίευση εργασιών Οι ερ-
γασίες πρέπει να υποβάλλονται αποκλειστι-
κά στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», δεν
πρέπει να έχουν ήδη δημοσιευθεί σε έντυπη ή
Οδηγίες προς τους Συγγραφείς
ηλεκτρονική μορφή, ούτε να βρίσκονται υπό
κρίση από άλλο περιοδικό ή μέσο. Η Διεύθυν-
ση Σύνταξης αποφασίζει για τον (ταχύτερο
δυνατό) χρόνο δημοσίευσης των άρθρων και
διατηρεί το δικαίωμα τροποποίησης της μορ-
φής τους, ωστόσο μεγάλες ή ουσιώδεις τροπο-
ποιήσεις γίνονται μόνο με τη σύμφωνη γνώμη
των συγγραφέων.
Οι συγγραφείς πρέπει να αποφεύγουν να υπο-
βάλουν δύο (2) άρθρα προερχόμενα από την
ίδια ερευνητική εργασία, χωρίς σαφή αιτιολό-
γηση. Επίσης, πρέπει να μην περιλαμβάνουν
σε νέες εργασίες, υλικό ανασκόπησης βιβλιο-
γραφίας που έχει ήδη δημοσιευθεί (π.χ. απο-
φυγή αυτο-λογοκλοπής). Όταν θεωρείται ότι
προκύπτουν δύο(2) άρθρα από την ίδια ερευ-
νητική εργασία, που παρουσιάζουν διαφορε-
τικές διαστάσεις της έρευνας, πρέπει να υπο-
βάλλονται στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευ-
να», ως ανεξάρτητα και όχι ως δύο(2) μέρη του
ίδιου άρθρου. Κάθε άρθρο πρέπει να είναι αυ-
τόνομο και να μην περιλαμβάνει το άλλο, αν
και μπορεί να αναφέρεται σε αυτό, βιβλιο-
γραφικά. Όταν γίνεται πλήρης περιγραφή της
ερευνητικής μεθοδολογίας στο πρώτο άρθρο,
επαρκεί μία σύντομη περιγραφή της στο δεύ-
τερο (με παραπομπή). Γενικά, πρέπει να απο-
φεύγεται η προσπάθεια δημοσίευσης πολλών
ξεχωριστών άρθρων της ίδιας μελέτης («σαλα-
Οι παρούσες οδηγίες του περιοδικού «Νοσηλεία και Έρευνα» έχουν εναρµονιστεί µε τις «Κοινές Απαι-
τήσεις για τα Άρθρα τα οποία Υποβάλλονται σε Βιοϊατρικά Περιοδικά», σύμφωνα µε τη διεθνή επι-
τροπή εκδοτών ιατρικών περιοδικών.
Αποστολή, Σκοπός και Αναγνώριση του Περιοδικού
Το Περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» δέχεται άρθρα από Έλληνες και ξένους ερευνητές και συγ-
γραφείς και βασίζεται σε σύστημα κριτών. Αποστολή του περιοδικού είναι να συμβάλει στην εξέλιξη
της νοσηλευτικής επιστήμης και πρακτικής στην Ελλάδα και διεθνώς.
Στόχος είναι η προαγωγή και διάχυση νέων γνώσεων και ερευνητικών δεδομένων για εφαρμογή
στην κλινική πρακτική. Προς το σκοπό αυτό καλούνται συνάδελφοι νοσηλευτές και συνεργάτες άλ-
λων επιστημών να συνεισφέρουν υψηλού επιπέδου μελέτες στην Ελληνική ή στην Αγγλική γλώσσα.
Στο περιοδικό δημοσιεύονται πρωτότυπες ερευνητικές μελέτες, ανασκοπήσεις, θεωρητικά ή φι-
λοσοφικά άρθρα, ενδιαφέρουσες κλινικές περιπτώσεις και μεθοδολογικά άρθρα από ειδικούς.
Το «Νοσηλεία και Έρευνα» συμπεριλαμβάνεται στα περιοδικά µε εθνική αναγνώριση (ΦΕΚ,Τεύχος
Β’, 1961/23-9-2008). Επίσης, το περιοδικό έγινε δεκτό και αποδελτιώνεται στις Διεθνείς Βάσεις Δεδο-
μένων CINAHL και ΕΒSCO.
134

7. 135ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
μοποίηση»), αντί της εμβάθυνσης των διαφο-
ρετικών διαστάσεων και συμπερασμάτων μιας
ερευνητικής προσπάθειας, σε μία ενιαία δημο-
σίευση.
Εφόσον το άρθρο γίνει δεκτό για δημοσίευση
οι συγγραφείς θα πρέπει οπωσδήποτε να συ-
μπληρώσουν και να στείλουν μέσω φαξ στο
νούμερο 0030 210 7461462 τη Φόρμα Δήλω-
σης μη Δημοσίευσης της Εργασίας σεΆλλο Πε-
ριοδικό, η οποία βρίσκεται στα συνοδευτικά
αρχεία στο κάτω μέρος αυτής της σελίδας.
4. Συμμετοχή συγγραφέων στην εκπόνηση
της εργασίας. Όλοι οι συγγραφείς που αναφέ-
ρονται σε ένα άρθρο, πρέπει να έχουν συνει-
σφέρει ενεργά στη σύλληψη και στο σχεδια-
σμό της μελέτης και/ή στην ανάλυση και ερμη-
νεία των δεδομένων και/ή στη συγγραφή του
άρθρου και όλοι πρέπει να έχουν μελετήσει το
περιεχόμενο και εγκρίνει την τελική έκδοση
που έχει υποβληθεί προς δημοσίευση. Η συμ-
μετοχή μόνο στην αναζήτηση χρηματοδότη-
σης μιας έρευνας ή στη συλλογή των δεδομέ-
νων δεν δικαιολογεί την αναφορά μεταξύ των
συγγραφέων, η οποία υποκαθίσταται με την
έκφραση ευχαριστιών. Για το λόγο αυτό, όταν
υπάρχουν περισσότεροι του ενός συγγραφείς,
απαιτείται επιστολή στην οποία θα αναφέρε-
ται ξεχωριστά η συμβολή του κάθε συγγρα-
φέα στην εργασία (π.χ μεθοδολογικός σχεδια-
σμός, στατιστική ανάλυση και ερμηνεία, συγ-
γραφή του τελικού κειμένου, κριτική ανάγνω-
ση και διόρθωση του τελικού κειμένου, βιβλι-
ογραφική ανασκόπηση κ.λπ.). Η σύνταξη του
περιοδικού διατηρεί το δικαίωμα επικοινωνίας
με τους συγγραφείς προκειμένου να λάβει ορι-
σμένες διευκρινίσεις επί των ιδιαίτερων θεμά-
των που αφορούν στην εργασία
5. ΤρόποςυποβολήςτωνεργασιώνΤακείμε-
να προς δημοσίευση υποβάλλονται ηλεκτρο-
νικά, στο e-mail: contact.ens@gmail.com. Οι
εργασίες υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορ-
φή, μέσω e-mail, γραμμένες σε αρχείο τύπου
Word για Windows. Σχήματα, γραφικά και φω-
τογραφίες υποβάλλονται σε χωριστό αρχείο
τύπου .JPEG, .GIF, .TIFF, Microsoft PowerPoint ή
Excel. Οι συγγραφείς πρέπει να επιβεβαιώνουν
την ορθή παραλαβή των εργασιών τους, επι-
κοινωνώντας με τη Γραμματεία σύνταξης κατά
τις εργάσιμες ημέρες και κατά τις ώρες 10.00-
14.00, στο τηλέφωνο: 0030 210 7461485. Επί-
σης, πρέπει πάντα να διατηρούν αντίγραφο
της εργασίας τους.
6. Περιοδικότητα έκδοσης του περιοδικού
Το περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» εκδίδεται
τρεις (3) φορές κάθε χρόνο (τετραμηνιαίο) και
δημοσιεύονται σ’αυτό, εργασίες αποκλειστικά
των συνδρομητών του. Ο συγγραφέας ή ένας
τουλάχιστον από τους συγγραφείς οποιουδή-
ποτε υποβαλλόμενου άρθρου πρέπει να είναι
ήδη εγγεγραμμένος συνδρομητής του περιο-
δικού ή ταμειακώς τακτοποιημένο μέλος της
Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών για το τρέ-
χον έτος.
7. Διατήρηση του υλικού Οι συγγραφείς ενη-
μερώνονται ότι το υλικό που υποβάλλεται, δια-
τηρείται για ένα μήνα, μετά τη δημοσίευση. Αν
υπάρχειαίτημαεπιστροφήςυλικού,πρέπειναδι-
ατυπώνεται κατά την υποβολή των εργασιών.
ΔΟΜΉ ΚΑΙ ΜΟΡΦΉ ΥΠΟΒΑΛΛΌΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΣΙΏΝ
8. Δακτυλογράφηση: Τα άρθρα πρέπει να εί-
ναι δακτυλογραφημένα σε διπλό διάστημα, με
γράμματα μεγέθους 12΄΄ και με λευκό περιθώ-
ριο 2,5 cm σε όλες τις πλευρές κάθε σελίδας
Α4. Οι σελίδες πρέπει να είναι αριθμημένες
στην κάτω δεξιά γωνία (κείμενο και πίνακες),
και τα σχήματα, γραφικά και φωτογραφίες να
υποβάλλονται σε ξεχωριστά αρχεία, με συνε-
χή αρίθμηση.
9. Σελίδα Ταυτότητας: Η πρώτη σελίδα κάθε
άρθρου περιλαμβάνει τον τίτλο της εργασίας
(μέχρι 15 λέξεις) και τα ονοματεπώνυμα του/
των συγγραφέων, στην ελληνική και στην αγ-
γλική γλώσσα. Κάθε ονοματεπώνυμο συνο-
δεύεται από τα τυπικά προσόντα, τον τελευ-
ταίο επαγγελματικό τίτλο, τον εργασιακό φο-
ρέα, την ταχυδρομική και ηλεκτρονική διεύ-
θυνση και τον αριθμό τηλεφώνου επικοινω-
νίας του συγγραφέα. Σε περίπτωση περισσο-
τέρων του ενός συγγραφέων, ορίζεται ποιός
από αυτούς είναι υπεύθυνος για την επικοινω-
νία με το περιοδικό. Οι συγγραφείς συστηματι-
κών ανασκοπήσεων και ερευνητικών μελετών
δεν μπορεί να είναι περισσότεροι των έξι (6),
παρά μόνο κατ’ εξαίρεση, όταν πρόκειται για
διεπιστημονικές, μεγάλης κλίμακας ή πολυκε-
ντρικές μελέτες. Οι συγγραφείς περιγραφικών
ανασκοπήσεων δεν μπορεί να είναι περισσότε-
ροι των δύο (2). Η σελίδα ταυτότητας παραμέ-
νει και φυλάσσεται στη Γραμματεία του περι-
οδικού, μέχρι την ολοκλήρωση της ανώνυμης
κρίσης κάθε εργασίας, λαμβάνοντας ένα κωδι-
κό αριθμό που κοινοποιείται στον συγγραφέα,
135ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 34

8. 136
με e-mail. Με βάση αυτόν τον αριθμό μπορεί ο
ενδιαφερόμενος να ζητεί πληροφορίες για την
εργασία του, μετά την υποβολή της.
10. Σελίδα Τίτλου: Αμέσως μετά τη σελίδα
ταυτότητας ακολουθεί η σελίδα τίτλου, που
περιλαμβάνει ένα περιγραφικό και ένα σύντο-
μο τίτλο της εργασίας. Ο σύντομος τίτλος δι-
ατυπώνεται στην ελληνική και αγγλική γλώσ-
σα και δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότε-
ρες από πέντε(5) λέξεις. Σ’αυτήν τη σελίδα δεν
αναφέρονται τα ονοματεπώνυμα των συγγρα-
φέων ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που παρα-
βιάζει την ανωνυμία τους, κατά τη διαδικασία
της κρίσης.
11. Περιλήψεις και Λέξεις-Κλειδιά: Η σελίδα
τίτλου ακολουθείται από δομημένες περιλή-
ψεις (μέχρι 250 λέξεις) στην ελληνική και στην
αγγλική γλώσσα, οι οποίες θα συνοψίζουν με
ακρίβεια το περιεχόμενο της εργασίας. Η πε-
ρίληψη περιλαμβάνει α) εισαγωγή, β) σκοπό
ή σκοπούς, γ) μεθοδολογία, δ) αποτελέσμα-
τα και ε) συμπέρασμα, ενώ δεν πρέπει να πε-
ριλαμβάνει βιβλιογραφικές παραπομπές και
συντομογραφίες. Κάθε περίληψη ακολουθεί-
ται από, μέχρι έξι (6), λέξεις-κλειδιά, οι οποίες
υποδεικνύουν το περιεχόμενο, το σκοπό και
το επίκεντρο του άρθρου.
12. Κύριο Μέρος Εργασίας: Η έκταση του
κυρίως μέρους του άρθρου πρέπει να είναι
2.000-5.000 λέξεις (εκτός των περιλήψεων, πι-
νάκων και βιβλιογραφίας). Ενθαρρύνεται ιδιαί-
τερα η υποβολή μικρών άρθρων (μέχρι 2.500
λέξεις κυρίως κειμένου και μέχρι δεκαπέ-
ντε(15) βιβλιογραφικές παραπομπές). Η επιλο-
γή αυτή προτείνεται για τη δημοσίευση μικρής
έκτασης σημαντικών ερευνητικών δεδομένων,
που δεν έχουν δυνατότητα επανάληψης ή γε-
νίκευσης. Επιπλέον, οι εργασίες μικρής έκτα-
σης έχουν αυξημένες πιθανότητες ταχύτερης
δημοσίευσης.
Μια εργασία πρέπει να περιλαμβάνει ενδιάμε-
σους τίτλους (επικεφαλίδες) που να δομούν το
κείμενο. Οι προτεινόμενοι προς χρήση ενδιά-
μεσοι τίτλοι περιλαμβάνουν: α) εισαγωγή, β)
βιβλιογραφική ανασκόπηση, γ) σκοπός-οί, δ)
ερευνητικά ερωτήματα ή υποθέσεις της μελέ-
της, ε) δείγμα, στ) μέθοδος συλλογής δεδομέ-
νων, ζ) αξιοπιστία και εγκυρότητα, η) ηθικά θέ-
ματα, θ) ανάλυση δεδομένων, ι) αποτελέσμα-
τα/ευρήματα, ια) συζήτηση, ιβ) συμπεράσμα-
τα και σημασία για τη νοσηλευτική πρακτική,
ιγ) περιορισμοί της μελέτης, ιδ) ευχαριστίες
κ.λπ. Οι ενδιάμεσοι τίτλοι πρέπει να επιλέγο-
νται και να προσαρμόζονται, καθώς εξελίσσε-
ται η συγγραφή του άρθρου και πρέπει να δια-
κρίνεται η ιεραρχική σειρά τους. Π.χ. οι κύριοι
ενδιάμεσοι τίτλοι θα αναγράφονται με κεφα-
λαία γράμματα και bold, οι δευτερεύοντες με
πεζοκεφαλαία και bold, οι τριτεύοντες με πλά-
για κ.λπ.
ΑΝΩΝΥΜΊΑ ΥΠΌ ΜΕΛΈΤΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΎ
ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΜΈΝΗ ΣΥΓΚΑΤΆΘΕΣΗ
Στην εργασία δεν πρέπει να αναφέρονται ονο-
ματεπώνυμα συγκεκριμένων ατόμων, νοσοκο-
μείων η άλλων φορέων, για τη διατήρηση της
ανωνυμίας, εκτός αν υπάρχει ρητή αποδοχή εκ
μέρους των αναφερομένων. Επίσης, οι ασθε-
νείς έχουν το θεμελιώδες δικαίωμα σεβασμού
της ιδιωτικότητας το οποίο δεν θα πρέπει να
παραβιάζεται χωρίς την πληροφορημένη συ-
γκατάθεσή τους. Ωστόσο, στις περιπτώσεις
που οι συγγραφείς κρίνουν ότι κάποια προσω-
πικά στοιχεία των ασθενών είναι απαραίτητα
για επιστημονικούς σκοπούς (όπως τα αρχικά
των ονομάτων των ασθενών ή φωτογραφίες
τους ή στοιχεία του νοσοκομείου όπου νοση-
λεύτηκαν), θα πρέπει να ζητούν την πληροφο-
ρημένη συγκατάθεση των ασθενών προκειμέ-
νου να τα δημοσιεύσουν. Αυτό, σημαίνει ότι
οι συγγραφείς υποχρεώνονται να δείχνουν το
τελικό κείμενο της εργασίας τους (με τα συνο-
δευτικά αρχεία: Εικόνων και Παραρτημάτων)
το οποίο είναι προς υποβολή στο περιοδικό
και να λαμβάνουν εγγράφως τη συγκατάθεση
των ασθενών.
Σε κάθε περίπτωση οι συγγραφείς θα πρέπει
να καταβάλουν προσπάθεια για την εξασφά-
λιση του μεγαλύτερου δυνατού βαθμού ανω-
νυμίας των ασθενών. Για παράδειγμα, η κάλυ-
ψη των ματιών σε μία φωτογραφία, δεν εξα-
σφαλίζει πλήρως την ανωνυμία του εικονιζό-
μενου. Οι αλλαγές σε κάποια χαρακτηριστικά
γνωρίσματα των ασθενών, είναι μία τεχνική
που συστήνεται στους συγγραφείς, εφόσον
βέβαια αυτές οι αλλαγές δεν παραποιούν-
παρερμηνεύουν τα ερευνητικά αποτελέσμα-
τα. Αλλαγές τέτοιου είδους θα πρέπει οπωσ-
δήποτε να γνωστοποιούνται στον εκδότη του
περιοδικού καθώς και να παρέχεται η διαβε-
βαίωση ότι αυτές οι αλλαγές δεν επιφέρουν
καμία «αλλοίωση» επιστημονικής φύσεως. Η
λήψη της έγγραφης πληροφορημένης συγκα-

9. 137ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
τάθεσης θα πρέπει να αναφέρεται στην ενότη-
τα της μεθοδολογίας, στο τελικό κείμενο της
προς υποβολή εργασίας.
ΤΉΡΗΣΗ ΚΏΔΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΊΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ
Σεπερίπτωσηπουοισυγγραφείςδημοσιεύουν
αποτελέσματα πειραμάτων, τα οποία έγιναν
σε ανθρώπους θα πρέπει να δηλώσουν στην
ενότητα της μεθοδολογίας, το αν αυτά έγιναν
βάσει των όσων αναφέρονται στη Διακήρυ-
ξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ελσίνκι
του 1975, όπως αυτή αναθεωρήθηκε το 2004.
Αν τυχόν υπάρχουν κάποιες παρεκκλίσεις στη
μεθοδολογία υλοποίησης των πειραμάτων σε
σχέση με τα όσα αναφέρονται στη Διακήρυξη
του Ελσίνκι θα πρέπει οι συγγραφείς οπωσδή-
ποτε να αιτιολογούν αυτές τις παρεκκλίσεις.
Ιδιαίτερα, όσον αφορά την εκπόνηση κλινικών
μελετών (παρεμβατικών και μη), θα πρέπει οι
συγγραφείς να δηλώνουν, στην ενότητα της
μεθοδολογίας αν αυτές διεξήχθησαν μετά από
έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων
(ΕΟΦ) σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση
ΔΥΓ3/89292, ΦΕΚ Β1973/31-12-2003 (εναρμό-
νιση με την Directive 2001/20/EC)
Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα
δεδομένα είναι ιστορικά και πρέπει να αναφέ-
ρονται στον αόριστο χρόνο. Ωστόσο, ο χρόνος
συλλογής των δεδομένων πρέπει να αναφέρε-
ται, τόσο στην περίληψη, όσο και στο κυρίως
κείμενο. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των
εμπειρικών (ερευνητικών) μελετών, αυτό μπο-
ρεί να διατυπωθεί ως εξής: «Η συλλογή των δε-
δομένων έγινε κατά τη διάρκεια του 2007» ή
«Η συλλογή των δεδομένων έγινε κατά τη δι-
άρκεια 18 μηνών, στο χρονικό διάστημα 2006-
2007». Σημειώνεται ότι στο περιοδικό «Νο-
σηλεία και Έρευνα» δεν δημοσιεύονται άρ-
θρα που αναφέρονται σε δεδομένα παλαιό-
τερα των πέντε(5) ετών, εκτός αν αιτιολογείται
επαρκώς η τρέχουσα σχετικότητα και χρησι-
μότητά τους. Στις ποιοτικές μελέτες, τα άτομα
πρέπει να αναφέρονται με αριθμούς ή ψευδώ-
νυμα (σε εισαγωγικά) και να υπάρχει ισορρο-
πία των αναφορών σε όλο το φάσμα των απα-
ντήσεων.
Στην περίπτωση των ανασκοπήσεων, πρέπει
να αναφέρεται το έτος που έγινε η ανασκόπη-
ση και το εύρος των ετών δημοσίευσης των
μελετών που ανασκοπήθηκαν. Ανάλογες λε-
πτομέρειες πρέπει να αναφέρονται και στην
περίπτωση ιστορικών μελετών. Οι στατιστικές
δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται, πρέπει να
ορίζονται και, όπου είναι απαραίτητο, να τεκ-
μηριώνονται με βιβλιογραφικές παραπομπές.
Οι συντομογραφίες και τα σύμβολα πρέπει να
χρησιμοποιούνται σπάνια και μόνον όταν επα-
ναλαμβάνονται μεγάλα σε έκταση ονόματα ή
εκφράσεις. Τα πλήρη ονόματα ή εκφράσεις θα
αναφέρονται ολόκληρα κατά την πρώτη χρή-
ση, ακολουθούμενα από τη συντομογραφία σε
παρένθεση. Σε κάθε περίπτωση, θα ακολου-
θούνται οι κανόνες που ισχύουν στις δημοσι-
εύσεις του Royal Society of Medicine Press.
13. Αντικρουόμενα συμφέροντα: H εμπι-
στοσύνη του κοινού στη διαδικασία κρίσης
των υποβαλλόμενων άρθρων εξαρτάται εν μέ-
ρει και από τον τρόπο διαχείρισης τυχόν αντι-
κρουόμενων συμφερόντων κατά τη συγγρα-
φή, την αξιολόγηση και τη λήψη της τελικής
απόφασης εκ μέρους της διεύθυνσης σύντα-
ξης για τη δημοσίευσή τους ή όχι. Αντικρου-
όμενα συμφέροντα υφίστανται όταν κάποιος
συγγραφέας (ή το ίδρυμα από το οποίο προ-
έρχεται ο συγγραφέας), κάποιος κριτής ή ο δι-
ευθυντής σύνταξης έχουν οικονομικές ή δια-
προσωπικές σχέσεις που με αρνητικό τρόπο
επηρεάζουν τις ενέργειές τους αναφορικά με
το άρθρο που έχει υποβληθεί προς κρίση στο
περιοδικό. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις
κοινές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα
άρθρα τα οποία υποβάλλονται σε βιοϊατρικά
περιοδικά (όπως αυτές έχουν εκδοθεί το Φε-
βρουάριο του 2006 από τη Διεθνή Επιτροπή
Εκδοτών Ιατρικών Περιοδικών) αντικρουόμε-
να συμφέροντα υφίστανται όταν υπάρχουν οι-
κονομικές σχέσεις (π.χ σχέσεις εργοδότη - ερ-
γαζόμενου, ιδιοκτησίας περιουσίας, οικονο-
μικών τιμητικών επάθλων, και αμειβόμενων
εμπειρογνωμοσυνών), οι οποίες είναι οι πιο
εύκολα αναγνωρίσιμες και αυτές που πιο συ-
χνά υπονομεύουν την αξιοπιστία του περιο-
δικού, των εκδοτών, των συγγραφέων και της
επιστήμης γενικότερα. Ωστόσο, αντικρουόμε-
να συμφέροντα μπορεί να προκύψουν και για
άλλους λόγους, όπως οι κακές διαπροσωπικές
σχέσεις, ο ακαδημαϊκός ανταγωνισμός κ.α.
Οι συγγραφείς θα πρέπει να δηλώσουν στο τέ-
λος του κειμένου της εργασίας τους και πριν
από τον κατάλογο της βιβλιογραφίας, αν θε-
ωρούν ότι η κρίση –αξιολόγηση της εργασία
τους, δύναται να επηρεαστεί ή όχι από την
ύπαρξη τυχόν αντικρουόμενων συμφερόντων

10. 138
Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας ακολουθεί το
σύστημα Harvard, π.χ. γράφεται με αλφαβη-
τική σειρά, με βάση το επώνυμο του πρώτου
συγγραφέα. Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας
πρέπει να περιλαμβάνει τα επώνυμα των συγ-
γραφέων και τα αρχικά, τη χρονολογία της δη-
μοσίευσης, τον τίτλο του άρθρου, το πλήρες
όνομα του περιοδικού, τον αριθμό του τόμου
(και τον αριθμό του τεύχους, εάν οι σελίδες
του τόμου δεν είναι συνεχόμενες) και την πρώ-
τη και τελευταία σελίδα του άρθρου. Όταν η
παραπομπή αφορά βιβλίο, αναφέρεται ο συγ-
γραφέας, η χρονολογία, ο τίτλος, ακολουθείται
από τον εκδότη και την πόλη. Όταν η παρα-
πομπή αφορά κεφάλαιο σε βιβλίο, πρέπει να
δίνονται λεπτομέρειες για το συγγραφέα (είς)
του βιβλίου, τη χρονολογία, τον τόπο δημοσί-
ευσης και τον εκδοτικό οίκο. Οι παραπομπές
που αναφέρεται ότι είναι «υπό δημοσίευση»
(«in press»), γίνονται αποδεκτές μόνον εάν συ-
νοδεύονται από επιστολή αποδοχής του αντί-
στοιχου περιοδικού.
Παραδείγματα:
Williams N. (2001). Patient resuscitation fol-
lowing major thermal trauma. Nursing in Criti-
cal Care: 6: 115-121
Muller D, Harns P, Watley L. (1986). Nursing
Children: Psychology Research and Practice.
London: Harper Row.
Lewis T, Hell J. (1992). Rhabdomyolysis and
Myoglobinuria. In: Hall J, Schmidt G, Wood L.
(eds), Principles of Critical Care,Volume 2. New
York: McGraw Hill.
Οι ιστοσελίδες (websites) αναφέρονται ως
ακολούθως:
National Institute for Clinical Excellence (2000)
Final appraisal determination: Drugs for early
thrombolysis in the treatment of acute myo-
cardial infarction, NICE, www.nice.org.uk/arti-
cle.asp?a=36672.Πρόσβασηστις7Οκτωβρίου
2006.
17. Πίνακες,Σχήματα,Γραφικά,Φωτογραφίες:
Οι πίνακες πρέπει να αναφέρονται στο κείμενο
ως Πίνακες, να αριθμούνται με τη σειρά παρά-
θεσής τους, π.χ. ως Πίνακας 1, Πίνακας 2 κλπ
και να ενσωματώνονται στη σωστή θέση τους
στοκείμενο.Όλεςοιεικόνες,συμπεριλαμβανο-
μένων των φωτογραφιών, πρέπει να αναφέρο-
νται στο κείμενο ως Σχήματα και να αριθμού-
όπως αυτά περιγράφονται παραπάνω.
14. Πηγές χρηματοδότησης: Οι συγγραφείς
θα πρέπει να αναφέρουν τα λεπτομερή στοι-
χεία (επωνυμία φορέα, στοιχεία επικοινωνίας,
χορηγούμενο ποσό) όλων των χρηματοδοτι-
κών πηγών από τις οποίες ενισχύθηκε η εκ-
πόνηση της εργασίας τους. Παραδείγματα τέ-
τοιων πηγών είναι: χρηματοδοτήσεις από εται-
ρείες ιατρικού ενδιαφέροντος ή μη, υποτροφί-
ες, επιχορηγήσεις προερχόμενες από εθνικούς
ή κοινοτικούς πόρους, ενισχύσεις από επιστη-
μονικούς φορείς (π.χ. επιστημονικές εταιρείες,
μη κερδοσκοπικά ιδρύματα κ.λπ.). Επίσης, θα
πρέπει να αναφέρεται αν η εργασία εκπονήθη-
κε στο πλαίσιο κάποιου προγράμματος εθνι-
κού ή διακρατικού, το οποίο χρηματοδοτή-
θηκε από πόρους εθνικούς ή της αλλοδαπής.
Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να αναφέ-
ρονται τα πλήρη στοιχεία του προγράμματος
(φορέας ανάθεσης, χρονική διάρκεια, ποσό
χρηματοδότησης κλπ). Τα παραπάνω στοιχεία
θα πρέπει να αναφέρονται σε ξεχωριστή ενό-
τητα μετά την ενότητα όπου γίνονται οι δηλώ-
σεις περί αντικρουόμενων συμφερόντων.
15. Ευχαριστίες Μετά την ενότητα των χρη-
ματοδοτικών πηγών ακολουθεί η προαιρετι-
κή ενότητα των ευχαριστιών, στην οποία ανα-
φέρονται τα ονόματα και οι ιδιότητες ατόμων
πουσυνέβαλαν(π.χ.μέσωτηςπαροχήςπρωτο-
γενών στοιχείων, ή μέσω της κριτικής ανάγνω-
σης του κειμένου προς δημοσίευση ή μέσω
της γνωμοδότησής τους) στην εκπόνηση της
εργασίας (πέραν από τους συγγραφείς). Στην
ενότητα αυτή, θα πρέπει να αναφέρονται και
τυχόν χορηγοί-δωρητές υλικών και μέσων που
ήταν απαραίτητα για τη διεξαγωγή της έρευ-
νας.
16. Βιβλιογραφικές Παραπομπές Οι βιβλιο-
γραφικές παραπομπές μέσα στο κείμενο πρέ-
πει να αναφέρουν τα επώνυμα των συγγρα-
φέων, ακολουθούμενα από τη χρονολογία, με
χρονολογική σειρά, π.χ. (Lewis 1975, Barnett
1992, Chalmers 1994). Όταν υπάρχουν περισ-
σότεροι από δύο συγγραφείς, αναφέρεται το
όνομα του πρώτου συγγραφέα και ακολουθεί-
ται από et al., π.χ. (Barder et al. 1994), αλλά όλοι
οι συγγραφείς πρέπει να αναφέρονται στον
κατάλογο της βιβλιογραφίας. Όταν στο κεί-
μενο υπάρχουν εισαγωγικά, πρέπει πάντα να
αναφέρεται και η σελίδα, π.χ. (Chalmers 1994,
p.7). Όλες οι αναφορές πρέπει να γίνονται από
τις πρωτογενείς πηγές.

11. 139ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
νται με τη σειρά παράθεσής τους, π.χ. Σχήμα 1,
Σχήμα 2 κλπ. Πίνακες και Σχήματα πρέπει να
έχουν τίτλο και μπορούν να συνοδεύονται από
επεξηγηματικό κείμενο (λεζάντα), που δεν θα
υπερβαίνει τις τριάντα(30) λέξεις.Το περιοδικό
διατηρεί το δικαίωμα προσαρμογής του μεγέ-
θους των σχημάτων, για τεχνικούς λόγους.
Σε περίπτωση χρησιμοποίησης υλικού (περι-
λαμβανομένων των σχημάτων, πινάκων κ.λπ.)
που έχει ήδη δημοσιευθεί αλλού, πρέπει να
εξασφαλίζεται, πριν την υποβολή ενός άρ-
θρου, η άδεια των αρχικών συγγραφέων ή αυ-
τών που κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα
του αναπαραγόμενου υλικού. Οι συγγραφείς
των δημοσιευμένων άρθρων έχουν την ευθύ-
νη για οποιαδήποτε επίπτωση από παραβίαση
του copyright τρίτων.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΚΡΊΣΗΣ
18. Όλες οι υποβαλλόμενες εργασίες κρίνο-
νται (ως ανώνυμες) από δύο(2) ανεξάρτητους
Κριτές και, εφόσον περιλαμβάνουν σύνθετες
στατιστικές δοκιμασίες, από στατιστικολόγο.
Οι Κριτές αποφαίνονται αν ένα άρθρο είναι α)
δημοσιεύσιμο ως έχει, β) δημοσιεύσιμο ύστε-
ρα από διορθώσεις ή γ) μη δημοσιεύσιμο. Σε
περίπτωση διαφωνίας των κριτών αποφαίνε-
ται οριστικά η Διεύθυνση Σύνταξης, λαμβάνο-
ντας υπόψη τις παρατηρήσεις και των δύο Κρι-
τών.
Αν οι κριτές υποδείξουν διορθώσεις, η εργα-
σία επιστρέφεται από τη γραμματεία του περι-
οδικού στον/στους συγγραφείς για επαναδια-
τύπωση και επανυποβολή το αργότερο εντός
6 εβδομάδων από την ημερομηνία αποστολής
των σχολίων του κριτή (η διάρκεια διόρθωσης
των εργασιών από τους κριτές ανέρχεται συ-
νήθως σε 6-8 εβδομάδες και σε κάποιες περι-
πτώσεις μπορεί να φτάσει και τις 10 εβδομά-
δες). Κατά την επανυποβολή ο/οι συγγραφείς
θα πρέπει μέσω επιστολής προς το διευθυ-
ντή σύνταξης να δηλώσει/ουν τις διορθώσεις
που έχουν κάνει σύμφωνα με τις υποδείξεις
των κριτών. Η διορθωμένη εργασία, εάν κριθεί
αναγκαίο, ξαναστέλνεται στους Κριτές οι οποί-
οι επιβεβαιώνουν ή όχι τη διόρθωση του κει-
μένου σύμφωνα με τις συστάσεις τους, οπό-
τε η διεύθυνση σύνταξης λαμβάνει την τελική
της απόφαση για τη δημοσίευση του άρθρου
Δοκίμιο, Ανάτυπο, Πρόσθετα Αντίτυπα
19. Ηλεκτρονικό Ανάτυπο Μετά τη δημοσί-
ευση αποστέλλεται στο συγγραφέα που είναι
υπεύθυνος για την επικοινωνία, η ηλεκτρονι-
κή διεύθυνση της δημοσίευσης. Ηλεκτρονικά
ανάτυπα διανέμονται από αυτόν, στους υπό-
λοιπους συγγραφείς. Το περιοδικό δεν εκδίδει
τυπογραφικά ανάτυπα των δημοσιευόμενων
εργασιών.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΆ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΑ
20.Προϋπόθεσηγιατηδημοσίευσηοποιασ-
δήποτε εργασίας στο περιοδικό «Νοσηλεία
και Έρευνα» είναι η παραχώρηση από τους
συγγραφείς αυτού του αποκλειστικού δικαιώ-
ματος στην Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών.
Μαζί με το δοκίμιο αποστέλλεται στους συγ-
γραφείς ειδικό έντυπο παροχής άδειας απο-
κλειστικής δημοσίευσης, το οποίο συμπλη-
ρώνεται, υπογράφεται και επιστρέφεται ταχυ-
δρομικά στο περιοδικό, μαζί με το διορθωμέ-
νο δοκίμιο του άρθρου.
Όταν ένα άρθρο προέρχεται από μεγάλη ερευ-
νητική μελέτη και οι ίδιοι ή άλλοι συγγραφείς
έχουν προετοιμάσει επιπλέον άρθρα (χωρι-
στές παρουσιάσεις), τα οποία έχουν δημοσιευ-
θεί ή υποβληθεί προς δημοσίευση σε αυτό ή
άλλο περιοδικό, ο συγγραφέας που είναι υπεύ-
θυνος για την επικοινωνία οφείλει να ενημε-
ρώσει τη Διεύθυνση Σύνταξης, προκειμένου
να διασφαλισθεί ότι δεν παραβιάζονται πνευ-
ματικά δικαιώματα τρίτων. Οποιαδήποτε επί-
πτωση από παραβίαση πνευματικών δικαιω-
μάτων βαρύνει τους συγγραφείς των δημοσι-
ευμένων άρθρων και το περιοδικό θα προβαί-
νει στις ανάλογες ενέργειες.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Παρακαλούνται οι συνδρομητές που προ-
ετοιμάζουν εργασίες προς δημοσίευση
στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», να
τηρούν σχολαστικά τις παραπάνω Οδηγίες
προς τους Συγγραφείς, προς αποφυγή κα-
θυστερήσεων στη δημοσίευση των εργα-
σιών τους και στην κυκλοφορία των τευ-
χών.

12. 140
Οι νοσηλευτές αποτελούν το πολυπληθέστε-
ρο ανθρώπινο δυναμικό των μονάδων φρο-
ντίδας υγείας και συμβάλλουν σε πολύ σημα-
ντικό βαθμό στην προαγωγή της υγείας, την
πρόληψη της αρρώστιας, τη θεραπεία και
την αποκατάσταση της υγείας των ασθενών.
Είναι οι επαγγελματίες υγείας που αλληλεπι-
δρούν με τους ασθενείς εικοσιτέσσερις ώρες
το εικοσιτετράωρο και έχουν τη δυνατότητα
να αξιολογούν τις ανάγκες τους, να θέτουν
νοσηλευτικές διαγνώσεις, να σχεδιάζουν ΚΑΙ
να υλοποιούν το σχέδιο της φροντίδας και
να εκτιμούν την αποτελεσματικότητά της
(Ghosh Scott 2005).
Ο ρόλος των νοσηλευτών είναι δυναμικός,
καθώς σχετίζεται με τον άνθρωπο και το
συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περι-
βάλλον του. Η εξατομίκευση της παρεχόμε-
νης φροντίδας απαιτεί τη συνεχιζόμενη εκ-
παίδευσή τους, για την απόκτηση νέων, επι-
καιροποιημένων γνώσεων που θα είναι σύμ-
φωνες με τις εξελίξεις στο χώρο της υγείας.
Σε όλα αυτά έρχεται να «θέσει τις υπηρεσί-
ες της» η έννοια της «Διαχείρισης της Γνώσης»
(Knowledge Management).
Η έννοια της Διαχείρισης της Γνώσης εμφα-
νίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990
και αξιοποιήθηκε σε τομείς, όπως στη διοί-
κηση επιχειρήσεων, τη δημόσια διοίκηση,
τη διαχείριση των πληροφοριακών συστη-
μάτων, τη βιβλιοθηκονομία κλπ. Πρόκειται
για μια έννοια που περιγράφει διαφόρων ει-
δών πρωτοβουλίες, ώστε τα άτομα να μοιρά-
ζονται κοινές πηγές πληροφοριών, να έχουν
πρόσβαση σε διαθέσιμα στοιχεία, να εργά-
ζονται από κοινού και να διαθέτουν ομαδι-
κά την εμπειρία τους, προκειμένου να υπο-
στηρίζουν τους στόχους και να επιτυγχά-
νουν υψηλή αποδοτικότητα σε έναν Οργα-
νισμό, αλλά και να δημιουργούν νέα γνώση
(Ziperer Amori, 2011). Αφορά στον τρόπο
με τον οποίο δημιουργούνται και είναι δια-
θέσιμες οι γνώσεις ώστε να αξιοποιηθούν
από τους εργαζόμενους, ακριβώς τη χρονι-
κή στιγμή που είναι απαραίτητο, δίνοντας
τη δυνατότητα ενός ανταγωνιστικού πλεο-
νεκτήματος στον Οργανισμό και στις διοι-
κήσεις που έχουν υιοθετήσει αυτές τις πρα-
κτικές (Kothari et al 2011). Όλα αυτά επιτυγ-
χάνονται αξιοποιώντας τόσο τον ανθρώπινο
παράγοντα, όσο και τη σύγχρονη τεχνολο-
γία. Συχνά, κατά την εφαρμογή της Διαχείρι-
σης της Γνώσης χρησιμοποιούνται εργαλεία
τεχνητής νοημοσύνης ή τεχνικές «εξόρυξης»
δεδομένων (data mining)
Οι Οργανισμοί Φροντίδας Υγείας, αλλά και η
ακαδημαϊκή κοινότητα καθυστέρησαν σχετι-
κά να εντάξουν αυτή τη νέα φιλοσοφία στον
τομέα της υγείας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι
το 2002 υπήρχαν μόλις 21 δημοσιευμένα
άρθρα στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων
PubMed, με όρο αναζήτησης το «knowledge
management». Ως MeSH TERM ο όρος κα-
ταχωρήθηκε μόλις το 2011 με την εξής πε-
Προαγωγή της νοσηλευτικής πρακτικής μέσα
από τη διαχείριση της γνώσης
Ιωάννα Καραμήτρη, MSc, PhD(c), Υπεύθυνη ΚΕ.Φ.Ι.ΑΠ, Γ.Ν. Καλαμάτας
Θάλεια Μπελλάλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής ΑΤΕΙΘ
ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

13. 141ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
ριγραφή: «Η μόχλευση της συλλογικής σοφί-
ας στο πλαίσιο ενός οργανισμού ως καταλύτης
για την αύξηση της ανταπόκρισης και της και-
νοτομίας» (National Center for Biotechnol-
ogy Information 2011). Αν και παρουσιάζει
ορισμένες διακυμάνσεις, ο αριθμός των σχε-
τικών δημοσιεύσεων στα επιστημονικά πε-
ριοδικά έχει μια ανοδική τάση τα τελευταία
δέκα χρόνια., με αποτέλεσμα το έτος 2012 να
δημοσιευθούν 126 άρθρα, δηλαδή εξαπλά-
σια σε σύγκριση με το έτος 2002. Από το πε-
ριεχόμενο των παραπάνω δημοσιεύσεων δι-
απιστώνεται ότι η Διαχείριση της Γνώσης εί-
ναι καινοτόμα και κεντρίζει όλο και περισσό-
τερο το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοι-
νότητας. Δεν αφορά αποκλειστικά σε ένα
συγκεκριμένο κλάδο επαγγελματιών υγείας
αλλά διαπνέει τη φιλοσοφία όλου του Οργα-
νισμού και μπορεί να αξιοποιηθεί από έρευ-
νες με νοσηλευτικό, ιατρικό, διοικητικό ή πο-
λυ-επιστημονικό προσανατολισμό.
Ωστόσο, πιθανά να αναρωτηθεί κανείς, ποια
είναι η καινοτομία της Διαχείρισης της Γνώ-
σης; Μήπως πρόκειται απλά για ένα νεωτε-
ρισμό, ή μια παραλλαγή από προϋπάρχου-
σες έννοιες; Υποστηρίζεται για παράδειγμα,
ότι με τη βοήθεια της τεχνολογίας της πλη-
ροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) λειτουρ-
γούν ακαδημαϊκά αποθετήρια, ηλεκτρονικές
βιβλιοθήκες και διαδικτυακές πύλες υγεί-
ας, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν για
να εντοπιστούν τεκμήρια στα οποία θα βα-
σιστεί η διαμόρφωση κλινικών κατευθυντή-
ριων οδηγιών ή κλινικών μονοπατιών. Η κρι-
τική που έχει ασκηθεί στις ΤΠΕ είναι ότι πα-
ραμένουν στατικές και δεν καλλιεργούν το
κατάλληλο περιβάλλον για τη δημιουργία
και διαμοιρασμό νέας γνώσης (Dwivedi et
al 2002). Η Διαχείριση της Γνώσης ξεπερνά
αυτόν το σκόπελο, διότι περιλαμβάνει πέρα
από μια στατική απεικόνιση ενός γνωσιακού
χάρτη, μια δυναμική διαδικασία μάθησης και
βελτίωσης του ατόμου και του Οργανισμού.
Σύμφωνα με τον Nonaka (1991), η Διαχείρι-
ση της Γνώσης είναι μια αδιάλειπτη διαδικα-
σία τεσσάρων σταδίων που στοχεύει στη με-
τατροπή της άρρητης γνώσης -η οποία προ-
κύπτει μέσα από την εμπειρία- σε ρητή, δη-
λαδή σε πληροφορία που μεταφέρεται με
το γραπτό και προφορικό λόγο. Η διαδικα-
σία αυτή αναπαριστάται ως ένας «ατέρμων
κοχλίας». Συγκεκριμένα, στο πρώτο στάδιο
που ονομάζεται «κοινωνικοποίηση», η άρρη-
τη γνώση διαμοιράζεται στα άτομα στο πλαί-
σιο ανεπίσημων συναντήσεων μεταξύ τους,
μέσα από τεχνικές, όπως ο καταιγισμός ιδε-
ών και οι μαθητείες. Ακολουθεί το δεύτερο
στάδιο που ονομάζεται «εξωτερίκευση» και
είναι η καταγραφή και κρυσταλλοποίηση της
γνώσης που μετατράπηκε πλέον σε ρητή. Το
τρίτο στάδιο του «συνδυασμού» αφορά σε
πιο σαφή διατύπωση αυτού που δημιουρ-
γήθηκε, για παράδειγμα μέσα από μια διαδι-
κασία δημιουργίας νέας στρατηγικής για την
αποτελεσματικότερη φροντίδα μιας ομά-
δας ασθενών. Τέλος, στο τέταρτο στάδιο της
«εσωτερίκευσης» επιτυγχάνεται η μετατροπή
της ρητής γνώσης σε άρρητη. Ο εργαζόμε-
νος που φθάνει στο στάδιο αυτό έχει πλέον
κατακτήσει τη νέα γνώση και αρχίζει να σχη-
ματίζει νέες ιδέες.
Το περιβάλλον στο οποίο καλείται να λει-
τουργήσει το νοσηλευτικό προσωπικό πα-
ρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες. Το κυκλι-
κό ωράριο, οι μετακινήσεις των νοσηλευτών
σε διαφορετικά τμήματα, καθώς και οι αφυ-
πηρετήσεις απειλούν συχνά τη μεταλαμπά-
δευση της αποκτηθείσας γνώσης. Ο εργαζό-
μενος, αποχωρώντας από ένα τμήμα, παίρ-
νει πολύ συχνά μαζί και τις γνώσεις που έχει
αποκτήσει, από την εμπειρία του, αλλά και
από την παρατήρηση των λαθών που έκα-
νε στο παρελθόν. Έρευνα που πραγματοποι-
ήθηκε στην Αγγλία, σχετικά με τις αιτίες λα-
θών στα νοσοκομεία όπου συμμετείχαν 129
νοσηλευτές, έδειξε ότι οι σημαντικότερες
πηγές λαθών σε νοσοκομεία ήταν η έλλειψη
της γνώσης, ή της πληροφορίας και η ανε-
παρκής υποστήριξη από τους πιο έμπειρους
νοσηλευτές (Meurier et al 1997). Σε μια άλλη
έρευνα, οι Chang et al, (2012) διερεύνησαν
την επίδραση του διαμοιρασμού της γνώσης

14. 142
στην ασφάλεια των ασθενών σε ένα μεγάλο
ιατρικό κέντρο της Ταϊβάν για διάστημα εν-
νέα μηνών και με δείγμα 797 νοσηλευτών.
Το συμπέρασμα αυτής της έρευνας ήταν ότι
προϋπόθεση για το διαμοιρασμό της γνώσης
αποτελεί η καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύ-
νης και η αίσθηση του κοινού σκοπού. Οι νο-
σηλευτές θα πρέπει να κατανοήσουν τις δια-
δικασίες και τους μηχανισμούς που διασφα-
λίζουν τόσο τη δημιουργία νέας γνώσης, όσο
και τη διατήρηση της υπάρχουσας.
Φαίνεται ότι η Διαχείριση της Γνώσης είναι
κάτι πέρα από υπολογιστικά συστήματα. Η
Γνώση αποτελεί Κεφάλαιο όχι μόνο ατομι-
κό, αλλά και του Οργανισμού, ο οποίος έδω-
σε την ευκαιρία στον εργαζόμενο να λά-
βει αυτές τις γνώσεις και να αποκτήσει αυ-
τές τις εμπειρίες. Αποτελεί συγχρόνως χρέος
και όφελος των διοικήσεων να υιοθετήσουν
μηχανισμούς διατήρησης και εξέλιξης αυ-
τής της γνώσης, με γνώμονα, πάντα την προ-
σφορά ποιοτικότερων υπηρεσιών φροντί-
δας υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Chang CW, Huang HC, Chiang CY, Hsu CP, Chang CC.
(2012). Social capital and knowledge sharing: ef-
fects on patient safety. J Adv Nurs, 68(8): 1793-1803
Dwivedi A, Bali RK, James AE, Naguib RNG, Johnston
D. (2002). Merger of Knowledge Management and
Information Technology in Healthcare: Opportu-
nities and Challenges. In Proceedings of the Ca-
nadian Conference on Electrical and Computer
Engineering (CCECE): 12-15 May 2002; Winnipeg,
Canada IEEE International. Los Alamitos, CA: IEEE
International: 1194-1199
Ghosh B, Scott JE. (2005). Comparing knowledge
management in Health Care and Technical Sup-
port Organizations, IEEE Transactions on Informa-
tion Technology in BioMedicine, 9(2): 162–168.
Kothari A, Hovanec N, Hastie R, Sibbald S. (2011). Les-
sons from the business sector for successful knowl-
edge management in health care: A systematic re-
view, BMC Health Serv Res, 11: 173.
Meurier CE, Vincent CA, Parmar DG.(1997). Learning
from errors in nursing practice. J Adv Nurs, 26(1):
111-119.
National Center for Biotechnology Information (2011).
Knowledge Management, http://www.ncbi.nlm.
nih.gov/mesh/?term=%22knowledge+manageme
nt%22 (Ημ. Πρόσβασης: 15/6/2013)
Nonaka, I. (1991) The knowledge creating company.
Harvard Business Review, 69 (6): 96-104.
Zipperer L, Amori G. (2011). Knowledge management:
an innovative risk management strategy, J Healthc
Risk Manag, 30(4): 8-14.
Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών
Διοικητικό Συμβούλιο Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών
Πρόεδρος: Μαρία Χατζοπούλου
Αντιπρόεδρος: Ιωάννης Ελευσινιώτης
Γενικός Γραμματέας: Όλγα Σίσκου
Ειδικός Γραμματέας: Φωτεινή Τολίκα
Ταμίας: Μαρία Χαρχαρίδου
Μέλη: Δημήτρης Παπαγεωργίου
Δημήτρης Ζήκος

15. 143ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
Μιλάμε για θέματα «ταμπού», διασφαλίζουμε
την υγεία των γυναικών
Της Βάσως Κόλλια,
Γενικής Γραμματέως Ισότητας των Φύλων
Υπουργείο Εσωτερικών
«Οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν το ύψιστο
δυνατό επίπεδο φυσικής και πνευματικής υγείας. Η άσκηση
αυτού του δικαιώματος είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή και
την ευημερία τους, και την ικανότητά τους να συμμετέχουν σε
όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής»
Πρόγραμμα Δράσης Πεκίνου, Γυναίκες και Υγεία, 1995
ΕΙΔΙΚΟ ΑΡΘΡΟ
Γυναικεία κακοποίηση και Υγεία
Το 1999, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης
του ΟΗΕ, η 25η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε Δι-
εθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά
των Γυναικών. Η απόφαση αυτή δεν ήταν τυ-
χαία. Ο στόχος ήταν να αναδειχθεί ένα πρό-
βλημα που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει πα-
γκοσμίως διαστάσεις μάστιγας. Πέραν από το
γεγονός ότι οι πράξεις βίας κατά των γυναικών
συνιστούν θεμελιώδη παραβίαση των ανθρώ-
πινων δικαιωμάτων, συνδέονται με πλήθος
άμεσους και έμμεσους κινδύνους που απει-
λούν την υγεία ή ακόμη και τη ζωή γυναικών
και κοριτσιών.
Το πρόβλημα της γυναικείας κακοποίησης και
της σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών επη-
ρεάζει δυσμενώς τη δημόσια υγεία ανά τον κό-
σμο. Ο κατάλογος των μορφών βίας εναντίον
γυναικών είναι μακρύς. Ξεκινά από την έκτρω-
ση λόγω προτίμησης φύλου και συμπεριλαμ-
βάνει το φυσικό ξυλοδαρμό και άλλες «ορα-
τές» μορφές βίας, φόνους «τιµής», εξαναγκα-
στικό υποσιτισµό, εξαναγκασµό σε πορνεία,
καταναγκαστική εργασία, έλλειψη πρόσβασης
σε ιατρική περίθαλψη, αλλά και στη μόρφωση.
Εκατομμύρια ανήλικα κορίτσια οδηγούνται
κάθε χρόνο σε αναγκαστικούς γάμους, ενώ
υπολογίζεται ότι περισσότερα από 30 εκατομ-
μύρια κορίτσια κινδυνεύουν να υποβληθούν
στην επώδυνη, επιβλαβή και ταπεινωτική πρα-
κτική του ακρωτηριασµού των γεννητικών ορ-
γάνων κατά τη διάρκεια της ερχόμενης δεκα-
ετίας.
Έχει διαπιστωθεί επανειλημμένα ότι η γυναι-
κεία κακοποίηση δεν αποτελεί τοπικό ή πρό-
βλημα περιορισμένο σε κάποιους θύλακες με
κοινωνικές, αναπτυξιακές και πολιτισμικές ιδιαι-
τερότητες. Αντίθετα, είναι ένα παγκόσμιο κύμα
που σαρώνει εξίσου τον «πρώτο» και τον «τρί-
το» κόσμο και καθιστά απαραίτητη την κινητο-
ποίηση και την κατεπείγουσα αντιμετώπιση.
Αυτό δείχνει η πρώτη παγκόσμια συστηματι-
κή έρευνα για τις δύο κυρίαρχες μορφές βίας
κατά γυναικών, βία από το σύντροφο και σε-
ξουαλική βία εκτός σχέσης ή γάμου, τα αποτε-
λέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν πρόσφα-
τα. Η έρευνα εκπονήθηκε από τον Παγκόσμιο
Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) σε συνεργασία με
τη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του
Λονδίνου και το Συμβούλιο Ιατρικής Έρευνας
Ν.Αφρικής.
Τα αποτελέσματα είναι συνταρακτικά. Συνο-
λικά, το 35% των γυναικών παγκοσμίως έχουν
πέσει θύματα βίας είτε από το σύντροφό τους,
είτε έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση
από τρίτους. Είναι πραγματικά ανησυχητικό το
εύρημα ότι παγκοσμίως το 38% των δολοφο-
νιών με θύμα γυναίκες έχουν διαπραχθεί από
το σύντροφό τους. Ειδικότερα, οι γυναίκες που
βρίσκονται σε σχέση, έχουν βιώσει κάποια

16. 144
μορφή φυσικής ή σεξουαλικής βίας από το σύ-
ντροφό τους, σε ένα μέσο ποσοστό 30% που
φθάνει έως και 38% κατά περιοχές. Οι γυναί-
κες που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κα-
κοποίησης εκτός συντροφικής σχέσης δυστυ-
χώς αυξάνονται, καθώς σε όλο και περισσότε-
ρες συγκρούσεις η σεξουαλική βία χρησιμο-
ποιείται ως τακτική πολέμου.
Η έρευνα του Π.Ο.Υ. φωτίζει τον παράγοντα
της βίας σε σχέση με τη γυναικεία φυσική, σε-
ξουαλική/αναπαραγωγική και ψυχική υγεία. Οι
γυναίκες που έχουν πέσει θύματα φυσικής ή
σεξουαλικής κακοποίησης από το σύντροφό
τους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υπο-
φέρουν από ψυχικά νοσήματα, ανεπιθύμη-
τες εγκυμοσύνες, αμβλώσεις και αποβολές, σε
σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες. Ακόμη, έχουν
διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατά-
θλιψη, ή διαταραχές από την κατάχρηση αλκο-
όλ. Οι γυναίκες με κάποιας μορφής αναπηρία
είναι 1,5 φορά πιο πιθανό να πέσουν θύματα
βίας σε σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες.
Επειδή ακριβώς οι γυναίκες και τα κορίτσια εί-
ναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν θύματα σεξου-
αλικής βίας σε σχέση με τους άνδρες, κινδυ-
νεύουν να νοσήσουν από HIV ή άλλο σεξου-
αλικώς μεταδιδόμενο νόσημα κατά 1,5 φορά
περισσότερο. Ειδικά οι έφηβες και οι νέες γυ-
ναίκες 15 – 24 ετών έχουν διπλάσιες πιθανό-
τητες να προσβληθούν από τον ιό HIV σε σχέ-
ση με νέους άνδρες στην ίδια ηλικιακή ομάδα.
Παρότι τα δεδομένα δεν είναι αρκετά, ωστό-
σο, οι γυναίκες – θύματα σεξουαλικής βίας
φαίνεται ότι συνδέονται κατά 2,3 φορές περισ-
σότερο με κατάχρηση αλκοόλ και προβλήμα-
τα υγείας, καθώς και κατά 2,6 φορές περισσό-
τερο με κατάθλιψη ή άγχος.
Σεξουαλική κακοποίηση και υγεία
των γυναικών: θέματα «ταμπού»
Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των
γυναικών δεν αποτελούν αυτονόητο δικαίωμα
για τις γυναίκες του πλανήτη. Αντίθετα, αποτε-
λούν πεδία κατάφωρης και καθημερινής πα-
ραβίασης των δικαιωμάτων για τις περισσότε-
ρες γυναίκες. Παρά την κρισιμότητα του θέμα-
τος, συχνά αφήνεται στο περιθώριο των πολι-
τικών σχεδιασμών από την παγκόσμια κοινό-
τητα, αποτελώντας ακόμη και για ανεπτυγμέ-
νες κοινωνίες θέμα «ταμπού». Ίσως εξαίρεση
αποτελούν τα θέματα που αφορούν τη μετά-
δοση του ιού HIV, για τα οποία έχει επιχειρηθεί
παγκοσμίως ευρεία ευαισθητοποίηση.
Παρά τη γενική παραδοχή ότι η σεξουαλική
και αναπαραγωγική υγεία διατηρούν έναν κρί-
σιμο ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ανά-
πτυξη των κοινωνιών, το θέμα δεν συμπερι-
λήφθηκε στο πολυετές πρόγραμμα της Ευρω-
παϊκής Ένωσης για την υγεία, για την περίοδο
2008-2013. Επίσης, στην πρόταση της Επιτρο-
πής για τη στρατηγική υγείας 2014-2020 με τίτ-
λο «Υγεία για την ανάπτυξη», δεν γίνεται μνεία
στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία,
στη βάση της αρχής της επικουρικότητας.
Είναι γεγονός ότι η δημόσια υγεία εμπίπτει
στις εθνικές αρμοδιότητες και η ΕΕ διατηρεί
συμπληρωματικό ρόλο. Ωστόσο, υπάρχει ανά-
γκη παρέμβασης και άσκησης ενός εξισορρο-
πητικού και συντονιστικού ρόλου. Διότι δεν
πρέπει να παραβλεφθεί η ανισότητα πρόσβα-
σης σε υπηρεσίες υγείας από γυναίκες-θύμα-
τα βίας ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Θα πρέπει
να ληφθεί υπόψη η διαφορετική αντιμετώπιση
ζητημάτων και φαινομένων τόσο έντονα φορ-
τισμένων πολιτισμικά, ηθικά και κοινωνικά,
όπως η άμβλωση, η χρήση μεθόδων αντισύλ-
ληψης, ή οι σεξουαλικές σχέσεις εκτός γάμου.
Κάθε χώρα έχει διαμορφώσει τη δική της αντί-
ληψη περί ορθής αντιμετώπισης θεμάτων σε-
ξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Πιθα-
νότατα, αυτός είναι και ο λόγος που παρατη-
ρούνται φαινόμενα «τουρισμού αμβλώσεων»
ή ακόμη και «αναπαραγωγικού τουρισμού».
Η ΓΓΙΦ στηρίζει θύματα βίας και σε-
ξουαλικής κακοποίησης
Στη χώρα μας, το φαινόμενο της φυσικής ή και
σεξουαλικής κακοποίησης των γυναικών βρί-
σκεται σε έξαρση η οποία φαίνεται να συνδέε-
ται με την οικονομική κρίση που βιώνει η κοι-
νωνία μας τα τελευταία χρόνια. Πραγματοποι-
ούμε στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύ-
λων μία πολύ μεγάλη προσπάθεια σε εθνικό
επίπεδο αλλά και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοί-
κησης για να στηρίξουμε τις γυναίκες που υφί-
στανται βία, αλλά και να αποτρέψουμε αντί-

17. 145ΜΆΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 • ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 36
στοιχα φαινόμενα όσο είναι αυτό δυνατόν.
Το πρόγραμμά μας στοχεύει στη δημιουργία
μιας σειράς δομών για την παροχή υπηρεσι-
ών πρώτης γραμμής και ψυχοκοινωνικής στή-
ριξης σε γυναίκες-θύματα βίας. Οι δομές περι-
λαμβάνουν:
Την ειδική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, η
οποία προσφέρει υποστήριξη και συμβουλές
σε γυναίκες-θύματα βίας. Η γραμμή λειτουργεί
σε 24ωρη βάση, καθ’όλη τη διάρκεια του χρό-
νου και με πανελλαδική εμβέλεια.
15 Κέντρα Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυ-
ναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των
Φύλων, σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, από τα
οποία σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία τα 12.
25 Κέντρα Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυ-
ναικών που υλοποιούνται υπό την ευθύνη με-
γάλων Δήμων της χώρας, από τα οποία σήμε-
ρα έχουν τεθεί σε λειτουργία τα 16,
19 Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών-θυμάτων
βίας, που υλοποιούνται επίσης από τους Δή-
μους της χώρας. Από τους ξενώνες αυτούς
ήδη βρίσκονται σε λειτουργία οι 8.
Επίσης, λειτουργούν 2 ακόμη ξενώνες του
Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Οι ξενώνες
αυτοί αναβαθμίστηκαν με υποστήριξη από τη
Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, ενώ
ενισχύθηκε το προσωπικό τους.
Εξειδικευμένες υπηρεσίες για θέματα υγείας
των γυναικών είναι σε θέση να παρέχει το Κέ-
ντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών
– ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ, που λειτουργεί στο κέντρο
της Αθήνας (Εξάρχεια). Το Κέντρο, σε συνερ-
γασία με το Μαιευτήριο «ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ»
και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοση-
μάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), παρέχει μεταξύ άλλων
πληροφορίες για τη σεξουαλική και αναπα-
ραγωγική υγεία και σε θέματα όπως: αντισύλ-
ληψη, ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή,
σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, καθώς
και θέματα που αφορούν τη μετάδοση του ιού
HIV.
Σεξουαλική και αναπαραγωγική
υγεία στην Ελλάδα
Στις αρχές του έτους η χώρα μας έλαβε τις
καταληκτικές παρατηρήσεις της Επιτροπής
CEDAW του ΟΗΕ σε σχέση με την 7η Περιοδική
Έκθεση της Ελλάδας για θέματα υγείας των γυ-
ναικών. Οι παρατηρήσεις υιοθετήθηκαν κατά
την 54η Σύνοδο της Επιτροπής στη Γενεύη, τον
Μάρτιο του 2013.
Στο κείμενο των παρατηρήσεων η Επιτροπή
διαπιστώνει υψηλό επίπεδο αμβλώσεων και
ταυτόχρονα πολύ περιορισμένη χρήση αξιό-
πιστων μεθόδων αντισύλληψης. Προκύπτει το
συμπέρασμα ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα χρη-
σιμοποιούν την άμβλωση ως μέθοδο οικογε-
νειακού προγραμματισμού. Ιδιαίτερη ανησυ-
χία εκφράζεται για τα εμπόδια που συναντούν
ευάλωτες ομάδες γυναικών όπως οι γυναίκες
της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θρά-
κης, οι γυναίκες Ρομά, οι γυναίκες μετανά-
στριες, ή οι γυναίκες αγροτικών περιοχών, με
αποτέλεσμα να αποκλείονται από την άσκη-
ση βασικών δικαιωμάτων, όπως η πρόσβαση
σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικές παροχές, η
εκπαίδευση και η συμμετοχή στην πολιτική και
δημόσια ζωή.
Ένα δεύτερο θέμα που προκαλεί ανησυχία εί-
ναι το υπερβολικά υψηλό ποσοστό γεννήσεων
με καισαρική τομή που στα δημόσια νοσοκο-
μεία φθάνει το 40% και στα ιδιωτικά το 65%,
χωρίς ιατρική αιτιολόγηση. Τα ποσοστά αυτά
είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, και ξε-
περνούν κατά πολύ το 15% που ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας θεωρεί επαρκές για να κα-
λύψει τις περιπτώσεις που πρέπει υποχρεωτικά
να καταφύγουν στην καισαρική τομή για ιατρι-
κούς λόγους.
Η Επιτροπή θεωρεί ότι θα πρέπει να γίνει με-
γαλύτερη προσπάθεια από την ελληνική πολι-
τεία, η οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί:
Στη βελτίωση της προσβασιμότητας και αύξη-
σης της χρήσης αποτελεσματικών και οικονο-
μικά προσιτών μεθόδων αντισύλληψης, σε μια
προσπάθεια μείωσης του αριθμού των αμβλώ-
σεων ως μεθόδου οικογενειακού προγραμμα-
τισμού.
Στη μείωση του αριθμού των τοκετών με και-

18. 146
σαρική τομή, χωρίς ιατρική αιτιολογία, με την
εξειδίκευση ιατρικού προσωπικού στο φυσικό
τοκετό, και την εισαγωγή αυστηρότερων ελέγ-
χων των ιατρικών υποδείξεων για την εφαρμο-
γή της καισαρικής τομής, ώστε να πλησιάσει η
χώρα μας τα ποσοστά του ΠΟΥ.
Στη βελτίωση της ποιότητας και προσβασιμό-
τητας των υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπα-
ραγωγικής υγείας και την εγγυημένη πρόσβα-
ση σε αυτές μειονεκτουσών ομάδων γυναικών.
Στην προώθηση της εκπαίδευσης για τη σε-
ξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαι-
ώματα, ειδικότερα ανάμεσα σε κορίτσια και
αγόρια εφηβικής ηλικίας, προκειμένου να ανα-
πτύξουν υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά,
να αποφύγουν πρόωρες εγκυμοσύνες αλλά
και τη μετάδοση σεξουαλικά μεταδιδόμενων
νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του
HIV-AIDS
Εξασφάλιση επαρκών πόρων για
διάθεση στο πεδίο της σεξουαλι-
κής και αναπαραγωγικής υγείας.
Στην Ελλάδα εφαρμόστηκε τα τελευταία χρό-
νια το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπα-
ραγωγική και Σεξουαλική Υγεία 2008-2012.
Το πρόγραμμα αυτό επιχείρησε να βελτιώσει
τους ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες που
χαρακτηρίζουν το επίπεδο αναπαραγωγικής
και σεξουαλικής υγείας τη χώρα.
Στο κείμενο του Σχεδίου Δράσης γίνεται σαφές
ότι η επιτυχία των όποιων πολιτικών σε ζητή-
ματα αναπαραγωγικής και σεξουαλικής υγεί-
ας, θα πρέπει να συνδεθεί στενά με την πρω-
ταρχική ανάγκη προάσπισης των αναγκών και
δικαιωμάτωντουανθρώπου.Διεθνείςοργανώ-
σεις, όπως η Διεθνής Ομοσπονδία Οικογενεια-
κού Προγραμματισμού (Δ.Ο.Ο.Π., Ιnternational
Planned Parenthood Federation – IPPF), διατύ-
πωσαν σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαι-
ώματα, τα οποία απορρέουν από το διεθνές δί-
καιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπαρα-
γωγική και Σεξουαλική Υγεία 2008-2012, περι-
λαμβάνεται Χάρτης των Σεξουαλικών και Ανα-
παραγωγικών Δικαιωμάτων της Δ.Ο.Ο.Π. Το
Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Δημογρα-
φία (UNFPA) και ο Π.Ο.Υ. αναγνώρισαν το Χάρ-
τη της Δ.Ο.Ο.Π. (IPPF) για τα σεξουαλικά και
αναπαραγωγικά δικαιώματα το 1995.
Ο Χάρτης βασίζεται στα ακόλουθα 12 δικαιώ-
ματα:
1. Το δικαίωμα στη ζωή, που σημαίνει, μεταξύ
άλλων, ότι η ζωή καμίας γυναίκας δεν πρέ-
πει να τεθεί σε κίνδυνο λόγω μιας εγκυμο-
σύνης.
2. Το δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια
του ατόμου, που αναγνωρίζει ότι κανένα
άτομο δεν πρέπει να υποστεί ακρωτηρια-
σμό των γυναικείων αναπαραγωγικών ορ-
γάνων, αναγκαστική εγκυμοσύνη, στείρω-
ση ή έκτρωση.
3. Το δικαίωμα στην ισότητα και στην απελευ-
θέρωση από κάθε μορφής διάκριση, που
συμπεριλαμβάνει και τη διάκριση σε σχέση
με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική ζωή
του ατόμου.
4. Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, που σημαί-
νει ότι όλες οι ιατρικές υπηρεσίες σεξουαλι-
κής και αναπαραγωγικής υγείας οφείλουν
να είναι εμπιστευτικές και ότι όλες οι γυναί-
κες έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν αυτό-
νομα για τις αναπαραγωγικές τους επιλογές.
5. Το δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, που
συμπεριλαμβάνει την ελευθερία από την
περιοριστική ερμηνεία θρησκευτικών κει-
μένων, πιστεύω, φιλοσοφιών και εθίμων, ως
μέσων υποτίμησης της ελευθερίας της σκέ-
ψης σε σχέση με τη σεξουαλική και αναπα-
ραγωγική ιατρική φροντίδα και άλλα θέμα-
τα.
6. Το δικαίωμα στην πληροφόρηση και στην
εκπαίδευση σε σχέση με τη σεξουαλική και
αναπαραγωγική υγεία για όλα τα άτομα, συ-
μπεριλαμβανομένης και της πρόσβασης σε
ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τα οφέ-
λη, τους κινδύνους και την αποτελεσματικό-
τητα όλων των μεθόδων ρύθμισης της γονι-
μότητας, ώστε όλες οι αποφάσεις να λαμβά-
νονται με βάση την ολοκληρωμένη, ελεύθε-
ρη και πληροφορημένη συγκατάθεση του
ατόμου.
7.Το δικαίωμα επιλογής γάμου ή όχι και της δη-
μιουργίας προγραμματισμένης οικογένειας.