Salon 2 13 kasim 14.00 15.00 serpi̇l akkuş topçu-türkçe

1. AKUT KORONER
SENDROMLAR,
RİSK FAKTÖRLERİ VE
ÖNLENMESİ
KOÇ ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU
UZM. HEMŞ SERPİL TOPÇU

2. Akut Koroner Sendromlar
(AKS)
• AKS; Koroner arter kan akımının azalması sonucu
miyokart iskemisinin neden olduğu klinik tabloların
tamamıdır

3. Koroner Arter Hastalığı
Klinik Belirtiler;
• Ani ölüm
• Kalp yetersizliği
• Kararlı anjina pektoris
• Kararsız anjina pektoris AKS
• Miyokart enfarktüsü (MI)

4. Global Atlas On Cardiovascular Disease
Prevention And Control- 2011

5. Global Atlas On Cardiovascular Disease
Prevention And Control- 2011

6. Dünyada Kardiyovasküler
Hastalık Profili
ÜLKE KVH MORTALİTE ORANI
Avrupa birliği üye ülkeleri %40
Çin ( Dünya nüfusunun
%36
1/5’i)
Latin Amerika %31
Orta Doğu %25-45
Hindistan ( Dünya
%24
nüfusunun 1/6’ sı)
Afrika %10 (inme öncelikli)
Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı 2010-2014

9. Türkiye’de Kardiyovasküler
Hastalık Profili
• Türkiye ulusal düzeyde toplam hastalık yükünün birincil
nedenini kardiyovasküler hastalıklar;
- %19.32
• Toplam hastalık yükünün;
Erkeklerde -%20,5
Kadınlarda ise -%18
Türkiye Hastalık Yükü Çalışması- UHY (DALY- 2004)

10. RİSK FAKTÖRLERİ ve
ÖNLENMESİ

12. Koroner arter hastalığı ile ilgili değiştirilebilir risk faktörleri ve Türkiye’deki
prevelansı
Değiştirilebilir Risk Faktörleri Türkiye’deki prevelansı
Total kolesterol≥200mg/dl TEKHARF 2000 kohortu
Erkeklerde %28
Kadınlarda %35
Trigliserid>150mg/dl TEKHARF 2000 kohortu
Erkeklerde %39.6
Kadınlarda %29.2
LDL- kolesterol≥130mg/dl TEKHARF 2001-02 kohortu
Erkeklerde %31
Kadınlarda %38
HDL- kolesterolün düşük olması
Erkeklerde<40mg/dl; Kadınlarda<50mg/dl
TEKHARF 2001/02 kohortu
(Her iki cinste< 40mg/dl)
Erkeklerde %64
Kadınlarda %35.5
Arter kan basıncının≥140/90mmHg veya
antihipertansif tedavi alıyor olmak
TEKHARF 2007-08 kohortu (antihipertansif ilaç
alan ya da arter kan basıncı yüksek olan)
Erkeklerde %37.7
Kadınlarda %46.3
Türkmen E, Badır A, Ergün A ( 2012). Koroner Arter Hastalıkları Risk Faktörleri: Primer ve Sekonder Korunmada Hemşirelerin Rolü. Acıbadem
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. Cilt: 3 • Sayı: 4 • Ekim

13. Diyabetes Mellitus
TURDEP-I(20 yaş ve üzeri)
Erkeklerde %6.2; kadınlarda %8 (ortalama%7.2)
TURDEP-II(20 yaş ve üzeri)
Ortalama%13.7
Sigara içiyor olmak TEKHARF 2003-04 kohortu ,30 yaş üstü
Erkeklerde %45.8
Kadınlarda %17.6
Fiziksel hareketlilik TEKHARF 2009 raporu
Kadınlarda 14 yılda oturgan yaşam oranında %7
artma
Abdominal obezite TURDEP-II (20 yaş ve üzeri)
Ortalama %46.3
Obezite (>30kg/m2) TEKHARF 2002 kohortu, 30 yaş üstü
Erkeklerde %25.3
Kadınlarda %44.2

14. 1- Sigara ve Tütün Kullanımı

17. • Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında sigara tüketiminde
3. sırada, dünya ülkeleri arasında ise 7. sıradadır.
• Erkeklerde sigara kullanım oranı % 47,9
Kadınlarda % 15,2 ( 15 yaş ve üzeri)
Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı Raporu

19. Sigara Kullanımının
Önlenmesi Türkiye’de
• 25 Kasım 2004 de, “Tütün Kontrol Çerçeve
Sözleşmesi-WHO-FCTC Framework Convention on
Tobacco Control” kabul edildi;
- Halkı bilgilendirme, bilinçlendirme ve eğitim
- Sigarayı bırakma
- Fiyat ve vergilendirme
- Sigara dumanından pasif etkilenimin önlenmesi (2009)
- Reklâm, promosyon ve sponsorluk
- Ürün kontrolü ve tüketicinin bilgilendirilmesi
Kalp ve damar hastalıklarını önleme ve kontrol programı raporu

21. 2- Fazla Kilo ve Obezite

22. • Her yıl dünyada yaklaşık 2,6 milyon kişi aşırı kilo veya
şişmanlık sonucunda hayatını kaybetmektedir, KVH
bağlı ölüm riski ile ilişkilidir
• Ülkemizde TURDEP- I (2002)sonuçlarına göre obezite
oranı;
- Erkeklerde - %25.3
- Kadınlarda - %46.2
• TURDEP- II (2010)sonuçlarına göre;
- Obezite - %44 ↑
- Bel çevresi - kadınlarda 6cm↑,
erkeklerde 7cm↑

23. Fazla Kilo ve Obezite
Tanımı
• Eylem düzeyi 1: Erkeklerde ≥ 94 cm, kadınlarda ≥ 80 cm
bel çevresi çapı daha fazla kilo alınmaması gereken eşik
değerdir.
• Eylem düzeyi 2: Erkeklerde ≥ 102 cm, kadınlarda ≥ 88
cm bel çevresi çapı kilo verilmesinin öğütlenmesi
gereken eşik değerdir.

24. Fazla Kilo ve Obezitenin Önlenmesi
• Diyet, egzersiz ve davranış değişiklikleri
BKİ ≥40 kg/m2 olan hastalarda veya
BKİ ≥35 kg/m2 olan kişilerde
• Yüksek riskli komorbid durumların varlığında orlistat
ile tıbbi tedavi ve/veya obezite cerrahisi (bariyatrik
cerrahi)

25. Fazla Kilo ve Obezitenin Önlenmesi
• Doymuş yağ asitleri toplam enerjinin %10’undan az
olmalı
• İşlenmiş gıdalar alınmamalı
• Tuz alımı < 5g/gün olmalı
• Günlük 30-45 g lif alınmalı (sebze, meyve, kepekli
ürünler)
• Günlük 2-3 porsiyon sebze ve meyve tüketilmeli
• Haftada en az 2 kez balık yenmeli ( birisi yağlı balık)

27. 3- Hareketsiz Yaşam

28. Hareketsiz Yaşam
Haftada 150 dk düzenli egzersiz ile;
- İskemik kalp hastalığı riski %30
- Diyabet riski %27 azalmaktadır

29. Hareketsiz Yaşam
Türkiye’de;
“Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım (2004)”
çalışması sonuçlarına göre (N:15.468) ;
Bireylerin sadece %3,5’i düzenli (haftada en az 3 gün,
30 dakika orta şiddette) fiziksel aktivite yapmaktadır.

30. Hareketsiz Yaşam ve Obezitenin
Önlenmesi- Türkiye
• Çocuklara aile, öğretmen ve halk sağlığı hemşiresi
tarafından doğru ve dengeli beslenme eğitimlerinin
verilmesi
• Yazılı ve görsel yayın organlarındaki reklamların yanlış
yönlendirmeye izin vermemesi (örneğin fastfood
alışkanlığının özendirilmesi gibi)
• Toplu yemek yapan şirketlerin menü ve içerikleri kalp
damar sağlığına uygunlukları açısından değerlendirildikten
sonra faaliyet göstermelerine izin verilmesi
• Şirket ve firmaların toplu egzersiz programları
oluşturmalarının desteklenmesi
• Bu amaçla öncelikle birinci basamakta görev alan sağlık
personeline görev düşmektedir
TKD Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Raporu

31. 4- Hipertansiyon

32. Hipertansiyon
• Kalp krizi, inme, kalp yetersizliği, böbrek yetmezliği,
periferik vasküler hastalık ve körlük için majör risk
faktörüdür
• Dünya genelinde yüksek kan basıncı toplam ölümlerin
%13’ünden sorumludur

35. • Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması sonuçlarına
göre, erişkin nüfusta;
• Yaklaşık 15 milyon hipertansif birey mevcut olup,
bunların yalnız %40’ının kan basıncı yüksekliğinin
farkında olduğu
• Aynı grubun sadece %31’inin antihipertansif tedavi
aldığı bilinmektedir.

36. Hipertansiyonun
Önlenmesi
• Kilo kontrolü, fiziksel aktivitenin artırılması
• Alkol alımının azaltılması
• Tuz kısıtlaması ve meyve-sebze ile düşük yağlı süt
ürünlerinin tüketilmesi
Tüm hipertansif hastalara ve yüksek normal KB’ li
bireylere önerilir ( Sınıf I, Düzey B).

37. Hipertansiyonun Önlenmesi
1. Toplumsal Uygulama
• Uygulamalara yaşamın erken dönemlerinden itibaren
başlanması
• Aile ve okul eğitimleri ( okul sağlığı hemşiresi)
• Sağlık Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı, Spor Bakanlığı, Tarım
Bakanlığı, Diyanet İşleri ve Belediyeler gibi devlet
kuruluşları ve tüm görsel ve yazılı medyaya
• Gıdaların üzerinde içerdiği kalori ve tuz miktarının
yazılması
• Ekmek, hazır gıdalar ve topluca yemek yenilen
yerlerde (lokanta, kafetarya, yemekhane vb)
hazırlanan yemeklerdeki tuz miktarının azaltılması

38. Hipertansiyonun
Önlenmesi
• Kişilerin egzersiz yapması teşvik edilmesi, egzersiz için
kolay ulaşılabilecek alanlar (yürüyüş ve koşu yolları
gibi) yaratılması
• Sigara kullanımının bırakılması için önlemler alınması
ve uygulanması
2- Bireysel Uygulama:
• Sağlıklı yaşam tarzının benimsenmesi
• Bu basamakta temel görev sağlık personelinindir

39. 5- Alkol

41. KVH önlenmesi için;
• Ilımlı miktarda alımı önerilmelidir
Kadınlarda günde en fazla bir kadeh (10 g alkol),
Erkeklerde iki kadeh (20 g alkol)

42. • Ilımlı miktarda tüketim aşılırsa;
- Kardiyovasküler risklerde artış
- Kan basıncı kontrolününde zorluk
- Sigara ile sinerjik etki
- Şişmanlık

43. 6- DİYABET

45. • Birleşmiş Milletler, 20 Aralık 2006 günü genel kurulunda
kabul ettiği bir kararla (RES/61/225), tarihinde ilk kez
bulaşıcı olmayan bir hastalığı, diyabeti, küresel bir
tehdit olarak kabul etmiş ve tüm ülkelerin sağlık
otoritelerine diyabetle mücadele çağrısı yapmıştır

47. Diyabette KVH’ nın önlenmesi için;
• Hedef HbA1c düzeyi <%7.0 olması
• Statinlerin kullanımı
• Hipoglisemi ve aşırı kilo alımının önlenmesi
• KB hedefinin <140/80 mmHg olması

48. Diyabet Önlenmesi
T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel
Müdürlüğü- EYLEM PLANI (2011-2014)
• Diyabetin önlenmesi, hastalarda diyabet bakım
kalitesinin yükseltilmesi, komplikasyon oranlarının ve
diyabete bağlı ölümlerin azaltılması
http://www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-71375/h/turkiye-diyabet-onleme-ve-kontrol-
programi.pdf

49. 7- Hiperlipidemi

53. Hiperlipidemi Önleme
• Yaşam tarzı değişiklikleri
• Kontrol altına alınamaz ise ilaç tedavisi

54. 8- Sosyal Etkenler
• Yoksulluk, eğitim eksikliği ve plansız kentleşmenin
KVH üzerinde olumsuz etkisi vardır
• Kaynakların (güç, para..) eşit dağılmaması KVH risk
faktörlerini artırmaktadır
• Sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını seçmek sosyal
yaşam içindeki kişiye bağlıdır

55. 9- Uterus, Çocukluk ve Gençlikte Risk
Faktörlerine Maruziyet
• Hamilelikte dengeli beslenme
• Düşük doğum ağırlığı (KVH ve Diyabet gelişimi ile
ilişkili)
• Çocuklukta beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıkları
• Sigaraya pasif maruziyet

56. TÜRKİYE HASTALIK YÜKÜ
ÇALIŞMASI 2004
RİSK FAKTÖRLERİ ÖNLENEBİLİR ÖLÜM ORANLARI
Hipertansiyon %25,2
Beden Kitle İndeksi ( BKİ) %13,3
Tütün kullanımı %12,7
Hiperlipidemi %11,4
Fiziksel aktivite %10,5
Sebze meyve tüketimi %9
Ilımlı alkol %4,3

58. Korunmada Hemşirenin Rolleri
• Primer korunma;
KAH’da birincil korunmanın sağlanması daha kötüdür.
Nedeni;
- Risk hesaplayıcılarının çoğunun kısa dönem (5-10 yıl)
riske odaklanması ( risk yaşlı bireylerde ↑, genç
bireylerde ↓)
- Risk altında olan kişileri tahmin etmedeki zorluklar

59. Korunmada Hemşirenin
Rolleri
Sekonder korunma;
Joanna Briggs Enstitüsü tarafından (2010 “Erişkinlerde
Kalple İlgili Risk Faktörlerini Azaltmaya Yönelik Hemşire
Liderliğinde Girişimler” adlı sonuçlarına göre ( 22 RK
Çalışma);
• KB ve kolesterol düzeyinde düşme,
• Beslenme değişikliği ve fiziksel aktivitede artış,
• Diyet değişikliği ve kolesterol düzeyleri üzerine uzun
dönemde yararlar (A düzeyi kanıt)

60. İkincil korunma alanında hemşire olgu yönetimi modelleri,
alışılagelmiş bakıma göre;
• Risk faktörlerinde, egzersiz toleransında, kan şekeri
kontrolünde, uygun ilaç kullanımında belirgin iyileşme,
• Kardiyak olaylarda ve mortalitede düşüş, koroner
aterosklerozda gerileme,
• Hastaların sağlık algısında düzelme sağlamıştır

62. Sekiz ülkede yürütülen KVH olan ve KVH icin
yüksek risk taşıyan hastaların alındığı
çalışmada (EUROACTION);
• Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri,
• Yaşam tarzında iyileşme (beslenme ve fiziksel aktivite)
• Hastalarda ve eşlerinde kan basıncı gibi risk
faktörlerinin daha etkili kontrolu sağlanmıştır.

64. Çalışma sonuçlarına göre;
• Öğrenciler KVH risk faktörleri hakkında bilgi sahibi
oldukları
• Ancak belirgin bir bilgi boşluğu olduğu
• Öğrencilerin risk faktörleri açısından genellikle sağlıklı
olduğu (BKİ, bel çevresi…)
• Uygulamada sağlığı geliştirme davranışlarının
arttırılabileceği sonuçları çıkmıştır.

65. CCNAP: Council on Cardiovascular Nursing and Allied
Professions
ve
AHA: The American Heart Association
Hemşirelere KVH’dan korunmada daha aktif faaliyet
göstermeleri konusunda çağrı yapmıştır