Prezenetim mbi rrjetat kompjuterike

1. 1
CCOOMMPPUUTTEERR
NNEETTWWOORRKKSS
CCoommppuutteerr NNeettwwoorrkkss,, FFoouurrtthh EEddiittiioonn
AAnnddrreeww SS.. TTaanneennbbaauumm

2. 2
Modeli referues OSI
 Modeli referues OSI është modeli kryesor për
komunikimet e rrjetave.
 Shtatë nivelet e modelit referues OSI janë:
• • Niveli 7: Niveli i aplikimit (Aplication layer)
• • Niveli 6: Niveli i prezentimit (Presentation layer)
• • Niveli 5: Niveli i sesionit (Session layer)
• • Niveli 4: Niveli i transportit (Transport layer)
• • Niveli 3: Niveli i rrjetës (Network layer)
• • Niveli 2: Niveli i lidhjes se shënimeve (Data link layer)
• • Niveli 1: Niveli fizik (Physical layer)

3. 3
Open System IInntteerrccoonnnneeccttiioonn ((OOSSII))

4. 4
Protokoli TCP/IP
Modeli TCP/IP ka katër nivele:
o nivelin e aplikimit,
o nivelin e transportit,
o nivelin e Internetit dhe
o nivelin e qasjes në rrjetë.
Modeli TCP/IP

5. Grafi i protokolit TCP/IP
 FTP - File Transfer Protocol
 - HTTP - Hypertext Transfer Protocol
 - SMTP - Simple Mail Transfer protocol
 - DNS - Domain Name System
 - TFTP - Trivial File Transfer Protocol
 Niveli i transportit përfshin dy
protokole: protokolin për kontrollë
të transmisionit (transmission control
protocol (TCP)) dhe protokolin e
datagramit të përdoruesit (user
datagram protocol (UDP)
5

6. Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP
Nëse krahasojmë modelin OSI dhe modelin TCP/IP, vërejmë se ata
6
kanë ngjashmëri dhe dallime.

7.  Ngjashmëritë:
 - Që te dy posedojnë nivele
 - Që të dy posedojnë nivele të aplikimit ndonëse ato kryejnë
shërbime të ndryshme
 - Që të dy posedojnë nivele transporti dhe nivele të rrjetës
 Dallimet:
 - TCP/IP kombinon nivelin e sesionit dhe të prezentimit në
nivelin e aplikimit
 - TCP/IP duket më i thjeshtë sepse ka më pak nivele por në fakt
është më i komplikuar.
7

8. 8
Mediumet transmetuese
Operojnë në nivelin e parë dhe mund të jenë:
 Kabllovik dhe
 Nëpërmjet valëve elektromagnetike

9. 9
Llojet e kabllove
 UTP (Unshielded Twisted Pair)
 STP (Shielded Twisted Pair),
 kabllot koaksial dhe
 kabllot me fije optike (fiber-optic).

10. 10
Kablli STP (Shielded Twisted Pair)
 Është kabëll i përbërë prej 8 telave të cilët
dallohen në mes veti për nga ngjyra e
mbështjellësit të vet.

11.  Prej 8 telave sa gjinden brenda këtij kablli, janë të çiftëzuar në 4 grupe
nga 2 tela.
 Specifikë e këtij kablli është se përbëhet prej 4 telave me 4 ngjyra të
ndryshme, që janë pothuajse standarde e ato janë ngjyra :
11
 e portokallët,
 e gjelbërt,
 e kaltërt dhe
 kafe
 përderisa telat të cilët çiftëzohen me këta 4 telat "primarë",
mbështjellësit e tyre i kanë ngjyrat :
 gjysëm portokallët,
 gjysëm gjelbërt,
 gjysëm kaltërt dhe
 gjysëm kafe përkatësisht.
 Çdo çift i telave është i mbështjellur me foli metalike. Të katër çiftet e
telave janë përsëri të mbështjellur me një folie metalike të përbashkët.
 Kablli STP zvogëlon zhurmën elektrike, interferencat elektromagnetike
dhe interferencat radiofonike
 Gjatësia maksimale e transmetimit të paketave të shenimeve me anën e
këtij mediumi është 100 metra, ndërsa gjerësia e brezit të
transmetimit është 10 - 100 Mbps

12. 12
Kablli UTP (Unshielded Twisted Pair)
 Kablli UTP është i ngjashëm me kabllin STP me disa dallime të vogla,
pasi që ky lloj mediumi është më i lehtë për t'u terminuar (instaluar)
pasi që ne këtë kabëll ekziston vetëm një mbulesë dhe atë në pjesën e
jashtme të 4 çifteve të telave (shih fîgurën).
 Edhe ky kabëll ka gjatësinë e transmetimit deri ne 100 metra ndërsa
brezin e transmetimit 10-100Mbps.

13. 13
Category 3 - 16MHz Category 5 – 100MHz

14. 14
Konektorët
 Konektori i cili duhet terminuar në të dy këto
mediume quhet konektori RJ-45.
 Duhet pasur kujdes gjatë terminimit sepse nëse e
thejmë kabllon nën kënd më të madh se 90 shkallë,
mund që të dëmtohet.

15. 15
Kablli koaksial
 Për dallim nga mediumet që u përmendën më lart, kablli
koaksial përbëhet prej një përçuesi të bakrit në mes, i cili
është në formë të një cilindri të hollë dhe i cili pastaj
është i mbuluar me një izolues plastik, e më pas përbëhet
prej mbështjellësit të gërshetuar të bakrit i cili përdoret
si përçuesi i dytë brenda këtij mediumi.
 Të gjitha këto janë të izoluara me mbështjellësin e
jashtëm.

16.  Për ndërtim të rrjetave kompjuterike lokale, nuk
është më i përdorshëm se sa kablli UTP, pasi që
kartelat e rrjetës me të cilat lidhet ky kabëll nuk
kanë shpejtësi të transmetimit të paketave më të
madhe se 10 Mbps.
 përparësi e këtij mediumi është se gjatësia e këtij
kablli mund të shkojë deri në 500 metra, gjë që e bën
të përdorshëm kur kemi të bëjmë me lidhje të nyjeve
që janë në distança më të mëdha.
 Ka rezistencë 50-ohm në transmetimet digjitale;
 Ka rezistencë 75-ohm në transmetimet analoge dhe
TV transmetimet;
 Bandwidth – 1GHz
 Konektori i cili duhet terminuar në këtë medium quhet
konektori BNC
16

17. 17
Kablli me fije optike
Mediumi më i përsosur është pa dyshim kablli fiber-optik.
 Karakteristikë e tij është se në vend të përçuesve të bakrit,
përbëhet prej përçuesve të qelqit të cilin e bën shumë më
efikas si në shpejtësi të transmetimit të paketave ashtu edhe
në mundësinë e transmetimit të paketave në distança shumë
më të mëdha se sa mediumet tjera.
 Bandwidth – 50 000GB(50TB);
 Shpejtësia e transmetimit të sinjalit është 10 Gbps

18.  Gjatësia e transmetimit shkon deri në 2000 metra tek
kabllot e tipit multimode dhe deri në 3000 metra tek
kabllot e tipit single mode.
 Është i preferueshëm që të përdoret kur kemi të bëjmë
lidhjen e nyjeve në distança të mëdha, ndërsa bën që të
përdoret edhe për lidhje të nyjeve në distança të vogla
megjithëse cmimin e ka shumë më të shtrenjtë se sa
mediumet tjera. Gjatë terminimit të këtij kablli duhet pasur
kujdes sepse është shumë i ndieshëm dhe se një thyerje e
këtij kablli nën një kënd më të madh se sa duhet, mund ta
bëjë jofunksional.
18

19. 19
Valet elektromagnetike
Sinjalet radiofonike (wireless Signals) janë valë
elektromagnetike.
 Edhe valet elektromagnetike konsiderohen një lloj mediumi i cili
bën të mundur transmetimin e të dhënave nëpërmjet vakuumit të
hapësirës së jashtme dhe ajrit.
 Meqë, për këtë lloj mediumi nuk nevojitet mediumi fïzik, atë e
bën shumë të përshtatshëm dhe të gjithanshëm në komunikim në
distanca të mëdha.
 Shpejtësia e transmetimit në këto lloj mediume krahasohet me
shpejtësinë e dritës, përderisa
 gjerësia e brezit të transmetimit të të dhënave mund të jetë më
e madhe se sa te mediumet tjera.
 Ekzistojnë lloje të ndryshme të valëve të tilla të cilat dallohen
në mes veti në bazë të frekuencës që posedojnë.
 valet me frekuencë më të ulta, kanë gjatësi më të madhe të
transmetimit, valët me frekuencë më të lartë, kanë gjatësi më të
vogël të transmetimit.

20. 20
Specifikimi i kabllit dhe terminimet
Organizata Ndërkombëtare për Standardizim (ISO) ka caktuar disa standarde,
Standardet për mediume të rrjetave janë zhvilluar dhe përcaktuar nga disa grupe, të
cilat janë:
 IEEE - Institute of Electrical and Electronics Engineers
 UL - Underwriters Laboratories
 EIA - Electronic Industries Alliance
 TIA - Telecommunications Industry Association

21.  Dy organizatat e fundit më vonë kanë caktuar listën e
standardeve të cilat njihen si standardet TIA/EIA.
 Instituti IEEE ka caktuar kërkesat për kabllim në
specifikacionet 802.3 dhe 802.5 për sistemet Ethernet dhe
Token Ring.
 Standardet për sistemin FDDI janë caktuar nga ANSI dhe
ISO/IEC.
 Organizatat e lartpërmendura gjithashtu kanë caktuar
specifikacionet e kabllimit të cilat kanë të bëjnë kryesisht me
standardet e sigurisë, si dhe kanë paraparë se mediumet STP
dhe UTP munden me qenë shumë të përshtatshme për ndërtimin
e rrjetave lokale kompjuterike.
 Nga të gjitha organizatat e përmendura më lart, TIA/EIA ka
pasur ndikimin më të madh në përcaktimin e standardeve për
mediumet e rrjetave.
 Standardet TIA/EIA-568-A dhe TIA/EIA-569-A, kanë qenë
dhe janë më të përshtatshmet për krijimin e një hapesire të
madhe për prodhime të ndryshme nga prodhues të ndryshëm
 Standardet TIA/EIA ndahen në 5 kategori dhe atë CAT 1, CAT
2, CAT 3, CAT 4 dhe CAT 5, ndër të cilat kategoria e peste
(CAT 5) përdoret më se shumti.
21

22. Terminimi (lidhja) hap pas hapi të një kablli UTP
sipas kategorisë CAT 5, sipas standardeve të
përcaktuara nga TIA/EIA.
Rradhitja e ngjyrave sipas Cat B, është si më poshtë
(duke i përdorur disa shkurtesa për ngjyrat)
Rradhitja e ngjyrave sipas Cat B ose T568B
 1 2 3 4 5 6 7 8
 GjP P GjG K GjK G GjKf Kf
 P - Portokall
 GjP - Gjysëmportokall
 K - Kaltërt
 GjK - Gjysëmkaltërt
 G - Gjelbërt
 GjG - Gjysëmgjelbërt
 Kf - Kaft
 GjKf - Gjysëmkafe
22

23.  Numrat që figurojnë mbi shkurtesa të ngjyrave vetëm
se tregojnë se cila ngjyrë duhet të radhitet nga ana e
majtë duke shkuar nga ana e djathtë.
23
 Pas organizimit (vendosjes se telave) të tillë, që të
gjithë vendosen në konektorin RJ-45, ashtu që
këmbëza e konektorit vendoset në pozitë të poshtë.
 Ne të njëjtën mënyrë veprohet edhe në anën tjetër
të kabllit dhe vetëm atëherë mund të themi se kemi
terminuar (instaluar) një kabllo UTP sipas Cat B.
 Sa i përket kabllit crossover, terminimi i tij kryhet në
atë mënyrë që në njërën anë të kabllit, radhitjen e
telave e bëjmë sipas kategorisë B, ndërsa në anën
tjetër sipas kategorisë A.

24.  Ndër teknologjitë më të përhapura të LAN-it janë: Ethernet, Token
Ring dhe FDDI, përderisa ne do të përqëdrohemi në teknologjinë
Ethernet 10 BASE-T.
 Teknologjia Ethernet 10BASE-T kryesisht bazohet në kornizat e
mediumeve të telave të çiftëzuar të dredhur. Për teknologjinë e tillë
fokusohemi në komponentet pasive siç janë kabllot, konektorët, prizat,
modulet dhe koleksionet e moduleve (patch panels), dhe në komponentet
active siç janë repiterët (përsëritësit), hub-ët dhe transmetuesit
 (transceivers) apo koduesit e sinjaleve.
24

25. 25