3. Bazat e Informatikës
Hyrje
Minikomputer është një term relativ. Këto makina janë zhvilluar në vitin 1960, dhe përdoret deri
në vitin 1980, në atë pikë ata u zëvendësuan nga kompjuterët personal. Minikompjuterat ishin
alternativa kompakte të mëdha,ne madhesi te dhomes . Kushtonin diku në afërsi të $ 20.000
Minikompjuteri kishte një sasi të kufizuar funksionalitetit, dhe janë përdorur për tre qëllime
kryesore: kontrollin e procesit, menaxhimin e të dhënave, dhe të komunikimit.
1.Minikompjuterët
Një Minikompjuter, ose i ashtuquajturi mini, është një klasë e vogël e kompjuterëve e zhvilluar
në mesin e viteve të 1960 dhe është shitur më shumë sesa kompjuterët e mëdhenjë dhe ata të
mesëm të ofruar nga IBM dhe ka qenë konkurrent i drejtëpërdrejtë i tij. Në një studim të vitit
1970, ‟‟New York Times‟‟ e sygjeroi një përkufizim konsensual për minikompjuterin duke e
quajtur atë :
Makina e cila kushton më pak se 25.000 dollarë amerikanë, me paisje hyrëse-dalëse të tilla si
teleprinteri, me kapacitet më të lartë të memories e cila është e aftë për drejtimin e programeve
në ndonjerën nga gjuhët e larta programuse, të tilla si „‟Forfran‟‟ ose „‟Basic‟‟. Kjo klasë e
kompjuterëve u formua si grup i veqantë me arkitekturë hardverike dhe sistem operativ te vetin.
Minit janë krijuar për kontrollë, instrumentim,nderveprim njërzor dhe kalim të komonikimit për
dallim prej llogaritjes dhe mbajtjes së shenimeve. Shumë prej tyre janë shitur në menyrë të
terthortë për prodhuesit e paisjeve origjinale si aplikacion për përdorim final. Gjatë dy dekave të
zhvillimit të minikompjuterëve (1965-1985) pothuajse 100 kompani e kanë prodhuar atë, por
vetëm gjysma e tyre kanë mbijetuar.
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 3
4. Bazat e Informatikës
Fig.1 Minikompjuteri i viteve 1960
Kur u shfaqën procesorët me një qip te vetëm, duke filluar prej‟‟ intelit 4004‟‟ per vitin 1971 ,
termi „‟‟Minikompjuter‟‟ nënkuptonte një makinë e cila qëndronte në mesin e rangut të spektrit
kompjuterik, ne mesin kompjuterëve „‟Mainframë‟‟ dhe „‟Mikrokompjuterëve‟‟. Termi
„‟Minikompjuter‟‟ perdoret shumë pak ne ditet e sotit, termi bashkohorë për këtë klasë të
kompjutereve është „‟Kompjuter i rangut mesatar‟‟
2.Hardveri
Për shkak të gjurmëve të vogla të kompjuterëve. Të gjithë ne një (All in one Compjuter) hardveri
special është i nevojshëm. Për ofertat komerciale, hardveri është zakonisht derivat i hardverit te
laptopëve.
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 4
5. Bazat e Informatikës
Fig.2 Minikompjuteri i vjetër All in one
Formati i zgjedhur për minikompjuterë është mini-ITX me pllakë amë të madhësisë 7X7 (inch).
Pllaka amë mund te blihet me nje processor të ngjitur mbi të sikurse ato të bazuara në ‟‟Intel
Atom‟‟ ose „‟VIA Nano‟‟ ose mund të blihen pllaka amë që pranojnë procesorë të rregullt nga
Inteli dhe AMD. Pavarësisht prej zgjedhjes hardverike që behet në ndonjë rast ta ndërtosh një
minikompjuter nuk është ndonjë dallim prej ndertimit të kompjuterëve normal.
3.Upgrejdimi (Upgradebility)
Opcioni për upgrejdim të minikompjuterit zakonisht janë të limituara në shtimin e RAM
memories, në disa raste ndryshimin e procesorit. Upgrejdimi i video kartelës zakonisht nuk është
i mundur nese ky komponent është i intergruar në pllakën amë. Minikompjuteret që ndertohën
sipas deshire (jo te gatshëm) zakonisht janë të limituar nga zgjidhja e madhësis së kutisë
(shtepizës) dhe numri i portave të mundshme zgjeruese në pllakën amë.
4.Perdorimi (Use)
Për shkak të kufizimeve hardverike, minikompjuterët nuk janë makinat me të mira për lojra.
Megjiatë për shkak se janë të vegjël për nga madhësia, ata janë ideal për zyra që janë të vogla
,nderkohë që estetika e disa ofruseve komercial lejon që ata të përdoren në një dhomë gjumi. Një
tjetër përdorim i minikompjuterëve është në shtepitë teatrave, prej minikompjuterëve mund të
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 5
6. Bazat e Informatikës
jenë për nga madhësia sa një ngasës DVD, edhe nganjeherë edhe më i vogël, duke siguruar
funksione shtesë përveq ngasjes së DVD-ve. Ata u bënë lexues të q‟farëdo lloji të videove dhe
audio formateve të mundshme, lojrave nga internet madje edhe inqizuse të TV-së.
5.Komponentët e Minikompjuterve ( Components of a Minicomputer)
Disa lloje të kompjuterëve që e përbejnë arkitekturën kompjuterike janë: Minikompjuterët e rangut të mesëm që
ndodhen në mes të mainframe kompjuterëve dhe mikrokompjuterëve si për nga termat e fuqisë poashtu edhe nga
të madhësis. Të zhvilluar në fillim të viteve 1960-ta,minikompjuterët janë përdorur në një varitet të aplikime të
sotshme. Aktualisht të referuar si server. Pllaka amë, Njesia Qendrore Proceserike (CPU) dhe memoria e
dizajnuar për minikompjuterëve janë të ndryshme prej mikrokompjuterëve,ose kompjuterëve personal.
5.1.Pllaka amë (Motherboard)
Pllaka amë e minikompjuterit përmban qarqet kryesore dhe konkretë për nderlidhje të komponentëve ne të.
Memoria me qasje të lire (RAM), Njesia qendrore procesorike (CPU), konektorët për mi dhe tastierë, monitori,
printer memoria e jashtme dhe paisjet e tjera periferiale ngjiten në pllakën amë. Pllaka amë nganjëher quhet edhe
vet „‟Kompjuteri‟‟ duke marrë parasysh detyrat që i kryen. Ajo e bartë informacionin ndërmjet secilës
komponentët të kompjuterit. Ne realitet, pllaka amë të minikompjuterëve mund të pranojnë me shumë memorie
sesa një desktop standard. Përveq kësaj, disa pllaka amë kanë me shumë se një vend për vendosje të procesorit.
Fig.3. Pllaka amë
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 6
7. Bazat e Informatikës
5.2.Njesia Qendrore Procesorike (CPU)
Eshtë truri i kompjuterit .Procesori kryen detyra të perpunimit. Procesorët janë të ndertuar prej procesorëve një
berthamorë dhe shumica e minikompjuterëve perdorin procesorë dual-core (procesorë dy berthamorë) ose quadcore (porcesorë katër berthamorë). Procesori përbehet nga njesia e kontrollit dhe njesia aritmetike / logjike,
procesorët i egzekutojnët instruksionet në programet kompjuterike. Njesia aritmetike / logjike i kryen operacionet
aritmetike dhe logjike. Njesia e kontrollit është sikurse një regjisorë i filmit, ajo i siguron urdhërat dhe udhëzimet
pasi të
komunikojë me njesinë aritmetike / logjike dhe
memoorien e kompjuterit.
Fig.4. Procesori një berthamor, dy bërthamor dhe i7
5.3.Memoria (Memory)
Memoria e kompjuterit mund të krahasohët me memorien e njeriut. Kompjuterët kanë terma të shkurtë dhe terma
të gjatë të memories. RAM te minikompjuterët sherben si term i shkurtë i memories. Memoria është pergjegjese
për ruajtjen e informatave gjatë ngasjes së : Aplikacioneve, aktiviteteve startuese dhe te dhënave. RAM është
memorie e paqendrushme. Memoriet e paqendrushme kërkojnë furnizim të energjisë për ruajtje te
informacioneve. Kur ju e ndalni minikompjuterin informacioni ne RAM memorie humbet. Termi i gjatë i
memories vjen nga “Ngasësit e Disqeve” ose hardisku.
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 7
8. Bazat e Informatikës
Fig.5. RAM Memoria
Ngasësit e disqeve janë të konstruktuar bazuar ne teknologjinë magnetike të ruajtjes. Koka levizë përgjatë pajisjes
per te lexuar informacionet, per ruajtje dhe rikthim te tyre. Minikompjuterët mund te kenë disa ngasës te disqeve
varësisht sesi ata përdoren.
Fig.6. Hard Disku
6.Tipet e Minikompjuterëve
Minikompjuterët kanë një fuqi të madhe përpunuese.Në mënyrë tipike,minikompjuterët posedojnë fuqi të
mjaftushëm për të kompletuar detyrat themelore duke përdorur një processor të vetëm.Duke iu lavdëruar lehtësis
së tyre d.m.th ata janë aq të vegjël dhe të lehtë sa që ata mundë të bartën fare lehtë neper shtepi ,punë ,shkolla,zyre
etj.Ata kushtojn me pak se se kompjuterët standard desktop ose kompjuterët laptop ,por e metë e tyre është se
kanë shumë karakteristika dhe janë të aftë vetëm per një numer të caktuar të detyrave.
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 8
9. Bazat e Informatikës
6.1.Netbook
Janë miniature e laptopëve që e kombinojnë transportueshmërinë,përballueshmërinë dhe funksionin.Ata peshojnë
diku rreth 2-3 kg,dhe posedojnë ekrane të madhësis 9 inq apo 10 inq.Shumica e Netbook-ëve në SHBA
kushtojnë ndër 500 $ , ky qmim vie kyresisht për shkak të fuqisë së kufizuar operuese.
Fig.7. Kompjuteri Netbook
Shumica e Netbook-ëve punojnë me programe me të vjetra apo më mire të themi më pak të përdorura,të tilla si
WINDOWS XP EDITON ose Linux dhe ata nuk e kanë fuqinë e nevojshme për të punuar me sistemet
operative të
reja.Sikurse edhe laptopët tradicional,Netbook-ët
përmbajn një processor të Intelit Wi-fi
(wireless),internet,porte te USB dhe një kamerë të ndërtuar (intergruar) në të.Por ata nuk përmbajnë nsonjë ngasës
optic për të manipuluar me CD apo DVD.Ata gjithashtu për mbajnë në vete edhe Bluetooth.Pavarësisht nga të
metat e tyre Netbookët kryejnë detyrat themelore të kërkuara nga përdoruesit e kompjuterit duke përshirë
përpunim të tekstit dhe shfletim të internetit.
6.2. Pajisje Dore (Heandheld Devices)
Gjithashtu i njohur si asistentet personal digjital,këta minikompjuterë janë mjaft të vegjël dhe të pershtatshëm për
dorën e shfrytëzuesit ose për xhepin e tij.Përbehen nga një procesorë i brendshëm një ngasës i diskut,dhe nje ekran
me prekje (touch screan),PDA-të perdorën për të aranzhuar takime,detyra,adresa dhe shenime te lehta.Ata
gjithashtu mund të kounikojnë me kompjuterë të tjerë,duke përfshirë Desktop,me kabllo apo wireless.Edhe pse
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 9
10. Bazat e Informatikës
nuk përfshijnë tastier funksionale,PDA-të vijnë shpesh me një paisje të quajtur „‟Penlike‟‟ (majë shkruse),për
përdoruesit të cilët nuk duan ta përdorin ekranin touch (me prekje).
Fig.8. Pajisjet e dorës(HandHeld Devices)
6.3.Tablet
Një tablet u lejon përdorueseve për të llogaritur (punuar) pa shtuar një tastier apo mi.Kompjuterët tablet janë të
ngjashëm me PDA-të në atë se perodrim teknikën e ekranit me prekje (touch screen),mirpo tabletët janë për nga
madhësia me të mëdhenjë dhe kanë më shumë fuqi operuse dhe të ruajtjes.Në vitin 2010,Apple lansoi iPad e
shumë pritur,një kompjuterë tablet që kryen qdo detyrë,duke filluar nga leximi I një reviste online etj.Kompanitë e
tjera,të tilla si HP dhe Toshiba,gjithashtu shesim kompjuterë Tabelar.
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 10
11. Bazat e Informatikës
Fig.9. Kompjuteri Tablet
7.Perdorimi i Minikompjuterëve
Minikompjuterët më së shumti janë perdorur në sektrorët e prodhimit për kontrollimin të proceseve .Një
minikompjuter i përdorur për kontrollim të proceseve i ka pasur dy funksione primare.Funksioni i pare i
minikompjuterit në kontrollimin të proceseve ka qenë përvetësimi i informative.Funksioni i dytë ka qenë rikthimi i
kontrollit,ose kontrollimi i procesit.Një shembull praktik është në prodhimin e bimëve.Minikompjuteri i monitoron
proceset prodhuese.Ne qoftë se një element i procesit ngadalësohet,ndalet ose përshpejtohet,kompjuteri na
parlajmron me mesazhin „‟Data Acquisition‟‟(përvetësimi i të dhënave) dhe i merr veprimet e nevojshme për
rikthim (feedback) të sisitemit.
7.1.Menaxhimi të të dhënave (Data Management)
Minikompjuterët e përdorur për ruajtje të të dhenave mund të punësohen për ruajtje të të dhenave,sikurse në
kontrollim të proceseve ,gjenerim të të dhënave,ose me thjeshtë si një system për ruatje të informacioneve.Një
shemull i thjesht i minikompjuterit i perdorur për menaxhim të të dhenave mund të gjendet në rastin e kompjuterit
PDP-8 të blerë nga spitali „‟Wesson Memonul‟‟ i Springfreld-it në vitet e 70-ta.Kompjuteri ka qenë i përdorur
për dy gjëra për të gjeneruar dhe për të ruajtur planet e tretmaneve të rrezatimit tek pacientët,dhe një sistem i
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 11
12. Bazat e Informatikës
regjistrit të tumorit,perms të të cilit spitali e krjoji një bazë të të dhënave për të gjithë pacientët me tumor dhe
informata përkatëse.
7.2.Komunikimi (Comunications)
Minikompjuterët mund të perdorën edhe si vegël komunikuese në sistemet e mëdha.Për nga instanca,në qoftë se
një operacion është perdorur nga një minikompjuter dhe një kompjuter më i madh,kompjuter qendror ose
procesorë,nje minikompjuter mund te perdoret edhe si portal per komunikime ndermjet elementeve njërzore dhe
procesorit qendror të sisitemit.Operacionet e tilla si kontrolla e gabimeve,vrojtimi,buferimi ne linjë mund të
drejtohen permes nje minikompjuterit.Me pastaj nje person mund ta kontrolloj këtë informacion në ekranin e
minikompjuterit tjeterë.
8.Përfundimi
Minikompjuterët erdhen tek ne ne vitet 1960 me pëdorimin e tranzistorit dhe memories bërthamore,sot mendohet
se ky term është i vjetëruar mirpo ky term në të kaluarën është përdorur për të bërë dallimin në madhësi ndermjet
mikrokompjuterit dhe kompjuterëve mainframe.
Origjina- kompjuteri i pare i sukseshem ka qenë kompjuteri 12-bitësh PDP-8 nga kompania „‟Digital
Equipment‟‟ të mussachusetts.Për dallim nga mainfrajmet që e zënin hapsirë të vogël ne kabinetet e mëdha.dhe
disa nga verzionet e tij mund të vendoseshin edhe në tavolinë.
Minikompjuteri në të kaluarën është përdorur si server, mirpo fuqia e serverëve modern të ditëve të sotit është
dhjetra herë më e madhe, kjo është arsyeja pse ai nuk përdoret më si serverë. Minikompjuteret janë përdorur
dikur si sisteme operative primare për bizneset e vogla apo për një departament të një korporate
të madhe, duke mbështetur rreth 200 klientë. Minikompjuteret modern, zakonisht të referuar si
servera dhe stacione e punuese, janë në gjendje për të mbështetur qindra klientë.
Kur flitet per minikompjuterët modern atëherë mendohet për laptopët e ndryshëm, Pc Tabelar, pajisjet e dorës,
Netbook-ët etj.
Referenacat
www.wikipedia.com
Universiteti “Haxhi Zeka”
Faqe 12
