Эрсдэлийн дүн шинжилгээ хийх ерөнхий зарчмууд

1. СЭДЭВ 11. МАЛ, АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ
ЭРСДЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, БЭЛЭН БАЙДЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
(Аж ахуйн нэгж, аймаг, сумын түвшинд халдварт өвчний эрсдэлийн дүн
шинжилгээ хийх арга зүй)

2. СЭДВИЙН АГУУЛГА
• Эрсдэлийн тухай ойлголт, мөн чанар
• Эрсдэлийн үндсэн зураг
• Тодорхойгүй байдал ба эрсдэлийн нөхцөл
• Эрсдэлийн эх үүсвэр
• Эрсдэлийн хүчин зүйлүүд
• Эрсдэлийг удирдах аргууд
• Эрсдэлийн задлан шинжилгээ ба үнэлгээ
• Онцгой нөхцөл байдлын талаарх ойлголт, бэлэн байдлын төлөвлөгөө

3. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭРСДЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
Мал, амьтны халдварт өвчний эрсдэлийг үнэлэх зааврыг
ДАЭМБ-аас Хуурай газрын амьтадын эрүүл мэндийн
кодод тодорхойлж өгсөн байдаг.
/SECTION 2. RISK ANALYSIS /TERRESTRIAL ANIMAL HEALTH CODE/WORLD
ORGANISATION FOR ANIMAL HEALTH/VOLUME I

4. Заналхийлж буй аюулын мөн чанарыг үнэлэх Үүнд:
• Эмгэг төрүүлэгчийн мөн чанар;
• Дамжин халдварлах механизм, зам, тархах арга хэрэгсэл;
• Мал сүрэг, бүтээгдэхүүнд учруулах хор хөнөөл.
Улс оронд өвчин орж ирэх болон улс орны дотор тархах,
хуримтлагдах (жишээлбэл бүс нутгуудад юмуу үйлвэрлэлийн
хүрээнд) магадлалыг эрсдэлийн үнэлгээний аргаар үнэлдэг.
ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭРСДЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ

5. Эрсдэлийн задлан шинжилгээний бүрдэл хэсгүүд:
• Аюулыг тодорхойлох
• Эрсдэлийг үнэлэх: чанарын / тооны
• Эрсдэлийн менежмент
• Эрсдэлийн харилцаа мэдээлэл
ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭРСДЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ

6. ДАЭМБ-ЫН ЭРСДЭЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХАМРАХ ХҮРЭЭ
Шинжлэх ухааны мэдлэг
Аюулыг олж тогтоох Эрсдэлийг үнэлэх Эрсдэлийн
удирдлага
Эрсдэлийн харилцан мэдээлэл

7. Практик ажиллагаа
“Тэг эрсдэл” байхгүй
Хүлээн зөвшөөрөхүйц эрсдэл
Хязгаарлагдмал нөөц: төсөв, хүний нөөц
Эрсдэлд суурилсан менежмент
Хүрч болохуйц зорилт-тэг зогсолт байхгүй
Эрт илрүүлэх-үр дүнтэй тэмцэх
From lection of Nadav Galon

8. Аюул < > эрсдэл
Аюул Эрсдэл
• Буруу ойлголт,
• буруу мэдээлэл,
• буруу шийдвэр
• Хүсээгүй үр дагавар
• Аюул үүсгэгч хүчин ( биологийн,
физикийн, химийн) зүйлс
• Аюулыг олж тогтоож чадахгүй
байх-чадавхи хүрэлцэхгүй
Аюулын хамрах хүрээ / хүн, мал,
амьтан, хүрээлэн буй орчин, нийгэм-
эдийн засаг/
Тохиолдох магадлал (таамаглал)-ыг
гаргаж чадаагүй
+ үр дагаврын нөлөө(далайц)-буруу,
дутуу тооцох
Түүнийг үнэлэх эсвэл удирдан зохицуулахын тулд чи түүнийг олж
тодорхойлох хэрэгтэй

9. • Аюулыг цаг алдалгүй тогтоох нь чухал ач холбогтой.
• Үйл явц- системтэй, хамтын, оюун ухаан дайчлах ажиллагаа. Жнь:
–мал, амьтны импорт
-халдвартай махны импорт
-халдвартай бүс нутгаас хүн, мал, амьтан, тээврийн хэрэгсэл орж ирэх
 Мэдлэгт суурилах
 Баримт нотолгоонд үндэслэх
 цаг үеэ олсон байх
АЮУЛЫГ ОЛЖ ТОДОРХОЙЛОХ
Эрсдэлийг үнэлэх эсвэл удирдан зохицуулахын тулд чи юуны түрүүнд
түүнийг үүсгэж болох аюулыг олж тогтоох хэрэгтэй.

10. • Тодорхой аюултай холбогдсон эрсдэлийг тооцох үйл ажиллагаа.
• Магадлал/таамаглал: нэвтрэн орох (incursion/ introduction):
–мал амьтанд/ хэсэг бүлэг/ сүрэг – Тархах/ түгэх
– Ферм, хот айлд/ сум, дүүрэг/аймаг, бүс нутаг , улс…
Эрсдэлийн үнэлгээ
Эрсдэл…Улсын хэмжээнд
Гаднаас аюул (халдвар) дамжин орж ирж байгаа механизмыг
тодорхойлж чадахгүй байгаа …
Гаднаас аюул (халдвар)дамжуулж байгаа хүчин зүйлсийг
хилийн боомт дээр хянаж чадахгүй байгаа …

11. • Чанарын- тийм/ үгүй
• хагас чанарын- зэрэг, ангилал – жишээ нь: 1-3- сул/ дунд/ өндөр;
•Тоон- загварчлах, олон төрөл; эхний тооцоо - дараах тооцоо;
 био-статистикчид, эпидемиологичид, нийгэм-эдийн засгийн
экспертүүд...
 Эрсдэлийн үнэлгээ эрсдэлийн менежментэд нөлөөлнө.
• Тусгаарлагдсан/шийдвэр гаргагчидаас өөр баг
Эрсдэлийн үнэлгээний төрөл

12. Эрсдэлийн үнэлгээний арга/нэр томъёо
ДАЭМБ ДАЭМБ-ын тодорхойлолт Хүнсний эрх зүйн хороо
Биелэх
Халдварын үүсгэгчийн эх булаг
Мал, амьтан/бүтээгдэхүүн
Аюулыг олж тогтоох
Эрсдэл
д өртөх
Халдварын үүсгэгч-д мэдрэмтгий
мал, амьтны популяци
Аюулын шинж чанарыг
тодорхойлох
Үр
дагавар
Өвчлөл/үхэл/бизнесийн
алдагдал/импортын
алдагдал/өвчнөөр тайван
статусаа алдах
Өртөлчтийн үнэлгээ
Эрсдэлийн шинж чанарыг
тодорхойлох

13. Эрсдэлийн харилцаа мэдээллийн зорилго
Мэдээлэх/боловсрол олгох
 Эрсдэлийг олж харах, ойлгох
• Илтгэл үнэмшил бий болгох / буцаан авч ирэх
 Ил тод байдал
 Өндрөөс харах
• Тохиролцоонд / зөвшилцөлд хүрэх
 Эрсдэлийн менежментийг хөнгөвчилнө
From lection of Nadav Galon

14. ЭРСДЭЛИЙН МЕНЕЖМЕНТ
БОДЛОГЫН БОЛОН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ТОДОРХОЙГҮЙ
БАЙДАЛ
Бодлогы
н
нөлөөлөл
Бодлогын
арга хэмжээ
Эрсдэлийн менежмент
Хууль
Засаглал
Байгаа
нөөц
Нийгмийн үнэт
зүйлсийн олон янз
байдал
Оролцогч
талууд хүлээн
зөвшөөрөх
Шинжлэх ухааны тодорхойгүй
байдал
Шинжлэх ухааны мэдлэг

15. МЭДЛЭГИЙН АЧ ТУС
Үл ялиг тодорхойгүй
байдал
Дунд зэрэг
тодорхойгүй байдал
Гүн гүнзгий
тодорхойгүй байдал
Хүчтэй мэдлэг
Зарим зүйлийг итгэлтэй
тайлбарлаж чадна.
Хомс мэдлэг
Эрсдэлийн
менежмент
Эрсдэлийн
менежер
Нийгэм
Бодлого Аюулууд
Мэдлэг
ШУ Нөөц

16. Lab & Experts - Knowledge involvement
Admission Handling
Diagnosis
technique
Diagnosis
decision
Result
release
finding diagnosis
Clear
Answer
Actions consequences
Sample
Admission
Handling
Diagnosis
technique
Diagnosis
decision
Result
release
Sources of Knowledge:
• Data collection
• Literature review
• Expert opinion From lection of Nadav Galon
Мэдлэгийн эх сурвалж
Мэдээлэл цуглуулах
Ном, сурах бичгийг эргэж сөхөж үзэх
Экспертийн санал
Лаб ба Эксперт – Мэдлэгийн оролцоо

17. From diagnosis to Action
Diagnosis
Technique
Central
Labs
Diagnosis
Decision
Central
Labs
Disease
Expert
opinion
CL +
VS
Action
Decision
VS
Action
Execution
VS
Other Players:
VRI
Vet School
NGO’s …c
Hazard Identification Risk Assessment Risk Management
From lection of Nadav Galon

18. Risk Perception
Different players; consumer, politicians, scientist…
Different point of view
Different risks
Different decisions
From lection of Nadav Galon

19. “We can't solve problems by using the same
kind of thinking we used when we created
them.” (Albert Einstein)
From lection of Nadav Galon
Бид аливаа асуудлыг түүнийг бий болгосон
тэрхүү сэтгэлгээгээр шийдэх боломжгүй.

20. БЭЛЭН БАЙДЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
• Эрсдэлийн үнэлгээний үндсэн дээр таамаглал гаргаж чадсан
бол түүнээс урьдчилан сэргийлэх бэлэн байдлыг хангах
хэрэгтэй.
• Бэлэн байдлыг хангах нь бодлогын асуудал.
• Бодлого нь хууль тогтоомж, үзэл баримтлал, хөтөлбөр,
төлөвлөгөө гэх мэт баримт бичгээр тодорхойлогдно.
• Эрсдэлийн менежментийн төлөвлөө нь Гамшигаас хамгаалах
бэлэн байдлын төлөвлөгөө буюу бодлогын баримт бичиг
юм.

21. МАЛ АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ОНЦГОЙ БАЙДЛЫН
(ГАМШИГИЙН)ҮЕД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АЖИЛЛАГАА :
БЭЛЭН БАЙДАЛЫГ ХАНГАХ
• Мал, амьтны өвчний онцгой байдал нь хүсэшгүй тахал өвчний дэгдэлтийн үед
юмуу эсвэл улс орны хэмжээнд мал, амьтны эрүүл мэндтэй холбоотой нийгэм-
эдийн засагт ноцтой үр дагавар учруулж болзошгүй асуудал гарсан үед үүсдэг.
• Эдгээр онцгой байдал улс орны болон олон улсын тухайд эдийн засаг, худалдаа,
хүнсний баталгаат байдлын чухал ач холбогдол бүхий хил дамжин
халдварладаг мал, амьтны тахал өвчний (TADs) дэгдэлт гарах бүрт үүсэж
байдаг.
• Эдгээр өвчнүүд нь маш амархан тархаж, эпизоот хэлбэртэй болох ба тэдгээртэй
тэмцэх/устгах, арга хэмжээ нь хэдэн хэдэн орны хамтын оролцоо, хүчин
чармайлтыг шаарддаг.

22. Эдгээр өвчнүүдийн аль нэг тохиолдол нь заримдаа улс
орныг гамшигийн байдалд хүргэх үе байдаг:
-Амьтны гаралтай уургийн хомсдол/;
-мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн гол бүтээгдэхүүний алдагдал;
-Өндөр ашиг шимтэй малын үнэ цэнийг алдагдуулна.
МАЛ АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ОНЦГОЙ
БАЙДЛЫН (ГАМШИГИЙН)ҮЕД ГАРАХ ҮР ДАГАВАР :

23. • Бүтээгдэхүүний үнэ өснө.
• Ядуурал нэмэгднэ.
• Эрүүл мэндийн асуудал үүснэ.(i.e. zoonoses);
• Байгаль орчны асуудал үүснэ.
• Мал, амьтад олноороо өвчдөж зовж шанална.
МАЛ АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ОНЦГОЙ БАЙДЛЫН
(ГАМШИГИЙН)ҮЕД ГАРАХ ҮР ДАГАВАР:

24. • Шүлхий
• Үхрийн мялзан
• Бог малын мялзан
• Үхрийн цээж
• Рифт хөндийн халуурал
• Үхрийн арьсны товруут
үрэвсэл
• Цэврүүт амтас
• Гахайн цэврүүт өвчин
• Хэл хөхрөх
• Хонь, ямааны цэцэг
• Африкийн адууны тахал
• Африкийн гахайн мялзан
• Гахайн сонгомол мялзан
• Шувууны тахал
• Нвюкаслын өвчин
ХИЛ ДАМЖИН ХАЛДВАРЛАДАГ ӨВЧНҮҮДЭД ЮУНЫ ТҮРҮҮН ДАРААХ
ӨВЧНҮҮДИЙГ ХАМРУУЛАН АВЧ ҮЗДЭГ: