Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Presentation5 nomenclatury inf_disease
Similar to Presentation5 nomenclatury inf_disease (20)
More from batsuuri nantsag
More from batsuuri nantsag (15)
Presentation5 nomenclatury inf_disease
- 1. СЭДЭВ 5. МАЛ, АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ АНГИЛАЛ, НЭРШИЛ, ТЭДГЭЭРИЙН ПРАКТИК АЧ ХОЛБОГДОЛ (халдварт өвчнийг ангилах, нэрлэх тухай ойлголт, баримталдаг зарчим)
- 2. АГУУЛГА • Өвчний нэршлийн талаарх ойлголт • Халдварт өвчний ангилал • Халдварт өвчний хувьсах хөгжил
- 3. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ НЭРШЛИЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, БАРИМТАЛДАГ ЗАРЧИМ • Халдварт өвчний нэршил (лат. nomenclature - перечень) гэдэг нь бие даасан тусгай өвчнүүдийн жагсаалт болно. • Өвчний нэршлийг янз бүрээр гаргаж болно. Ихэвчлэн үүсгэж байгаа шалтгаанаар нь нэрлэдэг. • Энэ нь шинээр нээсэн өвчнийг бие даасан тусгай өвчин гэдгийг баталж, түүнийг амьтны бие махбодод эмгэг үүсгэх нөлөөтэй тусгай үүсгэгч үүсгэдэг болохыг нотлон харуулахад чухал ач холбогдолтой байдаг.
- 4. Манай оронд мал, амьтны халдварт өвчнүүдийг дээр үеэс голлох шинж тэмдэгээр нь нэрлэж ирсэн бөгөөд тэр нь одоо ч гэсэн практик дээр хадгалагдсаар байна. • Жишээ нь: Сөдрөг, годрон, мялзан, дотрын халдварт хордлого, боом, галзуу гэх мэт Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хуульд мал амьтны халдварт өвчнийг • мал, амьтан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний олон улсын худалдаанд хориг саад үүсгэдэг гоц халдварт, халдварт өвчин, хүний амь нас хохирох эрсдэл үүсгэдэг зооноз өвчин; • мал, амьтан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний дотоодын худалдаанд хориг саад үүсгэдэг гоц халдварт, халдварт өвчин, энэ хуулийн 11.1.1-д зааснаас бусад зооноз өвчин; • бусад халдварт өвчин гэж ангилахаар заасан. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ НЭРШЛИЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, БАРИМТАЛДАГ ЗАРЧИМ
- 5. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ АНГИЛАЛ Халдварт өвчний ангилал (лат. classis - разряд, порядок, класс и facio - делать, раскладывать) гэдэг нь хэрэглэхэд тохиромжтой байлгах үүднээс халдварт өвчнүүдийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр системчлэн ангилсан байдлыг хэлдэг: • Оношлогооны • Тэмцэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх • Аюулын зэрэглэлийг тогтоох гэх мэтчилэн Үүнээс харахад өвчний нэршил, ангилал нь хоёр өөр ойлголт юм.
- 6. Халдварт өвчнийг ангилах шалгуур: • Шалтгаанд суурилсан ангилал • Байршил анатомын ангилал • Нас, хүйсэнд суурилсан ангилал • Экологийн ангилал • Эмгэн жамын нийтлэг байдалд суурилсан ангилал • Эпизоотологийн ангилал гэх мэт олон янзаар ангилсан байдаг. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ АНГИЛАЛ
- 7. • 20 дугаар зууны эхээр Гутира и Марек нар халдварт өвчнийг клиник явцаар нь ангилах оролдлого хийсэн. • Микробиологийн ангилал- вирозы (вызываемые РНК- и ДНК-вирусами), бактериозы, микозы и микотоксикозы. • Экологи-эпизоотологийн ангилал– хүний (антропонозы), амьтны (зоонозы), гадаад орчинд амьдардаг (сапронозы). ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ АНГИЛАЛ
- 8. ХҮСНЭГТ 4. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ АНГИЛАЛ Ангилалын зарчим Өвчний бүлэглэл Өвчний тархалтын байдал Өргөн тархалттай Хаяа нэг гадаг боловч бүртгэгдсэн Экзотик Нас/хүйс Нас гүйцсэн амьтны Төлийн Эх-үр хөврөл-нялх төл гэсэн тогтолцооны Экологийн Антропонозы (хүний) Хүн, мал-амьтны нийтлэг: антропозоонозы (үндсэндээ хүнээс мал, амьтанд дамжин халдварладаг) зооантропонозы (мал-амьтнаас хүнд дамжин халдварладаг) Зоонозы (амьтны): ктенонозы (гэрийн амьтадын) терионозы (зэрлэг амьтадын) ктенотерионозы (гэрийн тэжээвэр болон зэрлэг амьтад, хүнд ойр оршдог мэрэгчдийн гэх мэт)
- 9. ДАЭМБ-ЫН АГИЛАЛ • Энэ ангилалын гол зарчим нь мал, амьтны халдварт өвчнүүд тайван бус улсаас тайван улс, бүс нутагт дамжин тархах аюулын үүднээс хандсан байдаг. • ДАЭМБ-ын шаардлагын дагуу 200 гаруй халдварт өвчний бүртгэл гаргаж бүртгэлтэй өвчний жагсаалтад оруулсан. • Дотор нь хуурай газрын амьтадын өвчин, усны амьтадын өвчин гэж 2 том бүлэглэлд хуваах бөгөөд мал, амьтан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний олон улсын худалдаанд үзүүлэх нөлөөллөөр нь 7 өвчнийг олон улсын худалдааны хорио цээрт өвчний жагсаалтад оруулсан байдаг. • Бүлэглэл тус бүрийн жагсаалтад орсон өвчнүүдийг өөр дотор нь мал, амьтны төрлөөр нь ангилсан байна. Жишээ нь: олон төрлийн мал, амьтан өвчлүүлдэг өвчин, үхрийн өвчин, адууны өвчин, шувууны болон загасны гэх мэтээр
- 10. ЭМНЭЛ ЗҮЙ-ЭМГЭГ ПРОЦЕССООР НЬ АНГИЛАХ ЗАРЧИМ Энэ ангилалын давуу тал нь практикийн малын эмч нар түүнийг гарын авлага-лавлах материал болгон ашиглахад дөхөм байдаг. Тухайлбал, үүнийг дэлхий дахинд мэддэг “The Merck Veterinary Manual” гарын авлагад ашигласан. Түүнд 200 гаруй өвчнийг тэдгээрийн гэмтээдэг эрхтэн тогтолцоогоор нь ангилж бичсэн байдаг.
- 11. ЭПИЗООТОЛОГИЙН АНГИЛАЛ Эпизоотологийн ангилалыг Оросод М.С. Ганнушкин анх хийсэн бөгөөд тэрээр халдварт өвчнүүдийг 5 бүлэгт хуваагаад түүний бүлэг тус бүрийг дэд бүлэгт хувааж ангилсан байна: • Амаар дамжин халдварладаг-алиментарные, • Агаараар дамжин халдварладаг-аэрогенные, • Шавьжаар дамжин халдварладаг-трансмиссивные, • Хавьтлын замаар дамжин халдварлдаг-контактные (через кожу), • Аль ч ангилалд ороогүй өвчний бүлэг-группа неклассифицированных болезней.
- 12. Үүний дараа И.А. Бакулова 3 зарчим дээр үндэслэсэн эпизоотологийн ангилал хийсэн: Дамжин халдварлах механизм, Халдварын үүсгэгчийн эх булаг-источник возбудителя инфекции (чистые зоонозы или зооантропонозы) Үүсгэгчийн анги-класс (группа) возбудителей инфекции. • Ангилалын сүүлчийн хувилбарт мөн үүсгэгчийн эх булаг нь гадаад орчинд байдаг өвчнүүдийг оруулсан. • Эндээс харахад халдварт өвчнийг системчлэхэд олон хүчин зүйлт анализ (многофакторный анализ)-ын арга ашиглах шаардлагатай юм байна гэдэг нь харагдаж байна. ЭПИЗООТОЛОГИЙН АНГИЛАЛ
- 13. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ХУВЬСАХ ХӨЖИЛ • Үүсгэгчийн эволюц өөрчлөлт; • Халдварт өвчний илрэх эпизоотын процессын өөрчлөлт гэсэн 2 чиглэлд хувьсах хөгжил явагддаж байна гэж үздэг. • Дээрх 2 процесс нь хувьсан өөрчлөгдөж буй экологийн хүчин зүйлүүд болон орчин үеийн мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн технологитой салшгүй холбоотой байдаг. Өнөө үед халдварт өвчний үүсэл, хөгжилд гарч байгаа хувьслыг үүсгэдэг 4 гол шалтгаан байна гэж үзэж байгаа юм:
- 14. 1. Байгаль дахь жинхэнэ эзэнтэйгээ болон зүйлийн хоорондын харилцааны саадыг даван туулахад гарсан өөрчлөлтийн үр дүнд үүсгэгчийн генотипид гарч буй өөрчлөлт; 2. Үндсэн 3 чиглэлд явагдаж байгаа эпизоотын процесс дэх өөрчлөлт; 3. Өмнө нь нүүр тулж учирч байгаагүй шинэ зүйлийн бие махбодод үүсгэгч нэвтрэн орсноос шалтгаалан үүссэн өөрчлөлт; 4. Нийгэм-эдийн засгийн, экологийн эсвэл технологийн шинжтэй шалтгааны улмаас үүсгэгчийн дамжих механизм идэвхжсэнтэй холбоотой өөрчлөлт гэсэн 4 гол шалтгаан байгаа. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ҮҮСЭЛ, ХӨГЖИЛД ГАРЧ БАЙГАА ХУВЬСЛЫГ ҮҮСГЭГЧ 4 ГОЛ ШАЛТГААН
- 15. 1. Байгаль дахь жинхэнэ эзэнтэйгээ болон зүйлийн хоорондын харилцааны саадыг даван туулахад гарсан өөрчлөлтийн үр дүнд үүсгэгчийн генотипид гарч буй өөрчлөлт: Дараах үйл явдлаар жишээ татаж болно. - Далайн гаралтай бүтээгдэхүүнээс үүсэж буй хүнсний хордлого (үхэлд хүргэдэг). Арьсны гэмтлээр өвчилсөн загасдаас ялган авсан үүсгэгч нь далайн хавчнуудыг өвчлүүлдэг болох нь тогтоогдсон; - 1980-аад онд Номхон далайн хойд хэсэгт далайн арслан болон далайн муурны дунд бүртгэгдсэн лептоспирозын дэгдэлт; - 1973 онд сэлүүр хөлтнүүд (морских львов, морских слонов и котиков)-ээс илрүүлсэн калицивирусын халдвар үүсгэгч вирус гахайн цэврүүт экзантем үүсгэгч вирустэй маш төстэй; - Серенгетийн үндэсний парк-д нохойн гударгын үүсгэгч арсланд илэрсэн; - Хонинд байсан прионы халдвар бусад амьтадад, голчлон үхэрт тархсан.
- 16. 2. Үндсэн 3 чиглэлд явагдаж байгаа эпизоотын процесс дэх өөрчлөлт: - Үхэж хорогдох, эсвэл мал, амьтадын дунд дархлаа үүсэх, мөн тэрчлэн эпизоотын эсрэг хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээнээс болж халдварын эх булгийн тоо цөөрсөн; - Халдвар дамжих механизм багассан юмуу бүрмөсөн алга болсон; - Олдмол дархлааны үр дүнд, эсвэл төрөлхийн дархлаа талруугаа сайжирч байгаа генотипийн өөрчлөлтийн улмаас мал, амьтны мэдрэг байдал өөрчлөгдсөн.
- 17. 3. Өмнө нь нүүр тулж учирч байгаагүй зүйлийн бие махбодод үүсгэгч нэвтрэн орсноос шалтгаалан үүссэн өөрчлөлт: • Байгалийн голомтууд руу шинэ төрөл, зүйл, үүлдрийн мал, амьтан түүний дотор зэрлэг амьтан нэвтрэн орох; • Эдгээр байгалийн голомтууд шинэ нутаг дэвсгэрт зөөгдөх зэрэг нь үүсгэгч дамжин халдварлах боломжийг хөнгөвчилж өгч байна.
- 18. 4. Нийгэм-эдийн засгийн, экологийн эсвэл технологийн шинжтэй шалтгааны улмаас үүсгэгчийн дамжих механизмын идэвхжсэнтэй холбоотой өөрчлөлт гэсэн 4 гол шалтгаан байна гэж үзэж байгаа: Энэ бүлэг шалтгаанд дараах зүйлүүдийг оруулж болох юм: • Хүн, мал, амьтны шилжилт хөдөлгөөн урьд өмнө байгаагүйгээр ихэссэн; • Мөн тэрчлэн эмгэг төрүүлэгч бичил биетнүүд шинэ газар нутгуудад зөөвөрлөгдөх гол нөхцөл болсон амьтны гаралтай түхий эд, бүтээгдэхүүн дэлхийн бөмбөрцөгөөр нэг тархах болсон; • Аж ахуйн янз бүрийн салбаруудад хэрэглэгдэж буй технологийн өөрчлөлтүүд; • Хүрээлэн буй орчны өөрчлөлт.
- 19. ХЯНАЛТЫН АСУУЛТУУД 1. Халдварт өвчний нэршлийг зохиох, мэдэх нь юунд хэрэгтэй вэ? 2. Халдварт өвчнийг ангилах шаардлага юунаас болж гардаг вэ? 3. Ямар арга зүйн үндсэн дээр халдварт өвчний ангилалыг боловсруулдаг вэ? Шүүмжлэлтэй хандана уу? 4. Мал, амьтны халдварт өвчний эпизоотологийн ангилалын арга зүйн үндэс юу вэ? 5. ДАЭМБ-ын өвчний ангилал ямар зарчим дээр суурилдаг вэ? 6. Халдварт өвчний хувьслын тухай ярина уу, түүний шалтгааныг дурьдаж, жишээ татна уу. 7. Орчин үед өвчний хувьсал явагдаж байгаа юу, энэ процессод нөлөөлж байгаа нийгэм- эдийн засаг, экологийн ямар үндсэн хүчин зүйлүүд байна вэ? 8. Зарим халдварт өвчнүүдийн хувьслын талаар жишээ хэлнэ үү (галзуу, прионны өвчнүүд г.м.).
Editor's Notes
- nomenclature -представляет собой список, или перечень, нозологических единиц (греч. nosos — болезнь), используемый в ветеринарии. Номенклатура инфекционных болезней в отечественной ветеринарии построена по «казуальному» принципу (causa - причина). Это означает, что необходимо подтвердить специфичность каждой вновь открытой болезни - наличие определенного возбудителя и доказать его патогенное воздействие на организм животного.
- Классификация инфекционных болезней -представляет собой научно обоснованную систематизацию болезней с определенной целью, в частности, для удобства: диагностических исследований, организации противоэпизоотических мероприятий, определения степени опасности и пр. д
- Этиологическая классификация основана на общности причины для группы заболеваний. Например, болезни инфекционные и неинфекционные. По этому же принципу можно сгруппировать болезни, причиной которых является интоксикация (пищевая, профессиональная), нарушение генной и хромосомной мутации (наследственные болезни) и etc. Топографо-анатомическая классификация составляется по органному принципу: болезни сердца, почек, нервной системы и т.д. Она удобна практически. Кроме того, она отвечает современной специализации врачебной помощи. Она сочетается с классификацией по функциональным системам: болезни системы крови, системы пищеварения, опорнодвигательного аппарата и т.д. Классификация болезней по возрасту и полу. Различают детские болезни, болезни старческого возраста. Болезни женских половых органов – гинекология. Экологическая классификация болезней исходит из условий обитания человека. Температура воздуха, атмосферное давление, солнечное освещение. Классификация по общности патогенеза: аллергические, воспалительные болезни, опухоли, шок, гипоксия. Каждая болезнь – страдание всего организма независимо от распространения повреждения органов и тканей. В то же время существует определённая локализация и ограниченность патологических изменений, они свойственны большинству болезней.
- До сих пор нет универсальной классификации инфекционных болезней, которая удовлетворяла бы всех специалистов. В начале XX в. Гутира и Марек в своем руководстве «Патология и терапия домашних животных» предприняли попытку классифицировать инфекционные болезни по признаку остроты течения. Недостатками данной классификации была её условность: многие инфекционные болезни имеют как острое, так и хроническое течение; в классификацию не укладываются острые кормовые и травматические токсикоинфекции и микотоксикозы; в ней отсутствует единый классификационный принцип. Предложены и другие классификации инфекционных болезней, в основе которых лежат такие критерии, как этиологический фактор, распространенность, среда обитания возбудителя и т. д. Согласно микробиологической классификации все инфекционные болезни подразделяют на вирозы (вызываемые РНК- и ДНК-вирусами), бактериозы, микозы и микотоксикозы. Эколого-эпизоотический аспект классификации инфекционных болезней учитывает среду обитания возбудителя – организм человека (антропонозы), животных (зоонозы) или внешнюю среду (сапронозы).
- В основу ее положен принцип опасности болезней с точки зрения их возможного распространения из неблагополучных стран (территорий) на благополучные. Согласно требованиям МЭБ, более 200 заразных болезней были разделены на три группы (три списка). В зависимости от мировой эпизоотической ситуации отдельные болезни переводят из одной группы в другую или включают в списки вновь возникающие заболевания. В последние годы список «А» сократился до 15 болезней, но значительно расширился список «В». Внутри последнего заболевания разделяют по группам животных: многих видов, крупного и мелкого рогатого скота, лошадей, свиней, кроликов, птиц, рыб, пчел и моллюсков.
- Преимуществом данной классификации служит ее справочный характер, присущий руководствам, предназначенным для практических врачей. В частности, по указанному принципу построена классификация болезней животных в известном руководстве Мерка, в котором более 200 инфекционных болезней классифицированы по преимущественно поражаемым системам организма.
- Классификация, предложенная И.А. Бакуловым, включает в себя более 100 болезней. Значительная группа инфекционных болезней (злокачественная катаральная горячка КРС, респираторно-репродуктивный синдром свиней, атрофический ринит, медленные вирусные и прионные инфекции и некоторые другие) не нашли в ней места. Кроме того, разделение инфекционных болезней на четыре основных группы по механизму передачи в некотором роде условно, так как большинство болезней, как известно, имеют кроме основного пути передачи также один-два дополнительных.
- Исследования в области инфекционной патологии животных свидетельствуют об эволюционной изменчивости как возбудителей, так и эпизоотического проявления инфекционных болезней. Оба указанных процесса тесно связаны с меняющимися экологическими факторами и технологией современного животноводства, поэтому разделить их трудно. Тем не менее, выделяют четыре основные причины (направления), формирующие эволюционные изменения в инфекционной патологии: Новые болезни влияют и на популяцию животных, и на окружающую среду, и на здоровье людей — прямо (при зооантропонозах) или косвенно (ограничение доступа к продуктам животноводства при карантинно-ограничительных мероприятиях).
- генотипа возбудителя в результате изменения его отношений с организмом естественных хозяев и преодоление некоторыми возбудителями межвидовых барьеров. Эволюционные изменения в эпизоотическом процессе, происходящие в трёх основных направлениях: Проникновение возбудителей в организмы видов, ранее с ним не встречавшихся: Активизация механизмов передачи вследствие причин социально-экономического, экологического или технологического характера.
- Африканская чума свиней после проникновения в Европу вызывала в 50-60-е годы XX в. сильные эпизоотии почти со 100%-й летальностью. Однако через 15-20 лет на юге европейского континента, где она приобрела стационарность, в результате появления определенной резистентности среди части животных летальность значительно уменьшилась, стали преобладать подострое и хроническое течение. То же самое можно сказать о классической чуме свиней, которая в результате многолетней вакцинации свинопоголовья в крупных хозяйствах из острой септической формы постепенно перешла к хроническому течению и атипичным формам. Аналогичная эволюция была отмечена при распространении миксоматоза в Австралии. Заболевание диких кроликов, искусственно зараженных миксоматозом, сопровождалось высокой гибелью, однако через несколько лет вследствие того, что резистентность микроорганизма повысилась, а инфекционность вируса снизилась, эффект от указанного способа борьбы с кроликами резко упал. Под влиянием изменений в проявлении эпизоотического процесса в свою очередь изменяется генотип животных — формируются устойчивые популяции (усиление третьего звена эпизоотической цепи); изменяется патогенность возбудителя (с целью видового выживания) либо в сторону ее усиления, либо в сторону ослабления (усиление или ослабление первого звена эпизоотической цепи). В этом плане отчетливо проявляется основное направление эволюции большинства ИБ - остро протекающие летальные инфекции (более молодые) переходят в латентные и хронические (более зрелые), при этом сохраняются восприимчивые животные, и формируются оптимальные для существования видов взаимоотношения паразит – хозяин.
- Например, появление некоторых вирусов, поражающих лошадей и свиней в тропиках, обусловленное изменением ареала обитания летучих мышей; или появление такого заболевания, как синдром снижения яйценоскости кур в результате адаптации утиного вируса к организму кур.
- Примеры: распространение чумы и плевропневмонии КРС с армиями Аттилы, Чингис-хана, Наполеона и др.; более позднее по времени распространение чумы КРС на африканский континент; проникновение африканской чумы свиней в 60-е годы XX в. в Европу; заболевание дельфинов (с летальным исходом) рожей в некоторых регионах мира в результате загрязнения моря животноводческими стоками; распространение губчатой энцефалопатии КРС вследствие изменения технологии получения мясокостной муки в Великобритании; появление токсигенных микроорганизмов (динофлагеллят) в результате антропогенной нагрузки на водоемы, что вызвало гибель рыб и заболевание людей; вспышки ботулизма у водоплавающих птиц в Испании в 1976 г. из-за попадания гербицидов в водоемы, что обусловило разложение водорослей, изменение рН воды и содержания в ней кислорода; появление антибиотико-резистентных штаммов бактерий (в частности эшерихий, сальмонелл, пастерелл и некоторых других микроорганизмов) из-за длительного использования кормовых антибиотиков.