Leeswijzer bij het nieuwe decreet van 7 juli 2017 houdende de subsidiëring en erkenning van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Versie november 2017 (Socius vzw).
Presentatie van Sofie Taghon en Barbara Beausaert (Departement CJM) over het nieuwe decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk. Deze presentatie werd gebruikt tijdens de infosessies over het nieuwe decreet op 10 november (Gent) en 18 december (Mechelen).
Leeswijzer bij het nieuwe decreet van 7 juli 2017 houdende de subsidiëring en erkenning van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Versie november 2017 (Socius vzw).
Presentatie van Sofie Taghon en Barbara Beausaert (Departement CJM) over het nieuwe decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk. Deze presentatie werd gebruikt tijdens de infosessies over het nieuwe decreet op 10 november (Gent) en 18 december (Mechelen).
Presentatie rond de vier functies en het multifunctioneel karakter van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. De presentatie is van de hand van Emilie Van Daele (Socius vzw).
Op 1 oktober stelde SoCiuS de resultaten van het visieontwikkelingstraject voor op een studievoormiddag. In het visieontwikkelingstraject werden de decretale functies van het sociaal-cultureel volwassenenwerk een voor een onder de loep genomen (de gemeenschapsvormende, culturele, maatschappelijke activerings- en educatieve functie). Ook de samenhang tussen de functies werd grondig geanalyseerd. Dit traject voor, met en door de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk resulteerde enerzijds in begripsverheldering en anderzijds in een aantal oriëntatiepunten voor sociaal-cultureel werkers om hun professioneel handelen vorm te geven en te verantwoorden.
Het gedeeld begrip van personen die sociaal-cultureel handelen werd en wordt regelmatig onderzoeksmatig in kaart gebracht. Dit leidde tot het theoretisch concept van de sociaal-culturele methodiek. Dit concept reikt de bakens aan voor het sociaal-cultureel handelen (Wat is het wel? Wat is het niet?). De sociaal-culturele methodiek kan en wordt op verschillende wijzen in praktijk gebracht. Op conceptueel vlak kunnen we spreken van “de” sociaal-culturele methodiek. Op het vlak van de praktijken en beleidsmatig spreken we over het hanteren van “een” sociaal-culturele methodiek.
Presentatie van Yves larock (Kwadraet) tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014).
Iedere sociaal-culturele organisatie is al eens aan de slag gegaan - al was het onbewust - met trendwatching of met de detectie van bewegingen in de samenleving. Als bewuste hefboom voor innovatie kan je ‘het trendwatchen’ als proces systematiseren. Kort gezegd gaat het daarbij om afspraken maken over de manier waarop de organisatie trends in het vizier krijgt, beoordeelt en (al dan niet) aanwendt als bron voor innovatie.
Op een interactieve manier verneem je in deze workshop meer over de stappen die je bij het detecteren en opvolgen van trends kan zetten. Verder reikt de workshop je argumenten aan om meer systematisch met trendwatching aan de slag te gaan.
Meer informatie via www.socius.be/tag//innovatie.
DieGem, een wetenschappelijke zoektocht naar solidariteit in superdiversiteit. Inleiding in het onderzoekskader en inzage in eerste voorlopige bevindingen voor de domeinen vrije tijd en wonen.
DieGem: onderzoek naar solidariteit in superdiversiteitDieGem
Presentatie van DieGem-onderzoek voor LOP-deskundigen naar aanleiding van een interne briefing over de zomerschool Solidariteit in superdiversiteit. (10 juni 2016)
Presentatie rond de vier functies en het multifunctioneel karakter van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. De presentatie is van de hand van Emilie Van Daele (Socius vzw).
Op 1 oktober stelde SoCiuS de resultaten van het visieontwikkelingstraject voor op een studievoormiddag. In het visieontwikkelingstraject werden de decretale functies van het sociaal-cultureel volwassenenwerk een voor een onder de loep genomen (de gemeenschapsvormende, culturele, maatschappelijke activerings- en educatieve functie). Ook de samenhang tussen de functies werd grondig geanalyseerd. Dit traject voor, met en door de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk resulteerde enerzijds in begripsverheldering en anderzijds in een aantal oriëntatiepunten voor sociaal-cultureel werkers om hun professioneel handelen vorm te geven en te verantwoorden.
Het gedeeld begrip van personen die sociaal-cultureel handelen werd en wordt regelmatig onderzoeksmatig in kaart gebracht. Dit leidde tot het theoretisch concept van de sociaal-culturele methodiek. Dit concept reikt de bakens aan voor het sociaal-cultureel handelen (Wat is het wel? Wat is het niet?). De sociaal-culturele methodiek kan en wordt op verschillende wijzen in praktijk gebracht. Op conceptueel vlak kunnen we spreken van “de” sociaal-culturele methodiek. Op het vlak van de praktijken en beleidsmatig spreken we over het hanteren van “een” sociaal-culturele methodiek.
Presentatie van Yves larock (Kwadraet) tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014).
Iedere sociaal-culturele organisatie is al eens aan de slag gegaan - al was het onbewust - met trendwatching of met de detectie van bewegingen in de samenleving. Als bewuste hefboom voor innovatie kan je ‘het trendwatchen’ als proces systematiseren. Kort gezegd gaat het daarbij om afspraken maken over de manier waarop de organisatie trends in het vizier krijgt, beoordeelt en (al dan niet) aanwendt als bron voor innovatie.
Op een interactieve manier verneem je in deze workshop meer over de stappen die je bij het detecteren en opvolgen van trends kan zetten. Verder reikt de workshop je argumenten aan om meer systematisch met trendwatching aan de slag te gaan.
Meer informatie via www.socius.be/tag//innovatie.
DieGem, een wetenschappelijke zoektocht naar solidariteit in superdiversiteit. Inleiding in het onderzoekskader en inzage in eerste voorlopige bevindingen voor de domeinen vrije tijd en wonen.
DieGem: onderzoek naar solidariteit in superdiversiteitDieGem
Presentatie van DieGem-onderzoek voor LOP-deskundigen naar aanleiding van een interne briefing over de zomerschool Solidariteit in superdiversiteit. (10 juni 2016)
Demos, de specialist wat betreft participatie van kansengroepen, geeft in deze presentatie praktische tips om samen met een armoedevereniging in te zetten op het verhogen van participatie van mensen in armoede binnen jouw organisatie.
Presentatie van Gie Van den Eeckhaut tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014).
Innoverende sociaal-culturele praktijken gedijen beter als de overheid een context kan bieden die rekening houdt met de typische eigen-aardigheid van innovatieprocessen. Hoe zou een overheidsbeleid gericht op het ondersteunen van innoverende sociaal-culturele praktijken er kunnen uitzien? Dat is een vraagstuk waarover we ons met een veertigtal mensen binnen en buiten de sector van het sociaal-cultureel werk gebogen hebben. De vragen en kwesties die in volgende jaren op tafel liggen, worden in deze presentatie door Gie Van den Eeckhaut op een rijtje gezet, in de hoop dat ze de dialoog tussen werkers, organisaties én overheid kunnen voeden.
Meer informatie via www.socius.be/tag/innovatie.
Presentatie gegeven op studiedag 'Op het kruispunt van individuele ontplooiing en maatschappelijke verandering' van 13 december 2011 door Dr. Anne Snick van het expertisenetwerk Flora vzw
Op 23 februari 2018 stelt Vlaams minister van jeugd Sven Gatz zijn masterplan diversiteit in/en het jeugdwerk voor. Het masterplan bundelt bestaande initiatieven en stelt ambities voor
vernieuwende acties. VVJ onderschreef dit plan en wil met jou uitwisselen en discussiëren over wat het masterplan voor jou als jeugdambtenaar kan betekenen.
Kansengroepen en vrijetijdsparticipatieAvansa Kempen
Inge Van de Walle werkt bij Demos. Het lokaal vrijetijdsbeleid zal door het gewijzigde decreet andere vormen aannemen. Omdat de middelen voor cultuur, jeugd en sport op termijn dreigen op te gaan in de grote gemeentekas, is de focus op kansengroepen lang niet verzekerd. Reden te meer om de samenwerking te versterken en samen de contouren naar een sociaal gemeentelijk vrijetijdsbeleid uit te tekenen.
Ook in 2024 organiseert Socius een leerreis voor internationale uitwisseling tussen sociaal-culturele praktijken. Van 14 tot en met 17 oktober trekken we naar Berlijn op zoek naar kruispuntpraktijken die diversiteit vanuit intersectionaliteit (of kruispuntdenken) benaderen.
Tijdens het infomoment van 6 mei 2024 namen we je mee in het thema en het opzet van deze leerreis.
Presentatie 'Politiek communicatie voor sociaal-culturele professionals' van Reinout Van Zandycke. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
n een praktische keynote zal Reinout Van Zandycke enkele van de meest effectieve technieken uit de psychologie delen om je communicatie, marketing en sales snel efficiënter te maken. Het gaat om eenvoudige trucjes die een groot verschil kunnen betekenen in je communicatie. Als ondernemer, auteur en docent in nudging en neuromarketing verzamelde Reinout al meer dan 1000 wetenschappelijk onderbouwde cases. Verwacht je dus aan een luchtige presentatie met veel inspirerende voorbeelden om er onmiddellijk zelf mee aan de slag te gaan. Speciaal voor de Trefdag Sociaal-Cultureel werk zal Reinout ook eenmalig enkele exclusieve cases voor sociale professionals delen met o.a. ook de focus op de relatie tussen de politiek en het politieke.
Reinout Van Zandycke is zaakvoerder van Exposure, een communicatiebureau dat zich specialiseert in de psychologie van het overtuigen. Hij adviseert bedrijven, organisaties en politici in (online) overtuigen en hoe je aan de hand van gedragspsychologie meer rendement uit je communicatie kan halen. Hij is daarnaast ook nog docent nudging en auteur van drie boeken over beïnvloeding, waaronder het recent verschenen Nudging & overtuigen.
Dat laatste boek werd recent genomineerd voor Managementboek van het jaar, bij de top 50 van Nederland en België.
Presentatie 'Politiserend werken' van Nele Vanderhulst. Socius Trefdag 'Alle Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker word je dagelijks geconfronteerd met ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen in de samenleving. Bepaalde kwesties wil je graag publiek maken, wil je graag aankaarten bij zowel beleidsmakers als de brede samenleving. Welke overwegingen maak je het best bij het ontwikkelen van een politiserende praktijk? Welke verschillende mogelijkheden heb je überhaupt als sociaal-cultureel werker?
Nele Vanderhulst werkt als stafmedewerker bij Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw. Ze verdiept zich in politiserend werken en burgerinitiatieven. Ze startte haar loopbaan in het jeugdwerk bij Kazou vzw. Na een job als organisatieadviseur bij de Christelijke Mutualiteit koos ze in 2019 opnieuw voor het sociaal-cultureel werk.
Presentatie 'Van droom naar werkelijkheid … als doen de kern wordt van je politiserende praktijk' van Bart Van Bouchaute. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker geef je dagelijks vorm aan een inclusieve, democratische, solidaire en duurzame samenleving. De ene brengt mensen samen, de andere bouwt stevige beleidsdossiers op. Nog anderen zoeken naar alternatieven en brengen ze in de paktijk. Op die manier voorafbeelden ze een nieuwe werkelijkheid. Met concrete praktijken in de bestaande samenleving tonen ze dat een andere samenleving wel degelijk mogelijk is.
Bart Van Bouchaute dompelt je bij de start van deze sessie onder in de kern van prefiguratieve praktijken. Ze zijn een krachtige manier om te politiseren.
Bart Van Bouchaute studeerde sociaal werk (IPSOC) en politieke wetenschappen (UGent). Hij is lector en onderzoeker aan de opleiding sociaal werk van de Arteveldehogeschool. In onderzoek, vorming en publicaties heeft hij een bijzondere interesse voor (de)politisering in het middenveld en voor praktijken van politisering in en van het sociaal werk. Hij schreef mee aan het inleidend hoofdstuk en het handelingskader in het boek Publiek gaan dat Socius in 2022 bij Garant uitgaf.
Presentatie 'Scannen van je verenigingsdemocratie' Zita De Pauw. Trefdag Socius 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Vorm en richting geven aan je organisatie én daar vrijwilligers, leden, bestuur en professionals slim en evenwichtig in betrekken: dat is de uitdaging waar verenigingen elke dag weer voor staan.
Hoe nodig je iedereen uit om mee te praten, mee te doen, mee te kiezen en mee te beslissen? Hoe maak je inspraak en participatie ook mogelijk voor communityleden die zich los aan je organisatie willen binden? Of kort gezegd: hoe geef je verenigingsdemocratie in je organisatie vorm?
Om daarop een antwoord te voorzien, publiceerde Socius de publicatie Verenigingsdemocratie, samen doen. Tijdens deze workshop sta je stil bij de verenigingsdemocratie in je eigen organisatie aan de hand van de verenigingsscan die werd ontwikkeld. Je zoomt in op de verschillende pijlers van het model en gaat na waarop je als organisatie nog kan inzetten.
Zita De Pauw werkt als stafmedewerker verenigen en vrijwillige inzet bij Socius. Ze studeerde pedagogische wetenschappen met een master in de sociaal en culturele pedagogiek. Daarvoor was ze actief in het jeugdwerk rond het thema ‘hoe kinderen en jongeren een stem te geven bij het gemeentelijk beleid’.
Presentatie 'Bouwen op het cultureel gemeen' van Pascal Gielen. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Hoe doorbreken we een cultuur van wantrouwen? Onze argwaan tegenover medemensen, bedrijven en overheden groeit. Privatisering van overheidsdiensten, verantwoordelijkheden doorschuiven en gevoelens van machteloosheid worden als oorzaken genoemd. Remedies zoeken we in regels, contracten en procedures, verzekeringen, audits en consultancy. In goed bestuur en transparantie ook. Maar bieden ze wel echt vertrouwen? Is vertrouwen niet altijd een beetje blind?
Pascal Gielen wijst in zijn lezing op de rol die de culturele commons, of mooier in het Nederlands, het cultureel gemeen daarin speelt. Vertrouwen is een kwestie van cultuur, van gevoel en zelfs van esthetiek. Breed maatschappelijk vertrouwen begint bij het delen van kwetsbaarheden en het gemeen biedt daar de ruimte voor. Ademruimte en laboratoriumruimte. Hoe zouden een samenleving en een beleid daarop verder kunnen bouwen?
Pascal Gielen is cultuursocioloog en als hoogleraar verbonden aan ARIA/Universiteit van Antwerpen. Hij leidt het CCQO, Culture Commons Quest Office, ccqo.eu. In 2022 werd Gielen door de Vlaamse Gemeenschap aangesteld als curator van de ‘Culture Talks’ en schreef in opdracht het boek Vertrouwen – Bouwen op het cultureel gemeen.
Presentatie 'Het politiek in de politiek' van Arnaud Pinxteren. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Een zoektocht naar participatie en directe democratie is de drijfveer van veel politieke experimenten. Van lokale burgerlijsten over het Bürgerdialog in Ostbelgien of het federale We need to talk dat zich over partijfinanciering boog tot de Conferentie over de toekomst van Europa.
Burgerpanels moeten het politieke in de politiek brengen.
Zo eenvoudig als “de burger vertelt, de politiek voert uit” is het in de realiteit van burgerpanels echter niet. Technische experten, inhoudelijk adviseurs en procesbegeleiders staan zowel politici als burgers bij.
Arnaud Pinxteren (1977) deed als econoom onderzoek naar openbare en sociale economie. Hij was al betrokken bij Amnesty International en de hulp aan mensen zonder papieren. Sinds 2003 is hij politiek actief bij Ecolo. In 2018 legde hij de eed af als schepen van het Jonge kind, Burgerparticipatie en Stadsvernieuwing in de stad Brussel. Vanuit die functie is hij politiek verantwoordelijk voor het project FaireBXLSamen.
Presentatie 'Adolescenten en politieke participatie' van Ellen Claes. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Jongeren voelen zich steeds minder vertegenwoordigd in de politiek en hebben steeds minder vertrouwen in instituties. Daarom zoeken zij hun toevlucht tot andere manieren om stem te laten horen, hun plek te eisen en maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Die nieuwe vormen van maatschappelijk engagement ontstaan veelal op straat en het plein of op internet, buiten de institutionele politieke arena. Van nieuwe sociale bewegingen tot slam poetry en youtube videos.
Is formele participatie echt de enige wat als politiek engagement wordt gezien? Op welke andere manieren proberen jongeren de wereld van morgen vorm te geven? En worden ze genoeg gehoord?
Politicologe Ellen Claes vertelt ons alles over de politieke competenties van jongeren, hun ontwikkeling en vorming.
Ellen Claes is lid van het Centrum voor Politicologie en hoofddocent binnen de educatieve master Maatschappijwetenschappen aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven. Ze doceert onder andere het vak Burgerschapsvorming en is verantwoordelijk voor de stage, wat een zeer intensief contact impliceert met middelbare scholen en scholieren in Vlaanderen. Die sterke betrokkenheid op de Vlaamse context wordt gekoppeld aan een intensieve internationale samenwerking en oriëntatie op onderzoek gefocust op jongeren, scholen, leraren en politiek.
Presentatie 'Ieders stem telt' van Koen Trappeniers. Socius Trefdag 'Alles Politiek' van 16 november 2023.
In deze denksessie voor professionals die werken met lokale groepen en verenigingen, bekijk je hoe je in jouw praktijk aan de slag gaat met de lokale verkiezingen.
Ieders Stem Telt is een samenwerkingsverband van organisaties in het middenveld die streven naar een sociaal rechtvaardige samenleving waarin iedereen – en in het bijzonder mensen in een kwetsbare positie – medezeggenschap hebben. Dat gedeelde doel plaatsen ze in de context van het verkiezingsjaar 2024. Ze denken na over wat en hoe politieke betrokkenheid bij de komende verkiezingen kan betekenen. Vooral willen ze sociale professionals en kernvrijwilligers al het materiaal in handen geven om rond de verkiezingen aan de slag te gaan.
In een denksessie nemen begeleiders van Ieders Stem Telt je mee doorheen dat materiaal. Je denkt na over politieke betrokkenheid en verkiezingen en hoe je dat met je groepen in de praktijk gaat brengen. Na deze sessie heb je het materiaal in handen om te starten met een traject waarin je je groepen en verenigingen een politieke rol geeft.
Koen Trappeniers is directeur van Welzijnszorg. Hij studeerde sociaal werk en werkte bij Jeugdpastoraal en in het vormingswerk voor mensen met een beperking. Bij Welzijnszorg maakt hij werk van structurele armoedebestrijding in eigen land, onder andere met de campagnes Samen Tegen Armoede. Welzijnszorg trekt ook mee aan de Ieders Stem Telt dat sociale professionals en kernvrijwilligers ondersteunt om in hun praktijk aan de slag te gaan rond de lokale verkiezingen en het belang van politiserend werk.
Presentatie 'Theory of change' van Maarten Goethals. Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Hoe kan je als sociaal-culturele organisatie Theory Of Change inzetten om politieke veranderingsprocessen in gang te zetten?
De klassieke strategie-aanpak bestaat uit het formuleren van een missie en visie, het definiëren van de producten en markt(en) en strategische acties om die te ontwikkelen. Maar dat werkt minder goed voor maatschappelijke organisaties en projecten die gericht zijn op maatschappelijke impact en waarde. In dat geval kan je Theory Of Change gebruiken om je strategie te ontwikkelen.
In 4 stappen neemt Maarten Goethals je mee en zal duidelijk worden wat het nut is van Theory Of Change.
1. Wat is een Theory of Change en wat is het niet: inleiding met voorbeelden uit de praktijk
2. In cocreatie een Theory Of Change opmaken
3. In cocreatie van Theory Of Change naar actie
4. Verdiepende Q&A
Maarten Goethals heeft 20 jaar ervaring met theory of change, evaluaties, procesbegeleiding van maatschappelijke verandering. Hij is zaakvoerder van Alter.Today (transitie begint nu). Alter is een onafhankelijke begeleider van participatie-processen. Het ontwikkelt nieuwe concepten, oplossingen of systemen samen met de klant en met stakeholders. En het voert onafhankelijke evaluaties uit bij organisaties en ondersteunt hen in het ontwikkelen of bijsturen van strategieën.
Maarten is ook mede-oprichter van EIGHT.world (onvoorwaardelijk geld geven). Eight.world organiseert gedurende 2 jaar onvoorwaardelijke maandelijkse geldtransfers naar dorpen in Oeganda en Congo.
Verder is hij bestuurder van Avansa Waas-en-Dender.
'Alternatieve praktijken en theorieën van de democratie' - presentatie van Marianne Maeckelbergh tijdens de Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Wat kunnen sociale bewegingen ons leren over de aard van democratie? In deze lezing onderzoekt Marianne Maeckelbergh hoe een analyse van de praktijk van wereldwijde sociale bewegingen licht kan werpen op kernprincipes van de democratie zoals participatie, gelijkheid en vrijheid. Ze neemt historische bewegingen (jaren 1960, alter-globalisering, Occupy) als vertrekpunt voor een analyse van hoe bewegingspraktijken nieuwe manieren kunnen inspireren om na te denken over de rol van conflict en diversiteit in zowel organisatorische besluitvorming als in democratische processen in het algemeen.
Marianne Maeckelbergh is hoogleraar politieke antropologie aan de Universiteit Gent. Haar onderzoek gaat over hoe de alledaagse politieke praktijken van mensen de manier waarop we democratie begrijpen vormgeven en transformeren. Ze is de auteur van The Will of the Many: How the Alterglobalisation Movement is Changing the Face of Democracy en coproducent van de globaluprisings.org filmreeks. Ze is hoofdonderzoeker van het project Property and Democratic Citizenship dat wordt gefinancierd door de European Research en waarin wordt onderzocht hoe eigendomsregimes ervaringen van burgerschap structureren.
“Wat is de waarde en betekenis van sociaal-cultureel volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven voor onze samenleving?”
Die vraag legde Socius voor aan sociale wetenschappers. Lode Vermeersch (KULeuven), Anke De Malsche (UA), Hanka Otte (UA), Pascal Gielen (UA) en Stijn Oosterlynck (UA) gingen er samen mee aan de slag.
De onderzoekers verzamelden heel wat informatie bij sociaal-cultureel volwassenenorganisaties, burgerinitiatieven, andere middenveldspelers, overheden en marktspelers. Ze brachten contacten van volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven met andere middenveldspelers, overheden en marktspelers in kaart en onderzochten hoe via zo’n contacten waarde en betekenis aan het civiel sociaal-cultureel actorschap wordt toegeschreven.
Deze presentatie vat de belangrijkste resultaten van het onderzoek samen en maakte deel uit van de rapportvoorstelling op 31 augustus 2023.
LEADER (Liaison Entre Actions de Développement de l’Economie Rurale) is een subsidieregeling voor plattelandsontwikkeling. Naast een financieringsinstrument is LEADER in de eerste plaats een methodiek voor ‘community led local development’ of door de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling.
2. • Sterke toename van aantal mensen met migratieachtergrond
- In Vlaanderen: - 8% van bevolking met vreemde nationaliteit
- bijna 20% met buitenlandse herkomst
- In Brussel: - 34% van bevolking met vreemde nationaliteit
- 68% met buitenlandse herkomst
- In Antwerpen - 47% met buitenlandse herkomst
• Groeiende diversiteit binnen de diversiteit
- Op vlak van herkomstland, moedertaal, religie, cultuur,
verblijfsstatuut, migratiemotieven, band met herkomstland, ...
Superdiversiteit?
3. Solidariteit = Het delen en herverdelen van middelen
op basis van gevoel van lotsverbondenheid en loyauteit aan groep
20e eeuw Nationalisaring van solidariteit in welvaartsstaten
- Gebaseerd op culturele homogeniteit: één cultuur, één taal, ...
- Georganiseerd binnen het territorium van de natie-staat
- < Verbeeld verleden, doorgegeven van generatie op generatie, ...
- < Ieders bijdrage, maar werkloosheidsstatistieken, ongelijke onderwijsprestaties, ...
Shift in tijdsruimtelijk register
21e eeuw Zoektocht naar innovatieve solidariteitspraktijken
- Geworteld in etnisch-culturele diversiteit
- Focus op wat mensen nu met elkaar doen
- Plaats als vertrekpunt: minimum minimorum dat we delen
= Solidariteit hier en nu
4. Professionele handelingen
= doelgerichte handelingen die bewust / onbewust een bepaalde interventielogica volgen
< beroepskrachten: buurt- en opbouwwerkers, leerkrachten, diversiteitsconsulenten,
cultuurwerkers, vormingwerkers, HR-managers, …
< vrijwilligers: buurtbewoners, basketbaltrainers, initiatiefnemers in zelforganisaties, ouders, ...
= Focus op professional
HIER EN NU
SUPERDIVERSITEIT
SOLIDARITEIT
PROFESSIONAL
5. = Vier jaar onderzoek
DieGem = Samenwerken
- Sociologen, geografen, pedagogen en politieke wetenschappers
- Vijftiental onderzoekers uit zeven onderzoeksgroepen Auteurschap?
- Samenwerking met uitgebreide begeleidingscommissie
DieGem = 21 case-studies in Vlaanderen en Brussel
- In vier domeinen: wonen, werken, leren en vrije tijd
- Retrospectief: Observaties, diepte-interviews en analyse van documenten
- Actie-onderzoek: Als onderzoeker mee experimenten opzetten
Vier handvatten om solidariteit in superdiversiteit te bewerkstelligen
6. Handvat 1: Transformatie!
~ bestrijden van ongelijkheid en onrecht
zonder de onderliggende structuren aan te pakken
- Solidariteit = nieuwkomer plaats geven in samenleving zoals die
nu bestaat: inclusie, inburgering, integratie, ...
- Vereist vnl. een engagement van de nieuwkomer
~ bestrijden van onrecht en ongelijkheid
precies door onderliggende structuren aan te pakken
- Solidariteit = bereidheid om regels, normen, verwachtingen,
enz. die samenleven vorm geven op losse schroeven te zetten
- Vereist een engagement van iedereen in samenleving
- Is plaatsgebaseerd, maar niet plaatsgebonden (cfr. Massey)
7. Handvat 1: Transformatie!
Voorbeeld 1: Mater Dei in Leuven
- Spanningsveld tussen integratie en transformatie
- Uit zich in meningsverschillen over pedagogische onder-
bouw, didactische aanpak, communicatie naar ouders,
inning van schoolrekening, opzet van ouderparticipatie, ...
- Solidariteit = bereidheid om tijd en middelen te delen om
schoolstructuren aan te passen aan superdiverse groep
leerlingen
Voorbeeld 2: Chiro
- BINT-meisjes toeleiden naar de leidingsploegen van
reguliere Chirogroepen?
- Of aparte Chirogroep met hen oprichten om
jeugdbewegingsmodel in vraag te stellen?
8. Handvat 2: Burgerschap!
Burgerschap als een formeel statuut
VS
Burgerschap als een praktijk
~ onrecht aanklagen m.b.t. ec herverdeling,
cult erkenning en pol vertegenwoordiging (Fraser)
~ manier om publiek in het leven te roepen (Dewey),
eenstemmigheid onderbreken (Rancière)
~ “elkaar z’n ding laten doen” (Blommaert)
= voedingsbodem voor burgerschap?
Introductie van een politieke dimensie in solidariteit
Voorbij het conviviale
voorbij sociale cohesie, sociaal kapitaal, enz.
9. Handvat 2: Burgerschap!
Voorbeeld 1: Collect Actif
- Omkeer traditionele object-subject solidariteit
- “Zelfs al worden we niet als burger beschouwd,
toch proberen we daden van burgerschap te verrichten”
(De Standaard, 31 augustus 2015)
Voorbeeld 2: Movement X
- Claims op culturele erkenning (b.v. Zwarte Piet)
- Claims op economische herverdeling (b.v. Nachtwinkels)
- Bespreekbaar maken van raciale privileges
& schijnbare vanzelfsprekendheden
10. Handvat 3: Pedagogiek!
• Drie leerprocessen op individueel niveau
- Kwalificatie
- Socialisatie
- Subjectificatie
• Drie dynamieken van gemeenschapsvorming
- Normeren: installeren van een specifieke norm
~ uitschakelen van verschil
- Verbinden: Betrokken maken op iets gemeenschappelijks
ondanks het verschil
- Onderbreken: zichtbaar en hoorbaar maken van wat in de bestaande
verdeling van rollen en posities niet gezien en gehoord kan of mag worden
11. Handvat 3: Pedagogiek!
Voorbeeld: HIVSET (Turnhout)
- Normeren: “Een aantal ‘normen’, die hardgemaakt
moeten worden (‘het harde toezicht’ – toiletten, roken,
niet buitenglippen, ...) moeten gewoon ondubbelzinnig
vastgelegd worden en daar moeten we ons als
toezichtsteam hyperconsequent aan houden.”
- Verbinden: “Hoe kunnen we die vrije tijd, die pauzetijd,
-plaats, inzetten als een hefboom tot verbondenheid?”
- Angst om te onderbreken? “Die concentratie werd dan
zo groot, dat die anderen zich, denk ik, in de minder-
heid voelden. En ik denk dat dat toch niet gezond is
volgens mij.”
12. Handvat 4: Bronnen van solidariteit
Vier potentiële bronnen om solidariteit in
diversiteit met nieuwkomers en mensen met
migratieachtergrond te genereren:
- Ontmoeting
- Gedeelde normen en waarden
- Interdependentie
- Strijd
MAAR Beleidsmakers kiezen overwegend voor
sociale mix en neo-assimilationistische strategieën
13. Handvat 4: Bronnen van solidariteit
Voorbeeld 1: Tower Automotive (Gent)
- Interdependentie aan de band
- Normen en waarden i.v.m. Samenwerking
- Ontmoeting in de kantine, op speciale dagen, ...
- Strijd binnen vakbond
Voorbeeld 2: Sledderlo (Genk)
- Sterke focus op ontmoeting als bron van solidariteit
- Maar ook focus op interdependentie (b.v. klusjes)
- Gedeelde normen en waarden: formeel en informeel
- Gedeelde strijd voor behoud open ruimte
19. Strategie 2: Zet in op presentie!
Baart (2001): ‘er zijn met’ en ‘er zijn voor’
- Specifieke basishouding van professioneel handelen
- Directe aanwezigheid en betrokkenheid cruciaal
- Biedt niet alleen kennis en competenties, maar ook zichzelf aan
- Risico op burn-out Ondersteuning door leidingggevenden cruciaal
Voorbeeld: Tower Automotive
- ‘Open door policy’ dienst human resources
- Alledaagse dienstverlening vakbondsafgevaardigden
Voorbeeld: Leeggoed
“Van het hele project waren het uiteindelijk de mensen zelf die me het meest
motiveerden. Je voelt dat je bezig bent met wat je bezig moet zijn. Niet omdat ze
dankbaar zijn, maar omdat je er zo dichtbij bent.” (Beroepskracht, Leeggoed)
20. Strategie 3: Maak werk van plaats!
• Belang van een ‘nest’: een eigen, veilige, vertrouwde omgeving
“Je hebt een gemeenschappelijke plek nodig om solidariteit verder te kunnen ontwikkelen. We
hebben hier niet echt zo’n plek. We doen wel een praatje op de stoep, aan de voordeur van een
van de bewoners. (...) Maar wat we hier niet hebben, is een ruimte waar we als collectief
kunnen samenkomen en iets samen kunnen ontwikkelen, bijvoorbeeld een recyclageproject.
We worden dus daarin wat gehinderd door onze woonomgeving zelf.” (bewoner, Leeggoed)
• Houd rekening met fysieke en symbolische kenmerken van plaats
21. Strategie 4: Neem een
zoekende houding aan
• Meerderheid professionals komt uit blanke middenklasse
- Kleurt hun wereldbeeld en aanpak, beperkt hun inlevingsvermogen
- Noodzaak van een zoekende houding, ‘onzeker weten’ (Stam, 2016)
< Permanente confrontatie met andersdenkenden, mensen met andere positie
Voorbeeld: belang van diversificatie vakbondsafgevaardigden Tower Automotive
22. Strategie 5: Verruim je
handelingsruimte
Discretionaire ruimte
≠ ‘buiten de lijntjes kleuren’, ‘achterpoortjes gebruiken’
= “de ruimte om zinvol te handelen, rekening houdend met de wettelijke context en met
respect voor de betrokkenen” (parafrasering van Roose, 2005 in Carrette, 2008, p. 9)
< ondergronds gaan, maar risico dat boodschap niet tot bij beleidsmakers komt (b.v. Leeggoed)
< agendazetting, taalregisters hanteren (b.v. “Solidaire woning”)
< uitbouw strategische allianties (b.v. Collect Actif)
25. Leg je niet neer bij de status quo in de samenleving. Superdiversiteit vereist een
bereidheid tot transformatie (handvat 1)
- Neem een zoekende houding aan. Zeker als je de achtergrond van je doelgroep niet deelt, is
dit nodig om uit te vinden waar en wanneer transformatie onontbeerlijk is (strategie 4).
- Ga coalities aan. Die kunnen helpen om solidariteit te verduurzamen voorbij het hier en nu
(strategie 5)
- Geef het signaal dat transformatie misschien moeilijk, maar wel noodzakelijk is, zowel aan
beleidsmakers als aan de mensen met wie je samenwerkt (strategie 5).
- Doe aan agenda-zetting. Hanteer een taal die iets nieuws mogelijk maakt en alternatieven
denkbaar en zichtbaar maakt (strategie 5)
Handvat 1: Transformatie!