Presentatie rond de vier functies en het multifunctioneel karakter van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. De presentatie is van de hand van Emilie Van Daele (Socius vzw).
Presentatie rond de vier functies en het multifunctioneel karakter van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. De presentatie is van de hand van Emilie Van Daele (Socius vzw).
Social Projects have different types of impacts but it is important to measure the impact. This session was introduced to group of social entrepreneurs who are looking to develop social startups leading to high impact. The slides highlights some tools and approaches to measure the impact
The March 2017 event featured a talk by business designer Christian Rudolph on service design for the circular economy. Christian runs the consultancy ‘next cycle’ and focusses on resource-intensive business models in his work.
Recently, IDEO and the Ellen McArthur Foundation released their Circular Design Guide which introduced more designers to the approach. So it was time for us to discuss the concept’s implications for service designers. Christian has years of experience in consulting industry heavy-weights like Philips and BASF, and helping them transform from linear product-focussed to circular service-oriented businesses. The evening event took take place on Wednesday, March 22nd.
Leeswijzer bij het nieuwe decreet van 7 juli 2017 houdende de subsidiëring en erkenning van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Versie november 2017 (Socius vzw).
Les journaux internes : innovations et bonnes pratiquesCap'Com
Marronnier mais également outil incontournable pour favoriser la diffusion d’information à tous les agents, le journal interne n’attend qu’à être réinvestie ! De la maquette au mode de diffusion, en passant par les contenus et les rédacteurs, six journaux internes innovants et bien pensés sont passés à la loupe. Un décryptage concis et synthétique pour faire le tour des bonnes idées.
במסגרת הפעילות ההולכת וגוברת של קהילות בוגרים בישראל, מנהלי קהילות בוגרים של יותר מ-20 קהילות בוגרים שונות העלו דילמות ואתגרים שונים בשלבי ההקמה והניהול של קהילות בוגרים.
תיקי הידע שנכתבו במסגרת פרויקט "קהילות בוגרים" מבקשים להציף דילמות אלו, לספק מידע ונקודות מחשבה אפשרויות לפתרונן
Parce que les cadres de proximité jouent un rôle essentiel dans la transmission des informations et pour l’adhésion des agents aux projets de l’administration, la communication managériale est l’un des vecteurs clefs de la communication interne. Dès lors, comment les revaloriser dans la chaîne d’information montante et descendante ? Comment bien les informer, les associer et les sensibiliser aux nouveaux enjeux de la transition ?
Intervenante :
Élodie Pincourt, directrice de la communication de Grand Orly Seine Bièvre
les outils de la communication et de la médiation numériqueAnne-Gaëlle Gaudion
Support de cours de la formation "le numérique pour améliorer notre travail quotidien" donnée du 7 au 9 octobre 2013 à la médiathèque départementale du Puy de Dôme.
AP4 Je communique et j'agis pour être accessible à tous : les enjeux de la li...Cap'Com
Recevoir et comprendre des informations exigent des compétences multiples : déchiffrer un texte ne suffit pas à se lancer dans une démarche administrative, des connaissances de base ne suffisent pas à démêler les chemins de clics successifs. 53% des adultes n’atteignent pas le niveau nécessaire pour être autonomes au quotidien.
La littératie - capacité à repérer, comprendre, évaluer, s’approprier et utiliser des informations dans une approche systémique - va plus loin que la seule capacité à lire et à comprendre. Travailler en littératie suppose d’interroger les productions et les actions en direction du grand public pour s’assurer qu’elles répondent aux besoins des personnes dont les niveaux de littératie sont moins élevés. Utilisé en particulier en santé publique, le concept peut enrichir la pratique des communicants.
Presentatie 'Politiserend werken' van Nele Vanderhulst. Socius Trefdag 'Alle Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker word je dagelijks geconfronteerd met ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen in de samenleving. Bepaalde kwesties wil je graag publiek maken, wil je graag aankaarten bij zowel beleidsmakers als de brede samenleving. Welke overwegingen maak je het best bij het ontwikkelen van een politiserende praktijk? Welke verschillende mogelijkheden heb je überhaupt als sociaal-cultureel werker?
Nele Vanderhulst werkt als stafmedewerker bij Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw. Ze verdiept zich in politiserend werken en burgerinitiatieven. Ze startte haar loopbaan in het jeugdwerk bij Kazou vzw. Na een job als organisatieadviseur bij de Christelijke Mutualiteit koos ze in 2019 opnieuw voor het sociaal-cultureel werk.
Social Projects have different types of impacts but it is important to measure the impact. This session was introduced to group of social entrepreneurs who are looking to develop social startups leading to high impact. The slides highlights some tools and approaches to measure the impact
The March 2017 event featured a talk by business designer Christian Rudolph on service design for the circular economy. Christian runs the consultancy ‘next cycle’ and focusses on resource-intensive business models in his work.
Recently, IDEO and the Ellen McArthur Foundation released their Circular Design Guide which introduced more designers to the approach. So it was time for us to discuss the concept’s implications for service designers. Christian has years of experience in consulting industry heavy-weights like Philips and BASF, and helping them transform from linear product-focussed to circular service-oriented businesses. The evening event took take place on Wednesday, March 22nd.
Leeswijzer bij het nieuwe decreet van 7 juli 2017 houdende de subsidiëring en erkenning van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Versie november 2017 (Socius vzw).
Les journaux internes : innovations et bonnes pratiquesCap'Com
Marronnier mais également outil incontournable pour favoriser la diffusion d’information à tous les agents, le journal interne n’attend qu’à être réinvestie ! De la maquette au mode de diffusion, en passant par les contenus et les rédacteurs, six journaux internes innovants et bien pensés sont passés à la loupe. Un décryptage concis et synthétique pour faire le tour des bonnes idées.
במסגרת הפעילות ההולכת וגוברת של קהילות בוגרים בישראל, מנהלי קהילות בוגרים של יותר מ-20 קהילות בוגרים שונות העלו דילמות ואתגרים שונים בשלבי ההקמה והניהול של קהילות בוגרים.
תיקי הידע שנכתבו במסגרת פרויקט "קהילות בוגרים" מבקשים להציף דילמות אלו, לספק מידע ונקודות מחשבה אפשרויות לפתרונן
Parce que les cadres de proximité jouent un rôle essentiel dans la transmission des informations et pour l’adhésion des agents aux projets de l’administration, la communication managériale est l’un des vecteurs clefs de la communication interne. Dès lors, comment les revaloriser dans la chaîne d’information montante et descendante ? Comment bien les informer, les associer et les sensibiliser aux nouveaux enjeux de la transition ?
Intervenante :
Élodie Pincourt, directrice de la communication de Grand Orly Seine Bièvre
les outils de la communication et de la médiation numériqueAnne-Gaëlle Gaudion
Support de cours de la formation "le numérique pour améliorer notre travail quotidien" donnée du 7 au 9 octobre 2013 à la médiathèque départementale du Puy de Dôme.
AP4 Je communique et j'agis pour être accessible à tous : les enjeux de la li...Cap'Com
Recevoir et comprendre des informations exigent des compétences multiples : déchiffrer un texte ne suffit pas à se lancer dans une démarche administrative, des connaissances de base ne suffisent pas à démêler les chemins de clics successifs. 53% des adultes n’atteignent pas le niveau nécessaire pour être autonomes au quotidien.
La littératie - capacité à repérer, comprendre, évaluer, s’approprier et utiliser des informations dans une approche systémique - va plus loin que la seule capacité à lire et à comprendre. Travailler en littératie suppose d’interroger les productions et les actions en direction du grand public pour s’assurer qu’elles répondent aux besoins des personnes dont les niveaux de littératie sont moins élevés. Utilisé en particulier en santé publique, le concept peut enrichir la pratique des communicants.
Presentatie 'Politiserend werken' van Nele Vanderhulst. Socius Trefdag 'Alle Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker word je dagelijks geconfronteerd met ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen in de samenleving. Bepaalde kwesties wil je graag publiek maken, wil je graag aankaarten bij zowel beleidsmakers als de brede samenleving. Welke overwegingen maak je het best bij het ontwikkelen van een politiserende praktijk? Welke verschillende mogelijkheden heb je überhaupt als sociaal-cultureel werker?
Nele Vanderhulst werkt als stafmedewerker bij Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw. Ze verdiept zich in politiserend werken en burgerinitiatieven. Ze startte haar loopbaan in het jeugdwerk bij Kazou vzw. Na een job als organisatieadviseur bij de Christelijke Mutualiteit koos ze in 2019 opnieuw voor het sociaal-cultureel werk.
De uitdagingen van het lokaal cultuurbeleid in een veranderende samenlevingAvansa Kempen
Socius-medewerkers Gie van den Eeckhaut bracht zijn verhaal op de Kempense Cultuurwerkersdag over het hedendaagse lokaal cultuurbeleid. Hij schetste kort wat democratie inhoudt en vertelde over de verschillende bestuursmodellen doorheen de geschiedenis. Vervolgens ging hij in op de gevolgen daarvan op een lokaal bestuur en hoe je als ambtenaar kan inspelen op hedendaagse ontwikkelingen en veranderingen.
Presentatie Stef Steyaert (Levuur) - Socius Trefdag 'Iedereen politiek!' (21 november 2013)
Levuur ondersteunt bedrijven, organisaties en openbare besturen bij het vormgeven en begeleiden van participatieprocessen die leiden tot effectieve en gedragen resultaten. Samen met Stef Steyaert gaan we na welke factoren er aan de basis liggen van geslaagde participatie-initiatieven.
Gemeentesecretarissen op avontuur. Ervaringen vanuit de VGS-leerkring ‘Meer B...KING
In april 2013 trof een aantal gemeentesecretarissen elkaar in Amersfoort rondom het thema ‘Meer Burger’. Het ministerie van BZK en KING waren erbij om te inventariseren of er interesse was voor een leergang of intervisiegroep. Het werd een ontdekkingsreis van anderhalf jaar.
Presentatie Paul Dekker, Socius-Trefdag 'Burgers aan zet!' (19 november 2015)
Niet alleen in Vlaanderen, maar ook in Nederland lijken burgerinitiatieven in opmars te zijn. Wat zijn bij onze noorderburen de afgelopen decennia belangrijke ontwikkelingen geweest op het vlak van burgerparticipatie en -initiatieven. Rond welke maatschappelijke thema's slaan Nederlandse burgers de handen in elkaar? Hoe krijgen deze initiatieven vorm? Wat is de rol van overheden? Hoe werkt de door haar gepropageerde 'doe-democratie' uit? Dient de participatie vooral het opvullen van tekorten door de terugtredende overheid of voor politieke agendering?
Vragen die we graag voorleggen aan Paul Dekker. Paul Dekker is hoofd van de onderzoeksgroep Participatie & Bestuur bij het Nederlandse Sociaal en Cultureel Planbureau. Daarnaast is hij ook hoogleraar Civil society aan de Universiteit van Tilburg.
Presentatie van Bart Van Bouchaut op de Socius Trefdag 2013 'Iedereen politiek!'.
Wat is de politiserende rol van het middenveld vandaag? Hoe krijgt die vorm in onze 'participatiesamenleving'? In deze lezing bespreekt Bart Van Bouchaute de (de)politisering van, in en door het middenveld. Als organisaties in het middenveld zich opstellen als betrokken ondersteuners van mensen die zich doorheen praktijken van burgerschap tot politieke subjecten ontwikkelen, dan ligt de weg open naar een politiserend middenveld in een vitale democratie.
Bart Van Bouchaute is sociaal werker en politicoloog. Hij doceert politicologie, sociale bewegingen en globalisering in de opleiding sociaal werk van de Arteveldehogeschool. Daarnaast is Van Bouchaute verbonden aan het Onderzoekscentrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASES) van de Universiteit Antwerpen.
Presentatie van Gie Van den Eeckhaut tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014).
Innoverende sociaal-culturele praktijken gedijen beter als de overheid een context kan bieden die rekening houdt met de typische eigen-aardigheid van innovatieprocessen. Hoe zou een overheidsbeleid gericht op het ondersteunen van innoverende sociaal-culturele praktijken er kunnen uitzien? Dat is een vraagstuk waarover we ons met een veertigtal mensen binnen en buiten de sector van het sociaal-cultureel werk gebogen hebben. De vragen en kwesties die in volgende jaren op tafel liggen, worden in deze presentatie door Gie Van den Eeckhaut op een rijtje gezet, in de hoop dat ze de dialoog tussen werkers, organisaties én overheid kunnen voeden.
Meer informatie via www.socius.be/tag/innovatie.
Presentatie Jos van der Lans - Socius Trefdag 'Solidariteit?!' (20 november 2014)
In september 2013 las koning Willem Alexander voor het eerst de troonrede voor. In zijn rede sprak de Nederlandse vorst over een 'participatiesamenleving'. Het idee dat de klassieke verzorgingsstaat steeds meer onder druk komt te staan en dat er meer een beroep moet worden gedaan op het probleemoplossend vermogen van onze samenleving, zeg maar de burger. Het idee van de participatiesamenleving was niet nieuw en paste in een lange reeks van politieke pogingen om burgers te bewegen meer verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar.
Ook in Vlaanderen wint dit discours terrein. We vroegen cultuurpsycholoog en journalist/publicist Jos van der Lans welke lessen we kunnen trekken uit de Nederlandse ervaringen.
Ook in 2024 organiseert Socius een leerreis voor internationale uitwisseling tussen sociaal-culturele praktijken. Van 14 tot en met 17 oktober trekken we naar Berlijn op zoek naar kruispuntpraktijken die diversiteit vanuit intersectionaliteit (of kruispuntdenken) benaderen.
Tijdens het infomoment van 6 mei 2024 namen we je mee in het thema en het opzet van deze leerreis.
Presentatie 'Politiek communicatie voor sociaal-culturele professionals' van Reinout Van Zandycke. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
n een praktische keynote zal Reinout Van Zandycke enkele van de meest effectieve technieken uit de psychologie delen om je communicatie, marketing en sales snel efficiënter te maken. Het gaat om eenvoudige trucjes die een groot verschil kunnen betekenen in je communicatie. Als ondernemer, auteur en docent in nudging en neuromarketing verzamelde Reinout al meer dan 1000 wetenschappelijk onderbouwde cases. Verwacht je dus aan een luchtige presentatie met veel inspirerende voorbeelden om er onmiddellijk zelf mee aan de slag te gaan. Speciaal voor de Trefdag Sociaal-Cultureel werk zal Reinout ook eenmalig enkele exclusieve cases voor sociale professionals delen met o.a. ook de focus op de relatie tussen de politiek en het politieke.
Reinout Van Zandycke is zaakvoerder van Exposure, een communicatiebureau dat zich specialiseert in de psychologie van het overtuigen. Hij adviseert bedrijven, organisaties en politici in (online) overtuigen en hoe je aan de hand van gedragspsychologie meer rendement uit je communicatie kan halen. Hij is daarnaast ook nog docent nudging en auteur van drie boeken over beïnvloeding, waaronder het recent verschenen Nudging & overtuigen.
Dat laatste boek werd recent genomineerd voor Managementboek van het jaar, bij de top 50 van Nederland en België.
Presentatie 'Van droom naar werkelijkheid … als doen de kern wordt van je politiserende praktijk' van Bart Van Bouchaute. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker geef je dagelijks vorm aan een inclusieve, democratische, solidaire en duurzame samenleving. De ene brengt mensen samen, de andere bouwt stevige beleidsdossiers op. Nog anderen zoeken naar alternatieven en brengen ze in de paktijk. Op die manier voorafbeelden ze een nieuwe werkelijkheid. Met concrete praktijken in de bestaande samenleving tonen ze dat een andere samenleving wel degelijk mogelijk is.
Bart Van Bouchaute dompelt je bij de start van deze sessie onder in de kern van prefiguratieve praktijken. Ze zijn een krachtige manier om te politiseren.
Bart Van Bouchaute studeerde sociaal werk (IPSOC) en politieke wetenschappen (UGent). Hij is lector en onderzoeker aan de opleiding sociaal werk van de Arteveldehogeschool. In onderzoek, vorming en publicaties heeft hij een bijzondere interesse voor (de)politisering in het middenveld en voor praktijken van politisering in en van het sociaal werk. Hij schreef mee aan het inleidend hoofdstuk en het handelingskader in het boek Publiek gaan dat Socius in 2022 bij Garant uitgaf.
Presentatie 'Scannen van je verenigingsdemocratie' Zita De Pauw. Trefdag Socius 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Vorm en richting geven aan je organisatie én daar vrijwilligers, leden, bestuur en professionals slim en evenwichtig in betrekken: dat is de uitdaging waar verenigingen elke dag weer voor staan.
Hoe nodig je iedereen uit om mee te praten, mee te doen, mee te kiezen en mee te beslissen? Hoe maak je inspraak en participatie ook mogelijk voor communityleden die zich los aan je organisatie willen binden? Of kort gezegd: hoe geef je verenigingsdemocratie in je organisatie vorm?
Om daarop een antwoord te voorzien, publiceerde Socius de publicatie Verenigingsdemocratie, samen doen. Tijdens deze workshop sta je stil bij de verenigingsdemocratie in je eigen organisatie aan de hand van de verenigingsscan die werd ontwikkeld. Je zoomt in op de verschillende pijlers van het model en gaat na waarop je als organisatie nog kan inzetten.
Zita De Pauw werkt als stafmedewerker verenigen en vrijwillige inzet bij Socius. Ze studeerde pedagogische wetenschappen met een master in de sociaal en culturele pedagogiek. Daarvoor was ze actief in het jeugdwerk rond het thema ‘hoe kinderen en jongeren een stem te geven bij het gemeentelijk beleid’.
Presentatie 'Bouwen op het cultureel gemeen' van Pascal Gielen. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Hoe doorbreken we een cultuur van wantrouwen? Onze argwaan tegenover medemensen, bedrijven en overheden groeit. Privatisering van overheidsdiensten, verantwoordelijkheden doorschuiven en gevoelens van machteloosheid worden als oorzaken genoemd. Remedies zoeken we in regels, contracten en procedures, verzekeringen, audits en consultancy. In goed bestuur en transparantie ook. Maar bieden ze wel echt vertrouwen? Is vertrouwen niet altijd een beetje blind?
Pascal Gielen wijst in zijn lezing op de rol die de culturele commons, of mooier in het Nederlands, het cultureel gemeen daarin speelt. Vertrouwen is een kwestie van cultuur, van gevoel en zelfs van esthetiek. Breed maatschappelijk vertrouwen begint bij het delen van kwetsbaarheden en het gemeen biedt daar de ruimte voor. Ademruimte en laboratoriumruimte. Hoe zouden een samenleving en een beleid daarop verder kunnen bouwen?
Pascal Gielen is cultuursocioloog en als hoogleraar verbonden aan ARIA/Universiteit van Antwerpen. Hij leidt het CCQO, Culture Commons Quest Office, ccqo.eu. In 2022 werd Gielen door de Vlaamse Gemeenschap aangesteld als curator van de ‘Culture Talks’ en schreef in opdracht het boek Vertrouwen – Bouwen op het cultureel gemeen.
Presentatie 'Het politiek in de politiek' van Arnaud Pinxteren. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Een zoektocht naar participatie en directe democratie is de drijfveer van veel politieke experimenten. Van lokale burgerlijsten over het Bürgerdialog in Ostbelgien of het federale We need to talk dat zich over partijfinanciering boog tot de Conferentie over de toekomst van Europa.
Burgerpanels moeten het politieke in de politiek brengen.
Zo eenvoudig als “de burger vertelt, de politiek voert uit” is het in de realiteit van burgerpanels echter niet. Technische experten, inhoudelijk adviseurs en procesbegeleiders staan zowel politici als burgers bij.
Arnaud Pinxteren (1977) deed als econoom onderzoek naar openbare en sociale economie. Hij was al betrokken bij Amnesty International en de hulp aan mensen zonder papieren. Sinds 2003 is hij politiek actief bij Ecolo. In 2018 legde hij de eed af als schepen van het Jonge kind, Burgerparticipatie en Stadsvernieuwing in de stad Brussel. Vanuit die functie is hij politiek verantwoordelijk voor het project FaireBXLSamen.
Presentatie 'Adolescenten en politieke participatie' van Ellen Claes. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Jongeren voelen zich steeds minder vertegenwoordigd in de politiek en hebben steeds minder vertrouwen in instituties. Daarom zoeken zij hun toevlucht tot andere manieren om stem te laten horen, hun plek te eisen en maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Die nieuwe vormen van maatschappelijk engagement ontstaan veelal op straat en het plein of op internet, buiten de institutionele politieke arena. Van nieuwe sociale bewegingen tot slam poetry en youtube videos.
Is formele participatie echt de enige wat als politiek engagement wordt gezien? Op welke andere manieren proberen jongeren de wereld van morgen vorm te geven? En worden ze genoeg gehoord?
Politicologe Ellen Claes vertelt ons alles over de politieke competenties van jongeren, hun ontwikkeling en vorming.
Ellen Claes is lid van het Centrum voor Politicologie en hoofddocent binnen de educatieve master Maatschappijwetenschappen aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven. Ze doceert onder andere het vak Burgerschapsvorming en is verantwoordelijk voor de stage, wat een zeer intensief contact impliceert met middelbare scholen en scholieren in Vlaanderen. Die sterke betrokkenheid op de Vlaamse context wordt gekoppeld aan een intensieve internationale samenwerking en oriëntatie op onderzoek gefocust op jongeren, scholen, leraren en politiek.
Presentatie 'Ieders stem telt' van Koen Trappeniers. Socius Trefdag 'Alles Politiek' van 16 november 2023.
In deze denksessie voor professionals die werken met lokale groepen en verenigingen, bekijk je hoe je in jouw praktijk aan de slag gaat met de lokale verkiezingen.
Ieders Stem Telt is een samenwerkingsverband van organisaties in het middenveld die streven naar een sociaal rechtvaardige samenleving waarin iedereen – en in het bijzonder mensen in een kwetsbare positie – medezeggenschap hebben. Dat gedeelde doel plaatsen ze in de context van het verkiezingsjaar 2024. Ze denken na over wat en hoe politieke betrokkenheid bij de komende verkiezingen kan betekenen. Vooral willen ze sociale professionals en kernvrijwilligers al het materiaal in handen geven om rond de verkiezingen aan de slag te gaan.
In een denksessie nemen begeleiders van Ieders Stem Telt je mee doorheen dat materiaal. Je denkt na over politieke betrokkenheid en verkiezingen en hoe je dat met je groepen in de praktijk gaat brengen. Na deze sessie heb je het materiaal in handen om te starten met een traject waarin je je groepen en verenigingen een politieke rol geeft.
Koen Trappeniers is directeur van Welzijnszorg. Hij studeerde sociaal werk en werkte bij Jeugdpastoraal en in het vormingswerk voor mensen met een beperking. Bij Welzijnszorg maakt hij werk van structurele armoedebestrijding in eigen land, onder andere met de campagnes Samen Tegen Armoede. Welzijnszorg trekt ook mee aan de Ieders Stem Telt dat sociale professionals en kernvrijwilligers ondersteunt om in hun praktijk aan de slag te gaan rond de lokale verkiezingen en het belang van politiserend werk.
Presentatie 'Theory of change' van Maarten Goethals. Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Hoe kan je als sociaal-culturele organisatie Theory Of Change inzetten om politieke veranderingsprocessen in gang te zetten?
De klassieke strategie-aanpak bestaat uit het formuleren van een missie en visie, het definiëren van de producten en markt(en) en strategische acties om die te ontwikkelen. Maar dat werkt minder goed voor maatschappelijke organisaties en projecten die gericht zijn op maatschappelijke impact en waarde. In dat geval kan je Theory Of Change gebruiken om je strategie te ontwikkelen.
In 4 stappen neemt Maarten Goethals je mee en zal duidelijk worden wat het nut is van Theory Of Change.
1. Wat is een Theory of Change en wat is het niet: inleiding met voorbeelden uit de praktijk
2. In cocreatie een Theory Of Change opmaken
3. In cocreatie van Theory Of Change naar actie
4. Verdiepende Q&A
Maarten Goethals heeft 20 jaar ervaring met theory of change, evaluaties, procesbegeleiding van maatschappelijke verandering. Hij is zaakvoerder van Alter.Today (transitie begint nu). Alter is een onafhankelijke begeleider van participatie-processen. Het ontwikkelt nieuwe concepten, oplossingen of systemen samen met de klant en met stakeholders. En het voert onafhankelijke evaluaties uit bij organisaties en ondersteunt hen in het ontwikkelen of bijsturen van strategieën.
Maarten is ook mede-oprichter van EIGHT.world (onvoorwaardelijk geld geven). Eight.world organiseert gedurende 2 jaar onvoorwaardelijke maandelijkse geldtransfers naar dorpen in Oeganda en Congo.
Verder is hij bestuurder van Avansa Waas-en-Dender.
'Alternatieve praktijken en theorieën van de democratie' - presentatie van Marianne Maeckelbergh tijdens de Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Wat kunnen sociale bewegingen ons leren over de aard van democratie? In deze lezing onderzoekt Marianne Maeckelbergh hoe een analyse van de praktijk van wereldwijde sociale bewegingen licht kan werpen op kernprincipes van de democratie zoals participatie, gelijkheid en vrijheid. Ze neemt historische bewegingen (jaren 1960, alter-globalisering, Occupy) als vertrekpunt voor een analyse van hoe bewegingspraktijken nieuwe manieren kunnen inspireren om na te denken over de rol van conflict en diversiteit in zowel organisatorische besluitvorming als in democratische processen in het algemeen.
Marianne Maeckelbergh is hoogleraar politieke antropologie aan de Universiteit Gent. Haar onderzoek gaat over hoe de alledaagse politieke praktijken van mensen de manier waarop we democratie begrijpen vormgeven en transformeren. Ze is de auteur van The Will of the Many: How the Alterglobalisation Movement is Changing the Face of Democracy en coproducent van de globaluprisings.org filmreeks. Ze is hoofdonderzoeker van het project Property and Democratic Citizenship dat wordt gefinancierd door de European Research en waarin wordt onderzocht hoe eigendomsregimes ervaringen van burgerschap structureren.
“Wat is de waarde en betekenis van sociaal-cultureel volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven voor onze samenleving?”
Die vraag legde Socius voor aan sociale wetenschappers. Lode Vermeersch (KULeuven), Anke De Malsche (UA), Hanka Otte (UA), Pascal Gielen (UA) en Stijn Oosterlynck (UA) gingen er samen mee aan de slag.
De onderzoekers verzamelden heel wat informatie bij sociaal-cultureel volwassenenorganisaties, burgerinitiatieven, andere middenveldspelers, overheden en marktspelers. Ze brachten contacten van volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven met andere middenveldspelers, overheden en marktspelers in kaart en onderzochten hoe via zo’n contacten waarde en betekenis aan het civiel sociaal-cultureel actorschap wordt toegeschreven.
Deze presentatie vat de belangrijkste resultaten van het onderzoek samen en maakte deel uit van de rapportvoorstelling op 31 augustus 2023.
LEADER (Liaison Entre Actions de Développement de l’Economie Rurale) is een subsidieregeling voor plattelandsontwikkeling. Naast een financieringsinstrument is LEADER in de eerste plaats een methodiek voor ‘community led local development’ of door de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling.
De ondertitel van ‘Het klimaat zijn wij’ van de Amerikaanse schrijver Jonathan Safran Foer slaat de spijker op zijn kop: ‘De wereld redden begint bij het ontbijt’. Niet evident want de voedselproductie is grotendeels in handen van marktspelers. Voedsel opnieuw ontwikkelen als een common met gedeeld eigenaarschap en gebruik biedt tal van kansen. Commons versterken lokale gemeenschappen en netwerken. Ze dragen bij aan een meer duurzame voedselproductie op mondiaal vlak. En ze verlenen een grotere groep verbruikers toegang tot gezonde, lokaal geproduceerde duurzame voeding. Denk maar aan Bio land funds, Community Supporter Agriculture (CSA), stadstuinieren, coöperatieve kruidenierswinkels enz.
Hoe kan commoning bijdragen tot een duurzame en rechtvaardige voedseltransitie? Wat is er nodig om die transitie te verduurzamen? En hoe kan jij hier vanuit de civiel sociaal-culturele sector aan meewerken? In deze sessie verdiep je je in deze boeiende vragen.
Gert Engelen van Rikolto vertelt hoe hij de lokale voedselstrategie in Leuven mee helpt ontwikkelen als partner in Leuven2030.
More from Socius - steunpunt sociaal-cultureel werk (20)
De wereld redden begint bij ontbijt - Gert Engelen (Socius Trefdag - 18 novem...
Aan de slag met de maatschappelijke bewegingsfunctie - Bart Van Bouchaute (Arteveldehogeschool)
1. Aan de slag met de maatschappelijke bewegingsfunctie
Bart Van Bouchaute, docent opleiding sociaal werk Arteveldehogeschool
m.m.v. Gie Van den Eeckhaut & Emilie Van Daele, stafmedewerkers Socius
2. ‘Politisering’
“Dat publieke meningsverschil draait rond de vraag hoe we
het samen leven organiseren. Dit is geen technische
kwestie, maar een zaak van fundamentele, ideologisch
geïnspireerde keuzes. Democratie is in dat opzicht geen
systeem, geen geheel van besluitvormingsprocedures, van
regels en instellingen, maar wel de mobiliserende kracht
van de belofte dat in een democratie iedere burger er
fundamenteel andere visies op de samenleving op kan
nahouden en daarover als gelijke publiek in debat kan en
mag treden met anderen. Het onderscheid tussen de
politieke rol en politisering is belangrijk. Je kan
maatschappelijke verandering op verschillende manieren
nastreven en niet al die manieren zijn politiserend. “
Oosterlynck, S., Hertogen, E. & Swerts, T. (2017). De politieke opdracht van het middenveld ter
discussie: nieuwe vormen van politisering. Spotlightpaper onderzoek CSI Flanders.
Politisering is specifieker dan
‘de politieke rol’
Politisering draait immers
rond het publiek maken van
het meningsverschil dat de
kern van de democratie
uitmaakt.
.
3. ‘Politisering
door het middenveld’
“Toch mag je een sociale beweging niet
reduceren tot dienstverlening, wederzijdse
ondersteuning en gezelligheid. Zeker in de
huidige dramademocratie – waar politiek niet
langer via sociale organisaties, maar wel via
de media met kiezers communiceert –
hebben sociale bewegingen meer dan ooit
de plicht om zelf aan politiek te doen door in
het publieke debat een kritische stem te laten
horen, door maatschappelijk problemen op
de politieke agenda te plaatsen en door
gelijkgezinden te mobiliseren. Kortom, het
middenveld is politiek, of zal niet zijn.”
Prof. Dr. Jaak Billiet , 9 maart 2013 in De Standaard
De specifieke politiserende
opdracht van organisaties
in het middenveld werd in
dit opiniestuk krachtig
bepleit.
4. Programma
§ Inleiding: ‘politisering’ terug van weggeweest?
§ in middenveld
§ in decreet: civiel perspectief
§ De maatschappelijke bewegingsfunctie in het decreet
§ Keuze voor functies/functiemix
§ Maatschappelijke bewegingsfunctie
§ Werken aan een visie vanuit je missie
§ Een eerste oefening op basis van twee typepraktijken
§ Bouwstenen voor een handelingslogica
§ Werken aan verandering
§ Perspectieven op politisering
§ En verder oefenen
§ Ruimte voor politisering? Uitzoomen naar analysekader
15/05/19 www.socius.be 4
5. Politisering:
terug van weggeweest?
De laatste jaren zien we een opmerkelijke aandacht voor ‘politisering’ in het
Vlaamse middenveld. Die aandacht wordt aangewakkerd door externe
dynamieken (zowel ‘van boven’ als ‘van beneden’) en interne dynamieken
in de organisaties, sectoren…
Ook de keuze voor het civiel perspectief in het nieuwe decreet sluit hier bij
aan.
7. Dynamiek ‘van boven’
§Economische/politieke druk op werk en doelgroepen
§Context: crisis/herstructurering welvaartsstaat
§ Neoliberalisering
>> individuele verantwoordelijkheid?
§ Vermaatschappelijking
>> verantwoordelijkheid van omgeving?
§Risico in beide benaderingen: verlies sociale grondrechten?
8. Voorbeeld
SWAN
“De laatste decennia zijn beleidsmakers een andere,
hardere taal gaan hanteren: 'New Public Management', van
verzorgingsstaat naar activeringsstaat en naar ‘de
participatiesamenleving'. ‘Vermaatschappelijking van de
zorg' met een groot appèl op het eigen netwerk. Harde
marktwerking, ook in de sociale sector. Harde meritocratie
ook: jij alleen bent verantwoordelijk voor je eigen leven, voor
je eigen successen maar ook voor je eigen ‘falen’, waarbij
abstractie gemaakt wordt van al die contexten die ook in
belangrijke mate een mensenleven bepalen… […]
De politieke beleidskeuzes die hieruit volgen maken dat vele
sociaal werkers en de mensen waarmee ze werken, zich
niet langer herkennen in het ‘sociaal’ werk, dat ze zich niet
langer erkend voelen, dat ze de ziel van de stiel voelen
verdwijnen en dat de kloof tussen beleidsmakers en
praktijkwerkers almaar groeit. Het maakt ook dat sociaal
werkers ongerust én verontwaardigd worden over de
gevolgen van deze evoluties. […]”
Dit pamflet bij de oprichting van een
Vlaamse afdeling van het Sociaal
Actie Netwerk (SWAN) brengt
sociaal werkers, academici,
studenten, vrijwilligers, cliënten en
hun netwerk samen.
Het roept op om een engagement op
te nemen om het Sociaal Werk
ActieNetwerk in de praktijk mee uit
te denken en vorm te geven.
9. Dynamiek ‘van beneden’
§Druk van acties/initiatieven ‘van onderuit’
§Burgers en hun grass-root organisaties
§organiseren mensen
§ontwikkelen claims in het publieke debat
§ jagen daarbij ook ‘gevestigde organisaties’ aan
10. Voorbeeld
‘Geen kind op straat’
In verschillende steden werden
acties ondernomen tegen de
toenemende woonnood. Zo
organiseerden geëngageerde
burgers samen met enkele
organisaties zoals Jong Gent in Actie
in september 2017 de actie ‘Geen
Kind op straat’ om de miserabele
situatie van dakloze gezinnen in de
Gentse parken aan te klagen en
beleidsoplossingen op korte en
lange termijn te eisen
11. Interne dynamiek
§ Externe druk… maar ook groeiend zelfinzicht
§ Interne discussies …
§ zijn we te braaf geworden, te veel technische oplossers van sociale problemen?
§ zijn we door een ‘klantbenadering’ onze doelgroepen actief aan het depolitiseren?
§ waarom mijden we publieke standpunten?
§ …
§ … en nieuwe initiatieven
§ door interne discussies en initiatieven
§ door druk van acties/initiatieven ‘van onderuit’
12. Voorbeeld
Leeggoed Brussel
‘‘We brachten onze mensen samen en startten de zoektocht naar
een leegstaand pand… Na een klein jaar hadden we nog niets
gevonden en toen de winter aanbrak besloten we om zonder
akkoord van de eigenaar in twee panden van de Elsense Haard in
te trekken. Op die manier wilden we de sociale
huisvestingsmaatschappij onder druk zetten om een
bezettingsovereenkomst met ons te sluiten”Gefrustreerd door het vruchteloos
blijven aanklagen van de woonnood
terwijl de wooncrisis in Brussel
dramatische proporties aanneemt,
besloten opbouwwerkers om hun
klassieke beroepsrol en aanpak te
verlaten.
Tijdelijke bezetting leidde tot
onderhandelingen en een akkoord
met de Sociale
Huisvestingsmaatschappij
13. Debat over ‘repolitisering van het
middenveld’
§ Door de externe en interne dynamieken
§ Middenveld heeft ‘politieke’ of ‘politiserende’ opdracht…
§ Twee misverstanden in dit debat
§ (enkel) een zaak van gestolen autonomie?
§ (enkel) een zaak van methodiek?
§ Bredere discussie nodig met inhoudelijke focus:
wat betekent ‘politisering’ voor organisaties in het middenveld?
15. Definitie in het decreet van 2003:
Maatschappelijke activeringsfunctie: de functie die gericht is op het organiseren, stimuleren en
begeleiden van vormen van maatschappelijk engagement en sociale actie;
Definitie in het nieuwe decreet:
In relatie tot samenlevingsvraagstukken doelgericht ruimte creëren voor engagement en
politisering met het oog op veranderingen in denken en handelen en in de inrichting van de
maatschappij.
Memorie van Toelichting:
Samenlevingsvraagstukken zijn maatschappelijke kwesties die voorwerp worden van
publiek debat en politieke discussie en besluitvorming. Politisering gaat over het politiek
bewust worden of betrokken raken bij kwesties die als politiek (en dus niet langer als een
louter persoonlijke kwestie) beschouwd worden
De terugkeer van politisering…
MAATSCHAPPELIJKE BEWEGINGSFUNCTIE
17. Sociaal-culturele
organisatie
Praktijken vier
functies/
functiemix
Volwassenen in
hun vrije Tijd
Schaal: Vlaanderen
Regionaal
Bovenlokaal
Missie en
visie
Analyse maat-
schappelijke
context
Verbindende rol
Laboratorium-rol
Kritische rol
Drie sociaal-
culturele rollen
Normatief kader:
realiseren doel
decreet
‘Doel-
groep’
Vrijwil-
ligers
SD
OD
De inhoudelijke beoordelingselementen in hun samenhang
18. Decreet 2017
§ Het decreet stapt af van de opdeling van organisaties in
werksoorten en legt niet langer een welbepaalde combinatie van
functies op.
§ Dit betekent dat organisaties – behalve de organisaties met een
werking binnen specifieke regio’s – nu zelf vrij kunnen kiezen op
welke functies zij willen inzetten om hun visie en missie te
realiseren.
§ Organisaties kiezen een eigen mix van minimaal twee functies die
zij als hun kernfuncties beschouwen.
§ Dit impliceert dat organisaties een goed onderbouwde visie hebben
op de gekozen functiemix en de onderscheiden functies, alsook
op de werkwijze(n) die ze willen hanteren om die functies te
realiseren.
19. Wat zijn de sociaal-culturele functies in
2017?
In de Memorie van Toelichting lezen we:
§ De sociaal-culturele functies zijn én blijven de pijlers van het
SCVW
§ Een sociaal-culturele functie is: een weloverwogen keuze over
de aard van de beoogde sociaal-culturele interventies
§ Het gaat over de aard, vorm en structurering van de
praktijken die je opzet en de processen die je daarmee
beoogt.
21. Wat staat je te doen?
Voor de beoordelingscommissie:
1. Je geeft aan wat de visie op engagement en politisering en op relevante
samenlevingsvraagstukken is in relatie tot de missie van de organisatie.
2. Een verantwoorde toekomstige werkwijze van de organisatie om praktijken op te
zetten waarin ruimte voor engagement en politisering wordt gecreëerd in relatie tot
samenlevingsvraagstukken.
Voor de visitatiecommissie:
1. Je geeft met werkingsgegevens aan welke praktijken zijn opgezet waarin ruimte voor
engagement en politisering wordt gecreëerd in relatie tot samenlevingsvraagstukken.
2. Je brengt veranderingsprocessen en gerealiseerde veranderingen in relatie tot
maatschappelijk denken en handelen en tot de inrichting van de maatschappij in beeld.
MAATSCHAPPELIJKE BEWEGINGSFUNCTIE
22. Werken aan een visie?
Werkwijze zichtbaar maken?
Een eerste oefening
15/05/19 www.socius.be 22
23. Wat is een visie/visietekst in relatie tot
functies?
§ De visietekst is ‘descriptief’ en expliciteert en onderbouwt de achtergrond en de keuzes
die door de organisatie worden gemaakt.
§ De visietekst is ‘normatief’ en geeft aan welke kijk op mens en samenleving, op waarden
en normen schragend zijn voor de manier waarop praktijken worden aangepakt
§ De visietekst is ook handelingsgericht: maakt zichtbaar welke handelingslogica wordt
gehanteerd bij het opzetten van praktijken en verantwoordt deze handelingslogica
15/05/19 www.socius.be 23
25. Aan de slag: oefeningen
Verschillende oefeningen doorheen de dag
die op elkaar verder bouwen
• missie –> globale handelingslogica
• praktijken –> expliciteren en concretiseren
handelingslogica
Aanpak
• eerst individueel
• per drie uitwisselen
• per groep (van drie) één of twee
interessante gedachten in plenum delen.
26. De eerste weg: vertrek van je missie
§ Vertrek van de kern van je missie
§ Gewenste verandering
§ Op het niveau van de samenleving:
§ Welke ambitie streeft je organisatie na?
§ Wat is de gewenste verandering die je wil bevorderen door je praktijken?
§ Op het niveau van de participanten:
§ Op wie mik je?
§ Welke veranderingen of resultaten beoog je te realiseren bij de deelnemers?
§ Aard, vorm en structurering van praktijken
§ Op welke manier kan de bewegingsfunctie bijdragen om dat waar te maken?
§ Zou je de bewegingsfunctie dan als je DNA formuleren? Of eerder als
‘collateral benefit’?
§ Denk daarbij echt in termen van gewenste verandering en interventies om die
te bereiken
15/05/19 www.socius.be 26
27. De tweede weg: vertrek van praktijken
Vertrek van DNA-praktijken: praktijken die naar jouw aanvoelen de
kern van jullie werking representeren – nu en /of in de toekomst:
§ Wat is het beoogde resultaat?
§ Welke interventie kan daartoe leiden?
§ Beschrijf de aard, vorm en structurering (het ‘concept’): beschrijf in
mensentaal kort wat de praktijk precies inhoudt.
§ Geef aan wat sociaal-cultureel werkers doen om die praktijk te laten slagen.
§ Leg uit waarom juist dit ‘middel’ een goede manier is om het beoogde te
realiseren. Verklaar dus de handelingslogica die in de praktijk verscholen zit.
§ Welke visie op de maatschappelijke bewegingsfunctie wordt daarin
dan zichtbaar?
29. Welke veranderingen heb je voor ogen?
§ In relatie tot samenlevingsvraagstukken doelgericht ruimte creëren voor engagement en
politisering met het oog op veranderingen in denken en handelen en in de inrichting van
de maatschappij.
§ Met het oog op:
§ Verandering in denken
§ Verandering in handelen
§ Verandering in de inrichting van de maatschappij
§ Kernvragen zijn dus:
§ Wat willen wij gezien de huidige maatschappelijke context veranderd zien?
§ Over wat voor veranderingsprocessen hebben we het dan? Wt voor processen willen
wij in gang zetten?
§ Wat voor interventiestratetie vraagt die verandering?
31. Veranderen van het bewustzijn
§ Het linkervak bovenaan handelt over het individuele BEWUSTZIJN: de
binnenkant van mensen, over hun innerlijke beleving, hun ervaringen,
gedachten, emoties, waarden en overtuigingen, hun identiteit. Het gaat hier
om subjectieve en immateriële zaken.
§ Verandering op dit niveau realiseren, betekent strategieën ontwikkelen die
het bewustzijn of de gevoelswereld van mensen raken.
§ Een voorbeeld van deze strategie zijn de leerhuizen van Motief vzw. Een
leerhuis is een plek waar je met hoofd en hart wordt uitgedaagd om nieuwe
perspectieven uit te proberen én een ruimte waarin je thuis mag komen
met je eigen zoeken en vragen. Het gaat om een langlopend leerproces
waar deelnemers met elkaar in dialoog gaan, maar ook met de
samenleving én levensbeschouwelijke bronnen. Deze religieuze bronnen
worden contextueel gelezen en geconfronteerd met de maatschappelijke
context van vandaag. Ze bieden materiaal om zichzelf en anderen in de
groep te bevragen.
32. Gedragsverandering
§ Het vak bovenaan rechts handelt over HET GEDRAG: het gaat hier om wat een
individu effectief toont. Datgene wat zichtbaar is en vast te stellen is.
§ Werken aan gedragsverandering is daarom net iets eenvoudiger omdat deze
veranderingen zichtbaar zijn. Ook kunnen we putten uit de
‘gedragswetenschappen’ die ons heel wat tools en strategieën bieden om
hiermee aan de slag te gaan.
§ Een voorbeeld van die tools vinden we bij het 7E-model. Hier worden
verschillende hefbomen (7 E’s) omschreven om ‘gewenst’ gedrag te
beïnvloeden.
§ EVA vzw zet bijvoorbeeld in tal van praktijken in op ‘Enable’: maak het gewenste
gedrag mogelijk en verlaag de drempels. Meer nog: verhoog de drempels voor
het ongewenste gedrag. EVA vzw zorgde ervoor dat in de Gentse stadsscholen
op donderdag het warm middagmaal nu standaard vegetarisch is. Wie vlees wil
moet dat op voorhand met een schriftelijk formulier aangeven.
33. 7E model: hoe worden mensen gemotiveerd
om gewenst gedrag te stellen
Mensen zitten in verschillende posities en worden door
verschillende zaken gemotiveerd. Ze gaan een gedrag sneller
overnemen naarmate:
1. Ze zich ermee kunnen vereenzelvigen en ervaren dat het
gedrag aansluit bij hun persoonlijke waarden en zelfbeeld
(enthuse)
2. Er weinig of geen beperkingen zijn in de omgeving die het
onmogelijk maken het gedrag te stellen (enable)
3. Ze over vaardigheden en kennis beschikken die nodig zijn
om het gedrag te stellen (enable & enlighten)
4. Ze erop vertrouwen dat de baten van het gewenste gedrag
zullen opwegen tegen de lasten ervan (encourage).
5. Ze merken dat een relevant deel van hun omgeving dat
gedrag ondersteunt (engage)
6. Ze ons vertrouwen (exemplify)
7. Het gewenste gedrag meevalt (experience)
34. Veranderen van de cultuur
§ Het linkervak onderaan handelt over de CULTUUR: over gedeelde
waarden, overtuigingen, taal en relaties. Het ‘ik’ verbindt zich met andere
mensen en ontwikkelt zich in samenhang met het ‘wij’. Ook hier gaat het
om (inter)subjectieve en ontastbare of onzichtbare aspecten.
§ Hoe werk je aan cultuurverandering? Kan je cultuur rechtstreeks
beïnvloeden? Ook dat is niet eenvoudig, aangezien het een werk van lange
adem is en cultuur tegelijkertijd ook iets zeer ongrijpbaars is. Het gaat om
een gedeeld repertoire van tekens, van zin en betekenis. Wat vinden we
waardevol in het leven?
§ Een voorbeeld is de stiltebeweging Waerbeke. Te midden van een vooral
op productie, consumptie en versnelling gerichte maatschappij wil
Waerbeke praktijkgemeenschappen die met stilte, rust en ruimte aan de
slag zijn (of willen gaan), ondersteunen. Stilte en rust bieden de nodige
ruimte om in contact te treden met waarden die verdieping en ontmoeting
mogelijk maken. Als beweging tracht Waerbeke de vele initiatieven, tradities
en praktijken rond stilte, rust en ruimte met elkaar te verbinden, te
ondersteunen en zichtbaar te maken.
35. Veranderen van structuren
§ Het vak onderaan rechts handelt over STRUCTUREN: de
meer objectieve buitenkant zoals systemen, procedures,
instituten en netwerken. Bijvoorbeeld het politieke systeem,
het economische systeem, het beleid etc.
§ Ook hier zijn tal van strategieën om verandering te
realiseren. Je kan acties ondernemen die het beleid
beïnvloeden, druk uitoefenen op cruciale momenten,
dossierkennis opbouwen etc. Maar je zou ook zelf praktijken
kunnen opzetten die een alternatief verhaal vertellen en op
lange termijn structureel het verschil zullen maken.
§ Het dossier van Femma over de combinatie tussen Arbeid
en Zorg kan hier als voorbeeld dienen.
36. Welke kijk op politisering?
§ ‘De politiek’ versus ‘het politieke’
§ Benaderingen van politisering
“Dat publieke meningsverschil draait rond de vraag hoe we het samen leven organiseren. Dit is
geen technische kwestie, maar een zaak van fundamentele, ideologisch geïnspireerde keuzes.
Democratie is in dat opzicht geen systeem, geen geheel van besluitvormingsprocedures, van regels
en instellingen, maar wel de mobiliserende kracht van de belofte dat in een democratie iedere
burger er fundamenteel andere visies op de samenleving op kan nahouden en daarover als gelijke
publiek in debat kan en mag treden met anderen. Het onderscheid tussen de politieke rol en
politisering is belangrijk. Je kan maatschappelijke verandering op verschillende manieren nastreven
en niet al die manieren zijn politiserend. “
Oosterlynck, S., Hertogen, E. & Swerts, T. (2017). De politieke opdracht van het middenveld ter discussie: nieuwe vormen van politisering. Spotlightpaper
onderzoek CSI Flanders.
37. Politisering verwijst naar ‘het politieke’
De politiek
§ Verwijst naar het bestaande systeem
van politieke partijen, het parlement
en de regering.
§ De taak van de politiek is het land
besturen. Politiek wordt dan
teruggebracht tot ‘goed bestuur’
§ Politiek = onderhandelen binnen de
constellatie, hoe gaan we de boel
beheren.
§ Politieke actie is hier
beleidsbeïnvloeding, bewust worden
of betrokken raken bij de politiek.
Het politieke
§ Overstijgt de concrete politiek en
de gekende democratische
instellingen.
§ Het politieke gaat over het publieke
debat over onze meningsverschillen
in de vormgeving van onze
samenleving.
§ Politiek is niet enkel de zaak van
bestuurders. Iedereen kan in die zin
‘aan politiek doen’.
§ Een politieke actie is dus niet enkel
gericht op het bestaande politieke
kader maar gaat er buiten, en kan dit
kader ook in vraag stellen en wijzigen.
38. Middenveld en ‘het politieke’
«Laten we eens op een rijtje zetten wat honderd jaar geleden onhaalbaar werd geacht.
Telt u even mee: het algemeen kiesrecht, de achturige werkdag, het stakingsrecht, de
algemene ziektekostenverzekering, het pensioen, de oudedagsvoorziening, gratis
algemeen onderwijs, afschaffing van de kinderarbeid en het recht van vrouwen op
betaalde arbeid. En er zijn er vast een paar die ik vergeet. Allemaal zogenaamd
utopische eisen, maar ze zijn allemaal werkelijkheid geworden.»
Riccardo Petrella op de vraag of zijn ideaal van een mondiale welzijnsstaat niet ‘utopisch’ was (De Groene
Amsterdammer, 1998)
Middenveld en ‘het politieke’
15/05/19 38
39. Benaderingen van
politisering
Verschillende benaderingen
van politisering hebben een
specifieke visie op
samenleving en
democratie, een eigen
invulling van de kern van
politisering, met gevolgen
voor de methodische
aanpak en rol van de
professional…
Politisering als dialoog (Habermas)
Politisering als belangenstrijd (Marx)
Politisering als bewustwording (Freire)
Politisering als tegenspraak (Mouffe)
Politisering als subpolitiek (Beck)
Politiek als subjectivering (Rancière)
40. POLITISERING ALS DIALOOG
De deliberatieve democratie (Habermas)
§Machtsvrije dialoog in publieke sfeer
§Communicatieve rationaliteit
(Habermas)
§Deliberatiemodel
§ als kritiek op aggregatie (som van individuele
voorkeuren)
§ Actieve rol van burgers als reactie op het
uitbesteden van politiek aan politici
§Publieke deliberatie:
§ Verschillende meningen worden met elkaar
geconfronteerd
§ Informatie wordt verzameld
§ Machtsvrije dialoog met argumenten.
§ Streven naar rationele consensus
41. POLITISERING ALS BELANGENSTRIJD
De Marxistische traditie
§Economische democratie
§Strijd
§ Objectieve tegenstellingen (klassen)
§ Nood aan collectieve organisatie vanuit
gedeelde belangen
§ Strijd van ‘wij’ tegen ‘zij’
§Evolutie
§ Materiële hulpbronnen/verdeling, later ook
erkenning (recognition – Fraser)
§ Economische onderbouw, later ook belang
van ideologisch aspect (Gramsci):
heersende common sense opvattingen
beïnvloeden door cultuurwerk
42. POLITISERING ALS BEWUSTWORDING
De emancipatorische benadering van Freire
§ Nood aan bewustwording: onderdrukten
zijn zich niet bewust van onderdrukking
§ Politisering = emancipatie
§ mensen in een situatie van onderdrukking of
achterstelling
§ Krijgen inzicht en worden versterkt als actor
§ om hun situatie (vooral politiek) aan te vechten
>> link met sociale actie
§ Specifieke rol voor begeleiders
§ Kennen systemen van
uitbuiting/onderdrukking…
§ Begeleiden deelnemers via ervaringsleren ….
Forumtheater is wellicht de bekendste
werkvorm van Augusto Boal’s Theater van
de Onderdrukten. Toe-schouwers worden
geactiveerd tot doe-schouwers waarbij ze
inspringen om de protagonisten te helpen.
(Labo vzw)
43. POLITISERING ALS TEGENSPRAAK
Agonisme in een vitale democratie (Mouffe)
§ Meningsverschil = bron van
democratische vernieuwing
§ Consensusdenken = depolitiserend
§ Belang van discussie en contestatie
tegen bestaande beleid
§ Situering in strijdmodellen
§ Herwaardering waarde conflict
§ Strijd tussen tegenstanders (geen
vijanden) in een gedeelde
democratische ruimte.
§ Tijdelijk compromis is mogelijk
§ Waarbij de verschillende meningen
blijven bestaan
§ En waarbij iedereen blijvend als
gelijke mag en kan spreken
44. POLITISERING ALS SUBPOLITIEK
Politisering buiten de instituties (Beck)
§ Uitgangspunt : vaststelling dat
actoren/bewegingen ‘aan politiek doen’ buiten
de klassieke instellingen en procedures.
§ Wat voorheen niet politiek was, is dat vandaag
wel
§ Heel wat thema’s/kwesties (milieu, voedsel,
seksualiteit, …) die voorheen niet politiek zijn, zijn
dat vandaag wel;
§ Ze zoeken zich een weg naar buiten los van sociale
klasse, politieke partij of ideologie
§ Grass-root initiatieven en burgerinitiatieven
45. POLITISERING ALS SUBJECTIVERING
De bestaande orde verstoren (Rancière)
§ Radicaal ander uitgangspunt
§ Niet gericht op democratisch DOEL (gelijkheid, rechtvaardigheid…)
§ Wel vanuit democratie als UITGANGSPUNT: het principe dat we in
een democratie gelijke burgers zijn…
§ Het ‘schandaal van de democratie’
§ Democratisch principe van gelijkheid
§ Vloekt met machtsverhoudingen/ongelijkheden
§ Gelijkheid is nooit realiteit in de ‘bestaande orde’
§ Elke bestaande orde zorgt voor ongelijkheid
§ We delen in wat zichtbaar/onzichtbaar is, wat mag gehoord worden
en wat enkel ruis is…
§ We vinden die orde vanzelfsprekend
§ Politiek is het verstoren van die bestaande orde
vanuit dat democratisch uitgangspunt van gelijkheid
46. Betekenis van Rancière
voor het denken over politisering
§ Iedereen kan aan politiek doen (‘politiek
subject worden’)
§ Tegen de idee van ‘bewustmaking’
§ Geen voorhoede die waarheid in pacht heeft
§ Wel respectvol ondersteunen van mensen
die gehoord/gezien willen worden
§ Tegen politisering vanuit ‘identiteit’
§ Niet het versterken van (collectieve)
identiteiten
§ maar net uit het in vraag stellen en
verwerpen van toegekende identiteiten…
Mensen die normaal enkel als
voorwerp van politiek gezien
worden, beginnen zelf na te
denken, stellen zich vragen en
gaan zich moeien met de
gang van zaken. Ze voelen
zich gelijk als om het even wie
om mee te denken en mee te
bepalen hoe we de
samenleving vorm geven.
47. Neem terug de beide voorgaande
oefeningen als uitgangspunt:
§ Benoem zo scherp mogelijk de visie op
de maatschappelijke bewegingsfunctie
die spreekt uit
§ de oefening vanuit de missie
§ de oefening vanuit praktijkanalyse
§ Bekijk telkens
§ De visie op ‘wat willen we veranderen’
§ De benadering van ‘politisering’
§ Vergelijk of beide oefeningen in elkaars
verlengde liggen. Zo niet, zoek uit wat je
kan ondernemen om de
handelingslogica beter te doen kloppen.
15/05/19 www.socius.be 47
Aan de slag: oefeningen
48. Ruimte voor politisering
Een vruchtbare voedingsbodem voor
de maatschappelijke bewegingsfunctie
15/05/19 www.socius.be 48
49. Als we dynamieken van (de)politisering willen bespreken, dan kijken
we niet enkel naar de praktijk zelf. We zijn dus op zoek naar een
breder kader om te kunnen analyseren hoe praktijken van politisering
worden gestimuleerd of net afgeremd. Politisering is niet evident
want er is heel wat druk naar depolitisering…
50. Maatschappelijke context
(De)politisering
een analysekader
• in de interne organisatie
• in relatie met
• overheden
• marktspelers
• burgers en hun
organisaties
• in maatschappelijke context
Interne
dynamieken in de
organisatie
Overheid
Markt
Burgers & hun
grassroot
organisaties
51. Relatie met overheid
§ Minder autonomie...
§ Nieuw Publiek Management opvattingen
§ Sociaal werk als louter uitvoerder
§ Inschakeling in politieke consensus
§ ‘sociale cohesie’
§ ‘activering’
§ ‘deradicalisering’…
§ Depolitisering
§ Meer nuttige partner
§ Minder luis in de pels
52. Relatie met markt
§ Verschuiving naar markt
§ Verschuiving taken naar profit
§ Of evolutie naar dienstverlenend bedrijf
§ Injectie van marktdenken
§ Direct in organisaties zelf naar ‘klanten’
§ Indirect via overheden (vermarkting)
§ Managementtechnologie
§ Depolitisering
§ Meer ‘marktspelers’
§ Geen ‘politieke opdracht’
53. Relatie met burgers
§ Indirect effect van hedendaagse evoluties naar
§ vermarkting > ‘zakelijk bedrijf’
§ instrumentalisering overheid > ‘nuttige uitvoerder’
§ … op de relatie met cliënten/gebruikers
§ Instrument van overheid naar ‘doelgroepen’
§ en/of ‘klant’ koopt ‘product’
§ … bovenop het ‘klassieke’ denken over cliënten, doelgroepen
§ Professional spreekt voor/namens/in plaats van…
§ Cliënt/doelgroep krijgt weinig stem
§ Resultaat: actieve depolitisering van de ‘doelgroepen’
§ In het beste geval: spreken voor, lobbyen achter de schermen
§ In het slechtste geval: individueel aanpakken, beheersen, afleiden…
55. Politisering door het middenveld
§ Vanzelfsprekende opvatting
§ In organisaties
§ In dit decreet
§ Organisaties versterken de stem van hun deelnemers/cliënten…
en nemen actief deel aan publieke debat
§ Met verschillende benaderingen
§ Maar steeds binnen de publieke sfeer
bv. Hart boven Hard of J100 Top in Antwerpen
57. Politisering in het middenveld
§interne aandacht voor meningsverschillen over het
samenleven en de eigen rol van de organisatie
§vanuit een meer gelijke positie van bestuurders, professionals,
‘doelgroep’: iedereen heeft een zeg
Bv. JongGentinActie ontwikkelt samen met de jongeren de campagne
‘Geen kind op straat’
“Dat is wat de professional ook moet doen voor kinderen, voor jongeren, voor mensen
die kwetsbaar zijn, voor mensen die nog nooit hun stem konden laten horen of iets
ondernamen. Die denken ook vaak van zichzelf dat ze niets te zeggen hebben.”
59. Politisering van het middenveld
§externe actoren zoals overheden, instellingen, private
marktspelers creëren ruimte om rol te spelen in publieke
meningsverschil door logistieke, financiële, intellectuele…
steun
bv. subsidies voor Climaxi of studiedagen vanuit hogescholen
§Maar ook: initiatieven van burgers en organisaties zetten druk
§Opgelet: ook politieke, economische, ideologische… evoluties
in de samenleving spelen hierin een belangrijke rol…
§Dit decreet is een zeer duidelijk voorbeeld door de keuze voor
middenveld in de publieke sfeer!!