ΘΕΩΡΙΑ_ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ_Γ_ΛΥΚΕΙΟΥ.pptx
•Download as PPTX, PDF•
0 likes•858 views
Παρουσίαση με βασικά στοιχεία θεωρίας της Λογοτεχνίας για τη Λογοτεχνία Γ' Λυκείου
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to ΘΕΩΡΙΑ_ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ_Γ_ΛΥΚΕΙΟΥ.pptx
Similar to ΘΕΩΡΙΑ_ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ_Γ_ΛΥΚΕΙΟΥ.pptx (20)
More from Nasia Fatsi
More from Nasia Fatsi (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (20)
ΘΕΩΡΙΑ_ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ_Γ_ΛΥΚΕΙΟΥ.pptx
- 1. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Λυκειου Θεωρία Πηγή: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Αγάθη Γεωργιάδου, Κική Δεμερτζή εκδόσεις Μεταίχμιο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1
- 2. Νέο Π.Σ. Σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (2019) ζητούμενο αποτελεί η αναγνωστική ανταπόκριση των μαθητών σε αδίδακτο κείμενο. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 2
- 3. Αναγνωστικές Θεωρίες • Το κείμενο αποτελεί μία περιπέτεια διαδοχικών αναγνώσεων και προσλήψεων. Η θεωρία της πρόσληψης ή αισθητική της πρόσληψης (R. Jauss) • Εστιάζει στην αναγνωστική ανταπόκριση του αναγνώστη ο αναγνώστης δεν ανακαλύπτει το νόημα αλλά το παράγει. Η θεωρία της αναγνωστικής ανταπόκρισης (reader-response criticism) (W. Iser) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 3
- 4. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 4 Η σούτρα της φθοράς Εντεύθεν, οι προαιώνιες αλχημείες κομίζανε μια μαγεμένη ευτυχία στα βασίλεια της Ινδίας: τα αιτήματα στον Γάγγη φέρναν μουσώνες κι ανθισμένη γη κι οι εραλδικές Ακαδημίες του Μαντράς καρπώνονταν τα φέουδα της σοφίας. Αλλ’ οι βραχμάνοι δεν προοικονόμησαν σωστά τις σχιζοφρενικές ιστορικές μυσταγωγείες και ο Δαρείος επέβαλε πειθώ βαρβαρική στην Παντοκρατορία μας. Εκείθεν, ο μητροπολιτικός άνθρακας άρχιζε να οξειδώνει τα απολλώνιά τους ιδεώδη και την αλκοολική φιλοσοφία, καθώς τις κάστες που δουλεύουν πια το ελεφαντόδοντο. Και χρόνια αργότερα, ειρωνικά διατυπώνοντας τους σύγχρονους φθόγγους και τα δόγματα, Αγγλοσάξονες ρωτούσαν τον Βούδα, τον Γκάντι, τον Ταγκόρ: Πείτε μας, πείτε μας – εμείς πότε θα φθαρούμε επιτέλους; Ένο Αγκόλλι, Ποιητικό Αίτιο
- 5. Απαιτήσεις για την εξέταση του λογοτεχνικού κειμένου Στοιχεία ιστορίας και θεωρίας της λογοτεχνίας Κριτική προσέγγιση των κειμένων Διατύπωση της οπτικής μας Συζήτηση πάνω σε εναλλακτικές οπτικές ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 5
- 7. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 7 Πώς διαβάζω δημιουργικά ένα λογοτεχνικό κείμενο; Διατυπώνω κριτικές ερωτήσεις • Ποια είναι η οπτική του συγγραφέα, οι προθέσεις και τα κίνητρά του σε σχέση με τα πρόσωπα που επέλεξε (χαρακτήρες, φύλο, ιδιαίτερα γνωρίσματα); • Ποιος αφηγείται και γιατί επιλέγεται ο συγκεκριμένος αφηγητής; • Ποια/ες «φωνές» παραλείπονται ή περιθωριοποιούνται (σε σχέση με την εθνικότητα, την οικογενειακή κατάσταση κ.α.); • Πώς επιθυμεί ο συγγραφέας να αντιδράσει ο αναγνώστης του κειμένου;
- 8. Οι απαντήσεις στα κριτικά ερωτήματα λαμβάνουν υπόψη τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 8 Γλωσσικές επιλογές Επιλογή ρηματικού προσώπου Χρήση ενεργητικής ή παθητικής φωνής Εγκλίσεις Αφηγηματικές τεχνικές
- 9. Αν επιλέγατε να γράψετε μια ιστορία μυθοπλασίας ποια στοιχεία θα ενσωματώνατε στη συγγραφή σας; Τι θα λαμβάνατε υπόψη για να δημιουργήσετε τη δική σας ιστορία; ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 9
- 10. Αναπαράσταση Στη λογοτεχνική αφήγηση, σε πεζό ή έμμετρο λόγο, τα γεγονότα είναι επινοημένα, δεν έχουν συμβεί πραγματικά. Αποτελούν μία αναπαράσταση, «κατασκευή» μιας πραγματικότητας από κάποιο συγγραφέα. Κατά τη διαδικασία αυτή ο συγγραφέας επιλέγει: • Ποια πτυχή της πραγματικότητας θα παρουσιάσει. • Το είδος της αφήγησης (π.χ. ιστορική, αστυνομικό διήγημα, μυθιστόρημα). • Ποιος τίτλος ταιριάζει. • Ποιους χαρακτήρες θα διαμορφώσει. • Ποιο ύφος θα υιοθετήσει. • Τι ερωτήματα θα προκαλέσει στους αναγνώστες ώστε να ανταποκριθούν (αναγνωστική ανταπόκριση) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 10
- 11. Ποια πραγματικότητα παρουσιάζει ο συγγραφέας; Αυτήν που επιθυμεί και στο βαθμό που επιθυμεί την φωτίζει, την αποκρύπτει ή την μεταμορφώνει. Αυτό το πετυχαίνει • μέσω της αλληγορίας, του συμβολισμού ή της ειρωνείας. • μέσω του ρεαλισμού, του νατουραλισμού ή του υπερρεαλισμού. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 11
- 12. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 12 • Τα κείμενα «συνομιλούν» μεταξύ τους ανεξάρτητα από τη θέληση των δημιουργών τους και παράγονται μέσα από την έντεχνη ανακύκληση ιδεών, σχημάτων, μοτίβων. • Ο αναγνώστης πρέπει να διερευνά αυτήν την συνομιλία και να ελέγχει κατά πόσο επηρεάζει την ερμηνεία του κειμένου. Διακειμενική ανάγνωση και ερμηνεία
- 13. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 13 Είναι η διαδικασία νοηματοδότησης ενός κειμένου, στην οποία συμβάλλουν ▫ Οι κειμενικοί δείκτες ▫ Ο ερμηνευτικός διάλογος Υπάρχει μόνο μία ερμηνεία σε ένα κείμενο;
- 14. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 14 Τα σημαντικά λογοτεχνικά κείμενα επιδέχονται πολλές ερμηνευτικές αναγνώσεις που επηρεάζονται από πολλά κριτήρια • αισθητικές προτιμήσεις • πολιτισμικό περιβάλλον • φύλο • πολιτική και ιδεολογική άποψη • κοινωνικό-πολιτισμό πλαίσιο πολυσημία
- 15. ΣΥΓΚΕΙΜΕΝΟ Συγκείμενο (context) ονομάζουμε τις συνθήκες στις οποίες παράγεται το λογοτεχνικό έργο, δηλαδή • Πότε εκτυλίσσεται • Σε ποια ιστορικό-κοινωνική πραγματικότητα • Με ποια πολιτισμικά στοιχεία • Ήθη ή παραδόσεις κτλ. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 15
- 16. Χρειάζεται να εντοπίσω το συγκείμενο για την ερμηνεία του κειμένου; Για ποιο λόγο πιστεύετε; ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 16
- 17. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ Πρόκειται για μία γραπτή εργασία, ένα σχόλιο ερμηνείας που περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός θέματος/ερωτήματος που θέτει το κείμενο και την ανταπόκριση των μαθητών/τριών σε αυτό. Στο ερμηνευτικό σχόλιο ο μαθητής • δεν περιορίζεται στο «τι λέει το κείμενο», ποιο ερώτημα θέτει, • αλλά επεκτείνεται στο «τι σημαίνει για τον ίδιο/α» ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 17 Ερώτημα/ θέμα που θέτει το κείμενο Σημασία για τον αναγνώστη
- 18. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ Με βάση το ΦΕΚ αξιολόγησης (3164/12-8-19) οι μαθητές/τριες επιδιώκεται • να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα/ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκείμενου • να τοποθετούνται/ανταποκρίνονται στα θέματα/ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Προβλεπόμενη έκταση απάντησης από 100 έως 200 λέξεις. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 18
- 19. ΕΡΩΤΗΜΑ/ΘΕΜΑ Είναι το πιο κρίσιμο θέμα συζήτησης που θέτει το κείμενο, το βασικό ερώτημα που προκαλείται στον αναγνώστη όταν διαβάζει το λογοτεχνικό κείμενο. Οι ανταποκρίσεις των αναγνωστών στο ερώτημα αυτό συνθέτει και ποικίλες ερμηνευτικές εκδοχές του. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 19
- 20. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (συνιστούν το εξωτερικό περίβλημα αλλά και τον σκελετό του κειμένου) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ • Το λογοτεχνικό είδος • Οι γλωσσικές επιλογές • Οι αφηγηματικές τεχνικές • Η δομή • Η πλοκή • Τίτλος • Χαρακτήρες • Συνειρμοί • Συγκρούσεις • Περιπέτεια • Ανατροπές κ.α. 20 ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
- 21. Λογοτεχνικό γένος /είδος Γένος αναφέρεται στις βασικές μορφές της λογοτεχνίας Είδος αναφέρεται στις υποδιαιρέσεις του κάθε γένους αστυνομικό μυθιστόρημα/ διήγημα δραματική ποίηση /λυρική ποίηση κωμειδύλλιο /επιθεώρηση πεζογραφία ποίηση θέατρο ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 21 Είναι τα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού έργου, τα τυπικά γνωρίσματα και οι συμβάσεις που επαναλαμβάνονται σε παρόμοια κείμενα. Κριτήρια για τη διάκριση του γένους ή είδους • Δομή (σονέτο, επιστολικό μυθιστόρημα κ.α.) • Έκταση (διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα) • Σκοπός ή αποτέλεσμα (φαρσοκωμωδία, τραγωδία) • Θέμα (επιστημονική φαντασία)
- 22. Λογοτεχνικοί χαρακτήρες 1/2 ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 22 • Είναι κειμενικές κατασκευές, μυθοπλαστικές μορφές με ανθρώπινες ιδιότητες που γίνονται αντιληπτές ▫ μέσα από τον προσωπικό τους λόγο ή ▫ τον λόγο του αφηγητή, ▫ τις σκέψεις και τις πράξεις τους, ▫ την ονοματοδοσία τους. Οι χαρακτήρες είναι τα πρόσωπα που εμφανίζονται σε ένα αφηγηματικό ή θεατρικό έργο που διαθέτουν ορισμένες ιδιότητες (συναισθηματικές, διανοητικές, ηθικές κ.α.)
- 23. Λογοτεχνικοί χαρακτήρες 2/2 Στοιχεία αληθοφάνειας Στοιχεία εξέλιξης • Η ζωντάνια • Η πειστικότητα • Η συνέπεια λόγων και έργων αν ο χαρακτήρας μιλά ή ενεργεί με τρόπο σύμφωνο με την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική τάξη, τη μόρφωση, την εθνικότητά του • Η αντιστοιχία με την πραγματικότητα Οι χαρακτήρες μπορούν να παραμείνουν στατικοί στην πλοκή ή να μεταβληθούν στην πορεία του έργου. Παρακολουθούμε • Τα κίνητρα δράσης • Την ηθική διαδρομή • Τις σχέσεις με άλλα πρόσωπα • Τα μέσα που μεταχειρίζεται για να πετύχει τον σκοπό του. 23 ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
- 25. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη συμμετοχή ή μη συμμετοχή του αφηγητή στην ιστορία ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 25 Αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τα γεγονότα ως πρωταγωνιστής) Ομοδιηγητικός αφηγητής (συμμετέχει στην ιστορία ως απλός ήρωας) Ετεροδιηγητικός αφηγητής (δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται)
- 26. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Την αλλαγή της γραμμικής (χρονολογικής) σειράς των γεγονότων στην ιστορία ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 26 Αναδρομική αφήγηση (ή ανάληψη) (αναδρομή στο παρελθόν) Προδρομική αφήγηση (ή πρόληψη) (αναφορά στην εξέλιξη στο μέλλον) Αφήγηση in medias res (η αφήγηση αρχίζει από το μέσον της ιστορίας ή και παράλληλα με τα προηγούμενα)
- 27. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Την επιβράδυνση ή επιτάχυνση του χρόνου αφήγησης ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 27 Επιβράδυνση Η διάρκεια της ιστορίας δεν συμπίπτει με τη διάρκεια της αφήγησης και ο χρόνος της αφήγησης είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο της ιστορίας. παρεμβάλλονται περιγραφή ή σχόλια του αφηγητή Επιτάχυνση Ο χρόνος της αφήγησης είναι πιο σύντομος από τον χρόνο της ιστορίας η τεχνική αυτή γίνεται με περιλήψεις και ελλείψεις Σκηνή Ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος της αφήγησης ταυτίζονται
- 28. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη συχνότητα της εμφάνισης ενός γεγονότος ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 28 Επαναληπτική αφήγηση Ένα περιστατικό της ιστορίας ή και ολόκληρη η ιστορία αναφέρεται περισσότερες φορές στην αφήγηση (συνήθως μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες). Θαμιστική αφήγηση Όταν ένα γεγονός που συνέβη πολλές φορές στην ιστορία αναφέρεται μια φορά στην αφήγηση.
- 29. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη θέση/απόσταση από την οποία ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα (εστίαση) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 29 Μηδενική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από τα πρόσωπα (παντογνώστης αφηγητής) Εσωτερική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει όσα ένα πρόσωπο Εξωτερική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα
- 30. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη θέση/απόσταση από την οποία ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα (εστίαση) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 30 Μηδενική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από τα πρόσωπα (παντογνώστης αφηγητής) Εσωτερική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει όσα ένα πρόσωπο Εξωτερική εστίαση Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα
- 31. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη χρήση ποικίλων αφηγηματικών τρόπων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 31 Αφήγηση Η έκθεση γεγονότων Διήγηση (τριτοπρόσωπη αφήγηση με παντογνώστη αφηγητή) Μίμηση (πρωτοπρόσωπη ή και τριτροπρόσωπη αφήγηση με αφηγητή που συμμετέχει στην αφήγηση) Ο αφηγητής διηγείται ο ίδιος τα γεγονότα ή μεταφέρει σε πλάγιο λόγο τι είπαν οι ήρωες
- 32. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη χρήση ποικίλων αφηγηματικών τρόπων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 32 Διάλογος Το μέρος της αφήγησης που τα πρόσωπα συνομιλούν Η συνομιλία γίνεται • ♪ σε α’ πρόσωπο • ♪ σε ευθύ λόγο •ΛΕΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ •Ο διάλογος είναι βασικό στοιχείο της θεατρικής τεχνικής και η χρήση του προσδίδει ζωντάνια και εκφραστική δύναμη στο έργο
- 33. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη χρήση ποικίλων αφηγηματικών τρόπων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 33 Περιγραφή Η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, φαινομένων Η περιγραφή συνήθως παρεμβάλλεται στην αφήγηση με στόχο ♪ την αισθητική αναπαράσταση του χώρου, ♪ την προβολή των στοιχείων που αιτιολογούν τη δράση των προσώπων. Η περιγραφή δεν εξελίσσεται, ούτε μεταβάλλεται αλλά παραμένει στατική, σε αντίθεση με την αφήγηση. Συχνά τα όρια της αφήγησης και της περιγραφής δεν είναι ευδιάκριτα.
- 34. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη χρήση ποικίλων αφηγηματικών τρόπων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 34 Εσωτερικός μονόλογος Η απόδοση των σκέψεων, των συναισθημάτων, των αναμνήσεων και των συνειρμών του ήρωα Συνήθως σε α’ πρόσωπο και χρόνο ενεστώτα, χωρίς την παρέμβαση κάποιου αφηγητή. Ο εσωτερικός μονόλογος μοιάζει με τον ευθύ λόγο, απουσιάζουν όμως τα εισαγωγικά, οι παύλες και τα λεκτικά ρήματα. Ο εσωτερικός μονόλογος αξιοποιήθηκε συστηματικά κατά τον 20ο αιώνα για την απόδοση των στοιχείων του υποσυνειδήτου των προσώπων της αφήγησης και της «ροής της συνείδησης».
- 35. Ο συγγραφέας για να παρουσιάσει την αφήγησή του με τον τρόπο που επιθυμεί (όχι απαραίτητα με χρονολογική σειρά) χρησιμοποιεί ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που σχετίζονται με: • Τη χρήση ποικίλων αφηγηματικών τρόπων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 35 Αφηγηματικό σχόλιο Η παρεμβολή σχολίων, σκέψεων, γνωμών από τον αφηγητή έξω από τη ροή της αφήγησης.
- 36. 36 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΟΡΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Εστίαση Αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση του για την υπόθεση (Ποιος βλέπει). • Μηδενική ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης) Αφηγητής > Πρόσωπα • Εσωτερική ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα. Αφηγητής = Πρόσωπα • Εξωτερική ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα Αφηγητής < Πρόσωπα Ο τύπος του αφηγητή Με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία: • Ομοδιηγητικός: Συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας. • Ετεροδιηγητικός: Δεν έχει καμία συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται. Αφηγηματικοί τρόποι α) Αφήγηση β) Περιγραφή γ) Διάλογος δ) Εσωτερικός μονόλογος ε) Αφηγηματικό σχόλιο Αφηγηματικός χρόνος • Ο χρόνος της ιστορίας (ιστορικός/πραγματικός). Δηλώνει το πότε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα (το πότε) και το διάστημα που καλύπτουν τα γεγονότα (το πόσο). • Ο χρόνος της αφήγησης. Δηλώνει το πώς παρουσιάζεται ο χρόνος στη διαδικασία της αφήγησης (το πώς): α) ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων: - Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων). - Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγονότων • Αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις ή flash back (επιστροφή στο παρελθόν) • Πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα) Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η χρονική σειρά: - In medias res: όταν η αφήγηση αρχίζει από τη μέση της υπόθεσης - Εγκιβωτισμός: όταν στην κύρια αφήγηση παρεμβάλλεται μία δευτερεύουσα - Παρέκβαση/παρέμβλητη αφήγηση: η διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα. - Προϊδεασμός/Προσήμανση: η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη για το τι θα ακολουθήσει. - Προοικονομία: η δημουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι φυσική και λογική β) ως προς τον ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων (διάρκεια): επιτάχυνση // επιβράδυνση // παράλειψη ή έλλειψη
- 38. Οι γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα αφορούν: την επιλογή λεξιλογίου με βάση τη γλωσσική ιδιοτυπία, ιδίωμα ή διάλεκτο του συγγραφέα και την ιδιόλεκτο του ήρωα. τους γραμματικούς χρόνους δηλώνουν τα διαφορετικά χρονικά επίπεδα τις εγκλίσεις δηλώνουν τους διαφορετικούς βαθμούς βεβαιότητας ή επιθυμίας τα ρηματικά πρόσωπα δηλώνουν τους τρόπους απεύθυνσης τη στίξη που υιοθετεί σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου τα σχήματα λόγου, δηλαδή τις ιδιορρυθμίες του λόγου που αφορούν τη θέση των λέξεων και φράσεων στη σειρά του λόγου (σχήμα κύκλου, ασύνδετο/πολυσύνδετο, υπερβατό κ.α.) και τη σημασία με την οποία χρησιμοποιείται μια λέξη η φράση σε μια συγκεκριμένη περίπτωση (μεταφορά, παρομοίωση, αντίθεση κ.α.) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 38
- 39. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 39 ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ - ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ Εστίαση Τύποι αφηγητή Ιστορία (Μύθος/Υπόθεση) Πλοκή Δομή Μορφή Χαρακτήρες Διάρκεια Συχνότητα Αναχρονίες Αφήγηση Διάλογος Περιγραφή Σχόλια Εσωτερικός μονόλογος ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΦΟΥΣ ειρωνεία ρητορικά ερωτήματα κ.α. ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΟΤΙΒΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Σχήματα λόγου παρομοιώσεις μεταφορές Στίξη παύσεις, παύλες Λεκτικές επιλογές
- 41. ΜΟΤΙΒΑ Είναι φράσεις ή βασικά θέματα που επαναλαμβάνονται στερεότυπα και κατά διαστήματα μέσα στο έργο, ποιητικό ή πεζό. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 41 Πώς λειτουργούν κλιμακώνουν τη δράση περιγράφουν μία ψυχική κατάσταση μπορεί να είναι θεματικά (ο έρωτας, ο χρόνος, η φθορά κ.α.) μπορεί να είναι μοτίβα-σύμβολα (ο ουρανός, το χιόνι, τ’ αστέρια, τα σπασμένα φτερά στον Ελεγκτή του Σαχτούρη) μπορεί να είναι δομικά μοτίβα (όπως η επαναλαμβανόμενη φράση «Άφησε με νάρθω μαζί σου στη Σονάτα)
- 42. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 42 Μίλτος Σαχτούρης (γεν. 1919) Ὁ Ἐλεγκτής* Ἕνας μπαξές γεμάτος αἷμα εἶν' ὁ οὐρανός καί λίγο χιόνι ἔσφιξα τά σκοινιά μου πρέπει καί πάλι νά ἐλέγξω τ' ἀστέρια ἐγώ κληρονόμος πουλιῶν πρέπει ἔστω καί μέ σπασμένα φτερά νά πετάω. (Τά φάσματα ἤ ἡ χαρά στόν ἄλλο δρόμο, 1958)
- 43. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 43 Τα λογοτεχνικά μοτίβα με το «θέμα» ή τη «θεματική». Η διαφορά τους έγκειται στο ότι τα λογοτεχνικά μοτίβα αντανακλούν μία κατάσταση/συνθήκη ζωής. λ.χ. η ξενιτιά είναι η θεματική και ο γυρισμός του ξενιτεμένου είναι λογοτεχνικό μοτίβο
- 45. Δομή Πλοκή Είναι η αρχιτεκτονική σύνθεση του κειμένου, ο τρόπος οργάνωσης της αφήγησης. Στοιχείο δομής στα ποιητικά έργα είναι η στιχουργική (στροφές, ομοιοκαταληξία/ελεύθερος στίχος, μέτρο/ρυθμός) Με τη μελέτη της δομής του ποιήματος φωτίζονται το νόημα, το συναίσθημα, ο τόνος και η πρόθεση του ποιήματος Στα αφηγηματικά κείμενα υπάρχει μεγάλη ποικιλία στον τρόπο οργάνωσης και διευθέτησης των γεγονότων της αφήγησης. Μπορεί να ακολουθούν τη γραμμική (αριστοτελική) σειρά «αρχή- μέση-τέλος» ή να ακολουθεί το σχήμα «αρχική κατάσταση, διαδικασία μετασχηματισμού (πρόκληση-δράση- τίμημα), τελική κατάσταση» 45 ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Είναι η εξέλιξη της δράσης και η κλιμάκωση των γεγονότων. Αφορά τον τρόπο που ο συγγραφέας υφαίνει τα γεγονότα της ιστορίας, δηλαδή την τεχνική με την οποία αναδιατάσσει τα γεγονότα ώστε να δοθεί έμφαση όχι στη χρονική τους σειρά αλλά στην αιτιατική τους λειτουργία. Βασικός μοχλός εξέλιξης της πλοκής είναι η δράση των χαρακτήρων (οι επιθυμίες, τα κίνητρα δράσης τους, οι συγκρούσεις με το περιβάλλον, εμπόδια στην εκπλήρωση των επιθυμιών τους και η τελική έκβαση της δράσης). Ό,τι δίνει ώθηση στην ιστορία ονομάζεται «στοιχείο πλοκής»
- 47. Ρυθμός • Είναι ο με τον οποίο ακούγεται ένα κείμενο (ποιητικό ή πεζό) στο αυτί μας, η που δημιουργείται κατά την ανάγνωσή του. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 47
- 49. Ιστορικά στοιχεία • Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στη Γαλλία το 1924 με το υπερρεαλιστικό μανιφέστο του André Breton. • Ήταν ένα τολμηρό, επαναστατικό, λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα. • Οι υπερρεαλιστές επηρεασμένοι από την ψυχανάλυση, διακήρυξαν την και , πέρα από τα δεσμά της λογικής, την . ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 49
- 50. Ο υπερρεαλισμός στην ποίηση Η ποίηση των υπερρεαλιστών ποιητών ξεχωρίζει για • την άρνηση κάθε περιορισμού • την απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική • τους απρόσμενους συνδυασμούς λέξεων • τις εντυπωσιακές εικόνες • στοιχεία όπως ο έρωτας, το όνειρο, το παράλογο, το χιούμορ ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 50
- 51. Βασικά γνωρίσματα του υπερρεαλισμού • Η συνειρμική σύνθεση σκηνών, όπως συμβαίνει στην κατάσταση του ονείρου • Η απουσία αισθητικής επεξεργασίας του στίχου • Το απρόοπτο και ειρωνικό στοιχείο • Οι γλωσσικές ανατροπές • Η καταγραφή μιας ψυχικής πραγματικότητας • Η ακριβολογία και αυτοδυναμία των λέξεων, οι οποίες αποκτούν μια δική τους ζωή και παραπέμπουν στον μυστικό κόσμο του ασυνείδητου • Η εικονοπλαστική φαντασία • Η υποτυπώδης στίξη • Η αποθέωση των αισθήσεων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 51
- 53. Ιστορικά στοιχεία • Ο είναι ένα πνευματικό κίνημα που γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα στις αρχές του 20ου αιώνα. • Εξεγέρθηκε ενάντια στον παραδοσιακό αστικό πολιτισμό, με στόχο την κατάλυση των αξιών του Διαφωτισμού και του ορθού λόγου. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 53
- 54. Ιστορικά στοιχεία • Αμφισβήτησε τις παραδοσιακές αξίες του αστικού πολιτισμού και επιχείρησε να καταργήσει όλους τους καθιερωμένους κανόνες και τις συμβάσεις. • Έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην υποκειμενική συνείδηση του ατόμου και την αλλοτρίωσή της. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 54
- 55. Ιστορικά στοιχεία • Ο μοντερνισμός είναι ένα ▫ ξεπερνά κάθε είδους σύνορα ή όρια: εθνικά, ειδολογικά, πολιτισμικά κτλ. • Οι μοντερνιστικές εξελίξεις είναι παράλληλες σε όλες σχεδόν τις μορφές τέχνης: λογοτεχνία, ζωγραφική, μουσική, θέατρο, αρχιτεκτονική κτλ. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 55
- 56. Ιστορικά στοιχεία • Ο εκφράστηκε την ίδια περίπου εποχή ▫ σε όλους σχεδόν τους , ▫ στις του ανθρώπου (π.χ. στη φιλοσοφία, ψυχανάλυση, γλωσσολογία, φυσική κτλ.). • Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με τις σημαντικές ιστορικές και κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο με την έλευση του 20ου αιώνα. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 56
- 57. Ο μοντερνισμός στην ποίηση • Εκφράστηκε μέσα από τον ελεύθερο στίχο, τη διάλυση της παραδοσιακής μορφής και τη διάθεση για πειραματισμό. • Οι στίχοι γίνονται ελλειπτικοί και διανθίζονται με πεζολογικά στοιχεία και αντιποιητικές λέξεις. • Η γλώσσα εκφράζει μία πολυσημία. • Κυριαρχούν τα σύμβολα, οι εικόνες και οι μεταφορές. • Οι μοντερνιστές εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στη συνείδηση του ατόμου και στη σχέση της με τον εξωτερικό κόσμο δίνοντας έμφαση στον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα αντανακλά τις εξωτερικές εμπειρίες. • Η γύρω πραγματικότητα αντανακλάται ρευστά και υποκειμενικά. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 57
- 58. Βασικά γνωρίσματα του μοντερνισμού (1/2) • Ο ελεύθερος στίχος εξοστρακίζει το μέτρο και την ομοιοκαταληξία • Οι γραμματικοί και οι συντακτικοί κανόνες παραβιάζονται. • Οι προτάσεις γίνονται αποσπασματικές και ελλειπτικές και τα σημεία στίξης καταργούνται. • Τα διακοσμητικά στοιχεία και η φροντίδα για το «ωραίο ύφος» εγκαταλείπονται και επιλέγονται στοιχεία αντι-ποιητικά. • Οι τολμηρές μεταφορές και οι απροσδόκητοι και ετερόκλητοι συνδυασμοί λέξεων κυριαρχούν. • Οι εικόνες ή οι ελεύθεροι συνειρμοί αφθονούν. • Η ποιητική γλώσσα γίνεται συμβολική, ελλειπτική, υπαινικτική, πολύσημη, ενώ αδιαφορεί για τις συμβάσεις και την ανάγκη κατανόησης. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 58
- 59. Βασικά γνωρίσματα του μοντερνισμού (2/2) • Η επιθυμία για απελευθέρωση της ατομικότητας του ανθρώπου. • Η συνειρμική λειτουργία της μνήμης. • Η ερμητικότητα, η σκοτεινότητα, η αφαίρεση και το δραματικό στοιχείο της γραφής. • Η συμφιλίωση του θέματος με την απόλυτη καθαρότητα της εικόνας. • Μία εγγενής μουσικότητα, που αναβρύζει απευθείας από τον ποιητικό λόγο. • Η χρήση μυθικών υπαινιγμών και αναφορών στο αρχαίο παρελθόν. • Η έμφαση στο τοπίο και το φως. • Η αναπόληση του παρελθόντος με ένα αίσθημα μελαγχολίας που οφείλεται στο βάθεμα της αυτογνωσίας και στην αναζήτηση μιας αυθεντικής ζωής. • Η κυριαρχία της έννοιας του τραγικού, της τραγικής θεώρησης της ιστορίας. • Η αυτοαναφορικότητα. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 59
- 61. Ιστορικά στοιχεία • Η μοντερνιστική πεζογραφία εμφανίζεται με κάποια καθυστέρηση σε σχέση με την μοντέρνα ποίηση, στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. • Αναμετρήθηκε με τον ρεαλισμό και τις συμβάσεις του ▫ χωρίς οι πεζογράφοι να εγκαταλείπουν οριστικά την προσπάθεια να κατανοήσουν ή να αναπαραστήσουν τον εξω-λογοτεχνικό κόσμο. ▫ Κυρίως αμφισβήτησαν την αληθοφάνεια και τις σχετικές συμβάσεις ως κριτήριο για την αξία του λογοτεχνικού πεζού λόγου. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 61
- 62. Χαρακτηριστικά μοντέρνου πεζού λόγου(1/2) (Σ)Το μοντέρνο μυθιστόρημα • εγκαταλείπει την ευθύγραμμη αφήγηση • ενστερνίζεται μια πιο αποσπασματική χρονικά γραφή, με ελευθερία συνειρμικής κίνησης στον χώρο και στον χρόνο • συλλαμβάνει υποκειμενικά την πραγματικότητα • οι χαρακτήρες αναλύονται υπό το πρίσμα των νεοεμφανιζόμενων ψυχολογικών θεωριών του Φρόυντ επιδιώκεται η εξερεύνηση της συνείδησης και δίνεται προτεραιότητα στον εσωτερικό κόσμο και την υποκειμενικότητα του ατόμου • διαθέτει ελλειπτικότητα και ερμητισμό • προτάσσεται η συναίσθηση της στιγμής και καλλιεργείται ενσυνείδητα η επιτακτικότητα του παρόντος ▫ Ο χρόνος και η σχέση του με τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ο χρόνος παρουσιάζεται με μια αφαιρετικότητα, στην οποία πολλές διαφορετικές χρονικές περίοδοι φαίνονται σαν να γίνονται ταυτόχρονα ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 62
- 63. Χαρακτηριστικά μοντέρνου πεζού λόγου(2/2) Ακόμα (σ)το μοντέρνο μυθιστόρημα • έχει ελεύθερη μορφή • έχει χαλαρή πλοκή αλλά επίμονη παρουσία συμβόλων και εικόνων • κυριαρχούν οι ελεύθεροι συνειρμοί • υιοθετεί τον εσωτερικό μονόλογο • ως προς τα θέματα: οι μοντερνιστές βλέπουν εχθρικά τη ζωή στην πόλη, που συνθλίβει και απογοητεύει τους κατοίκους της. Έτσι οδηγούνται στην απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας. Ο κόσμος, γι' αυτούς, δεν προσφέρει κανένα σκοπό στην ανθρώπινη ύπαρξη, κανένα ηθικό πρότυπο, συγχρόνως δε υποστηρίζουν την αυτοτέλεια της τέχνης. • ως προς τους ήρωες: λειψοί, ανολοκλήρωτοι, με κατακερματισμένη εσωτερική ζωή. • ως προς τον αφηγητή: ο αφηγητής εμφανίζεται με περιορισμένη οπτική γωνία και σχετική γνώση ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 63
- 65. Ιστορικά στοιχεία • Ο νατουραλισμός αποτελεί λογοτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε στη Γαλλία τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. • Εισηγητής και διάσημο εκπρόσωπος υπήρξε ο Emile Zola. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 65 • Συνδέεται αποκλειστικά με την πεζογραφία και το μυθιστόρημα. • Αποτελεί την ακραία εκδοχή του ρεαλισμού με τον οποίο μοιράζεται κοινά στοιχεία.
- 66. Χαρακτηριστικά του νατουραλισμού • Η πιστή, φωτογραφική σχεδόν απόδοση της πραγματικότητας, μέσα από πληθώρα λεπτομερειών και εξονυχιστική παρατήρηση. ▫ Όπως λέει ο ίδιος ο Zola, κάθε μυθιστόρημα πρέπει να είναι μια «φέτα ζωής», ένα κομμάτι αληθινής ζωής. • Οι εξαντλητικές περιγραφές χώρων, ανθρώπων, φυσιογνωμιών αλλά και καταστάσεων. • Θέματα από την εξαθλιωμένη ανθρώπινη πραγματικότητα, τη διαφθορά, τη μοχθηρία. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 66
- 67. Χαρακτηριστικά του νατουραλισμού • Ήρωες απόκληροι και θύματα της κοινωνίας, οι καταπιεσμένοι, οι αδικημένοι, άτομα του υποκόσμου, ψυχικά και σωματικά άρρωστοι. ▫ Για τους νατουραλιστές η ελευθερία αλλά και η ηθική ευθύνη του ανθρώπου περιορίζονται δραματικά εξαιτίας των δυνάμεων που επιδρούν επάνω του. δυνάμεις εξωτερικές, όπως λ.χ. η κοινωνία, οι περιστάσεις ή η φύση δυνάμεις εσωτερικές, όπως οι βιολογικές καταβολές και η κληρονομικότητα, οι έμφυτες ορμές, το ένστικτο και γενικά οι δυνάμεις του ασυνείδητου. Ο άνθρωπος δεν έχει πολλά περιθώρια επιλογής και δρα κάτω από συνεχείς καταναγκασμούς. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 67
- 68. Ο νατουραλισμός στην ελληνική πεζογραφία • Ο νατουραλισμός κάνει την εμφάνισή του και στη νεοελληνική λογοτεχνία, χωρίς πάντοτε να μπορεί να διακριθεί από την ηθογραφία. • Πιο συγκεκριμένα, νατουραλιστικά στοιχεία συναντάμε σε πολλά πεζά έργα της εποχής (τέλη 19ου - αρχές 20ου αιώνα) ▫ Ο Ζητιάνος του Ανδρέα Καρκαβίτσα (1896) ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 68
- 70. Ιστορικά στοιχεία • Ο παρνασσισμός είναι λογοτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε στη Γαλλία στα μέσα του 19ου αιώνα, ως αντίδραση προς τον ρομαντισμό. • Η ονομασία οφείλεται σε μία ποιητική ανθολογία που εκδόθηκε στη Γαλλία με τον τίτλο «Σύγχρονος Παρνασσός» με ποιήματα της δεκαετίας 1866-1876. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 70 Παρνασσός: ελληνικό βουνό που θεωρούνταν η κατοικία των Μουσών στην αρχαιότητα
- 71. Χαρακτηριστικά του παρνασσισμού • Ο παρνασσισμός δίνει μεγάλη σημασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτομέρεια. • Προσπαθεί να καλλιεργήσει μία απρόσωπη και «αντικειμενική» ποίηση. • Υιοθετεί το δόγμα «η τέχνη για την τέχνη» και αναγνωρίζει ως κύριο σκοπό της τέχνης την επιδίωξη του ωραίου με έμφαση στην αξία της μορφής. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 71
- 72. Χαρακτηριστικά του παρνασσισμού • Ο παρνασσισμός ενδιαφέρεται υπερβολικά για τη μορφή. ▫ Στιχουργικά σέβεται τους ρυθμικούς, μετρικούς και στιχουργικούς κανόνες, την ομοιοκαταληξία. • Τα θέματα και οι εικόνες αντλούνται από τη μυθολογία, την ιστορία, τους χαμένους πολιτισμούς (ιδιαίτερα τον ελληνικό και ινδικό). • Απουσιάζει το συναίσθημα, το πάθος, η ένταση. • Επιδιώκεται η γαλήνη, η ηρεμία, η απάθεια υιοθετούν την πλαστικότητα και την αρμονία της κλασσικής τέχνης. ▫ Για τους παρνασσικούς ποιητές, το ποίημα πρέπει να έχει την ομορφιά ενός αρχαίου αγάλματος. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 72
- 73. Χαρακτηριστικά του παρνασσισμού • Ο παρνασσισμός επιδιώκει έναν τόνο και ύφος απόλυτα ισορροπημένο και ψυχρά ποιητικό. ▫ Δημιουργούν μία ποίηση χωρίς αληθινή ζωή ή ανθρώπινη παρουσία, μακριά από κάθε συναίσθημα. • Οι στίχοι είναι ρωμαλέοι και ηχηροί. • Τα νοήματα συμπυκνώνονται. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 73
- 74. Ο παρνασσισμός στην ελληνική λογοτεχνία • Ο παρνασσισμός κάνει την εμφάνισή του στη νεοελληνική λογοτεχνία με την ποιητική γενιά του 1880, τη λεγόμενη Νέα Αθηναϊκή Σχολή. • Εμφανίζεται ως αντίδραση στον ρομαντισμό και υιοθετεί τα χαρακτηριστικά του γαλλικού παρνασσισμού. • Αρνείται την καθαρεύουσα και στρέφεται προς τη δημοτική. ▫ Οι Έλληνες παρνασσικοί ποιητές ανήκουν στη λεγόμενη γενιά του δημοτικισμού. • Εμπνέονται από τη γαλλική ποίηση αλλά προσαρμόζουν τα θέματα και τις ποιητικές τους ιδέες στα ελληνικά δεδομένα. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 74
- 75. Συμπερασματικά • Με τον παρνασσισμό η ποίηση (ιδιαίτερα η ελληνική) επανέρχεται σε μία ισορροπία μετά το ξέφρενο συναισθηματικό και πολύ συχνά αρρωστημένο ξέσπασμα του ρομαντισμού. • Ο παρνασσισμός συνιστά ένα είδος νέο-κλασικισμού. • Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εποχή του αλλά δεν είχε μεγάλη διάρκεια και δε διαδόθηκε με ρυθμούς ανάλογους με τον ρομαντισμό σε πολλές χώρες και τέχνες. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 75
- 76. Εκπρόσωποι του παρνασσισμού ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 76 Κωστής Παλαμάς Ιωάννης Γρυπάρης Γεώργιος Δροσίνης Λορέντζος Μαβίλης Αριστομένης Προβελέγγιος Άγγελος Σικελιανός Κώστας Βάρναλης
- 78. Γενικά • Η πεποίθηση ότι η λογοτεχνία και, γενικά, η τέχνη έχει τη δυνατότητα και πρέπει να προσπαθεί να αντανακλά την πραγματικότητα απαντάται ήδη από την αρχαιότητα, στα έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. • Ο ρεαλισμός, η προσπάθεια δηλαδή για μια όσο το δυνατόν πιο πιστή και αντικειμενική απόδοση του εξω-κειμενικού κόσμου, υπήρχε ανέκαθεν στη λογοτεχνία. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 78 Ρεαλισμός > res (λατινική λέξη, σημαίνει πράγμα)
- 79. Ιστορικά στοιχεία • Ο «ρεαλισμός» ως τεχνοτροπία εμφανίστηκε γύρω στα μισά του 19ου αιώνα. ▫ ο ρεαλισμός δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη λογοτεχνία αλλά και σε άλλες μορφές τέχνης, όπως για παράδειγμα στη ζωγραφική. • Στη λογοτεχνία εκδηλώνεται αρχικά στη Γαλλία, με πρώτο και σημαντικότερο εκπρόσωπο τον Gustave Flaubert, συγγραφέα του περίφημου μυθιστορήματος Μαντάμ Μποβαρί. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 79
- 80. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 80 https://bit.ly/2OkrBzc Ο Γκουστάβ Φλωμπέρ (Gustave Flaubert, 12 Δεκεμβρίου 1821 – 8 Μαΐου 1880) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, που με το έργο του εγκαινίασε μια νέα εποχή στη γαλλική πεζογραφία και ειδικότερα στο μυθιστόρημα. Είναι γνωστός ιδιαίτερα για το πρώτο του δημοσιευμένο μυθιστόρημα, τη Μαντάμ Μποβαρύ (1857), και για τη σχολαστική του αφοσίωση στην τέχνη και το στυλ του. Η δημοσίευση της Μαντάμ Μποβαρύ προκάλεσε σκάνδαλο και υπήρξε αιτία ποινικής δίωξης του συγγραφέα και του εκδότη. Αναγνωρίστηκε όμως τελικά σαν μια αριστουργηματική και ακριβέστατη εξεικόνιση των ηθών και της ζωής. Πηγή: https://el.wikipedia.org/
- 81. Χαρακτηριστικά • Στόχος της ρεαλιστικής λογοτεχνίας είναι ▫ η πιστή απόδοση της πραγματικότητας, ▫ η αντικειμενική αφήγηση των γεγονότων και ▫ η αποστασιοποίηση του συγγραφέα από όσα αφηγείται. • Πρόθεση του συγγραφέα είναι να εκθέσει, να παρουσιάσει τα γεγονότα με πειστικότητα χωρίς ο ίδιος να εκφράζει κρίσεις, συναισθήματα ή να επιχειρεί ερμηνείες. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 81
- 82. Χαρακτηριστικά • Οι ρεαλιστές πεζογράφοι καλλιεργούν κυρίως το μυθιστόρημα. • Επιδιώκουν θεωρητικά την αντικειμενικότητα αλλά, όπως είναι φυσικό, επηρεάζονται από τις πεποιθήσεις τους έστω και έμμεσα, ▫ παρά την προσπάθεια για αποφυγή συναισθηματικών εξάρσεων, κρίσεων και προσωπικών ερμηνειών • Δεν στοχεύουν στον εντυπωσιασμό αλλά αφήνουν την πραγματικότητα να μιλήσει από μόνη της. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 82
- 83. Χαρακτηριστικά • Τα θέματα ▫ είναι οικεία στον αναγνώστη και συνηθισμένα που προβάλλουν τις εμπειρίες της καθημερινής ζωής • Οι ήρωες είναι εκπρόσωποι της κοινωνίας και του πολιτισμού στον οποίο ανήκουν και μολονότι πλαστοί δεν παύουν να είναι αληθοφανείς. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 83
- 84. Είδη ρεαλισμού • Ψυχολογικός ρεαλισμός ▫ απεικονίζεται και την ίδια στιγμή διερευνάται ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου, ακόμη και στις πιο ακραίες εκδηλώσεις του. (Ντοστογιέφκσι) • Κοινωνικός ρεαλισμός ▫ ο συγγραφέας επιμένει κυρίως στην απεικόνιση των κοινωνικών σχέσεων και προβλημάτων και αντιμετωπίζει κριτικά την ίδια την κοινωνία (από εδώ θα προκύψει ο νατουραλισμός) • Σοσιαλιστικός ρεαλισμός ▫ μάλλον ακραία μορφή ρεαλισμού που καθιερώθηκε επίσημα στη Σοβιετική Ένωση από το 1934 και μετά, με απόφαση του κόμματος. Σύμφωνα με τους Σοβιετικούς θεωρητικούς, ένα λογοτεχνικό έργο ήταν αξιόλογο μόνο εφόσον αναπαριστούσε την ιστορική πραγματικότητα μέσα από την προοπτική της επανάστασης, με τελικό στόχο την εξύμνηση των ιδανικών του σοσιαλισμού κα την ηθική και πολιτική διαπαιδαγώγηση του λαού. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 84
- 85. Ο ρεαλισμός στη νεοελληνική λογοτεχνία • Ο ρεαλισμός εμφανίζεται στo δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, με πολύ μικρή καθυστέρηση σε σχέση με τη Γαλλία. • Πρόδρομοι της ρεαλιστικής πεζογραφίας μπορούν να θεωρηθούν τα μυθιστορήματα Θάνος Βλέκας (1855) του Παύλου Καλλιγά και Πάπισσα Ιωάννα (1866) του Εμμανουήλ Ροΐδη. • Τα πρώτα ρεαλιστικά αφηγήματα είναι του αγνώστου συγγραφέα Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι (1870) και ο Λουκής Λάρας (1879) του Δημήτριου Βικέλα. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 85 Από την εποχή της ηθογραφίας και μετά, η νεοελληνική λογοτεχνία καλλιεργεί συστηματικά το ρεαλισμό σε όλες του σχεδόν τις μορφές και παραλλαγές, μέχρι και σήμερα.
- 86. Χαρακτηριστικά στοιχεία του ρεαλισμού (τέλη 19ου - αρχές 20ου αιώνα) Στοιχεία του ρεαλισμού στο ηθογραφικό διήγημα και μυθιστόρημα • πιστή απόδοση της πραγματικότητας • αντικειμενική στάση του συγγραφέα απέναντι στα γεγονότα που διηγείται • εντύπωση ότι ο αφηγητής/συγγραφέας συμμετέχει προσωπικά στα γεγονότα, ότι παρακολουθεί πράγματα που συμβαίνουν μπροστά του • αποφυγή έκθεσης συναισθημάτων, ερμηνειών και κρίσεων, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους • οι ήρωες είναι πλαστοί (δημιουργήματα της φαντασίας του συγγραφέα) αλλά όχι εξωπραγματικοί • κριτική στάση συγγραφέα απέναντι στην κοινωνία, τοποθέτηση των ηρώων του στα θύματα της κοινωνίας • κυρίαρχη η εντύπωση πως όσα περιγράφονται είναι ή θα μπορούσαν να είναι αληθινά ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 86
- 88. Γενικά • Ο ρομαντισμός είναι ένα από τα πιο σημαντικά κινήματα όλων των εποχών ▫ για τη λογοτεχνία και την τέχνη ▫ για το χώρο του πνεύματος και των ιδεών γενικότερα. • Ο ρομαντισμός επηρεάζει, εκτός από τη λογοτεχνία, όλες σχεδόν τις τέχνες, ▫ τη ζωγραφική (Delacroix, Géricault, Ingres, Friedrich. Turner κ.ά.) και ▫ τη μουσική (Beethoven, Schubert, Berlioz, Chopin, Verdi, Wagner κ.ά.). ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 88 Γενικότερα, ο ρομαντισμός ξεφεύγει από τα «στενά» πλαίσια της τέχνης και διαμορφώνει μια στάση ζωής (γι' αυτό και δεν είναι απλά ένα λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό ρεύμα αλλά ένα αληθινό κίνημα, μια πνευματική επανάσταση).
- 89. Ιστορικά στοιχεία • Ο ρομαντισμός στις ( ) από τα τέλη του 18ου ως τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα. • Με κάποια καθυστέρηση εμφανίζεται και σε πολλές άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα. • Ο ρομαντισμός παρουσιάζει συγκεκριμένες διαφορές και ιδιομορφίες, ανάλογα με τη χώρα και τη λογοτεχνία για την οποία μιλάμε. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 89
- 90. Εκπρόσωποι του ρομαντισμού • Πρόδρομοι του ρομαντικού κινήματος, οι λεγόμενοι , έχουν εντοπιστεί σε όλες τις χώρες όπου αναπτύχθηκε στη συνέχεια ο ρομαντισμός· ▫ καλύπτουν τη σταδιακή μετάβαση από τον κόσμο του κλασικισμού και του διαφωτισμού στο νέο ρομαντικό πνεύμα. μπορούν να θεωρηθούν • οι Ρ. Β. Shelley, John Keats, William Wordsworth, Byron κ.ά. στην Αγγλία, • η ομάδα Sturm und Drang (=Θύελλα και Ορμή) και οι Novalis, E. Τ. Α. Hoffman, Friedrich Schiller, Goethe κ.ά. στη Γερμανία, • οι Victor Hugo, Lamartin, Madame de Staël, Chateaubriand κ.ά. στη Γαλλία. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 90
- 91. Βασικά χαρακτηριστικά • Αμφισβητεί όλους τους κανόνες, την τυποποίηση, τις ηθικές αξίες του κλασικού παρελθόντος και, γενικά, την παράδοση. • Στη θέση όλων αυτών τοποθετεί το συναίσθημα και τη φαντασία, το απόλυτο και το υπερβολικό, το συγκινησιακό και το ιδανικό. • Ο δημιουργός αισθάνεται πλέον απόλυτα ελεύθερος να αποκαλύψει μέσα από την τέχνη την προσωπική του ιδιοφυία και κάθε του διαίσθηση. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 91 Ο ρομαντικός ποιητής συγκρούεται με τον κλασικισμό και με το ορθολογικό πνεύμα του διαφωτισμού. Όλα αυτά οδηγούν το ρομαντισμό στο παράδοξο και το μυστηριώδες, το όνειρο, το υπερφυσικό και τον εξωτισμό, το ασαφές και το συγκεχυμένο, σε συνδυασμό με μια διάχυτη μελαγχολία και απαισιοδοξία, καθώς και μια νοσταλγική διάθεση για τα περασμένα (όχι όμως για το κλασικό παρελθόν).
- 92. Βασικά χαρακτηριστικά Από πλευράς μορφής • Καταργούνται πολλοί παραδοσιακοί κανόνες και βλέπουμε ποιητικό ρυθμό στην πεζογραφία ή το αντίστροφο • το λεξιλόγιο διευρύνεται • η εικόνα μετατρέπεται σε βασικό στοιχείο του έργου, μαζί με τον έντονο ρυθμό και τα ηχητικά τεχνάσματα • χειμαρρώδης λόγος και πλούτος εκφραστικών μέσων ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 92
- 93. Βασικά χαρακτηριστικά Από πλευράς θεμάτων • Υπάρχει καταρχήν μια ιδιαίτερη επιμονή στο «εγώ» του δημιουργού ή του ήρωα, ένας έντονος δηλαδή ατομικισμός και εγωκεντρισμός. • Προτίμηση για θέματα όπως η προσωπική εμπειρία της φύσης, ο θεός, η περιπέτεια, ο έρωτας (συνήθως μελαγχολικός ή καταδικασμένος), ο ηρωισμός και οι αγώνες για την ελευθερία κτλ. • Στροφή προς τους μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους και τις παραδόσεις ή προς τη μυθολογία κάθε λαού για άντληση θεμάτων. • Χρησιμοποίηση υποβλητικών σκηνικών, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, τα ερείπια, οι τάφοι, οι μακάβριες εικόνες θανάτου κτλ. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 93
- 94. Ο ρομαντισμός ως κίνητρο δράσης • Αγκαλιάζει τους αγώνες των λαών για ελευθερία, δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία, πιστεύει στα ιδανικά της επανάστασης και, γενικά, επιδιώκει την πολιτική δράση. • Καλλιεργεί το πάθος για τον περιηγητισμό, την περιπέτεια και το ταξίδι και δίνει την ευκαιρία στους Ευρωπαίους να ανακαλύψουν μακρινές περιοχές και πολιτισμούς, και ιδιαίτερα τον κόσμο της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 94 Ως γνήσιο κίνημα, ο ρομαντισμός ενδιαφέρεται για τη σύνδεση τέχνης και ζωής.
- 95. Ο ρομαντισμός στη νεοελληνική λογοτεχνία • Ο ρομαντισμός κυριαρχεί ανάμεσα στα χρόνια 1830- 1880. • Εμπνέεται απευθείας από τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό αλλά: ▫ μολονότι οι Έλληνες ρομαντικοί θα βρουν ανταπόκριση από το κοινό της εποχής τους, δε θα μπορέσουν να προσφέρουν σημαντικά λογοτεχνικά έργα. ▫ Θα ξεπέσουν σε μια πολύ επιτηδευμένη μελαγχολία και προσποιητή ερωτική θλίψη, ενώ οι πατριωτικές τους εξάρσεις θα συνοδεύονται από μεγαλοστομία και βερμπαλισμό. ▫ Η χρήση της καθαρεύουσας ως μοναδικής κατάλληλης για την τέχνη γλώσσας, θα τους φέρει πολύ πιο κοντά στην παράδοση παρά στην ανανέωση, ενώ θα τους οδηγήσει σε πολυλογία, αμετροέπεια, υπερβολή και αβασάνιστη στιχουργία. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 95
- 96. Εκπρόσωποι του νεοελληνικού ρομαντισμού • Η λεγόμενη «Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή» ή Φαναριώτες, ▫ πρόκειται για οικογένειες που κατάγονται κυρίως από το Φανάρι, την περίφημη συνοικία της Κωνσταντινούπολης. • Ενδεικτικά αναφέρουμε τους αδελφούς Παναγιώτη και Αλέξανδρο Σούτσο, τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, τον Δημήτριο Παπαρρηγόπουλο, τον Ιωάννη Καρασούτσα, τον Γεώργιο Ζαλοκώστα, τον Θεόδωρο Ορφανίδη, τον Σπυρίδωνα Βασιλειάδη, τον Αχιλλέα Παράσχο κ.ά. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 96
- 97. Εκπρόσωποι του νεοελληνικού ρομαντισμού • Κάποια ρομαντικά στοιχεία συναντάμε και στην ποίηση ορισμένων Επτανήσιων ποιητών, όπως ▫ ο Διονύσιος Σολωμός, ▫ ο Ανδρέας Κάλβος και ▫ ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Σ' αυτούς έχουμε και την πιο επιτυχημένη και υγιή εκμετάλλευση των ρομαντικών στοιχείων. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 97
- 98. Συμπερασματικά Ο Διαφωτισμός εκφράζει τη μια διάσταση του ανθρώπου, τη λογική- νοητική Ο ρομαντισμός αναλαμβάνει να δώσει διέξοδο και στην άλλη του διάσταση, τη συναισθηματική- ψυχολογική. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 98 Ο ρομαντισμός συνιστά ένα πολύ σημαντικό κίνημα, που ακόμη και σήμερα επηρεάζει όχι μόνο την τέχνη αλλά και την αντίληψη μας για τη ζωή (ήταν η πρώτη φορά που τέχνη και ζωή συνδέθηκαν τόσο στενά).