SlideShare a Scribd company logo
kf]i6 xfe]{i6 ;+jlGw Ps lbg] s[ifs :t/Lo lkmN8 tflnd
afn s6fgL kl5sf k|ljlwx? (Post-Harvest Technology)
Tfflndsf] pb]Zo
 ;xefuLx?n] afnL s6fgL kl5 ul/g]k|ljlw af/] hfGg] 5g .
 ;xefuLx?n] t/sf/Lsf] :tl/s/0f Kofs]lhª n]jlnª, 9'jfgL, 5gf]6 k|ljlw
af/] hfgsf/L k|fKt ug{] 5g .
;xefuL ;+Vof @%hgf
nlIft ;d"x s"ifs ;d'x :t/
cjwL ! lbg -$ 306f_
Tfflnd :yfg s"ifssf] v]taf/L / 3/
ljifo j:t' ljwL ;do
;xefuL afnL s6fgL kl5 u/fOg] k|ljlwsf] kl/ro / gf]S;fgL af/]
hfgsf/L . ;}bflGts $% dL=
afnL s6fgL ug{] eof] sL ePg eGg] hfGg] tl/sf ;}bflGts !% dL=
:tl/s/0f Kofs]lhª 5gf]6, ;'/lIft 9'jfg, e08f/0f / cGo
Joj:yfkg ;DjGwL hfgsf/L k|of]uffTds ^) dL=
ahf/ / pkef]Qmfsf] rfxgf af/] hfgsf/L ;}bflGts $% dL=
:yfgLo tj/df ckgfO{g] afnL pk/fGtsf k|ljlwx? ;}bflGts $% dL=
;fwf/0f 3/df e08f/0f ug{] tl/sf ;}bflGts #) dL=
Tfflnd ;fdfu|L a|fpg k]k/, dfl:sª 6]k, dfs{/ k]g
ck]lIft cfzf t/sf/L afnL l6k] kl5 t/sf/Lsf] gf]S;fg sd ug{ s[ifsn] ljleGg lsl;dsf
ljlwx? ckgfpg] 5g .
Kf]fi6 xfe]{i6 k|ljlw M
t/sf/L jfnLnfO{ l6kL;s]kl5 plrt Joj:yfkg ug'{ kb{5 . pTkfbg ePsf t/sf/L vfg of]Uo jf afnL
lng ;'? ePsf] clGtd pkef]Qmfn] pkef]u gu?Gh]n ;Dd aLrdf ul/g] ljleGg sfo{x?nfO{ g} afnL s6fgL
kl5sf k|ljlw cyf{t kf]i6 xfe]{i6 k|ljlw (Post-Harvest Technology) elgG5 . pQm k|ljlwdf
lgDgs'/fnfO{ Wofg k'Øfpg' kb{5 .
!= afnL l6kfO{
@= ;l6{Í
#= u]|l8Ë
$= Kofs]lhË
%= :6f]/]h
^= 9'jfgL
&= k|f];]l;+Ë
Dffly lnlvt kf]i6 xfe]{i6 k|ljlwx?sf] hfgsf/L x'g' cToGt} h?/L 5 . kf]i6 xfe]{i6 ljlwsf] hfgsf/L lnPdf
ls;fgx?n] a]xf]b}{ cfPsf] #) k|ltzt hlt Iflt sd ug{ ;lsG5 .
kf]i6 xfe]{i6 k|ljlwdf gf]S;fgLsf sf/0fx?
 Ps lsl;dsf] gf]S;fgL s[lif hGo a:t' km'6]/ eflrP/ cf]OnfP/ ;'s]/ sf]lrP/ cflb sf/0fn] tf}n
36g hfG5 .
 csf{] lsl;dsf] gf]S;fgL u0ffTds xf] . j:t' aflx/af6 x]bf{ 7Ls} h:tf] nfu]klg To;df /x]sf]
kf}li6s tTj gi6 ePsf] x'g ;S5 .
gf]S;fgLsf] sf/0f / gf]S;fgL 36fpg] pkfox?
!_ df};d :jefj / sdefp
t/sf/L c? s[lif hGo j:t' h:t} df};dL a:t' ePsf] sf/0f Pshftsf] t/sf/L cS;/ Ps} ;dodf pTkfbg
x'Fbf / ahf/df cfpg] sf/0f ahf/df cfk"lt{ a9L x'G5 / efp 36g hfG5 . efp sd ePsf]n] pTkfbg kl5
/ pkef]u gu?Gh]n;Ddsf] cjlwdf t/sf/L /fd|/L cf];f/ k|;f/ gug{] / ;'/lIft 7fpFdf g/fVg] x'G5 .
@_ tfhf t/sf/Ldf kfgLsf] dfqf a9L x'g'
tfhf t/sf/Ldf kfgLsf] dfqf *)Ü x'G5 / s'g} s'g} t/sf/Left ()Ü eGbf a9L kfgLsf] dfqf ePsf]
kfOG5 . ljz]if u/L uf]ne]8f, sfqmf aGbf / cGo ;fukftx?df kfgLsf] dfq a9L kfOG5 . olb sdy
sbflrt %Ü dfq kfgLsf] s'g} sf/0fj; sd eP tL afnLx? cf]OnfPsf], v'lDrg] / ahf/ ljqmL nfos
gx'g] x'G5 .
#_ plrt cj:yfdf afnL gl66g'
$_ pko'Qm ;dosf] 5gf]6 gug{] .
%_ l6k]sf] afnL pko'Qm cj:yfdf g/fVg' .
^_ pko'Qm lsl;dsf] 8f]sf] 6f]s/L gx'g' .
&_ pko'Qm tof/L / u|]l8ªsf] cefj .
*_ j}1flgs tl/sfn] 8f]sf], 6f]s/L ldnfP/ g/fVg' .
(_ pko'Qm 9'jfgL ;fwg / ;dodf Wofg glbg' .
!)_ ;lx tl/sfn] cf];f/ k;f/ gug{] .
!!_ e08f/0f sf]7fsf] ;xL Joj:yfkg gug'{ .
!@_ cfjZos lgu/fgL g/fVg', gug{] .
!#_ ;'xfpFbf] afnL hftsf] 5gf]6 gug'{ .
!$_ j}1flgs tl/sfn] jf dfqf cg';f ljiffbL dn cflbsf] k|of]u gug{] .
!%_ e08f/0f cuf8L /fd|f];+u So"l/ª gug'{ .
afnL s6fgL ug{] ;do eof] sL ePg yfxf kfpg] tl/sf/x?
kf]i6 xfe}i6 k|ljlwx? dWo] of] Ps dxTjk"0f{ sfd dflgG5 . afnL l6Kbf slxn] s'g ;do, xf] eGg] s'/fnfO{
dfq Wofgdf /fVg ;s] gf]S;fgLnfO{ 36fpg ;lsG5 . afnL s;/L slxn] s'g ;dodf l6Kbf afnLsf]
pkef]u ul/g] efu / cj:yfdf e/ kb{5 . pkef]u ul/g] efusf] cfwf/df $ cj:yfdf l6Kg ;lsG5 .
!_ jg:klt cj:yf M
of] cj:yfsf afnL eg]sf] xl/of] kft tyf h/f vfg] t/sf/L aflnx? kb{5g . h;nfO{ kftx? gl5lKkb}
l6lkG5 . h:t}, wlgof, /fof], kfn'ªuf], rDr'/, lh/Lsf] ;fu, s'l/nf] aGbf d'nf, hfFh/ d]yL cflb .
@_ l5lKkg' eGbf klxnfsf] cj:yf M
o; cGtu{t kmnkm"n sf];f t/sf/L afnLx? kb{5g . h:t} leG8L, sfqmf], km;L{ ;LdL, af]8L, e6df;, s/]nf,
nf}sf lw/f}nf cflb .
#_ l5lkPsf] cj:yf M
of] cj:yfdf l5lkg' eGbf klxnfsf] cj:yfdf, k/]sf t/sf/Lx? kb{5g . h:t} cfn', lk8fn', v';f{gL, km;L{
s]/fp, ;Lld cflb .
$_ kfs]sf] cj:yf M
o; cGtu{t kmn kfs] kl5sf] pkef]u ul/G5 . h:t} uf]ne]8f, sfqmf, km;L{, cflb .
afnL l6Kg] a]nf yfxf kfpg] t/Lsf
s_ afnLnfO{ x]/]/
t/sf/L afnLsf] :j?k x]/]/ dfq klg afnLsf] cj:yf af/] hfGg ;lsG5 .
v_ afnL nfO{ 5f]P/
;//tL{ x]bf{ t/sf/L afnLsf] cj:yf 5'Fbf s8f jf g/d s:tf] cj:yfdf 5 . h; cg';f/ klg yfxf kfpg
;lsG5 .
u_ afnLnfO{ ;'3]/
s'g} s'g} afnLx? af:gf bf/ ePsf] x'gfn] To:tf afnLx?nfO{ uGwaf6 ;'w]/ klg yfxf kfpg ;lsG5 .
3_ :jfb rfv]/
afnLsf] :jfb u'lnof] cldnf] lk/f] cflb :jfbsf] cfwf/df klg yfxf kfpg ;lsG5 .
ª_ afnL s'g ;dodf nufPsf] / km'n v]Nbfsf] cj:yf jf ;dosf] cfwf/df
kl/If0fsf] cfwf/df afnL nufPsf] lbg / klxnf]sf] l6Ssf ;donfO{ Wofgdf /fv]/ klg yfxf kfpg ;lsG5 .
r_ /;folgs k/LIf0f u/]/ M
ljleGg tTjsf] / kl/0ffddf /;folgs kl/If0f u/]/ afnL l6Kg] ;dosf] Plsg ug{ ;lsG5 .
afnL l6Kbf Wofg lbg' kg{] s'/fx?
!_ wfd nfu]sf] a]nfdf l6Kg' x'Fb}g .
@_ afnL l6Kbf s}rLsf] k|of]u ug'{ k5{ .
#_ 8fF7 jfnf t/sf/L l6Kbf wl/nf] / 58s] agfO{sf6g' x'Fb}g .
$_ df6f] d'lg t/sf/LnfO{ xf]l;of/L ;fy rf]6 k6s nfUg glbO{ lgsfNg' k5{ .
%_ afnLsf] e]6gf nfdf] /fVg' x'Fb}g .
^_ l6k]sf] afnL /fd|f] g/fd|f] 5'6ofpg' k5{ .
&_ l6k]sf] afnL 3fddf g/fvL 5fofFdf /fVg' k5{ .
*_ t/sf/L afnL l6kL;s]kl5 9'jfgL ubf{ qmd};+u ldnfP/ /fVg' k5{ .
u|]l8ª -:tl/s0f_
t/sf/L l6kL ;s]kl5 / ahf/ k'¥ofpg' cuf8L a:t'sf] cfsf/ s'lxPsf], sf6]sf] ls/fn] vfPsf] bfu nfu]sf]
cflb cj:yfdfsf] cfwf/df 5'6ofpg'nfO{ u|]l8ª elgG5 . u|]l8ª ug{] tl/sfnfO{ ljleGg cfwf/df 5'6ofpg
;lsG5, ;fgf] 7"nf] /+ª, /fd|f];Fu kfs]sf] c6sNrf] bfu nfu]sf] gnfu]sf, ls/fn] vfPsf] gvfPsf] cflbsf]
cfwf/df 5'6ofpg ;lsG5 .
Koflsª
u|]l8ª u/]/ 5'6ofPsf] t/sf/L afnLx?nfO{ rf]6 k6s gnfUg] u/L nfOg jfO{ nfOgdf ldnfP/ /fVg' k5{ .
Kofs]lhª ubf{ rf]6 k6s gnfUg] u/L /f]Vg' k5{ ;fy} afnL cg';f/sf] dfq klg tof/ ug'{ k5{ . Kofs]lhª
ubf{ ljleGg lsl;dsf] kmfObfx? x'g ;S5g .
!_ 9'jfgL ug{ / rf]6 k6s nufpgaf6 sd ug{ ;lsG5 .
@_ nf]l8ª cgnf]l8ª ug{ ;lhnf] x'G5 .
#_ u'0f :tl/o tj/af6 pkef]uQmfsf] rfxgf cg';f/ tfhf / cfs{ifs t/sf/L ahf/df pknAw u/fpg
;lsG5 .
9'jfgL
pTkfbg :yn b]lv jf ;+sng s]Gb| xf6 ahf/ / ahf/ of]hgf ;ldltdf ;+sng ePsf] t/sf/L xf]n;]n
k;n ;Dd jf ljqmL s]Gb|;Dd ;xL tl/sfaf6 k'¥ofpg] tl/sf g} 9'jfgL xf] . 9'jfgL ubf{ ljleGg lsl;dsf
;fwgx? k|of]udf Nofpg ;lsG5 . h:t} 9]nf uf8L, 6«s, dflg; cflb .
9'jfgL ubf{ ljleGg lsl;dsf] ;d:ofx? klg x'g ;S5g .
 af6f]df ljleGg lsl;dsf lgl/If0f / s/ p7fpg'
 9'jfgL ug{] ;fwgx? dxªuf] / e/kbf{] gx'g' .
 9'jfgL ug{] ;8sx? slRr / ljlu|Psf] x'g .
 afnL cg';f/ pko'Qm ;fwgdf Koflsª gul/g' .
e08f/0f
t/sf/Lsf] lsl;dx? ljleGg vfnsf] x'gfn] nfdf] ;do ;Dd ;fdfGo tfkqmd /fVg] ;lsb}g . t/sf/Ldf
kfgLsf] dfq kfOG5 / l56 s'lxP/ ;'s]/ hfg] a:t' klg xf] .
;fwf/0f to !)–!%)C / *%–(%Ü ;fk]lIft cfb{tf ePsf] 7fpFdf @–$ xKtf;Dd e08f/0f ug{ ;lsG5 .
t/ xl/of] ;fukft eg] a9Ldf ! xKtf;Dd dfq /fVg ;lsG5 .
jhf/ / pkef]Qmfsf] rfxgf af/] hfgsf/L
ahf/ Pp6f qm]tf / ljqm]tf aLr lglZrt 7fpFdf lbg] a]Rg x'g] 7fpF xf] . ToxfF # s[lif hGo pTkflbt
a:t'x? vl/b ljqmL ug{ ;lsg5 . xfn g]kfndf ljleGg lsl;dsf] ahf/x? 5g .
 :yfgLo ahf/
 lhNnf :tl/o ahf/
 If]qLo :tl/o ahf/
 /fli6«o :tl/o ahf/
 cGt/f{li6«o :tl/o ahf/
!= :yfgLo ahf/
:yfgLo ahf/ eg]sf] pTkfbg If]qaf6 glhs x'G5 . ;fgf] kl/0fd ljqmL x'G5 k"ltkwL{x? sd x'G5g .
u'0f:tl/o pTkfbg Wofg sd lbOg], df]n df]nfO{ sd x'g] .
ahf/Ls/0f
pTkfbs 8f]s] pkef]Qmf
pTkfbs 8f]s] v'b|f Jofkf/L pkef]Qmf
@= lhNnf :tl/o ahf/
o; ahf/df lhNnfnfO{ kfos kg{] 7fpF / oftfoftsf] ;'ljwf ePsf] 7fpFdf s[lif hGo pTkflbt a:t'x?sf]
lsg a]r x'G5 hxfF pTkfbg If]qaf6 %–$) ls=ld= 6f9f x'G5 . lhkdf 9'jfgL ug{ k'Ug] pTkfbg If]q
cfjZos k5{, k|lt:kwL{ a9L x'G5g, u'0f:t/ a:t' hf]8 lbg' k5{, df]n df]nfO{ a9L x'G5 .
ahf/Ls/0f
 pTkfbs ;+sng yf]s Jofkf/L v'b|f pkef]Qmf
 pTkfbs xf6ahf/ yf]s Jofkf/L v'b|f÷7]nf pkef]Qmf
 pTkfbs xf6ahf/ yf]s Jofkf/L÷bnfnL v'b|f÷7]nf pkef]Qmf
 pTkfbs xf6ahf/ v'b|f÷7]nf pkef]Qmf
 pTkfbs xf6ahf/ pkef]Qmf
If]qLo ahf/
o; ahf/df k|lt:kwL{ a9L x'G5, 6«snfO{ nf]8 k'Ug] pTkfbs cfjZos k5{, df]n df]nfO{ a9L x'G5,
u'0f:tl/o pTkfbgdf d'NOdf cfwfl/t x'g] x'G5 .
ahf/Ls/0f
 pTkfbs – ;+sns – I]lqo yf]s Jofkf/L lh= yf]s Jofkf/L– v'b|f Jofkf/L÷7]nf– pkef]Qmf
 pTkfbs – xf6 ahf/– yf]s Jofkf/L÷bnfn
/fli6«o ahf/
ljleGg lhNnf :t/ ahf/af6 /fli6«o :t/sf] ahf/df s[lif hGo j:t'x?sf] Jojl:yt tl/sfaf6 Kofs]lhª
u/L 6«saf6 9'jfgL u/L NofOG5 . hxfF 7"nf] kl/0ffddf ljqmL x'G5 a9L eGbf a9L kl{:kwL{ x'G5, u'0f:t/df
d"No lgwf{/0f x'G5 .
ahfl/s0f
pTkfbs– ;+sng– If]= :t/ yf]s Jofkf/L– s]lGb|o :t/ yf]s Jofkf/L– v'b|f Jofkf/L÷7]nf – pkef]Qmf
cGt/fli6«o ahf/
ljleGg lhNnfdf pTkfbg ePsf u'0f:tl/o s[lif hGo a:t'x? ljleGg b]zx?sf] dfu rfxgf cg';f/
k7fOG5 . lo a:t'x? k}7f/L ubf{ Post Harvest df ;a} l;4fGtx? ckgfPsf x'G5g . ;fy} tL a:t'x?
/f]u / ls/f nfu]sf] x'g' x'Fb}g . o:tf lsl;dsf] ahf/df 7"nf 7"nf Jofkf/Lx? dfq ;+nUg ePsf x'G5g .
:yfgLo :t/df ckgfOg] afnL pk/fGt k|ljlwx?
k|foM h;f] ls;fgx?n] afnL pTkfbg pk/fGt ul/g] k|ljlw h:t} ;dodf g} afnL sf6g] Kofs]lhª ug{]
u|]l8ª ug{] h:tf k|ljlw gckgfPsf] sf/0fn] ubf{ ;xL d"No kfpg ;sL /x]sf] 5}gg . clwsfFz s[ifsx?nfO{
o; P.H ;DjGwL 1fgsf] cefjn] gckgfPsf] x'g ;S5 .
sfpnL aGbf ;d"xsf t/sf/Lx?
s'g ;dodf afnL nufpg] s'g ;dodf kfS5 / s6fgL ug{] eGg] s'/fsf] Plsg ug{ g;s]sf]n] gofF gofF
ls;fg ;fgf pBdLn] ;dodf afnL s6fgL ug{] ub{}g . of cfkm"nfO{ km';{b ePsf] j]nfdf dfq s6fgL ug{]
rng 5 . sltj6f kft /fVg], s'g ;dodf s6fgL ug{] u|]l8ª ug{], Kofs]lhª s;/L ug{] cflb s'/fx?sf]
Wofg glbPsf] kfOG5 eg] Psflt/ 9'jfgL ubf{ Knfli6s qm]6df n]jn ldnfP/ /fvL 9'jfgL ug'{ kg{]df 8f]sf] /
h'6sf] af]/fdf h'g kfof} ToxL, h:tf] kfof To:t} afnLx? /fvL ahf/;Dd k'¥ofOg] rng 5 . h;n] ubf{
ls;fgx?N] cfkmgf] ;fdfg jf j:t'n] ;xL d"No kfpg ;Sb}g .
nx/] ;d"xsf t/sf/Lx?
nx/f]jfnLsf t/sf/L afnLx? klg k|foM h;f] ls;fgn] xftn] g} ;dfO{ df]6g]nfO{ 3'dfO{ l6Kg] rng x'G5
h;n] ubf{ ;xL lsl;dn] afnL l6lkb}g, nx/f r'l8g] kmndf bfu nfUg] / nfdf] ;do ;Dd e08f/0f u/L
/fVg ;lsb}g . o;df klg 7"nf] ;fgf], s'lxPsf] sfl6Psf] rf]6 k6s nfu]sf] h:tf afnLsf] 5gf]6 u/L ahf/
;dIf k7fpFbf ;f]rf] h:tf] d"No lng r'ls /x]sf x'G5g . eg] pkef]Qmfn] klg dg k/fpFb}g .
uf]ne]8f
uf]ne]8f t/sf/Lx?df a9L ;Dj]bgl;n a:t' xf] . o; afnLnfO{ klg s[ifsn] s'g ;dodf l6Kg] e]6g' ;lxt
jf e]6g' j]uf/sf] xl/of]af6 /ftf] x'g] ;dodf jf xNsf /ftf ePkl5 l6Kg' k5{ h;df ljqmL ug{ slt
6f9f;Ddsf] ahf/df n}hfg' ;Dk"0f{ s'/fx?sf] cjut geO{ l6Kg] u/]sf] kfOG5 . o;nfO{ klg 9'jfgL ubf{
jf]/fdf /fvL n}hfg] u/]sf] kfOG5 . h;n] ubf{ @%Ü 6df6/ ahf/ gk'Ub} x«f; eO{ ;s]sf] x'G5 .
df6f]sf] 3}6f] agfO{ e08f/0f ug{] k|ljlw
df6f]sf] 3}6f]df e08f/0f ug{] k|ljlw :yfgLo :t/df a9L k|of]udf NofOPsf] kfOG5 . o; k|ljlwaf6 e08f/0f
ubf{ cfw'lgs k|ljlw jf tl/sfaf6 e08f/0f u/]sf] t/sf/L eGbf a9L u'0f:t/ / ;lhnf] klg ePsf] kfOG5 .
o; k|ljlw ljz]if u/]/ ;fgf ls;fg pkef]Qmf / v'b|f Jofkf/Ln] k|of]u u/L /x]sf 5g .
df6f]sf] 3}6faf6 e08f/0f ug{] tl/sf
 @ j6f df6f]sf] ef8f] lng]
 Pp6f ef8f] 7"nf] / csf{] ef8f ;fgf] x'g' k5{ .
 7"nf] ef8f leq ;fgf] ef8f /fVg] .
 b'O{ j6f ef8fsf] aLrdf dl;gf afn'jf x? /fVg' k5{ .
 afn'jfdf lgoldt ?kdf kfgL /fvL lr:ofg a9fO{ /fVg' k5{ .

More Related Content

What's hot

Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
Rajesh Koirala
 
aaha sanchar weekly 8, rukum
aaha sanchar weekly  8, rukumaaha sanchar weekly  8, rukum
aaha sanchar weekly 8, rukum
megraj khadka
 
Ii day 8-npc-drr presentation
Ii day 8-npc-drr presentationIi day 8-npc-drr presentation
Ii day 8-npc-drr presentation
DIPECHO Nepal
 
E paper 5-aaha sanchar
E paper 5-aaha sancharE paper 5-aaha sanchar
E paper 5-aaha sancharmegraj khadka
 
New Year66
New Year66New Year66
New Year66
mukeshbasnet
 
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Rajesh Koirala
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Fifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli SandeshFifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli Sandesh
KI Nepal
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004edmnepal
 
aaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukumaaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukum
megraj khadka
 
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
Rajesh Koirala
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
DPNet
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Ndrc Nepal
 
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
Rajesh Koirala
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Basanta Adhikari
 
Aaha Sanchar national weekly, rukum
Aaha Sanchar national weekly, rukumAaha Sanchar national weekly, rukum
Aaha Sanchar national weekly, rukum
megraj khadka
 

What's hot (20)

Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
Aksharica - 035 (अक्षरिका - ०३५)
 
aaha sanchar weekly 8, rukum
aaha sanchar weekly  8, rukumaaha sanchar weekly  8, rukum
aaha sanchar weekly 8, rukum
 
Ii day 8-npc-drr presentation
Ii day 8-npc-drr presentationIi day 8-npc-drr presentation
Ii day 8-npc-drr presentation
 
E paper 5-aaha sanchar
E paper 5-aaha sancharE paper 5-aaha sanchar
E paper 5-aaha sanchar
 
New Year66
New Year66New Year66
New Year66
 
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
 
Fifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli SandeshFifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli Sandesh
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004
 
aaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukumaaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukum
 
6 aaha sanchar
6 aaha sanchar 6 aaha sanchar
6 aaha sanchar
 
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
Aksharica - 003 (अक्षरिका - ००३)
 
What is hiv aids
What is hiv aidsWhat is hiv aids
What is hiv aids
 
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
Aksharica - 011 (अक्षरिका - ०११)
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
 
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
Aksharica - 018 (अक्षरिका - ०१८)
 
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
Aksharica - 044 (अक्षरिका - ०४४)
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
 
Aaha Sanchar national weekly, rukum
Aaha Sanchar national weekly, rukumAaha Sanchar national weekly, rukum
Aaha Sanchar national weekly, rukum
 

Viewers also liked

Chilli flipchart final
Chilli flipchart finalChilli flipchart final
Chilli flipchart final
Krishna Tiwari
 
Synopsis on social compliance
Synopsis on social complianceSynopsis on social compliance
Synopsis on social complianceShrestha Dey
 
Tomato flipchart
Tomato flipchartTomato flipchart
Tomato flipchart
Krishna Tiwari
 
Vegetables manual
Vegetables manualVegetables manual
Vegetables manual
Krishna Tiwari
 
Capsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketingCapsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketing
Krishna Tiwari
 
Saving and credit mobilisation
Saving and credit mobilisationSaving and credit mobilisation
Saving and credit mobilisation
Krishna Tiwari
 
A concept on improved cookstove epansion-nepal
A concept on improved cookstove epansion-nepalA concept on improved cookstove epansion-nepal
A concept on improved cookstove epansion-nepalKrishna Tiwari
 
Pengelolaan limbah b3
Pengelolaan limbah b3Pengelolaan limbah b3
Pengelolaan limbah b3
Arfanhandrah
 
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India LtdVisual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
Shrestha Dey
 
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01Arfanhandrah
 

Viewers also liked (12)

Chilli flipchart final
Chilli flipchart finalChilli flipchart final
Chilli flipchart final
 
Synopsis on social compliance
Synopsis on social complianceSynopsis on social compliance
Synopsis on social compliance
 
Tomato flipchart
Tomato flipchartTomato flipchart
Tomato flipchart
 
Pra1
Pra1Pra1
Pra1
 
Vegetables manual
Vegetables manualVegetables manual
Vegetables manual
 
Capsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketingCapsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketing
 
Saving and credit mobilisation
Saving and credit mobilisationSaving and credit mobilisation
Saving and credit mobilisation
 
A concept on improved cookstove epansion-nepal
A concept on improved cookstove epansion-nepalA concept on improved cookstove epansion-nepal
A concept on improved cookstove epansion-nepal
 
Pengelolaan limbah b3
Pengelolaan limbah b3Pengelolaan limbah b3
Pengelolaan limbah b3
 
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India LtdVisual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
Visual Merchandising w.r.t. Pantaloons Retail India Ltd
 
Putri punya
Putri punyaPutri punya
Putri punya
 
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01
Motivasiorganisasi 121112035110-phpapp01
 

Similar to Post harvest veg

Vegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffsVegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffs
Krishna Tiwari
 
Cheli sandesh issue 4
Cheli sandesh  issue 4Cheli sandesh  issue 4
Cheli sandesh issue 4
KI Nepal
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DIPECHO Nepal
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DPNet
 
परदेशीको कथा
परदेशीको कथापरदेशीको कथा
परदेशीको कथा
Umesh Maharjan
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8DPNet
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Ramesh Bhandari
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Ndrc Nepal
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
Pramod Pokhrel
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11DPNet
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11DIPECHO Nepal
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukum
megraj khadka
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Bhim Upadhyaya
 
2nd issu sidhartha
2nd  issu sidhartha 2nd  issu sidhartha
2nd issu sidhartha
Basant Banjade
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaDIPECHO Nepal
 
Broad leaf mustard farming (रायो)
Broad leaf mustard farming (रायो)Broad leaf mustard farming (रायो)
Broad leaf mustard farming (रायो)
Lokendra Badu
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3DPNet
 
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
Uttam Siwakoti
 
Agriculture and Animals data collection Guideline in Nepal
Agriculture and Animals data collection Guideline  in NepalAgriculture and Animals data collection Guideline  in Nepal
Agriculture and Animals data collection Guideline in Nepal
bhabishor
 

Similar to Post harvest veg (20)

Vegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffsVegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffs
 
Cheli sandesh issue 4
Cheli sandesh  issue 4Cheli sandesh  issue 4
Cheli sandesh issue 4
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
परदेशीको कथा
परदेशीको कथापरदेशीको कथा
परदेशीको कथा
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukum
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
 
2nd issu sidhartha
2nd  issu sidhartha 2nd  issu sidhartha
2nd issu sidhartha
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upca
 
Broad leaf mustard farming (रायो)
Broad leaf mustard farming (रायो)Broad leaf mustard farming (रायो)
Broad leaf mustard farming (रायो)
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
 
Agriculture and Animals data collection Guideline in Nepal
Agriculture and Animals data collection Guideline  in NepalAgriculture and Animals data collection Guideline  in Nepal
Agriculture and Animals data collection Guideline in Nepal
 

Recently uploaded

一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
zaquoa
 
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
saseh1
 
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
zaquoa
 
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI actKitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
MuthuMK13
 
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and NourishmentRoti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
Roti Bank
 
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics ResearchMS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
Panagiotis Arapitsas
 
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptxFood and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
mangenatendaishe
 
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a TimeRoti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
Roti Bank
 
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
Ang Chong Yi
 
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
tasteofmiddleeast07
 

Recently uploaded (10)

一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UMN毕业证明尼苏达大学毕业证成绩单如何办理
 
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版IC毕业证帝国理工大学毕业证成绩单如何办理
 
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
一比一原版UVM毕业证佛蒙特大学毕业证成绩单如何办理
 
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI actKitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
Kitchen Audit at restaurant as per FSSAI act
 
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and NourishmentRoti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
Roti Bank Hyderabad: A Beacon of Hope and Nourishment
 
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics ResearchMS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
MS Wine Day 2024 Arapitsas Advancements in Wine Metabolomics Research
 
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptxFood and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
Food and beverage service Restaurant Services notes V1.pptx
 
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a TimeRoti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
Roti Bank Delhi: Nourishing Lives, One Meal at a Time
 
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
Ang Chong Yi Navigating Singaporean Flavors: A Journey from Cultural Heritage...
 
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
Best Chicken Mandi in Ghaziabad near me.
 

Post harvest veg

  • 1. kf]i6 xfe]{i6 ;+jlGw Ps lbg] s[ifs :t/Lo lkmN8 tflnd afn s6fgL kl5sf k|ljlwx? (Post-Harvest Technology) Tfflndsf] pb]Zo  ;xefuLx?n] afnL s6fgL kl5 ul/g]k|ljlw af/] hfGg] 5g .  ;xefuLx?n] t/sf/Lsf] :tl/s/0f Kofs]lhª n]jlnª, 9'jfgL, 5gf]6 k|ljlw af/] hfgsf/L k|fKt ug{] 5g . ;xefuL ;+Vof @%hgf nlIft ;d"x s"ifs ;d'x :t/ cjwL ! lbg -$ 306f_ Tfflnd :yfg s"ifssf] v]taf/L / 3/ ljifo j:t' ljwL ;do ;xefuL afnL s6fgL kl5 u/fOg] k|ljlwsf] kl/ro / gf]S;fgL af/] hfgsf/L . ;}bflGts $% dL= afnL s6fgL ug{] eof] sL ePg eGg] hfGg] tl/sf ;}bflGts !% dL= :tl/s/0f Kofs]lhª 5gf]6, ;'/lIft 9'jfg, e08f/0f / cGo Joj:yfkg ;DjGwL hfgsf/L k|of]uffTds ^) dL= ahf/ / pkef]Qmfsf] rfxgf af/] hfgsf/L ;}bflGts $% dL= :yfgLo tj/df ckgfO{g] afnL pk/fGtsf k|ljlwx? ;}bflGts $% dL= ;fwf/0f 3/df e08f/0f ug{] tl/sf ;}bflGts #) dL= Tfflnd ;fdfu|L a|fpg k]k/, dfl:sª 6]k, dfs{/ k]g ck]lIft cfzf t/sf/L afnL l6k] kl5 t/sf/Lsf] gf]S;fg sd ug{ s[ifsn] ljleGg lsl;dsf ljlwx? ckgfpg] 5g . Kf]fi6 xfe]{i6 k|ljlw M t/sf/L jfnLnfO{ l6kL;s]kl5 plrt Joj:yfkg ug'{ kb{5 . pTkfbg ePsf t/sf/L vfg of]Uo jf afnL lng ;'? ePsf] clGtd pkef]Qmfn] pkef]u gu?Gh]n ;Dd aLrdf ul/g] ljleGg sfo{x?nfO{ g} afnL s6fgL kl5sf k|ljlw cyf{t kf]i6 xfe]{i6 k|ljlw (Post-Harvest Technology) elgG5 . pQm k|ljlwdf lgDgs'/fnfO{ Wofg k'Øfpg' kb{5 . != afnL l6kfO{ @= ;l6{Í #= u]|l8Ë $= Kofs]lhË %= :6f]/]h ^= 9'jfgL &= k|f];]l;+Ë Dffly lnlvt kf]i6 xfe]{i6 k|ljlwx?sf] hfgsf/L x'g' cToGt} h?/L 5 . kf]i6 xfe]{i6 ljlwsf] hfgsf/L lnPdf ls;fgx?n] a]xf]b}{ cfPsf] #) k|ltzt hlt Iflt sd ug{ ;lsG5 .
  • 2. kf]i6 xfe]{i6 k|ljlwdf gf]S;fgLsf sf/0fx?  Ps lsl;dsf] gf]S;fgL s[lif hGo a:t' km'6]/ eflrP/ cf]OnfP/ ;'s]/ sf]lrP/ cflb sf/0fn] tf}n 36g hfG5 .  csf{] lsl;dsf] gf]S;fgL u0ffTds xf] . j:t' aflx/af6 x]bf{ 7Ls} h:tf] nfu]klg To;df /x]sf] kf}li6s tTj gi6 ePsf] x'g ;S5 . gf]S;fgLsf] sf/0f / gf]S;fgL 36fpg] pkfox? !_ df};d :jefj / sdefp t/sf/L c? s[lif hGo j:t' h:t} df};dL a:t' ePsf] sf/0f Pshftsf] t/sf/L cS;/ Ps} ;dodf pTkfbg x'Fbf / ahf/df cfpg] sf/0f ahf/df cfk"lt{ a9L x'G5 / efp 36g hfG5 . efp sd ePsf]n] pTkfbg kl5 / pkef]u gu?Gh]n;Ddsf] cjlwdf t/sf/L /fd|/L cf];f/ k|;f/ gug{] / ;'/lIft 7fpFdf g/fVg] x'G5 . @_ tfhf t/sf/Ldf kfgLsf] dfqf a9L x'g' tfhf t/sf/Ldf kfgLsf] dfqf *)Ü x'G5 / s'g} s'g} t/sf/Left ()Ü eGbf a9L kfgLsf] dfqf ePsf] kfOG5 . ljz]if u/L uf]ne]8f, sfqmf aGbf / cGo ;fukftx?df kfgLsf] dfq a9L kfOG5 . olb sdy sbflrt %Ü dfq kfgLsf] s'g} sf/0fj; sd eP tL afnLx? cf]OnfPsf], v'lDrg] / ahf/ ljqmL nfos gx'g] x'G5 . #_ plrt cj:yfdf afnL gl66g' $_ pko'Qm ;dosf] 5gf]6 gug{] . %_ l6k]sf] afnL pko'Qm cj:yfdf g/fVg' . ^_ pko'Qm lsl;dsf] 8f]sf] 6f]s/L gx'g' . &_ pko'Qm tof/L / u|]l8ªsf] cefj . *_ j}1flgs tl/sfn] 8f]sf], 6f]s/L ldnfP/ g/fVg' . (_ pko'Qm 9'jfgL ;fwg / ;dodf Wofg glbg' . !)_ ;lx tl/sfn] cf];f/ k;f/ gug{] . !!_ e08f/0f sf]7fsf] ;xL Joj:yfkg gug'{ . !@_ cfjZos lgu/fgL g/fVg', gug{] .
  • 3. !#_ ;'xfpFbf] afnL hftsf] 5gf]6 gug'{ . !$_ j}1flgs tl/sfn] jf dfqf cg';f ljiffbL dn cflbsf] k|of]u gug{] . !%_ e08f/0f cuf8L /fd|f];+u So"l/ª gug'{ . afnL s6fgL ug{] ;do eof] sL ePg yfxf kfpg] tl/sf/x? kf]i6 xfe}i6 k|ljlwx? dWo] of] Ps dxTjk"0f{ sfd dflgG5 . afnL l6Kbf slxn] s'g ;do, xf] eGg] s'/fnfO{ dfq Wofgdf /fVg ;s] gf]S;fgLnfO{ 36fpg ;lsG5 . afnL s;/L slxn] s'g ;dodf l6Kbf afnLsf] pkef]u ul/g] efu / cj:yfdf e/ kb{5 . pkef]u ul/g] efusf] cfwf/df $ cj:yfdf l6Kg ;lsG5 . !_ jg:klt cj:yf M of] cj:yfsf afnL eg]sf] xl/of] kft tyf h/f vfg] t/sf/L aflnx? kb{5g . h;nfO{ kftx? gl5lKkb} l6lkG5 . h:t}, wlgof, /fof], kfn'ªuf], rDr'/, lh/Lsf] ;fu, s'l/nf] aGbf d'nf, hfFh/ d]yL cflb . @_ l5lKkg' eGbf klxnfsf] cj:yf M o; cGtu{t kmnkm"n sf];f t/sf/L afnLx? kb{5g . h:t} leG8L, sfqmf], km;L{ ;LdL, af]8L, e6df;, s/]nf, nf}sf lw/f}nf cflb . #_ l5lkPsf] cj:yf M of] cj:yfdf l5lkg' eGbf klxnfsf] cj:yfdf, k/]sf t/sf/Lx? kb{5g . h:t} cfn', lk8fn', v';f{gL, km;L{ s]/fp, ;Lld cflb . $_ kfs]sf] cj:yf M o; cGtu{t kmn kfs] kl5sf] pkef]u ul/G5 . h:t} uf]ne]8f, sfqmf, km;L{, cflb . afnL l6Kg] a]nf yfxf kfpg] t/Lsf s_ afnLnfO{ x]/]/ t/sf/L afnLsf] :j?k x]/]/ dfq klg afnLsf] cj:yf af/] hfGg ;lsG5 . v_ afnL nfO{ 5f]P/ ;//tL{ x]bf{ t/sf/L afnLsf] cj:yf 5'Fbf s8f jf g/d s:tf] cj:yfdf 5 . h; cg';f/ klg yfxf kfpg ;lsG5 . u_ afnLnfO{ ;'3]/ s'g} s'g} afnLx? af:gf bf/ ePsf] x'gfn] To:tf afnLx?nfO{ uGwaf6 ;'w]/ klg yfxf kfpg ;lsG5 . 3_ :jfb rfv]/
  • 4. afnLsf] :jfb u'lnof] cldnf] lk/f] cflb :jfbsf] cfwf/df klg yfxf kfpg ;lsG5 . ª_ afnL s'g ;dodf nufPsf] / km'n v]Nbfsf] cj:yf jf ;dosf] cfwf/df kl/If0fsf] cfwf/df afnL nufPsf] lbg / klxnf]sf] l6Ssf ;donfO{ Wofgdf /fv]/ klg yfxf kfpg ;lsG5 . r_ /;folgs k/LIf0f u/]/ M ljleGg tTjsf] / kl/0ffddf /;folgs kl/If0f u/]/ afnL l6Kg] ;dosf] Plsg ug{ ;lsG5 . afnL l6Kbf Wofg lbg' kg{] s'/fx? !_ wfd nfu]sf] a]nfdf l6Kg' x'Fb}g . @_ afnL l6Kbf s}rLsf] k|of]u ug'{ k5{ . #_ 8fF7 jfnf t/sf/L l6Kbf wl/nf] / 58s] agfO{sf6g' x'Fb}g . $_ df6f] d'lg t/sf/LnfO{ xf]l;of/L ;fy rf]6 k6s nfUg glbO{ lgsfNg' k5{ . %_ afnLsf] e]6gf nfdf] /fVg' x'Fb}g . ^_ l6k]sf] afnL /fd|f] g/fd|f] 5'6ofpg' k5{ . &_ l6k]sf] afnL 3fddf g/fvL 5fofFdf /fVg' k5{ . *_ t/sf/L afnL l6kL;s]kl5 9'jfgL ubf{ qmd};+u ldnfP/ /fVg' k5{ . u|]l8ª -:tl/s0f_ t/sf/L l6kL ;s]kl5 / ahf/ k'¥ofpg' cuf8L a:t'sf] cfsf/ s'lxPsf], sf6]sf] ls/fn] vfPsf] bfu nfu]sf] cflb cj:yfdfsf] cfwf/df 5'6ofpg'nfO{ u|]l8ª elgG5 . u|]l8ª ug{] tl/sfnfO{ ljleGg cfwf/df 5'6ofpg ;lsG5, ;fgf] 7"nf] /+ª, /fd|f];Fu kfs]sf] c6sNrf] bfu nfu]sf] gnfu]sf, ls/fn] vfPsf] gvfPsf] cflbsf] cfwf/df 5'6ofpg ;lsG5 . Koflsª u|]l8ª u/]/ 5'6ofPsf] t/sf/L afnLx?nfO{ rf]6 k6s gnfUg] u/L nfOg jfO{ nfOgdf ldnfP/ /fVg' k5{ . Kofs]lhª ubf{ rf]6 k6s gnfUg] u/L /f]Vg' k5{ ;fy} afnL cg';f/sf] dfq klg tof/ ug'{ k5{ . Kofs]lhª ubf{ ljleGg lsl;dsf] kmfObfx? x'g ;S5g . !_ 9'jfgL ug{ / rf]6 k6s nufpgaf6 sd ug{ ;lsG5 . @_ nf]l8ª cgnf]l8ª ug{ ;lhnf] x'G5 . #_ u'0f :tl/o tj/af6 pkef]uQmfsf] rfxgf cg';f/ tfhf / cfs{ifs t/sf/L ahf/df pknAw u/fpg ;lsG5 .
  • 5. 9'jfgL pTkfbg :yn b]lv jf ;+sng s]Gb| xf6 ahf/ / ahf/ of]hgf ;ldltdf ;+sng ePsf] t/sf/L xf]n;]n k;n ;Dd jf ljqmL s]Gb|;Dd ;xL tl/sfaf6 k'¥ofpg] tl/sf g} 9'jfgL xf] . 9'jfgL ubf{ ljleGg lsl;dsf ;fwgx? k|of]udf Nofpg ;lsG5 . h:t} 9]nf uf8L, 6«s, dflg; cflb . 9'jfgL ubf{ ljleGg lsl;dsf] ;d:ofx? klg x'g ;S5g .  af6f]df ljleGg lsl;dsf lgl/If0f / s/ p7fpg'  9'jfgL ug{] ;fwgx? dxªuf] / e/kbf{] gx'g' .  9'jfgL ug{] ;8sx? slRr / ljlu|Psf] x'g .  afnL cg';f/ pko'Qm ;fwgdf Koflsª gul/g' . e08f/0f t/sf/Lsf] lsl;dx? ljleGg vfnsf] x'gfn] nfdf] ;do ;Dd ;fdfGo tfkqmd /fVg] ;lsb}g . t/sf/Ldf kfgLsf] dfq kfOG5 / l56 s'lxP/ ;'s]/ hfg] a:t' klg xf] . ;fwf/0f to !)–!%)C / *%–(%Ü ;fk]lIft cfb{tf ePsf] 7fpFdf @–$ xKtf;Dd e08f/0f ug{ ;lsG5 . t/ xl/of] ;fukft eg] a9Ldf ! xKtf;Dd dfq /fVg ;lsG5 . jhf/ / pkef]Qmfsf] rfxgf af/] hfgsf/L ahf/ Pp6f qm]tf / ljqm]tf aLr lglZrt 7fpFdf lbg] a]Rg x'g] 7fpF xf] . ToxfF # s[lif hGo pTkflbt a:t'x? vl/b ljqmL ug{ ;lsg5 . xfn g]kfndf ljleGg lsl;dsf] ahf/x? 5g .  :yfgLo ahf/  lhNnf :tl/o ahf/  If]qLo :tl/o ahf/  /fli6«o :tl/o ahf/  cGt/f{li6«o :tl/o ahf/ != :yfgLo ahf/ :yfgLo ahf/ eg]sf] pTkfbg If]qaf6 glhs x'G5 . ;fgf] kl/0fd ljqmL x'G5 k"ltkwL{x? sd x'G5g . u'0f:tl/o pTkfbg Wofg sd lbOg], df]n df]nfO{ sd x'g] . ahf/Ls/0f pTkfbs 8f]s] pkef]Qmf pTkfbs 8f]s] v'b|f Jofkf/L pkef]Qmf @= lhNnf :tl/o ahf/ o; ahf/df lhNnfnfO{ kfos kg{] 7fpF / oftfoftsf] ;'ljwf ePsf] 7fpFdf s[lif hGo pTkflbt a:t'x?sf] lsg a]r x'G5 hxfF pTkfbg If]qaf6 %–$) ls=ld= 6f9f x'G5 . lhkdf 9'jfgL ug{ k'Ug] pTkfbg If]q cfjZos k5{, k|lt:kwL{ a9L x'G5g, u'0f:t/ a:t' hf]8 lbg' k5{, df]n df]nfO{ a9L x'G5 .
  • 6. ahf/Ls/0f  pTkfbs ;+sng yf]s Jofkf/L v'b|f pkef]Qmf  pTkfbs xf6ahf/ yf]s Jofkf/L v'b|f÷7]nf pkef]Qmf  pTkfbs xf6ahf/ yf]s Jofkf/L÷bnfnL v'b|f÷7]nf pkef]Qmf  pTkfbs xf6ahf/ v'b|f÷7]nf pkef]Qmf  pTkfbs xf6ahf/ pkef]Qmf If]qLo ahf/ o; ahf/df k|lt:kwL{ a9L x'G5, 6«snfO{ nf]8 k'Ug] pTkfbs cfjZos k5{, df]n df]nfO{ a9L x'G5, u'0f:tl/o pTkfbgdf d'NOdf cfwfl/t x'g] x'G5 . ahf/Ls/0f  pTkfbs – ;+sns – I]lqo yf]s Jofkf/L lh= yf]s Jofkf/L– v'b|f Jofkf/L÷7]nf– pkef]Qmf  pTkfbs – xf6 ahf/– yf]s Jofkf/L÷bnfn /fli6«o ahf/ ljleGg lhNnf :t/ ahf/af6 /fli6«o :t/sf] ahf/df s[lif hGo j:t'x?sf] Jojl:yt tl/sfaf6 Kofs]lhª u/L 6«saf6 9'jfgL u/L NofOG5 . hxfF 7"nf] kl/0ffddf ljqmL x'G5 a9L eGbf a9L kl{:kwL{ x'G5, u'0f:t/df d"No lgwf{/0f x'G5 . ahfl/s0f pTkfbs– ;+sng– If]= :t/ yf]s Jofkf/L– s]lGb|o :t/ yf]s Jofkf/L– v'b|f Jofkf/L÷7]nf – pkef]Qmf cGt/fli6«o ahf/ ljleGg lhNnfdf pTkfbg ePsf u'0f:tl/o s[lif hGo a:t'x? ljleGg b]zx?sf] dfu rfxgf cg';f/ k7fOG5 . lo a:t'x? k}7f/L ubf{ Post Harvest df ;a} l;4fGtx? ckgfPsf x'G5g . ;fy} tL a:t'x? /f]u / ls/f nfu]sf] x'g' x'Fb}g . o:tf lsl;dsf] ahf/df 7"nf 7"nf Jofkf/Lx? dfq ;+nUg ePsf x'G5g . :yfgLo :t/df ckgfOg] afnL pk/fGt k|ljlwx? k|foM h;f] ls;fgx?n] afnL pTkfbg pk/fGt ul/g] k|ljlw h:t} ;dodf g} afnL sf6g] Kofs]lhª ug{] u|]l8ª ug{] h:tf k|ljlw gckgfPsf] sf/0fn] ubf{ ;xL d"No kfpg ;sL /x]sf] 5}gg . clwsfFz s[ifsx?nfO{ o; P.H ;DjGwL 1fgsf] cefjn] gckgfPsf] x'g ;S5 . sfpnL aGbf ;d"xsf t/sf/Lx? s'g ;dodf afnL nufpg] s'g ;dodf kfS5 / s6fgL ug{] eGg] s'/fsf] Plsg ug{ g;s]sf]n] gofF gofF ls;fg ;fgf pBdLn] ;dodf afnL s6fgL ug{] ub{}g . of cfkm"nfO{ km';{b ePsf] j]nfdf dfq s6fgL ug{] rng 5 . sltj6f kft /fVg], s'g ;dodf s6fgL ug{] u|]l8ª ug{], Kofs]lhª s;/L ug{] cflb s'/fx?sf]
  • 7. Wofg glbPsf] kfOG5 eg] Psflt/ 9'jfgL ubf{ Knfli6s qm]6df n]jn ldnfP/ /fvL 9'jfgL ug'{ kg{]df 8f]sf] / h'6sf] af]/fdf h'g kfof} ToxL, h:tf] kfof To:t} afnLx? /fvL ahf/;Dd k'¥ofOg] rng 5 . h;n] ubf{ ls;fgx?N] cfkmgf] ;fdfg jf j:t'n] ;xL d"No kfpg ;Sb}g . nx/] ;d"xsf t/sf/Lx? nx/f]jfnLsf t/sf/L afnLx? klg k|foM h;f] ls;fgn] xftn] g} ;dfO{ df]6g]nfO{ 3'dfO{ l6Kg] rng x'G5 h;n] ubf{ ;xL lsl;dn] afnL l6lkb}g, nx/f r'l8g] kmndf bfu nfUg] / nfdf] ;do ;Dd e08f/0f u/L /fVg ;lsb}g . o;df klg 7"nf] ;fgf], s'lxPsf] sfl6Psf] rf]6 k6s nfu]sf] h:tf afnLsf] 5gf]6 u/L ahf/ ;dIf k7fpFbf ;f]rf] h:tf] d"No lng r'ls /x]sf x'G5g . eg] pkef]Qmfn] klg dg k/fpFb}g . uf]ne]8f uf]ne]8f t/sf/Lx?df a9L ;Dj]bgl;n a:t' xf] . o; afnLnfO{ klg s[ifsn] s'g ;dodf l6Kg] e]6g' ;lxt jf e]6g' j]uf/sf] xl/of]af6 /ftf] x'g] ;dodf jf xNsf /ftf ePkl5 l6Kg' k5{ h;df ljqmL ug{ slt 6f9f;Ddsf] ahf/df n}hfg' ;Dk"0f{ s'/fx?sf] cjut geO{ l6Kg] u/]sf] kfOG5 . o;nfO{ klg 9'jfgL ubf{ jf]/fdf /fvL n}hfg] u/]sf] kfOG5 . h;n] ubf{ @%Ü 6df6/ ahf/ gk'Ub} x«f; eO{ ;s]sf] x'G5 . df6f]sf] 3}6f] agfO{ e08f/0f ug{] k|ljlw df6f]sf] 3}6f]df e08f/0f ug{] k|ljlw :yfgLo :t/df a9L k|of]udf NofOPsf] kfOG5 . o; k|ljlwaf6 e08f/0f ubf{ cfw'lgs k|ljlw jf tl/sfaf6 e08f/0f u/]sf] t/sf/L eGbf a9L u'0f:t/ / ;lhnf] klg ePsf] kfOG5 . o; k|ljlw ljz]if u/]/ ;fgf ls;fg pkef]Qmf / v'b|f Jofkf/Ln] k|of]u u/L /x]sf 5g . df6f]sf] 3}6faf6 e08f/0f ug{] tl/sf  @ j6f df6f]sf] ef8f] lng]  Pp6f ef8f] 7"nf] / csf{] ef8f ;fgf] x'g' k5{ .  7"nf] ef8f leq ;fgf] ef8f /fVg] .  b'O{ j6f ef8fsf] aLrdf dl;gf afn'jf x? /fVg' k5{ .  afn'jfdf lgoldt ?kdf kfgL /fvL lr:ofg a9fO{ /fVg' k5{ .