DANTE ALIGHIERI A DIVINA COMEDIA Edición bilingüe Nova tradución de Darío Xohán Cabana Colección A nosa voz entenden, número 3 757 páxinas, cartoné, 25 x 17 cm P. V. P.: 40 euros

2. 28
1. No medio do camiño, ós 35 anos. No
salmo 89 (90) lese «dies annorum nostro-rum
in ipsis septuaginta anni». A selva
escura figura un período de extravío
moral de Dante, e en xeral o mundo do
pecado. Sobre a data exacta do inicio
da viaxe dantesca non hai acordo; ex-poñeremos
a cuestión simplificando
moitísimo. Uns inclínanse polo venres
santo do 1300, que cadrou o 8 de abril.
Isto ten a favor, ademais do simbolismo
litúrxico, que a lúa chea fora apenas dúas
noites antes (ver Inf XX 127); en contra,
que esta data é case un mes despois do
equinoccio real de primavera, que pola
desviación acumulada no calendario ofi-cial
fora o 13 de marzo. Outros prefiren
o 25 de marzo do mesmo ano. O 25 de
marzo era o equinoccio de primavera
cando se implantou o calendario xuliano
–mais o Concilio de Nicea fixouno litur-xicamente
pra sempre no 21– e ademais
críase que fora o día da creación de Adán
e da concepción e da morte de Cristo, e
era ano novo no estilo ab Incarnatione,
usado en Florencia. Pero en contra do 25
de marzo do 1300 fala o feito de que a
lúa estaba a medio camiño entre nova e
cuarto crecente. O 25 de marzo do ano
seguinte si foi lúa chea, e cumpriríanse
mellor ca nunca outras referencias astro-nómicas,
pero o 1301 non se pode postu-lar
porque entraría en contradición polo
menos con Inf XXI 113, con Purg II 98,
con Purg VIII 134 e con Par IX 40.
17. O Sol é chamado planeta na astrono-mía
da época, segundo a cal xira ó redor
da Terra, centro do universo. Nun sentido
transcendente simboliza, ou como pon o
Cántico de San Francisco, porta significa-tione
de Deus, e a súa luz, que ilumina o
monte, é naturalmente a graza divina.
26. O paso da selva, do pecado. Parece
que o verso seguinte se refira á morte me-tafórica
da condenación da alma, non á
corporal.
32. Os comentadores soen entender esta
lonza como un símbolo da luxuria. O
león simbolizará a soberbia e a loba a
cobiza, o afán extremo polos bens deste
mundo. Continúa ó final do canto.
37. Era –segundo creremos– a primeira
hora do día do venres santo 8 de abril, co
Sol en Aries. Críase que no intre da Crea-ción,
cando Deus fixo mover por primeira
vez os astros, o Sol estaba nese signo.
CANTO PRIMO
INFERNO - CANTO PRIMEIRO
Nel mezzo del cammin di nostra vita
mi ritrovai per una selva oscura,
ché la diritta via era smarrita.
Ahi quanto a dir qual era è cosa dura
esta selva selvaggia e aspra e forte
che nel pensier rinova la paura!
Tant’ è amara che poco è più morte;
ma per trattar del ben ch’i’ vi trovai,
dirò de l’altre cose ch’i’ v’ho scorte.
Io non so ben ridir com’ i’ v’intrai,
tant’ era pien di sonno a quel punto
che la verace via abbandonai.
Ma poi ch’i’ fui al piè d’un colle giunto,
là dove terminava quella valle
che m’avea di paura il cor compunto,
guardai in alto e vidi le sue spalle
vestite già de’ raggi del pianeta
che mena dritto altrui per ogne calle.
Allor fu la paura un poco queta,
che nel lago del cor m’era durata
la notte ch’i’ passai con tanta pieta.
E come quei che con lena affannata,
uscito fuor del pelago a la riva,
si volge a l’acqua perigliosa e guata,
così l’animo mio, ch’ancor fuggiva,
si volse a retro a rimirar lo passo
che non lasciò già mai persona viva.
Poi ch’èi posato un poco il corpo lasso,
ripresi via per la piaggia diserta,
sì che ’l piè fermo sempre era ’l più basso.
Ed ecco, quasi al cominciar de l’erta,
una lonza leggiera e presta molto,
che di pel macolato era coverta;
e non mi si partia dinanzi al volto,
anzi ’mpediva tanto il mio cammino,
ch’i’ fui per ritornar più volte vòlto.
Temp’ era dal principio del mattino,
e ’l sol montava ’n sù con quelle stelle
ch’eran con lui quando l’amor divino

3. 29
A SELVA ESCURA - O GOZOSO MONTE - AS TRES FERAS: A LONZA DE PELAXE VEIRA
1
4
7
10
13
16
19
22
25
28
31
34
37
CANTO PRIMEIRO
No medio do camiño desta vida
acheime dentro dunha selva escura,
que a recta vía fora confundida.
Ai, canto de explicar é cousa dura
esta selva selvaxe, áspera e forte
que renova lembrándose a pavura!
Tan amargue é que pouco máis é morte;
mais pra tratar do ben que alí encontrei,
direi qué máis me fixo ver a sorte.
Eu non sei dar razón de como entrei,
tanto me tiña o sono adormentado
cando a vía veraz abandonei.
Mais desque ó pé dun monte fun chegado
no que findaba o val onde eu sentía
pola pavura o corazón mancado,
ollei pra arriba e vin que se vestía
xa o seu lombo cos raios do planeta
que en toda senda rectamente guía.
Ficou nesto a pavura xa máis quieta
que a tormentosa noite que eu sufrira
botou no illó do corazón completa.
E como aquel que con afán respira,
xa escapado do pélago prá riba,
se volve á iauga perigosa e mira,
a miña ialma, aínda fuxitiva,
volveuse atrás pra ver de novo o paso
que non deixou xamais persoa viva.
Desque folguei un pouco o corpo laso,
collín cara á desértica ladeira,
máis firme o pé que tiña no máis raso.
E nesto, case ó comezar a xeira,
cunha lonza axilísima batín,
toda cuberta de pelaxe veira;
e non daba saído de ante min:
coutaba o paso meu tan de contino
que pra tornar ben veces me volvín.
Era o primeiro tempo matutino,
e o sol subía arriba coas estrelas
que onda el estaban cando o amor divino

4. 30
42. Sigo sen estar de acordo coa común
interpretación moderna de gaetta como
‘pencarraxada’, redundante co verso 33,
e máis agora que sei que o Boccaccio glo-saba
‘leggiadretta’ e o Buti ‘leggiadra’.
60. Cara á selva escura onde o sol non se
fai sentir, que é unha célebre sinestesia.
62. Virxilio, que é presentado no poema
coa solemnidade desta bela construción
do pasivo. En torno del creárase no me-dievo
unha lenda de arcana sabedoría e
mesmo de virtudes máxicas e proféticas,
incluso de precursor e pregoeiro do Cris-tianismo.
Por isto, e pola súa condición
de cantor do reino dos mortos no precio-so
libro sexto da Eneida, era ben axeitado
pra cumprir aquí o oficio de guía.
63. Desde os primeiros comentaristas
vese algo de problema na palabra fioco,
que en lei dereita é fraco, rouco, débil ou
sufocado, referíndose a un son ou á voz;
e Dante mal pode saber como ten a voz
Virxilio cando aínda non falou. Entendo
que Dante usa, con ben pouco despra-zamento
semántico, fioco co valor pleno
de mudo, como parece confirmar absolu-tamente
Inf XIV 3, onde di «e rende’ le
a colui, ch’era già fioco», que estaba xa
calado, que deixara de falar.
68. Dicir que os pais de Virxilio eran lom-bardos
é só unha maneira de falar, pois
os lombardos aínda tardaron seis séculos
en conquistar a futura Lombardía, que
daquela era moito simplemente a Galia
Cisalpina. Estes anacronismos termi-nolóxicos
non son específicos de Dante,
senón uso habitual na época.
70. Virxilio naceu durante a vida de Xulio
César, pero daquela, no 70 a. C., este non
exercía aínda o poder. E tardou de máis
en nacer pra que César –morto no 44 a. C.
cando o poeta só tiña 26 anos– o puidese
coñecer e prezar, pois aínda non escribira
ningunha obra importante.
74. Eneas.
100. Aquí coma noutras partes, animal
debe valer tamén por ser humano, en
canto provisto de ánima ou alma. Al-gúns
cren que esoutros animais serían
outros vicios que irían coa loba da cobi-za,
pero non parece que cadre ben.
102. Non parece que a profecía do veltro
acene a un personaxe histórico determi-nado,
aínda que se teñen proposto varias
identificacións. É moi probable que Dan-te
invoque simplemente o salvador pro-videncial
que o pensamento relixioso ou
mítico tende a soñar en tempos críticos.
Poida que se refira a un emperador que
INFERNO - CANTO PRIMEIRO
mosse di prima quelle cose belle;
sì ch’a bene sperar m’era cagione
di quella fiera a la gaetta pelle
l’ora del tempo e la dolce stagione;
ma non sì che paura non mi desse
la vista che m’apparve d’un leone.
Questi parea che contra me venisse
con la test’ alta e con rabbiosa fame,
sì che parea che l’aere ne tremesse.
Ed una lupa, che di tutte brame
sembiava carca ne la sua magrezza,
e molte genti fé già viver grame,
questa mi porse tanto di gravezza
con la paura ch’uscia di sua vista,
ch’io perdei la speranza de l’altezza.
E qual è quei che volontieri acquista,
e giugne ’l tempo che perder lo face,
che ’n tutti suoi pensier piange e s’attrista;
tal mi fece la bestia sanza pace,
che, venendomi ’ncontro, a poco a poco
mi ripigneva là dove ’l sol tace.
Mentre ch’i’ rovinava in basso loco,
dinanzi a li occhi mi si fu offerto
chi per lungo silenzio parea fioco.
Quando vidi costui nel gran diserto,
«Miserere di me», gridai a lui,
«qual che tu sii, od ombra od omo certo!».
Rispuosemi: «Non omo, omo già fui,
e li parenti miei furon lombardi,
mantoani per patrïa ambedui.
Nacqui sub Iulio, ancor che fosse tardi,
e vissi a Roma sotto ’l buono Augusto
nel tempo de li dèi falsi e bugiardi.
Poeta fui, e cantai di quel giusto
figliuol d’Anchise che venne di Troia,
poi che ’l superbo Ilïón fu combusto.
Ma tu perché ritorni a tanta noia?
perché non sali il dilettoso monte
ch’è principio e cagion di tutta gioia?».
«Or se’ tu quel Virgilio e quella fonte
che spandi di parlar sì largo fiume?»,
rispuos’ io lui con vergognosa fronte.

5. 31
AS TRES FERAS: O LEÓN E A LOBA - APARICIÓN E PRESENTACIÓN DE VIRXILIO
40
43
46
49
52
55
58
61
64
67
70
73
76
79
moveu primeiro aquelas cousas belas;
e pra ben esperar era razón
da fera de pel gaia o estar naquelas
horas do día e prácida estación;
pero non pra que medo non me dese
a imaxe que vin logo dun león.
Contra min parecía que viñese
coa testa ergueita e fame tan doente
que parecía que o aire estremecese.
E unha loba que o fraque continente
só de cobiza parecía encher
e lle amargou a vida a moita xente,
esta tanto me fixo esmorecer
co medo que a súa vista me infundía
que perdín a esperanza de ascender.
E coma aquel que só gañar ansía
e cando o tempo de perder o abala
só cavilando chora e se agonía,
fíxome a min a ansiosa besta mala
que víndoseme en contra me apuxaba
pouco a pouco pró sitio onde o sol cala.
Mentres pra abaixo me precipitaba,
foi un ante os meus ollos descuberto
que co silencio mudo semellaba.
Vendo que estaba aquel no gran deserto,
«Miserere de min», berrei entón,
«sexas quen sexas, sombra ou home certo».
El respondeu: «Fun home, pro xa non,
e eran ambos lombardos os meus pais,
que foron mantuanos de nación.
Nacín sub Iulio, pro tardei de máis;
vivín en Roma baixo o grande Augusto,
a canda os falsos deuses desleais.
Poeta fun, cantei ó lor do xusto
fillo de Anquises que de Troia veu
cando o soberbo Ilión quedou combusto.
Mais por que volves a onde hai pena a treu?
Por que non sobes o gozoso monte
no que a alegría ten o berce seu?»
«Es logo aquel Virxilio, aquela fonte
que expandes de falar tan ancho frume?»,
repúxenlle eu con vergoñosa fronte.

6. 32
restableza a distinción entre o poder espi-ritual
e o temporal, ou a un pontífice que
volva as institucións eclesiásticas á pure-za
evanxélica. Penso agora que veltro non
se debe traducir por lebreiro ou lebrel,
termo demasiado marcado pola súa raíz,
como fixen outra vez con error seme-llante
ó de todas as traducións hispáni-cas
que coñezo menos unha. A palabra,
que é veltre en lingua de oc e viautre na de
oíl, designa un can rápido, si, pero máis
propio prá caza maior ca prá lebre, e se-gundo
o Boccaccio «una spezie di cani
maravigliosamente nimica de’ lupi». Á
falta dun termo específico evidente, pa-rece
máis axeitado anosar simplemente
por can como fixo o bo Andreu Febrer, o
primeiro tradutor da Commedia ó catalán
e a calquera lingua viva do mundo.
104. Ademais do sentido recto, sapiencia
tamén podería designar o Fillo, amor
o Espírito Santo, e virtude –neste caso
máis ben no sentido de poder– o Pai.
105. Feltro é pano de baixa calidade, e
podería indicar un nacemento pobre, ou
ser unha referencia á pobreza evanxélica.
Outros entenden unha indicación xeo-gráfica,
entre Feltre no Véneto e Monte-feltro
na Romaña; outros explican «entre
ceo e terra», que é tanto coma non dicir
nada; e outros pensan nas eleccións dos
maxistrados que ó parecer se facían en
urnas forradas de feltro. O problema non
ten solución, e quizabes nin sequera sexa
un problema: a rima -eltro é difícilísima
en italiano –e dito sexa de camiño, im-posible
en galego. Se primeiro se escribe
veltro e despois peltro –que xa está vio-lentamente
por riqueza monetaria cando
é unha aliaxe a base de estaño, logo non
valiosísima– non queda outra ca acabar
con feltro, por moito Dante que se sexa.
106. Humilde estará por decaída, mísera.
Estes tres versos dependen estreitamen-te
da Eneida. Euríalo e Niso eran com-pañeiros
de Eneas, mortos en combate
contra os volscos. Camila era filla do
rei dese pobo, morta en batalla contra os
troianos, e Turno un príncipe dos rútu-los
morto por Eneas. Todos morreron,
pois, pola posesión de Italia.
111. A envexa primeira é Lucifer, que en-vexou
a superioridade de Deus e ceibou
a loba da cobiza polo mundo.
114. Levareite polo Inferno e polo Pur-gatorio;
pra ires a cabo das xentes bea-tas
do Paraíso deixareite con Beatriz,
porque Deus non me permite subir ó
seu reino especial, xa que eu fun pagán
aínda que virtuoso. Rei é poder máis
próximo có de emperador, e Deus é rei
do ceo e emperador do universo.
INFERNO - CANTO PRIMEIRO
«O de li altri poeti onore e lume,
vagliami ’l lungo studio e ’l grande amore
che m’ha fatto cercar lo tuo volume.
Tu se’ lo mio maestro e ’l mio autore,
tu se’ solo colui da cu’ io tolsi
lo bello stilo che m’ha fatto onore.
Vedi la bestia per cu’ io mi volsi;
aiutami da lei, famoso saggio,
ch’ella mi fa tremar le vene e i polsi».
«A te convien tenere altro vïaggio»,
rispuose, poi che lagrimar mi vide,
«se vuo’ campar d’esto loco selvaggio;
ché questa bestia, per la qual tu gride,
non lascia altrui passar per la sua via,
ma tanto lo ’mpedisce che l’uccide;
e ha natura sì malvagia e ria,
che mai non empie la bramosa voglia,
e dopo ’l pasto ha più fame che pria.
Molti son li animali a cui s’ammoglia,
e più saranno ancora, infin che ’l veltro
verrà, che la farà morir con doglia.
Questi non ciberà terra né peltro,
ma sapïenza, amore e virtute,
e sua nazion sarà tra feltro e feltro.
Di quella umile Italia fia salute
per cui morì la vergine Cammilla,
Eurialo e Turno e Niso di ferute.
Questi la caccerà per ogne villa,
fin che l’avrà rimessa ne lo ’nferno,
là onde ’nvidia prima dipartilla.
Ond’ io per lo tuo me’ penso e discerno
che tu mi segui, e io sarò tua guida,
e trarrotti di qui per loco etterno;
ove udirai le disperate strida,
vedrai li antichi spiriti dolenti,
ch’a la seconda morte ciascun grida;
e vederai color che son contenti
nel foco, perché speran di venire
quando che sia a le beate genti.
A le quai poi se tu vorrai salire,
anima fia a ciò più di me degna:
con lei ti lascerò nel mio partire;

7. 33
PROFECÍA DO CAN QUE SALVARÁ ITALIA - ANUNCIO DA VIAXE POLO ALÉN
82
85
88
91
94
97
100
103
106
109
112
115
118
121
«Ouh dos outros poetas honra e lume,
vállame o longo estudo, o grande amor
que me fixo esculcar o teu volume.
Es o meu mestre e es o meu autor;
es ti tan só de quen eu collo e preo
o belo estilo que me fixo honor.
Mira prá besta pola que eu me aceo;
famoso sabio, dáme ti coraxe,
que esta os meus pulsos fai tremer arreo».
«Convirache seguir outra viaxe»,
repúxome el ó verme lagrimar,
«se has de librar deste lugar selvaxe;
porque esta besta que te fai berrar
non deixa ós máis cruzar a senda súa,
senón que llelo estorba ata os matar;
e é de natura tan malvada e crúa
que nunca sacia a gana devecida:
canto máis come, máis de fame brúa.
Son moitos animais os que marida,
e han de ser máis aínda ata que alá
vos chegue o can que a matará dorida.
Este ouro e terras non gorentará,
senón sapiencia, amor e mais virtude,
e entre feltro e mais feltro nacerá.
Daquela humilde Italia ha ser saúde
por quen Camila a virxe foi morrer
con Turno, Eurialo e Niso en loita rude.
Este por toda vila a vai correr
deica mandala novamente ó inferno
de onde a envexa primeira a foi traer.
Pénsoche, pois, que pró teu bon goberno
debes seguirme, e eu heite ir guiando
pra quitarte de aquí por sitio eterno,
onde ouvirás sen esperanza oulando
os antigos espíritos doentes
que por segunda morte están laiando,
e verás aqueloutros que contentes
están no fogo, porque esperan ir
un día ou outro onda as benditas xentes.
Ás que se logo queres ti subir,
alma máis digna pra eso che haberá:
con ela te hei deixar cando eu partir,

8. 34
132. O mal é o pecado, e o peor é a conde-nación
que del se deriva.
134. Puidera ser a porta do verdadeiro
Purgatorio, gardada por un anxo que é
vicario de San Pedro, ou ben a do Pa-raíso,
da que o mesmo San Pedro ten as
chaves.
Vén de Inf I 32. Calquera que sexa o ani-mal
real que designe, a palabra lonza non
se debería traducir por pantera –como
habitualmente se fai, e como eu mesmo
fixen hai vinte e cinco anos– pois aquí
non estamos tratando de ciencias natu-rais
senón de relixión e mito, e a pantera
–sexa ela o que sexa– é símbolo de Cristo
nos bestiarios medievais. «Pantiere dit,
qui ben entent / tant comme ‘chose qui
tot prent’, / e senefie, sanz error, Jhesu
Crist nostre Sauveor». Ou a maior abun-damento:
«Panthere qui est de colors / et
qui ha sanblances plusors / nos senefie
Jhesu Crist / qui la loi novele escrist. /
Il est douçours et sapience, / bone est sa
voiz, et pacience / a en soi et est repida-bles,
/ resplendisanz, fers et estaubles».
Pero aínda é máis claro neste soneto:
«Vocase una animalia panthera, / ke ale-nando
tale odore rende, / ne lo paese non
remane fera / ke non ce corra, quando se
protende, / sença lo drago, ké no’l sofe-rrera
/ lo prezioso odore ke li affende: /
ella se pasce per tale maniera. / Homo
a salute d’anima se ’ntende: / Cristo è la
fera co lo dolçe odore, / quelle ke corro-no
l’anime sante, / de le quali per vivo
amor se pasce; / lo drago è lo nemico
traditore, / ke de lui odorar non è pos-sante,
/ e pena dolorosa le ne nasce». E
hai outra razón aínda: o propio Dante fai
da «olorosa pantera» imaxe do persegui-do
vulgar ilustre: «nec pantheram quam
sequimur adinvenimus». Todas as contas
botadas, prefiro manter a palabra lonza,
que mesmo ten a vantaxe de non existir
en galego, en vez de intentar desentreti-ñar
a auténtica natureza biolóxica dunha
besta que aquí é estritamente simbólica.
2. De novo animais inclúe os seres hu-manos.
6. A mente que non erra é a memoria,
que refire con exactitude o que apren-deu.
A memoria, facultade da alma, en
si non erra nunca; cando non lembramos
ou lembramos mal é porque non actúa
ou porque algo a turba.
13. Eneas, que de Lavinia tivo Silvio,
terceiro rei de Alba Longa á morte de
seu irmán Ascanio. Segundo a Eneida,
Eneas foi ó reino dos mortos onde se en-controu
con seu pai Anquises e coñeceu
o seu alto destino como fundador da es-ché
INFERNO - CANTO PRIMEIRO E SEGUNDO
quello imperador che là sù regna,
perch’ i’ fu’ ribellante a la sua legge,
non vuol che ’n sua città per me si vegna.
In tutte parti impera e quivi regge;
quivi è la sua città e l’alto seggio:
oh felice colui cu’ ivi elegge!».
E io a lui: «Poeta, io ti richeggio
per quello Dio che tu non conoscesti,
a ciò ch’io fugga questo male e peggio,
che tu mi meni là dov’ or dicesti,
sì ch’io veggia la porta di san Pietro
e color cui tu fai cotanto mesti».
Allor si mosse, e io li tenni dietro.
CANTO SECONDO
Lo giorno se n’andava, e l’aere bruno
toglieva li animai che sono in terra
da le fatiche loro; e io sol uno
m’apparecchiava a sostener la guerra
sì del cammino e sì de la pietate,
che ritrarrà la mente che non erra.
O muse, o alto ingegno, or m’aiutate;
o mente che scrivesti ciò ch’io vidi,
qui si parrà la tua nobilitate.
Io cominciai: «Poeta che mi guidi,
guarda la mia virtù s’ell’ è possente,
prima ch’a l’alto passo tu mi fidi.
Tu dici che di Silvïo il parente,
corruttibile ancora, ad immortale
secolo andò, e fu sensibilmente.
Però, se l’avversario d’ogne male
cortese i fu, pensando l’alto effetto
ch’uscir dovea di lui, e ’l chi e ’l quale
non pare indegno ad omo d’intelletto;
ch’e’ fu de l’alma Roma e di suo impero
ne l’empireo ciel per padre eletto:
la quale e ’l quale, a voler dir lo vero,
fu stabilita per lo loco santo
u’ siede il successor del maggior Piero.

9. 35
COMEZO DA VIAXE - DESÁNIMO DE DANTE PERANTE A GRAN VIAXE
124
127
130
133
136
1
4
7
10
13
16
19
22
posto que o emperador que reina alá,
como eu suxeito á súa lei non era,
paso á súa cidade non me dá.
Goberna alí, se en toda parte impera;
cidade e trono quixo alí dispor:
ouh, que é feliz se o leva alí calquera!»
E eu a el: «Poeta, prego por amor
do Deus do cal ti novas non tiveches,
pra que eu fuxa este mal e o seu peor,
que ti me leves a onde me dixeches
e eu poida a porta de San Pedro ver,
e aqueles que tan tristes me fixeches».
E fun tras del en canto o vin mover.
CANTO SEGUNDO
Xa remataba o día, e xa quitaba
a escuridade os animais da terra
dos seus afáns; e eu só me aparellaba,
senlleiro e un, pra soportar a guerra
tanto da vía como da piedade
que ha de contar a mente que non erra.
Ouh alto enxeño, ouh musas, axudade;
ouh mente que escribiches o que vías,
aquí verase a túa calidade.
Eu comecei: «Poeta que me guías,
mira a miña virtude se é podente,
xa que a tan alto paso me confías.
Ti dis que o pai de Silvio inda presente
na corruptible carne ata o inmortal
século andou, e foi sensiblemente.
Pero se o que é contrario a todo mal
cortés lle foi, pensando no alto efecto
que debía vir del, e o que e o cal,
non o acha indigno un home de intelecto,
pois da alma Roma e mais do imperio seu
foi el por pai no empíreo ceo electo:
a cal e o cal, por certo o direi eu,
se estableceron polo sitio santo
que ocupa o que ó gran Pedro sucedeu.