Хөдөлмөрийн зах зээл

1. Хөдөлмөрийн зах зээл
1. Хөдөлмөрийн зах зээл
2.Цалин,түүний төрөл
3. Хөдөлмөрийн эрэлт
4.Хөдөлмөрийн нийлүүлэлт
5.Хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэр

2. 1. Хөдөлмөрийн зах зээл
Эдийн засагчдын хамгийн чухалд тооцож судалдаг
зах зээл бол хөдөлмөрийн зах зээл билээ.
Өрхүүд, аж ахуйн нэгж байгууллагууд, засгийн
газрын хувьд ихээхэн сонирхдог зах зээл ч гэж хэлж
болно.
Эдийн засгийн өсөлт, хүн амын амжиргааны
түвшин хөдөлмөрийн зах зээлийн өөрчлөлтөөс шууд
хамаардаг нь үүний тод илэрхийлэл юм.

3. Хөдөлмөрийн зах зээлийн үйл ажиллагаа гэдэг
бол ажилчид болон ажил олгогчдын хоорондох шууд
харилцаагаар илэрхийлэгдэнэ.
Мөн эдгээр харилцааг зохицуулдаг бусад
оролцогчид болох үйлдвэрчний эвлэл, ажил
олгогчдын холбоо зэргийн идэвхитэй үйл
ажиллагаагаар тодорхойлогддог.

4. Хөдөлмөрийн эдийн засгийн онолыг хоѐр түвшинд
судална.
Микро эдийн засгийн онолын түвшинд өрх, хувь хүн,
пүүсүүдийн хөдөлмөрийн зах зээл дэх үйл хөдлөлийг
нарийвчлан авч үзнэ.
Макро эдийн засгийн онолд хөдөлмөрийн зах зээл,
мөнгөний зах зээл, нээлттэй зах зээл зэрэг макро
түвшний зах зээлийн уялдааг тайлбарлана.

5. Хөдөлмөрийн зах зээлийн загварын гол цөм нь
цалин болон бусад хөдөлмөр эрхлэлтийн нөхцөлөөр
тодорхойлогдсон хөдөлмөрийн эрэлт, хөдөлмөрийн
нийлүүлэлт байдаг.

6. 2.Цалин,түүний төрөл
Эдийн засгийн аливаа баялагийн үндсэн эх сурвалж
нь хөдөлмөр байдаг.
Энэ ч утгаараа нь алдартай эдийн засагчид
хөдөлмөрийн талаар гүн гүнзгий утга санааг агуулсан
олон ишлэлийг хэлсэн байдаг.

11. Иймээс бодит цалин нь хүн амын амжиргааны
түвшинг бодитоор харуулдаг.
Нэрлэсэн цалингийн өсөлтийг дараах байдлаар
тооцдог.
Энд : - нэрлэсэн цалингийн өсөлтийн хувь
- t - р үеийн нэрлэсэн цалин
- (t-1) - р үеийн нэрлэсэн цалин

12. Ямарваа нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн
өсөлтийн хувийг дээрхтэй адилаар тодорхойлъѐ.
Энд: - бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн өсөлтийн
хувь
- t хугацаан дахь бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэ
– (t-1) хугацаан дахь бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
үнэ

13. Эндээс бодит цалингийн өсөлтийг хоѐр хэлбэрээр
тодорхойлох боломжтой.
1.
2.
Эхний тэгшитгэл бодит цалингийн өөрчлөлтийн
хувийг харуулж байгаа бол хоѐр дахь тэгшитгэл нь
бодит цалингийн хувь хэд дахин өөрчлөгдөж байгааг
харуулж байна.

14. 3. Хөдөлмөрийн эрэлт.
Хөдөлмөрийн эрэлт гэдэг нь тухайн хугацааны
цалингийн түвшинд харгалзах пүүсийн хөлслөх
эрмэлзэлтэй байгаа ажилчдын тоо болон ажлын цагаар
тодорхойлогдоно.
Хөдөлмөрийн эрэлт бусад хүчин зүйлсээс илүүтэй
уламжлагдсан шинж чанартай.

19. - Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүний орлого
- Нэгж бүтээгдэхүүний үнэ
- Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүн
Пүүс шинээр авах ажилчдынхаа хэмжээг тэрхүү
нэмэлт ажилчны хөдөлмөрөөрөө бий болгох ахиу
бүтээгдэхүүний орлогыг цалингийн хэмжээтэй нь
харьцуулах замаар тогтооно. Үүнд:

20. 1. MRPL > W L
2. MRPL < W L
3. MRPL = W
Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүн нь хөдөлмөрийн тоо
хэмжээтэй урвуу хамааралтай гэж үзвэл цалингийн
түвшин хөдөлмөрийн тоо хэмжээ мөн л адил урвуу
хамааралтай.
Энэ хамаарлыг хөдөлмөрийн эрэлт гэж нэрлэдэг.

21. Хөдөлмөрийн эрэлтийн муруй

22. Хөдөлмөрийн эрэлтийн өөрчлөлтөд нөлөөлдөг хүчин зүйлүүд

23. 4.Хөдөлмөрийн нийлүүлэлт
Өрхүүд хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийг хийдэг бөгөөд
бусад хүчин зүйл өөрчлөлтгүй тогтмол байхад цалин
нэмэгдвэл хөдөлмөрийн зах зээл рүү нийлүүлэх
хөдөлмөрийнхөө хэмжээг нэмэгдүүлэх хандлагатай
байдаг.
Эдийн засгийн практик амьдралд цалин ихэнх
тохиолдолд буурдаггүй.

24. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн муруй

28. 5.Хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэр
Тухайн төрлийн хөдөлмөрийн зах зээл дээрх
тэнцвэрт цалин болон хөдөлмөрийн тоо хэмжээ нь
түүний эрэлт, нийлүүлэлтийн харилцан үйлчлэлийн үр
дүнд тодорхойлогддог.
Нэг талаас пүүс тухайн ажилчныг хөлсөлж авах
эсэхээ шийдэхдээ хөдөлмөрийн бүтээгдэхүүний ахиу
орлого болон зардлыг харьцуулдаг.

29. Харин нөгөө талаас хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийг
хийж буй хувь хүмүүс цалингаа өндөр байлгахыг
сонирхдог нь эсрэг тэсрэг зах зээлийн сонирхлыг
илэрхийлж байдаг.
Тэгэхээр тэнцвэрт цалин болон хөдөлмөрийн тоо
хэмжээ нь пүүс болон ажилчдын эдийн засгийн ашиг
сонирхлыг бүрэн дүүрэн илэрхийлж байх ѐстой.
Зурагд хөдөлмөрийн зах зээл дээрх тэнцвэрийг
дүрсэлсэн байна.

30. Хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэр

31. Хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэр нь хөдөлмөрийн
нийлүүлэлт ба эрэлтийн харилцан үйлчлэлээр
тогтоно.
Хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэрийн утга нь
хөдөлмөрийн эрэлт ба нийлүүлэлтээс хамаарч
өөрчлөгдөнө.
Хөдөлмөрийн зах зээл дээр олон хүчин зүйлээс,
ажлын байрны нөхцөл, боловсролын түвшин гэх
зэргээс шалтгаалж, цалингийн ялгаа бий болдог.

32. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА