triết học

1. 2.2. Sự biến đổi ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo trong quá trình đổi
mới ở Việt Nam hiện nay
2.2.1 Thực trạng
Về đạo đức
Sự ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo đến đời sống tinh thần của con
người Việt Nam được thể hiện khá rõ nét ở lĩnh vực đạo đức. Chính vì có nhiều điểm
tương đồng nên ngay từ khi được truyền bá vào Việt Nam đã được người Việt tiếp nhận
một cách tự nhiên dễ dàng. Đó là sự sẵn sàng hy sinh cho đạo lý, hướng tới sự hòa hợp
toàn vũ trụ. Mọi người tìm thấy hạnh phúc khi được khai sáng cái tâm bằng các hoạt
động phụng sự xã hội, phụng sự dân tộc và mọi người. Đạo đức Phật giáo có ảnh hưởng
sâu đậm đến đạo đức của nhân dân Việt Nam và đã thích nghi với mọi biến đổi của xã
hội để đứng vững trong lòng người dân.
Phật giáo với triết lý nhân sinh sâu sắc có ảnh hưởng và góp phần đắc lực trong
việc tạo nên nhân cách con người Việt Nam, hình thành và phát triển nhân sinh quan, đạo
đức trong nhân dân ta. Triết lý ấy còn giáo dục con người phấn đấu tu dưỡng để hoàn
thiện mình, làm lành, lánh ác; thấy được cuộc sống của mình do chính mình làm chủ, vì
vậy không chờ đợi ở một thế lực nào khác mà bản thân phải gắng sức luyện rèn để trở
thành người tốt, có ích cho xã hội. Nó còn giáo dục con người sống biết hy sinh lợi ích,
yêu thương mọi người, thương người như thể thương thân. Với quan niệm Phật tại tâm,
nên tu Phật là tu dưỡng đạo đức trong lòng của mỗi cá nhân. Vì vậy, đạo đức Phật giáo dễ
đi vào lòng người.
Ngày nay, trong điều kiện kinh tế thị trường thì ảnh hưởng nhân sinh quan Phật
giáo đến đạo đức đã có sự biến đổi. Trong cơ chế mới, con người cầu mong một cuộc
sống tốt đẹp, đầy đủ thì phải cầu may trong cuộc cạnh tranh để trở thành người chiến
thắng, đây là nguyên nhân làm cho nhiều người tìm đến Phật giáo. Người lên chùa dâng
hương thờ Phật, Thần với nhu cầu tâm linh của con người trong cơ chế thị trường, họ cầu
xin Phật, Thần phù hộ độ trì để có được cuộc sống tốt đẹp, đầy đủ thậm chí họ cầu xin
Đức Phật cả những điều ngược trái với giáo lý tinh thần của Phật giáo, ví như: được trúng

2. quả đậm, buôn bán hàng lậu được trót lọt, hoặc mua được rẻ, bán lại đắt... Trong cơ chế
kinh tế mới này, nhu cầu tâm linh của các tín đồ lại càng phong phú hơn bao giờ hết, nhà
chùa cũng đã đáp ứng được nhu cầu ngày một cao của các tín đồ. Nhiệm vụ của các tăng
ni là thỏa mãn nhu cầu tâm linh của các tín đồ ngày càng nhiều lên, thù lao cho những
hoạt động ấy cũng khác trước rất nhiều. Nhà chùa còn làm nhiều việc mà trước
đây
không phải là công việc của họ, ví dụ như: viết sớ, bói toán, xem thẻ, sóc thẻ... Sát sinh
cũng được hiểu khác trước. ăn thịt hay cỏ tùy nghi. Có thể nói, hình thức phục vụ tâm
linh của nhà chùa đã tỏ rõ vai trò đáp ứng nhu cầu ngày càng phong phú của các tín đồ
Phật giáo.
Nếu như trước đây, người lên chùa chủ yếu là người già với tấm lòng thành kính
Phật, tự giác "trẻ vui nhà, già vui chùa", thì ngày nay người lên chùa gồm rất nhiều các
thành phần khác nhau, người già, người trẻ, công chức, nhà buôn... với những nhu cầu
khác nhau. Ngoài các tín đồ Phật tử theo đuổi ý tưởng tôn giáo, còn rất nhiều người đến
chùa không phải là Phật tử. Tuy vậy, lực lượng này vẫn thường xuyên đi chùa. Việc cung
tiến tiền cho nhà chùa cũng nhiều hơn trước đây, còn về phía nhà chùa cũng đặt thêm
nhiều hòm công đức, từ thiện... tất cả điều đó cũng đã nói lên biểu hiện sự tác động của
cơ chế thị trường tới hành vi đạo đức của tăng ni và tín đồ, qua đó một lần nữa lại khẳng
định ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến đạo đức của con người Việt Nam có biểu
hiện khác thời kỳ khi kinh tế đất nước còn trong cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Tuy
vậy, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, ảnh hưởng của đạo đức Phật giáo vẫn có
ý nghĩa tích cực (thương yêu con người, cứu vớt con người thoát khổ...). Còn trong cơ
chế kinh tế mới này, ảnh hưởng đạo đức Phật giáo vẫn góp phần để làm lành mạnh con
người trong kinh doanh theo luật nhân quả, làm hạn chế tác động mặt trái của cơ chế kinh
tế ấy, hạn chế, ngăn chặn sự suy thoái đạo đức trong xã hội, hướng thiện cho con người,
nếu chúng ta biết khai thác những giá trị nhân văn trong nhân sinh quan Phật giáo.
Về lối sống

3. "Lối sống là phương thức sống của con người (cá nhân, nhóm, cộng đồng xã hội)
trong một xã hội nhất định được biểu hiện trên các lĩnh vực cơ bản của đời sống như: hoạt
động lao động sản xuất, hoạt động chính trị xã hội, hoạt động văn hóa tinh thần và hoạt
động sinh hoạt hàng ngày" [44. tr. 56].
Nhân sinh quan Phật giáo có ảnh hưởng sâu rộng đến nếp nghĩ nếp sống không
chỉ đối với giới tăng ni, phật tử mà còn cả trong đông đảo quần chúng nhân dân.
Niềm tin vào luật nhân quả khiến cho các tín đồ phật tử tin vào tứ diệu đế một
cách tự nguyện, cho rằng cuộc đời con người là bể khổ trầm luân. Vì vậy, họ vào chùa tu
hành, sinh sống để xa lánh cuộc sống trần tục nơi thế gian đầy dục vọng và cám dỗ. ở đây
các tăng ni còn thực hiện việc tu luyện theo bát chính đạo, ăn chay niệm Phật mong thoát
khỏi vòng sinh tử luân hồi, cầu được cái chết siêu thoát và được lên cõi Niết bàn. Ngôi
chùa với không gian thiêng liêng trở thành chỗ dựa cho cuộc sống của biết bao tín đồ
Phật giáo, còn với đông đảo người dân Việt Nam tuy không xuất gia tu hành nhưng trong
đời sống tâm linh của họ vẫn có chỗ cho việc đi chùa lễ Phật. Việc làm này chi phối họ
trong cuộc sống và cả khi về thế giới bên kia. Sống ở trần gian được lên chùa lễ Phật vào
những buổi chiều xua đi những nỗi khổ ở đời, vì thế hoạt động này đã trở thành nếp sống
quen thuộc không thể thiếu trong đời sống tâm linh của con người. Lẽ sống của
con
người Việt Nam còn là việc lễ Phật cầu an, thờ cúng tổ tiên vào ngày rằm, mồng một.
Những ngày này không chỉ còn riêng của sinh hoạt Phật giáo mà đã trở thành đại lễ của
đông đảo quần chúng nhân dân.
ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến lối sống của người Việt Nam còn được
biểu hiện qua các phong tục tập quán trong các đám tang: có nhà sư mặc áo cà sa, là sự
thể hiện pháp lực của nhà Phật xua đuổi tà ma, có các vãi đi cầu kinh để dẫn vong hồn về
nơi yên nghỉ. Rồi sau đó là lễ cúng cầu siêu... nhà chùa vẫn là điểm tựa cho linh hồn người
chết được siêu thoát.
Ngày nay, khi đất nước đã có sự đổi mới, nền kinh tế thị trường đang được xác
lập thì quan niệm về lối sống cũng có biến đổi nhiều. Lối sống của nhà sư cũng thực

4. ----------------------- Page 67-----------------------
dụng. Mặc dù vậy, ngôi chùa vẫn là nơi ẩn chứa sự thiêng liêng của niềm tin nhân quả, là
nơi con người có thể tìm thấy con đường cứu khổ, cứu nạn, đem lại sự an nhàn tĩnh lặng
cho những con người có cuộc sống rủi ro, cho những số phận ngang trái như thiên tai,
hậu quả của chiến tranh... mà không tìm được lối ra trong cuộc sống.
Về văn hóa
Nói đến ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo, đến văn hóa của con người Việt
Nam là vấn đề khá phong phú, ở đây tác giả chỉ xin đề cập đến một khía cạnh sinh hoạt
văn hóa của người dân Việt Nam trong các ngôi chùa.
Người dân Việt Nam từ bao đời nay đã rất quen thuộc với những ngôi chùa,
những hoạt động lên chùa lễ Phật đã trở thành sinh hoạt tinh thần của văn hóa người Việt
với sự hưởng ứng của đông đảo mọi người trong xã hội. Ngôi chùa là giá trị văn hóa rất
gần gũi thân thương của con người Việt Nam, góp phần tô điểm cho nhiều làng quê Việt
Nam. Hình ảnh ngôi chùa, cây đa, bến nước, sân đình đã không thể tách rời trong ký ức
của mỗi người dân khi xa quê. Hoạt động lên chùa lễ Phật giúp cho con người tìm đến
những phút giây thư thái, hướng tới cái chân, thiện, mỹ, làm vơi đi những nhọc nhằn lo
toan của cuộc sống thường nhật. Chúng ta có thể khẳng định, việc lên chùa lễ Phật là sinh
hoạt văn hóa mang bản sắc dân tộc, qua đó giúp con người hướng tới điều thiện vốn là
nét đẹp của văn hóa truyền thống. Chùa không chỉ là nơi thỏa mãn niềm tin tôn giáo của
con người mà có thể nói đây còn là địa điểm để thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ của họ. Chùa
được xây dựng ở những nơi có phong cảnh đẹp, sơn thủy hữu tình, hòa mình vào thiên
nhiên, tô đẹp cho thiên nhiên nhưng lại mang dáng vẻ rất trầm mặc và thanh thoát như
một tiên cảnh ẩn hiện dưới những bóng cây mát mẻ, lưng dựa vào núi, mặt hướng ra sông
hoặc nằm nơi đầu làng.
Ngày nay chùa vẫn là nơi sinh hoạt văn hóa của đông đảo quần chúng nhân dân,
biểu hiện là đến rằm tháng bảy - ngày hội Vu Lan mọi người dân Việt Nam đều
cầu
nguyện cho người chết được siêu thoát, ngày mồng tám tháng tư lễ hội Phật Đản, lễ hội

5. Chùa Hương với hát chèo đò gắn với sinh hoạt văn hóa dân gian... Như vậy, tín ngưỡng
Phật giáo với sinh hoạt văn hóa của con người Việt Nam trở thành những giá trị văn hóa
trong đời sống tinh thần của dân tộc. Lễ hội chùa chứa đựng những nội dung văn hóa
nhất định trong di sản văn hóa của chúng ta. Ngày nay những giá trị ấy vẫn góp phần làm
đẹp cho cuộc sống của con người trong xã hội.
Song trước sự biến đổi của đời sống kinh tế - xã hội, ảnh hưởng nhân sinh quan
Phật giáo đến đời sống tinh thần của con người Việt Nam, trong đó có sinh hoạt văn hóa
của người dân tại các ngôi chùa cũng thay đổi rất nhiều. Những nét đẹp trong giá trị văn
hóa đã bị thị trường hóa, từ thiện, từ tâm để tu bổ sửa chữa lại chùa là việc làm hết sức
cần thiết cho những niềm tin nhân quả và bảo tồn một trong những di sản văn hóa dân
tộc, nhưng cũng cần có sự phê phán việc lợi dụng những hành vi trên để trục lợi làm
giảm uy tín của nhà chùa vốn là nơi linh thiêng, thanh tịnh. Do tác động của cơ chế thị
trường đã khiến sinh hoạt văn hóa của các nhà chùa có sự biến đổi, nhiều tín đồ, người
lên chùa đã quá sa đà vào việc lễ bái dẫn đến hiện tượng mê tín, dị đoan gây nhiều lãng
phí về mặt tiền bạc, thời gian. Trên thực tế đã xuất hiện danh nghĩa khôi phục văn hóa
Phật giáo để bày ra lễ hội tốn kém, những hiện tượng mê tín, dị đoan nhờ đó mà phát
triển. Nơi sinh hoạt văn hóa trước đây của nhiều người dân Việt Nam nay đã biến thành
chợ trời của sự cúng bái. Có kẻ mượn danh Phật tiến hành các hành vi mê tín, dị đoan:
bùa ngải, lên đồng, gọi hồn... thực chất là lợi dụng lòng mê muội của người dân, những
người này lên chùa cầu mong Đức Phật che chở, phù hộ cho họ được may mắn có nhiều
tài lộc, quan niệm nhân sinh của người tín đồ cũng có nhiều biến đổi để thích ứng với
thời đại mới. Trong điều kiện mới những ngôi chùa khó giữa được dáng vẻ như xưa. Hiện
nay những danh thắng ấy như một xã hội thu nhỏ có cả nhà ăn, quán trọ, cửa hàng với
không khí sôi động ồn ào, náo nhiệt của thị trường.
Cuộc sống của con người trong xã hội rất đa dạng, có nhiều uẩn khúc, hiện nay
chưa có một lý thuyết nào có thể giải thích thỏa mãn. Đạo Phật với sinh hoạt văn hóa của

6. nó vẫn có cơ sở để tồn tại và rõ ràng Phật giáo không phải là con đường cứu khổ duy nhất
cho con người.
2.2.2. Xu hướng biến đổi của ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo
Là một trong những hình thái của ý thức xã hội, ý thức tôn giáo trong đó có Phật
giáo chịu sự quy định của kinh tế - xã hội đất nước. Trước thực tế nước ta hiện nay, sự
phát triển kinh tế đang diễn ra một cách mau lẹ, sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội trở
nên nhanh chóng… đã làm tôn giáo cũng có khả năng tự biến đổi để thích nghi theo xu
hướng "đồng hành với dân tộc", sống "tốt đời, đẹp đạo", "sống phúc âm giữa lòng dân
tộc". Không nằm ngoài quy luật chung đó, ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo cũng
biến đổi theo xu hướng ngày càng thoáng hơn, thực dụng hơn, thực tế hơn. Trước xu thế
toàn cầu hóa trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa tư tưởng Phật giáo Việt Nam
từng bước hòa nhập vào các diễn biến của thế giới và đất nước. Phật giáo biến đổi theo sự
biến đổi của cơ sở kinh tế, thích ứng với xã hội đang thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, cũng như các tôn giáo khác, Phật giáo hướng con người đến cái thiện, diệt
trừ cái ác, mang tính nhân văn, loại bỏ cái lạc hậu, tiếp nhận và chọn lọc những yếu tố
mới trong đời sống tôn giáo, phát huy những yếu tố truyền thống lành mạnh, vì vậy đã
hấp dẫn lôi kéo nhiều người trong xã hội với tôn chỉ, mục đích cứu khổ cho con người.
Đây cũng chính là những nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng số lượng các tín đồ và hoạt
động tín ngưỡng, tôn giáo trong đó có Phật giáo ở Việt Nam. ảnh hưởng của việc chuyển
đổi nền kinh tế từ cơ chế tập quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường cùng
với
những mặt trái của nó đã xô đẩy nhiều người tìm đến với tôn giáo nói chung, Phật giáo
nói riêng. Trong những năm gần đây số lượng người đến chùa ngày càng nhiều gồm đủ
mọi thành phần: Người già, người trẻ, trí thức, nhà buôn, công chức… với những lý do
và mục đích riêng. Song về cơ bản, chúng ta có thể nhận thấy, việc đi chùa của những
người này là nhằm mục đích cầu xin điều gì đó. Bên cạnh đó, cũng có người đi chùa đơn
giản là để lấy lại sự thoải mái, thư giãn trong tâm hồn. Cũng không ít người đi chùa là vì
sùng mộ Phật, nhưng lại rất cảnh giác với việc thương mại hóa chùa chiền, buôn thần,

7. bán thánh... để kiếm tiền. Qua đây chứng tỏ rằng, sự giác ngộ, trình độ nhận thức, sự hiểu
biết về tín ngưỡng Phật giáo của nhân dân ta đã được nâng lên.
Cùng với xã hội loài người, thực tiễn xã hội Việt Nam đang vận động biến đổi
từng ngày, từng giờ kéo theo đó là ý thức xã hội trong đó có ý thức tôn giáo, Phật giáo
cũng biến đổi cho phù hợp. Hiện nay Phật giáo đang có sự điều chỉnh thay đổi về nhiều
mặt, kể cả giới luật … để phù hợp với xu hướng biến đổi của kinh tế - xã hội đất nước.
Theo thời gian, trình độ dân trí, trạng thái tình cảm, quan niệm đạo đức, văn hóa, lối sống
(ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo) của các tín đồ phật tử cũng thay đổi. Nhiều điều
mà trước đây họ thực hiện, thì ngày nay không được chấp nhận cũng là điều dễ hiểu. Các
giới luật cũng được giải thích một cách nhẹ nhàng. Ví dụ như đối với giới đầu tiên trong
giới luật xưa bắt đầu bằng câu cấm sát sinh, thì trong một số tài liệu Phật học ngày nay đã
nêu nội dung giới này như sau: "ý thức được những khổ đau do sát hại gây ra, con xin
theo hạnh đại bi để bảo vệ sự sống của mọi người và mọi loài"… làm người nghe cảm
thấy dễ chấp nhận hơn. Về giới luật "cấm sát sinh", Phật giáo đã thấy được phần nào hạn
chế của nó là khó thực hiện trong đời sống nên Hòa thượng Thích Thánh Nghiêm nói:
"Không được tự mình sát sinh còn nếu mua thịt cá về nhà thì không có hại gì" [22, tr. 34].
Hoặc về giới thứ năm "không uống rượu" cũng được giải thích mở rộng như:
"không
dùng các chất ma túy, không tiêu thụ những sản phẩm độc hại như: sách báo, âm nhạc,
phim ảnh... có nội dung không lành mạnh". Những sự thay đổi như vậy đã làm giảm bớt
tính khắt khe của giới luật và nhằm mở rộng ảnh hưởng của nó trong xã hội, để dễ dàng
thu hút đông đảo người đến với đạo Phật hơn.
Trong lịch sử, Phật giáo Việt Nam có lúc thịnh, suy, nhưng luôn luôn đi cùng dân
tộc, gắn bó với đất nước. Trong quá trình lịch sử của mình, Phật giáo Việt Nam đã có
nhiều biến đổi thích ứng với phong tục, tập quán, hoàn cảnh xã hội của con người Việt
Nam, góp phần làm nên bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam. Hiện nay, công cuộc đổi
đã đem lại sự biến đổi sâu sắc trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong đó đáng chú
ý là sự phát triển của nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường đã

8. góp phần làm nên những thành tựu quan trọng về kinh tế, kéo theo sự chuyển biến tích
cực về chính trị, văn hóa, xã hội. Tuy nhiên, mặt trái kinh tế thị trường cũng là nguyên
nhân của nhiều hiện tượng tiêu cực đối với đời sống xã hội. Tồn tại với tính cách là một
những hình thái ý thức xã hội, Phật giáo Việt Nam có sự biến đổi đáng kể để thích ứng
với thực tiễn của đất nước. Nhiều vị chức sắc trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã nhận
thấy sự cần thiết phải thích ứng với tình hình mới của thời đại. Những hoạt động từ thiện,
từ bi của Phật giáo là những nét đẹp trong xã hội nhất là khi nền kinh tế thị trường với
mặt trái của nó đã đưa một số người đến với chủ nghĩa cá nhân. Điều này được họ quan
tâm chú ý nhằm mở rộng ảnh hưởng của Phật giáo, mà trước hết là nhân sinh quan Phật
giáo đối với đời sống tinh thần của con người Việt Nam.
Thực tế những năm gần đây cho thấy, không khí sinh hoạt Phật giáo sôi nổi hơn
rất nhiều so với trước. Có hiện tượng này là do Phật giáo thỏa mãn được một số nhu cầu
của con người trong điều kiện hiện nay. Từ việc đào tạo tăng ni trong cả nước, các hoạt
động Phật pháp ngày càng mở rộng về quy mô lẫn tổ chức và nội dung, đẩy mạnh các hoạt
động thu hút tín đồ v.v... Biểu hiện rõ nét của điều đó là việc người dân lên chùa dâng
hương lễ
Phật ngày một nhiều, tệ cúng bái thờ tự nhiều lúc, nhiều nơi phát triển tràn lan
v.v... Hiện nay ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến đời sống tinh thần của con người
Việt Nam đã có những nét khác trước. Sự biến đổi ảnh hưởng của Phật giáo và nhân sinh
quan của Phật giáo nói riêng là vấn đề rất đáng quan tâm hiện nay. Phật giáo, với nhiều
ưu thế trong việc truyền bá ảnh hưởng của mình thông qua hệ thống nhà chùa, các hoạt
động sinh hoạt tín ngưỡng có tính chất rộng rãi v.v... Nhiều ngôi chùa, nhất là những ngôi
chùa lớn ngày càng thu hút nhiều tầng lớp dân cư không chỉ thuần túy là sinh hoạt văn
hóa tinh thần như trước, mà còn nảy sinh nhiều biểu hiện vượt quá khuôn khổ cho phép
của hoạt động tôn giáo. Bên cạnh việc sinh hoạt của Phật giáo góp phần trong việc bảo
tồn, phát triển những giá trị văn hóa truyền thống cũng như củng cố, tôn tạo những giá trị
đời sống tinh thần, thì sự biến đổi nhân sinh quan Phật giáo cũng làm nảy nhiều vấn đề
phức tạp xung quanh hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo hiện nay.

9. ở một số địa phương, chẳng hạn ở Huế, việc xây dựng, tập hợp lực lượng quần
chúng của Phật giáo đã mở rộng sang nhiều hình thức mới. Nhiều tổ chức Phật giáo như
hội
Đoàn thanh niên Phật tử, Gia đình Phật tử v.v... ra đời, tích cực mở rộng ảnh
hưởng.
Những hoạt động này được kết hợp với nhiều hoạt động xã hội đã tạo ưu thế trong việc
thu hút các tín đồ và cạnh tranh ảnh hưởng đối với các tôn giáo khác. Sự phát triển mạnh
của những hoạt động truyền bá trên đây cũng gây nên nhiều hiện tượng phức tạp không
chỉ đối với xã hội mà ngay cả trong nội bộ giáo hội Phật giáo. Đây đó xảy ra mâu thuẫn,
chia rẽ bè phái gây mất đoàn kết nội bộ ảnh hưởng đến trật tự chung, tạo ra kẽ hở cho các
thế lực phản động lợi dụng phục vụ cho âm mưu chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn
dân, phá hoại công cuộc đổi mới của đất nước.
Hiện nay, xu hướng biến đổi của ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo nhằm phát
huy ảnh hưởng của đạo Phật, cộng với mặt trái của cơ chế thị trường, nhất là xu hướng
chạy theo đồng tiền, sự phân hóa giàu nghèo, sa sút đạo đức đã tạo điều kiện cho việc nảy
sinh tâm lý tín ngưỡng và cả mê tín dị đoan phát sinh, phát triển mạnh. Điều đó
ảnh
hưởng rất lớn không chỉ đối với sinh hoạt của Phật giáo, mà còn ảnh hưởng tới hoạt động
xã hội và đời sống sinh hoạt của nhiều gia đình người Việt Nam. Sự biến đổi của ảnh
hưởng nhân sinh quan Phật giáo đã thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng thế tục hóa của Phật
giáo. Biểu hiện rõ nét của xu hướng này là sự tham gia vào những hoạt động xã hội có
tính chất nhập thế. Chẳng hạn như sự tham gia của nhiều vị giáo chức cũng như các tín
đồ vào các công tác giáo dục, y tế, các hoạt động cứu trợ, từ thiện... đã góp phần cùng xã
hội làm giảm bớt những nỗi khổ, bất hạnh của nhiều người do thiên tai hay những rủi do
đem lại. Chính những hoạt động xã hội mang đậm tính nhân đạo đã góp phần giảm bớt
tính chất thần thánh, làm cho hoạt động của Phật giáo không xa lánh với cuộc sống đời
thường, gần gũi với người dân. Nhiều người tín đồ từ chủ trương xuất thế xa lánh cuộc
sống trần tục chuyển sang nhập thế, quay về với cuộc sống hiện thực ở đời. Xu hướng thế
tục hóa của Phật giáo một mặt thúc đẩy các tín đồ gắn liền, không thoát ly công cuộc đổi

10. mới của đất nước, mặt khác giúp họ nhận rõ hơn nghĩa vụ, trách nhiệm của người công
dân đối với đất nước, đối với dân tộc. Bên cạnh các hoạt động tôn giáo, các tín đồ Phật tử
phải chăm lo công việc đời thường, làm theo lẽ đời, theo phương châm đạo pháp - dân
tộc và chủ nghĩa xã hội. Chính việc hướng tới đời sống thế tục, tận tâm với lợi ích thế tục
lại của người Phật tử thúc đẩy xu hướng thế tục hóa sẽ đem lại nhiều cơ hội cho Phật giáo
mở rộng ảnh hưởng của mình trong quần chúng nhân dân.
Trước thời kỳ đổi mới, nhà chùa duy trì sự tồn tại và phát triển của mình chủ yếu
bằng việc thu nhập dựa vào việc canh tác trên ruộng đất của nhà chùa, thì trong điều kiện
kinh tế thị trường với sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất hàng hóa đã làm đời sống kinh
tế của đất nước có bước chuyển biến mạnh mẽ, đời sống của các tầng lớp dân cư trong đó
có các phật tử và tín đồ Phật giáo được nâng lên và cải thiện một bước rõ rệt. Trong bối
cảnh kinh tế thị trường, sinh hoạt của nhà chùa, khó giữ được dáng vẻ như xưa. Với việc
mở rộng và phát triển giáo hội, đội ngũ tăng ni, chức sắc và các tín đồ ngày càng đông
v.v... Để có thể duy trì và phát triển, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các tầng lớp
dân cư, hoạt động của nhà chùa buộc phải có những thay đổi trên nhiều lĩnh vực để thích
ứng với tình hình mới, trong đó có lĩnh vực kinh tế. Tính chất kinh doanh đã len lỏi vào
trong nhiều hoạt động của nhà chùa. Nhiều chùa sẵn sàng đáp ứng và thực hiện những
yêu cầu của tín đồ như làm lễ giải oan, cầu siêu... cũng là hai bên cùng có lợi: các tín đồ
phật tử thỏa mãn nhu cầu tâm linh, còn về phía nhà chùa cũng tăng thêm thu nhập. Phần
lớn số lượng tiền dùng cho việc tu bổ, sửa chữa chùa là do những tín đồ, những người lên
chùa cung tiến, những người này quan niệm: nếu cung tiến vào chùa nhiều tiền sẽ được
Phật phù hộ cho nhiều tài lộc trong cuộc sống.