Màng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa VinhMàng não cầu Vmu ĐH Y Khoa Vinh

1. MÀNG NÃO CẦUMÀNG NÃO CẦU
(Nesseria meningitidis)(Nesseria meningitidis)
1.1. Đặc điểm sinh học:Đặc điểm sinh học:
1.1. Hình thể, tính chất bắt màu:1.1. Hình thể, tính chất bắt màu:
- Trong DNT: song cầu- Trong DNT: song cầu
Gram âm hình hạt cà phêGram âm hình hạt cà phê
- Trong môi trường nuôi- Trong môi trường nuôi
cấy: to nhỏ không đều,cấy: to nhỏ không đều,
sắp xếp không điển hìnhsắp xếp không điển hình
- Không có lông, đôi khi- Không có lông, đôi khi
có vỏ (trong DNT)có vỏ (trong DNT)

2. 1.2. Nuôi cấy:1.2. Nuôi cấy:
- Thích hợp nhiệt độ 37- Thích hợp nhiệt độ 3700
C, 5-10%COC, 5-10%CO22..
- Khi mới nuôi cấy đòi hỏi nhiều chất dinhKhi mới nuôi cấy đòi hỏi nhiều chất dinh
dưỡng: thạch máu, chocolate. Sau cấydưỡng: thạch máu, chocolate. Sau cấy
chuyển nhiều lần nhu cầu dinh dưỡng giảmchuyển nhiều lần nhu cầu dinh dưỡng giảm
đi.đi.
- Trên thạch máu sau 24h tạo khuẩn lạc dạngTrên thạch máu sau 24h tạo khuẩn lạc dạng
S, không tan máu.S, không tan máu.
1.3. Tính chất sinh vật hóa học:1.3. Tính chất sinh vật hóa học:
- Có men oxydaseCó men oxydase
- Lên men đường glucose, maltose, không lênLên men đường glucose, maltose, không lên
men đường fructose, saccharose, lactosemen đường fructose, saccharose, lactose

3. 2. Khả năng gây bệnh:2. Khả năng gây bệnh:
Bệnh lây qua đường hô hấp, thường gặp ởBệnh lây qua đường hô hấp, thường gặp ở
trẻ em.trẻ em.
2.1. Cơ chế:2.1. Cơ chế:
- Não mô cầu xâm nhập vào đường hô hấpNão mô cầu xâm nhập vào đường hô hấp
trên (có thể gây viêm mũi họng), sau đó vàotrên (có thể gây viêm mũi họng), sau đó vào
máu (có thể gây nhiễm khuẩn huyết) rồi vàomáu (có thể gây nhiễm khuẩn huyết) rồi vào
màng não gây viêm màng não. Lúc đầu tiếtmàng não gây viêm màng não. Lúc đầu tiết
ra dịch rỉ viêm sau đó thành mủ. Dịch viêmra dịch rỉ viêm sau đó thành mủ. Dịch viêm
có thể chèn ép thần kinh II, III, IV, VI gây mùcó thể chèn ép thần kinh II, III, IV, VI gây mù
và lác mắt.và lác mắt.
- Trong các mao quản, não mô cầu nằm trongTrong các mao quản, não mô cầu nằm trong

4. tế bào nội mạch gây tắc mạch, vỡ mạchtế bào nội mạch gây tắc mạch, vỡ mạch
dẫn tới xuất huyết. Phản ứng KN-KT-C’dẫn tới xuất huyết. Phản ứng KN-KT-C’
gây độc tế bào, hủy hoại TB đồng thời tạogây độc tế bào, hủy hoại TB đồng thời tạo
mảng xuất huyết lớn.mảng xuất huyết lớn.
- VK chết, giải phóng nội độc tố có thể gâyVK chết, giải phóng nội độc tố có thể gây
sốc nội độc tố.sốc nội độc tố.
2.2. Biểu hiện lâm sàng: nhiều thể2.2. Biểu hiện lâm sàng: nhiều thể
- Thể viêm mũi họngThể viêm mũi họng
- Thể nhiễm khuẩn huyếtThể nhiễm khuẩn huyết
- Thể viêm màng não mủ: xuất hiện độtThể viêm màng não mủ: xuất hiện đột
ngột với hội chứng nhiễm trùng, hội chứngngột với hội chứng nhiễm trùng, hội chứng
màng não, xuất huyết da, niêm mạc. Cómàng não, xuất huyết da, niêm mạc. Có
thể liệt dây TK sọ.thể liệt dây TK sọ.

8. 3. Chẩn đoán vi sinh:3. Chẩn đoán vi sinh:
3.1. Bệnh phẩm: dịch họng, máu, DNT, dịch3.1. Bệnh phẩm: dịch họng, máu, DNT, dịch
nốt xuất huyết hoại tử.nốt xuất huyết hoại tử.
- Dịch não tủy: dùng bơm tiêm vô khuẩnDịch não tủy: dùng bơm tiêm vô khuẩn
chọc 2-5ml DNT bệnh nhân, cho vào ốngchọc 2-5ml DNT bệnh nhân, cho vào ống
nghiệm hoặc lọ vô khuẩn đậy nút kín vànghiệm hoặc lọ vô khuẩn đậy nút kín và
gửi đi xét nghiệm ngay. Cần giữ ấm bệnhgửi đi xét nghiệm ngay. Cần giữ ấm bệnh
phẩm khi vận chuyển, không được giữ tủphẩm khi vận chuyển, không được giữ tủ
lạnh. Tại phòng xét nghiệm cần nuôi cấylạnh. Tại phòng xét nghiệm cần nuôi cấy
ngay vì não mô cầu dễ chết.ngay vì não mô cầu dễ chết.
- Máu: dùng bơm tiêm hút 5-10ml máu vôMáu: dùng bơm tiêm hút 5-10ml máu vô
khuẩn khi bệnh nhân sốt.khuẩn khi bệnh nhân sốt.

9. - Chất nhầy họng: dùng tăm bông ngoáyChất nhầy họng: dùng tăm bông ngoáy
họng (ở giai đoạn sớm hoặc ở người tiếphọng (ở giai đoạn sớm hoặc ở người tiếp
xúc với bệnh nhân)xúc với bệnh nhân)
3.2. Nhuộm soi: thấy song cầu hình hạt cà3.2. Nhuộm soi: thấy song cầu hình hạt cà
phê nằm trong tế bào bạch cầu đa nhân, rấtphê nằm trong tế bào bạch cầu đa nhân, rất
có giá trị nếu bệnh phẩm là DNT.có giá trị nếu bệnh phẩm là DNT.
3.3. Nuôi cấy: vào các môi trường phân lập,3.3. Nuôi cấy: vào các môi trường phân lập,
xác định các tính chất SV-HH và làm phảnxác định các tính chất SV-HH và làm phản
ứng tìm kháng nguyên.ứng tìm kháng nguyên.
- Với bệnh phẩm máu: lấy 5ml cho vào bìnhVới bệnh phẩm máu: lấy 5ml cho vào bình
canh thang Muller-Hinton 50ml hoặc riacanh thang Muller-Hinton 50ml hoặc ria
0,1ml máu lên bề mặt đĩa thạch máu hoặc0,1ml máu lên bề mặt đĩa thạch máu hoặc
chocolatechocolate

10. - Bệnh phẩm là DNT nên ly tâm. Nếu DNT đặcBệnh phẩm là DNT nên ly tâm. Nếu DNT đặc
sánh thì không cần. Dùng que cấy lấy cặnsánh thì không cần. Dùng que cấy lấy cặn
cấy trên thạch chocolate, để tủ ấm 37cấy trên thạch chocolate, để tủ ấm 3700
C, 6-C, 6-
8% CO8% CO22
- Sau 24h, chọn khuẩn lạc tròn, đường kính 1-Sau 24h, chọn khuẩn lạc tròn, đường kính 1-
2mm, trong óng ánh hoặc hơi xám, làm tiêu2mm, trong óng ánh hoặc hơi xám, làm tiêu
bản nhuộm Gram, soi KHV thấy vi khuẩnbản nhuộm Gram, soi KHV thấy vi khuẩn
hình hạt cà phê đứng thành đôi, thành bốnhình hạt cà phê đứng thành đôi, thành bốn
hoặc thành tám.hoặc thành tám.
- Chọn khuẩn lạc điển hình cấy chuyển sangChọn khuẩn lạc điển hình cấy chuyển sang
thạch Muller-Hinton để xác định các tính chấtthạch Muller-Hinton để xác định các tính chất
SVHH:SVHH:

11. + Tìm men oxydase:+ Tìm men oxydase:
Chọn 1 lam kính hoặc hộp lồng sạchChọn 1 lam kính hoặc hộp lồng sạch
Đặt lên đó mảnh giấy thấm sạchĐặt lên đó mảnh giấy thấm sạch
Nhỏ 2 giọt thuốc thử TetrametylNhỏ 2 giọt thuốc thử Tetrametyl
paraphenylendiamin dihydroclorid (TPD) lênparaphenylendiamin dihydroclorid (TPD) lên
mảnh giấy.mảnh giấy.
Dùng que cấy lấy khuẩn lạc di lên giọt hóaDùng que cấy lấy khuẩn lạc di lên giọt hóa
chất trên.chất trên.
Nếu thấy giấy thấm nơi nhỏ thuốc thửNếu thấy giấy thấm nơi nhỏ thuốc thử
chuyển màu tía thẫm, đậm đen là oxydasechuyển màu tía thẫm, đậm đen là oxydase
(+). Vẫn giữ nguyên màu là oxydase (-).(+). Vẫn giữ nguyên màu là oxydase (-).
⇒⇒ Với não mô cầu: oxydase (+)Với não mô cầu: oxydase (+)

12. + Thử ONPG: tìm men+ Thử ONPG: tìm men ββ--
galactosidase.galactosidase.
Lấy 0,5 ml dung dịch NaCl 0,9% vôLấy 0,5 ml dung dịch NaCl 0,9% vô
khuẩn rồi hòa khuẩn lạc não môkhuẩn rồi hòa khuẩn lạc não mô
cầu. Thả khoanh giấy ONPG vàocầu. Thả khoanh giấy ONPG vào
ống nghiệm chứa huyền dịch trên.ống nghiệm chứa huyền dịch trên.
Phản ứng dương tính nếu chuyểnPhản ứng dương tính nếu chuyển
màu huyền dịch thành màu vàng.màu huyền dịch thành màu vàng.
Phản ứng âm tính nếu vẫn giữ màuPhản ứng âm tính nếu vẫn giữ màu
cũ sau 24h ở 22-25cũ sau 24h ở 22-2500
CC
⇒Với não mô cầu: ONPG (-)Với não mô cầu: ONPG (-)
Test ONPG

13. + Thử tính chất lên men đường:+ Thử tính chất lên men đường:
Dùng thạch Muller-Hinton + đường + chỉ thịDùng thạch Muller-Hinton + đường + chỉ thị
màu xanh bromothymolmàu xanh bromothymol
Lấy 5 ống nghiệm, mỗi ống chứa 14mlLấy 5 ống nghiệm, mỗi ống chứa 14ml
thạch Muller-Hinton đã đun nóng chảy, chothạch Muller-Hinton đã đun nóng chảy, cho
thêm mỗi ống 0,5ml đường 30% mỗi loại:thêm mỗi ống 0,5ml đường 30% mỗi loại:
glucose, maltose, lactose, saccarose,glucose, maltose, lactose, saccarose,
fructose. Rồi cho vào mỗi ống 0,14ml dungfructose. Rồi cho vào mỗi ống 0,14ml dung
dịch bromothymol, môi trường có màudịch bromothymol, môi trường có màu
xanh.xanh.
Hòa khuẩn lạc vào 0,5ml canh thangHòa khuẩn lạc vào 0,5ml canh thang
Muller-Hinton. Dùng que cấy lấy huyềnMuller-Hinton. Dùng que cấy lấy huyền
dịch này chấm lên mặt môi trường thànhdịch này chấm lên mặt môi trường thành

14. một điểm dày đặc vi khuẩn. Ủ 37một điểm dày đặc vi khuẩn. Ủ 3700
C/16-C/16-
18h. Đọc kết quả: xem màu môi trường.18h. Đọc kết quả: xem màu môi trường.
Vẫn xanh: âm tínhVẫn xanh: âm tính
Chuyển vàng: dương tínhChuyển vàng: dương tính
⇒Với não mô cầu: Glucose (+), maltose (+)Với não mô cầu: Glucose (+), maltose (+)
lactose (-), fructose (-), saccarose (-)lactose (-), fructose (-), saccarose (-)
- Bệnh phẩm là dịch họng: cấy trên môi- Bệnh phẩm là dịch họng: cấy trên môi
trường thạch Martin-Theyer, là môi trườngtrường thạch Martin-Theyer, là môi trường
có chứa kháng sinh ức chế: Vancomycin,có chứa kháng sinh ức chế: Vancomycin,
colistin, nystatin. Chọn khuẩn lạc điểncolistin, nystatin. Chọn khuẩn lạc điển
hình và làm tương tự như trên.hình và làm tương tự như trên.

15. 3.4. Tìm kháng nguyên: Lấy DNT hoặc3.4. Tìm kháng nguyên: Lấy DNT hoặc
khuẩn lạc sau khi nuôi cấy trên thạchkhuẩn lạc sau khi nuôi cấy trên thạch
Muller-Hinton làm phản ứng ngưng kết vớiMuller-Hinton làm phản ứng ngưng kết với
KT đặc hiệu đã được gắn với hạt latexKT đặc hiệu đã được gắn với hạt latex
hoặc giá đỡ khác để xác định nhóm nãohoặc giá đỡ khác để xác định nhóm não
mô cầu. Hay gặp nhóm A,B,C, cũng cómô cầu. Hay gặp nhóm A,B,C, cũng có
thể gặp nhóm D, X, Y, Z…thể gặp nhóm D, X, Y, Z…

17. 4. Phòng và điều trị:4. Phòng và điều trị:
4.1. Phòng bệnh:4.1. Phòng bệnh:
- Phòng lây qua đường hô hấp- Phòng lây qua đường hô hấp
- Vacxin: dùng vacxin tinh chế từ vỏ polysacharid- Vacxin: dùng vacxin tinh chế từ vỏ polysacharid
của não mô cầu. Vacxin này gồm 4 nhóm khángcủa não mô cầu. Vacxin này gồm 4 nhóm kháng
nguyên: A,C,Y,W135. Polysacharid nhóm Bnguyên: A,C,Y,W135. Polysacharid nhóm B
không có tính sinh miễn dịch ở người nên khôngkhông có tính sinh miễn dịch ở người nên không
dùng để sản xuất vacxin.dùng để sản xuất vacxin.
4.2 Điều trị:4.2 Điều trị:
- Càng sớm càng tốtCàng sớm càng tốt
- Kháng sinh thường dùng: penicillin,Kháng sinh thường dùng: penicillin,
erythromycin, chloramphenicolerythromycin, chloramphenicol