Tiếp Cận Bệnh Nhân Tiêu Chảy Cấp

1. Trần Xuân Ngọc
Đh Y Khoa Vinh – 16yc
SĐT: 0972762806
Email: tbftth1@gmail.com
Tiêu chảy cấp
Quét mã QR Code sau bằng zalo or camera
Để truy cập và tải file bài trình bày

2. Tiếp cận bệnh nhân
Tiêu Chảy Cấp
Trình Bày: TBFTTH

3. Tiêu chảy Cấp
Đây là gì ?

4. 1
2
3
4
5
Trình bày được định nghĩa và phân loại tiêu chảy
Mô tả được dịch tễ học và yếu tố nguy cơ của các bệnh tiêu chảy nhiễm trùng.
Biểu hiện lâm sàng của tiêu chảy nói chung và của các bệnh tiêu chảy do các tác nhân vi
sinh thường gặp
Các mức độ mất nước và điện giải. bù nước – điện giải phù hợp
Trình bày được chỉ định kháng sinh. Biết cách tư vấn thân nhân/người bệnh về các
biện pháp phòng bệnh tiêu chảy và về dinh dưỡng
Mục Tiêu

5. Nội dung trình bày
Tiêu chảy mạn
Viêm, loét dạ dày, tá tràng
Kháng sinh
Viêm phổi
Tiêu chảy cấp
Tiếp Cận BN Tiêu
Chảy cấp

6.  Tiêu Chảy Nhiễm Trùng
 Infectious Diarrhea
 Infectious Diarrheal Diseases
 Acute Gastro-enteritis
Tiêu chảy cấp
Một số thuật ngữ

7. Tiêu chảy có phải là vấn đề y tế?
760.000 trẻ dưới 5 tuổi
chết vì tiêu chảy mỗi năm
Viêm phổi 18%
Tiêu chảy 11%
Tiêu chảy cấp

8. Tiêu chảy cấp
https://www.cdc.gov/healthywater/global/diarrhea-burden.html
 Năm 2015 số liệu ước tính toàn thế giới mọi lứa tuổi có
1.310.00 người chết vì tiêu chảy
 Trẻ dưới 5 tuổi có 499.000 tử vong vì tiêu chảy
 Tiêu chảy đứng hàng thứ nhì (sau viêm phổi) gây tử vong cho
trẻ dưới 5 tuổi
 Tác nhân gây tử vong nhiều nhất là Rotavirus (199.000), tiếp
theo là Shigella spp. (164.300) và Salmonella spp (90.300)
Www.Thelancet.Com/Infection Vol17 September 2017

9. Tiêu chảy cấp
Dịch Tễ
» Tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy ở trẻ lớn và
người lớn chưa được thống kê cho
nhiều quốc gia
» Tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy ước tính dao
động từ 30 đợt / 100 người-năm ở
người lớn ở Đông Nam Á
Nguồn : doi: 10.1017 / S0950268810000592

10. Tử vong do tiêu chảy
Tiêu chảy cấp

11. Tử vong do tiêu chảy
Tiêu chảy cấp

12. Trẻ tử vong vì bệnh tiêu chảy do đâu?
Số ca tử vong hàng năm do bệnh tiêu chảy ở trẻ em dưới 5 tuổi trên 100.000
(GDP) bình quân đầu người được tính theo quốc tế năm 2011 GDP 2020 3.521 USD 6 ASEAN

13. Tiêu chảy cấp
Tại sao trẻ vẫn chết vì tiêu chảy?
Yếu
tố
nguy
cơ

14. Nhóm đối tượng bệnh nhân lớn tuổi
Nguồn nước kém chất lượng
Vệ sinh không an toàn
Chỗ rửa tay không sẵn có

15. Trên toàn thế giới, hơn 1 tỷ người bị tiêu
chảy cấp ≥ 1 lần một năm
Gánh nặng kinh tế cho xã hội có thể lớn hơn
20 tỉ đô la
Tiêu chảy cấp liên quan đến nhiễm trùng
vẫn là 1 trong những nguyên nhân thường
gặp nhất của tỉ lệ tử vong ở những nước
Đang phát triển
Nguồn :Harrison's Principles of Internal Medicine
19th Edition

16. “Liệu đây có phải là 1 trường hợp tiêu chảy cấp hay không” ?
Tiêu chảy là gì ?

17. » Giữ hình dạng của vật chứa
» Với trẻ sơ sinh bú mẹ số lần đi tiêu bình thường đã hơn 3 lần “tiêu chảy” sẽ dựa
vào Tính chất phân lỏng hơn so với bình thường, nhiều hơn bình thường
Tiêu chảy cấp WHO
Tiêu chảy cấp
Định nghĩa
Đây là “định nghĩa cas bệnh” (case definition) của Tổ Chức Y Tế Thế Giới nhằm giúp các báo
cáo và đánh giá về tiêu chảy có thể so sánh được với nhau.
Tiêu phân nước (lỏng) không thành khuôn ≥ 3 lần/24 giờ
Tiêu đàm máu: chỉ cần 1 lần là được xếp vào nhóm “tiêu
chảy”!

18. Tiêu chảy cấp
Hình thái lâm sàng giống với tiêu chảy
Giả Tiêu Chảy (Pseudodiarrhea ) Đi cầu nhiều lần, nhưng mỗi lần chỉ
đi được chút ít phân, kèm với triệu chứng buốt, mót
Tiêu không tự chủ: bệnh nhân không tự kiểm soát được tình
trạng thoát phân

20. Tiêu chảy cấp
Quá trình tái hấp thu nước trên đường tiêu hóa
Định nghĩa tiêu chảy theo sinh lý bệnh
Lượng dịch còn lại trong phân : # 150g/ngày
Nhiều hơn 200g/ngày (#200ml/người lớn, #5ml/kg/trẻ em)

21. Tiêu chảy cấp
Định nghĩa tiêu chảy theo sinh lý bệnh
Guyton and Hall Textbook of Medical
Physiology 14th Edition
Nước không được vận chuyển chủ động, mà phụ thuộc
ALTT tạo ra do sự vận chuyển các chất điện
giải,glucose, acid amin..
Đồng vận Na- glucose
• Trao đổi Cl¯/HCO3¯
• Tra đổi Na+/H+
• Vận chuyển tích cực qua màng nhờ Na+-- K+ - ATPase
Sinh Lý Hấp Thu Nước – Hệ Tiêu Hóa
Hấp thu
Bài Tiết

22. » Các nucleotide vòng nội bào đóng vai trò quan trọng
giúp điều hòa quá trình hấp thu và bài tiết các chất điện
giải.
» Các kích thích làm tăng hoạt động của cAMP hoặc
cGMP sẽ gây mất muối và nước do ức chế hấp thu
NaCl ở các tế bào nhung mao,cũng như tăng tiết các
anion (Na+ sẽ đi kèm các anion này) trong các tế bào
khe tuyến.
» Sự ức chế đồng thời quá trình hấp thu có thể làm tăng
nặng tình trạng mất muối và nước. Các prostaglandin và
Ca2+ nội bào cũng kích thích quá trình bài tiết.

23. Lươn Thanh Độ
Gốc gác: Cao Bằng
Tiếp Cận Bệnh Nhân
Đời người nhiều lắm gian truân
Theo anh 2 đứa đỡ đần sẻ chia
TBFTTH
“Khoa sản BV HNĐK Nghệ An
Mùa hè năm đó”

24. Tiếp cận Bệnh Nhân Tiêu Chảy Cấp

25. Sơ đồ tiếp cận bệnh nhân tiêu chảy cấp
(Lược dịch từ Harrison's Principles of Internal Medicine, 20ed)
ICU Protocols: A Stepwise Approach : Chapter 37

26. 3. TC Mạn >30 ngày
2. TC kéo dài >14 ngày
1. TC cấp ≤14 ngày
Tiêu chảy cấp không phải là một chẩn đoán bệnh , không có mã ICD
Mất nước
Rối loạn điện giải
Nhiễm trùng huyết
Suy dinh dưỡng
Thường có nhiều
đợt tiêu chảy trong
năm
Tiếp Cận Tiêu Chảy Theo thời gian bị bệnh

27. Tiêu Chảy là một hội chứng Có thể do nhiều loại tác nhân khác nhau
gây ra
Tiêu chảy nhiễm trùng
Tác nhân là vi sinh vật
Tiêu chảy không nhiễm trùng
Tác nhân không là VSV
Tiếp Cận Theo Tác nhân gây ra tiêu chảy

28. Tiếp Cận Theo Tác nhân gây ra tiêu chảy

29. Tiếp Cận Theo Tác nhân gây ra tiêu chảy
A Prospective Multi-Center Observational Study of Children
Hospitalized with Diarrhea in Ho Chi Minh City, Vietnam
Am J Trop Med Hyg. 2015 May 6; 92(5): 1045–1052.
doi: 10.4269/ajtmh.14-0655
0
10
20
30
40
50
Rotavirus Norovirus Salmonella Shigella Campylobacter
Tỉ
lệ
mắc
Axis Title
Tác nhân Tiêu chảy ở Việt Nam
1419 BN nhi, 3 BV TP HCM
Series 1 Column1 Column2

30. Cơ chế tiêu chảy
Tiêu chảy tiết dịch
Tiêu chảy thẩm thấu
Tiêu chảy dịch rỉ
Tiêu chảy vận động
Tăng áp lực thẩm
thấu trong lòng ruột
Dịch chuyển nước
Vào lòng ruột
Rối loạn niêm mạc
ruột, vd Viêm
Tăng bài tiết,
máu,nhầy vào ruột
Tăng bài tiết do
độc tố ruột gây ra
Tăng thành phần
tiết trong lòng ruột
Tăng nhu động
đường ruột
Thức ăn đi
nhanh qua ruột
Giảm nhu
động
VK Phát
triển
Sự kết hợp
của acid mật
RL hấp thu chất béo,
tăng bài tiết vào lòng
DOI : https://doi.org/10.1186/s40560-019-0378-0

31. Do ngoại độc tố của vi trùng tả hoặc của ETEC
Lòng ruột
Tế bào niêm mạc ruột
Thành ruột
Cơ chế tiêu chảy
1. Tiêu chảy dịch tiết:

32. Do (1) vi trùng/ký sinh trùng bám vào bờ bàn chải tế bào niêm mạc ruột, hoặc (2)
vi-rut làm chết mất lớp tế bào niêm mạc ruột => giảm diện tích hấp thu
Lòng ruột
Rotavirus
E. coli bám dính EAEC
Cơ chế tiêu chảy
2. Tiêu chảy do tăng thẩm thấu Giảm hấp thu
Ứ đọng
Tăng Thẩm Thấu

33. Một số chất kém hấp thu ở ruột, gây tăng thẩm thấu trong lòng ruột
» Giảm khi nhịn ăn, ăn ít # tiêu chảy thẩm thấu
» Dịch tiêu chảy có nồng độ Na+ thấp hơn nhiều huyết tương, nhưng độ thẩm thấu thì tương đương
» Do khuynh hướng mất nước nhiều hơn Na+ nên xu hướng tăng Na+ máu

34. Sơ đồ cơ chế gây bệnh bằng cách xâm lấn của Shigella
Shigella, Salmonella non-Typhi
Cơ chế tiêu chảy
3. Tiêu chảy do xâm lấn
Vi khuẩn gây ra một phản ứng viêm
Ở dưới lớp niêm mạc ruột
» Thấy hồng cầu, Bạch cầu trong phân
» Chỉ thấy bạch cầu trong phân
Tiêu chảy dịch rỉ
Tiêu chảy do viêm

35. Tiêu chảy có viêm:
Bạch cầu máu tăng, CRP tăng, có bạch cầu trong phân
Do vi trùng xâm lấn / bám dính gây ra
Tiêu chảy không viêm:
Bạch cầu máu không tăng, CRP bình thường, không có bạch
cầu trong phân:
• Do siêu vi trùng
• Hoặc vi trùng không xâm lấn
Tiếp Cận Tiêu
Chảy theo
sinh lý bệnh
Tiêu chảy cấp

36. do ngoại độc tố của
VT Tả, ETEC,
Shigella, Rotavirus
(NS4)
Tiêu chảy phân tiết:
01
Rotavirus, Norovirus EPEC, EAEC,
EAggEC Cryptosporidium, Giardia
Hậu quả của kém hấp thu là tăng
thẩm thấu trong lòng ruột -> hút
nước theo gây tiêu chảy => còn gọi
là Tiêu chảy thẩm thấu,Tăng nhu
động ruột cũng làm giảm hấp thu
nên gây tiêu chảy
Tiêu chảy do kém hấp thu:
02
Shigella, Salmonella non-
Typhi, EIEC đi qua khỏi lớp
niêm mạc đến lớp dưới
niêm mạc gây phản ứng
viêm tại chỗ: tăng tính
thâm mao mạch/vỡ mạch
máu gây tiêu đàm máu
Tiêu chảy xâm lấn:
03
Tiếp Cận Tiêu Chảy theo cơ chế gây bệnh
» Một tác nhân có thể gây bệnh bằng nhiều cơ chế khác nhau:
» - Rotavirus: cơ chế kém hấp thu + cơ chế phân tiết (NS4)
» - Shigella: cơ chế phân tiết do ngoại độc tố + cơ chế xâm lấn

37. CHẨN ĐOÁN TIÊU CHẢY
 Lâm sàng
 Dịch tễ
 Xét nghiệm
Dựa vào

38. Chẩn đoán tác nhân gây bệnh: virus hay vi trùng? Vi trùng
xâm lấn hay không? Có gây viêm hay không?
Để quyết định:
• Dùng kháng sinh hay không,
• Báo dịch?
Chẩn đoán biến chứng:
Đánh giá thiếu chất điện giải (hạ Kali máu)
Chẩn ĐoánTiêu Chảy Cấp
Đánh giá mất nước
để quyết định phương cách bù dịch

39. Biểu hiện lâm sàngTiêu Chảy
Dấu véo da Khát nước
» Uống nước háo hức
» Môi khô
» Mắt trũng
Hạ Huyết áp/Sốc
Mạch nhanh
Chướng bụng
» Liệt ruột cơ năng)
» đi lại yếu (yếu cơ) là biểu
hiện của hạ Kali máu.

40. » Sốt: do virus, do vi trùng
» Ói: do virus gây ra, cũng có thể do vi trùng.
» Viêm long hô hấp / hồng ban do rotavirus.
» Mùi phân tanh thường gặp trong các trường hợp tiêu chảy do vi trùng (như bệnh tả, bệnh
do Shigella)
» Đau bụng quặn (trẻ nhỏ: khóc khi đi tiêu), mót rặn thường gặp trong các trường hợp tiêu
chảy do vi trùng xâm lấn ruột già (như do Shigella)
» Bệnh cảnh mất nước nặng: thường do Rotavirus, dịch tả
Biểu hiện theo tác nhân gây bệnh

41. Biểu hiện theo tác nhân gây bệnh
World Gastroenterology
Organisation Global Guidelines
Acute Diarrhea in Adults and
Children: A Global Perspective
Đau bụng Sốt
Bằng chứng viêm
Trong phân
Buồn nôn
nôn
HC ẩn
Trong phân
Phân
máu

42. 43
Nguồn: Adapted from DW Powell, in T Yamada (ed): Textbook of Gastroenterology and Hepatology, 4th ed. Philadelphia,
Lippincott Williams & Wilkins, 2003

43. Một số có thể gây thành dịch:
» bệnh dịch tả,
» tiêu chảy do rotavirus (~ tiêu chảy mùa đông)
» tiêu chảy do norovirus: tiêu chảy trên du thuyền
Thường gặp trẻ dưới 5 tuổi
 Rotavirus : thường gặp nhất ở trẻ từ 7 đến 24 tháng
 Norovirus: mọi lứa tuổi
 Lỵ a-mip: người lớn
• Trẻ bú mẹ ít bị tiêu chảy hơn trẻ bú bình



Dịch tễ học
Phần lớn các bệnh tiêu chảy là bệnh tản phát xảy ra quanh năm

44. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines
Acute Diarrhea in Adults and Children: A Global Perspective
Tiền sử bệnh nhân Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp
Dịch do thực phẩm
Lây truyền qua đường nước
Hải sản
Gia cầm
Trứng
Thuốc KS. Hóa trị liệu
Lây từ người sang người
Thịt bò

45. Xét Nghiệm
Đây là gì ?

46. » Tiêu chảy ồ ạt kèm theo mất nước
» Phân nhầy máu
» Sốt trên 38 độ C
» Các triệu chứng không giảm sau 48 tiếng
» Có sử dụng kháng sinh gần đây
» Bệnh dịch cộng đồng mới phát sinh
» Có liên quan đến đau bụng dữ dội ở bệnh nhân trên 50 tuổi
» Bệnh nhân trên 70 tuổi
» Bệnh nhân suy giảm miễn dịch
Cận Lâm Sàng
Nên thực hiện các xét nghiệm nếu bệnh nhân có một trong các triệu chứng sau:
ICU Protocols: A Stepwise Approach : Chapter 37

48. • Mất cân > 10%
• Trụy mạch hoặc có dấu hiệu mất nước
• Hạ kali máu < 3mmol/L
• Tăng natri máu > 155 mmol/L
• Rối loạn mức tỉnh táo
• Chướng bụng đầy hơi
• Mất dung nạp hoàn toàn với đồ ăn, thức uống
• Suy giảm miễn dịch/ HIV
• Biểu hiện mất bù 1 bệnh nội khoa khác
• Vừa đi du lịch từ vùng dịch về: SR,thương hàn
• Sốt cao
• Phân máu
Không cần làm bất kì Bilan gì khi không có dấu
hiệu nặng và cơ địa không có nguy cơ !
CÁC TIÊU CHUẨN NẶNG

49. CTM, CRP, Cấy máu nếu: bệnh cảnh sepsis nặng
Hội chứng lỵ, có phản ứng thành bụng
ĐGĐ máu, nồng độ ure, creatinine máu nếu có:
Tình trạng mất nước trên LS
Tiêu chuẩn nặng
Người cao tuổi
Có bệnh nôị khoa đồng mắc
XN khí máu, lactat máu nếu Bn có bệnh Cảnh sốc:
Nhiễm toan chuyển hóa do mất HCO3-
Chụp bụng không chuẩn bị nếu:
Bán tắc ruột, dấu hiệu bụng ngoại khoa
Nuôi cấy phân nếu: Có dấu hiệu nặng, Hội chứng
Lỵ, cơ địa miễn dịch, đi từ vùng dịch, ỉa chảy >
3 ngày mặc dù đã ĐT triệu chứng, NT- NĐ thức
Ăn tập thể
XN phân tìm KST nếu: HIV, vừa quay về từ vùng dịch
Lưu hành

50. Cận Lâm Sàng
» Công thức máu
» Điện giải đồ
Số lượng bạch cầu đa nhân trung tính để đánh giá tình trạng
viêm
Điển hình BC máu tăng trong tiêu chảy do vi trùng xâm lấn,
không tăng trong tiêu chảy do siêu vi ,Đo C-reactive protein
máu (CRP)
Ion đồ (Na+, K+), BUN, Creatinine máu: đánh giá mức độ ảnh
hưởng của tiêu chảy lên cơ thể người bệnh
Thường có thể thấy hạ Kali máu
Suy thận cấp (BUN & Creatinine tăng) thường chỉ gặp ở người già

51. Phân:
• Soi tìm Hồng cầu, Bạch cầu, Ký sinh trùng đường ruột
• Soi trực tiếp trên kính hiển vi nền đen tìm phẩy trùng dạng
tả nếu nghi dịch tả
• Cấy phân + kháng sinh đồ trong trường hợp tiêu đàm
máu hoặc nghi dịch tả
Cận Lâm Sàng

52. Tiêu Chảy không xâm lấn:
– Tiêu chảy do phân
tiết: Tả, ETEC,
Rotavirus
– Tiêu chảy do kém
hấp thu: Rotavirus,
Norovirus, EPEC,
EAEC
TIÊU CHẢY CẤP
Tiêu phân nước Tiêu đàm máu
Tiêu chảy kéo dài
Tiêu chảy xâm lấn
– Shigella,
– Salmonella,
– Campylobacter,
– E.coli xâm lấn
ruột
– Amip
• Tiêu chảy do ký sinh trùng
Giardia, Cryptosporidia
• Tiêu chảy do vi trùng trị không
dứt (EAEC)
Chẩn đoán ban đầu
Theo Tính Chất Phân

53. Nguồn :American Academy of Pediatrics Signs & Symptoms IN PEDIATRICS Diarrhea and Steatorrhea 179
Theo Tính Chất Phân

54. » CRP/Procalcitonin tăng
» BC tăng/Đa nhân tăng
Có BC± Có HC
Xét Nghiệm Máu Xét Nghiệm Phân
Chẩn đoán bệnh theo cơ chế viêm/xâm lấn hay không
Sau khi có kết quả XN
Tiêu chảy có viêm
Tiêu chảy không viêm
Những trường hợp còn lại

55. Nguồn : Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease pathophysiology diagnosis
management 9th
Campylobacter Aeromonas Virus
EIEC Samonella EPEC
EHEC Yersinia ETEC
Shigella Vibrio parahemolyticus Bacillus Cereus
S.Aureus
C.perfingens
Vibrio Cholerea
Sau khi có kết quả XN
BC Trong Phân (++) BC Trong Phân (+) BC Trong Phân (-)
Dự đoán tác nhân gây dựa vào bạch cầu trong phân

56. 1
2
3
Shigella: hiện nay nhiều nhất là S.sonnei, sau đó
S.flexneri: lúc đầu tiêu phân nước, sau tiêu
đàm/máu.
Rotavirus: chủ yếu gây bệnh ở trẻ nhỏ (nhiều
nhất ở lứa tuổi 7-24 tháng): ói - tiêu lỏng, hay
đi kèm viêm long hô hấp
Salmonella không Typhi không phải nhóm
gây bệnh thương hàn, nhóm Salmonella
này có ở động vật rồi lây sang người, chỉ
gây tiêu chảy và nhiễm trùng huyết, ở trẻ
em và người suy giảm MD
Chẩn đán xác định tác nhân

57. EPEC (EnteroPathogenic E.coli)
Gây tiêu lỏng ở trẻ em
EAggEC(EnteroAggregative E.coli)
Gây tiêu lỏng kéo dài
DAEC (Diffusely Adherent E. coli)
Gây tiêu lỏng kéo dài
EHEC (EnteroHemorrhagic E.coli)
Còn gọi là shiga toxin-producing E. Coli (STEC)
hoặc verocytotoxin-producing E. Coli (VTEC) gây
tiêu chảy phân máu kèm suy thận tán huyết
EIEC (EnteroInvasive E.coli)
Gây tiêu đàm máu như shigella
ETEC (EnteroToxigenic E.coli)
Gây tiêu chảy khách du lịch và trẻ em
E.coli gây bệnh đường
ruột gồm 6 nhóm
Chẩn đán xác định tác nhân

58. Chẩn đán xác định tác nhân

59. Đây là gì ?
Thái Độ
37˚C
41˚C
32.5˚C

60. Chẩn đán xác định tác nhân
Thông Thường Không Cần Thiết
Chỉ cần thiết trong bệnh Dịch tả để báo dịch/ chống dịch
Tả, Shigella, Salmonella: cấy phân ,Rotavirus: test nhanh bằng
que thử
 chủ yếu phục vụ cho nghiên cứu giám sát hơn là cho điều trị.

61. Đây là gì ?
Biến Chứng

62. Hạ Kali Máu Chướng bụng
Hiếm gặp
Bệnh nhân suy giảm miễn dịch
Mất Nước Phân độ mất nước
Chẩn đán biến chứng
Nhiễm Khuẩn Huyết

63. Sốc giảm thể tích
Chẩn đán biến chứng
Phân loại mất nước Hướng Dẫn của Bộ Y Tế

64. Chẩn đán biến chứng
IMCI Handbook 2010

65. 01
02
03
Mới mất nước:
không có triêu chứng hoặc dấu hiệu
Mất nước trung bình
» Khát
» Bứt rứt, kích động
» Giảm đàn hồi da
» Mắt trũng
Mất nước nặng
Các TC nặng them Sốc: ý
thức suy giảm, không có
nước tiểu, da xanh, tay
chân lạnh ẩm, mạch nhanh
nhẹ, huyết áp thấp hoặc
không đo được.
Chẩn đán biến chứng
Phân độ mất nước của Tổ chức Y tế Thế giới 2013

66. Chẩn đán biến chứng
Phân độ mất nước do tiêu chảy
Triệu chứng
Mất nước nhẹ
(<5% trọng lượng )
(Không có dấu hiệu mất nưóc)
Mất nước trung bình
(6-9% trọng lượng )
( có ≥ 2 với ít nhất 1 dấu hiệu *)
Mất nước nặng
(≥10% trọng lượng )
( có ≥ 2 với ít nhất 1 dấu hiệu *)
Tổng trạng Tốt, tươi tỉnh Kích thích, bứt rứt Đỡ đẫn, lơ mơ
Mắt Không trũng Trũng* Trũng rất sâu*
Nước mắt Có Không thấy* Rất khô*
Miệng. Luỡi Ướt Khô* Rất khô*
Mạch Bình thường Mạch nhanh nhẹ Yếu hoặc không bắt được
Khát Uống bình thường Khát, uống háo hức Không uống được
Véo da Không giữ nếp Có nếp nhưng không giữ lâu Giữ nếp rất lâu
Nguồn : https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60436-X
Huyết áp thấp dùng để đánh giámất nước nặng ở người lớn, TE >5 tuổi
Dấu véo da không sử dụng để đánh giá ở TE suy dinh dưỡng thể teo hay thể phù
Nước mắt dùng để đánh giá ở TE

67. Dấu mất nước
Mắt trũng
Chẩn đán biến chứng
Nguồn :Pediatric Dehydration Assessment at Triage: Prospective Study on Refilling Time Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr
2018 October 21(4):278-288

68. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines
Acute Diarrhea in Adults and Children: A Global Perspective
Chẩn đán biến chứng

69. Marino's The ICU Book – Chapter 28 Kali
Hạ kali máu nặng (K+ huyết thanh <2.5 mEq/L) có thể gây yếu cơ lan
tỏa, nhưng trong hầu hết các trường hợp thì hạ kali máu không có
triệu chứng.
1. Bất thường ECG là biểu hiện chính của hạ kali máu, và có thể gặp
trong 50% trường hợp . Bất thường ECG gồm sóng U nhô lên (cao hơn
1 mm), sóng T thẳng đuỗng và đảo ngược, và kéo dài khoảng QT.
2. Trái ngược với niềm tin về sự phổ biến, nhưng hạ kali máu không
phải là nguy cơ loạn nhịp tim nghiêm trọng ,nhưng hạ kali máu có thể
làm tăng nguy cơ loạn nhịp tim từ các bệnh khác (ví dụ, thiếu máu cục
bộ cơ tim).
Chẩn đán biến chứng
Hạ Kali máu

70. 1
2
3
4
Tiêu Chảy sau Kháng Sinh:
Bệnh sử đang dùng KS phổ rộng > 5 ngày
Tiêu Chảy do phản ứng các nhiễm trùng khác:Viêm
họng, Viêm tai giữa, viêm phổi
Bệnh ngoại khoa :
Lồng ruột => khóc thét từng cơn  ói nhiều chứ không
tiêu lỏng  sau đó xuất hiện tiêu có máu
Thai ngoài tử cung vỡ (Phụ nữ trong lứa tuổi sinh đẻ):
đau bụng, ói, tiêu lỏng, da xanh niêm nhạt, sốc
Bệnh Nội khoa: Cường giáp
Tiêu chảy cấp
Chẩn đán Phân Biệt

71. Nguồn : Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease pathophysiology diagnosis
management 9th

72. Điều Trị
Tiêu Chảy
Quan điểm mới
Chiến lược tiếp cận ban đầu
» Hết triệu chứng bệnh
» Không để bị Suy dinh dưỡng
» Không cho lây lan mầm bệnh ra cộng đồng

73. Điều trị tiêu chảy
Những tiến bộ quan trọng trong xử trí tiêu chảy nhiễm trùng
Bù nước – điện giải bằng đường uống
ORS cổ điển <> ORS thẩm thấu thấp
Kháng sinh Ciprofloxacin
Bổ sung kẽm (Zn)
Văc-xin ngừa Rotavirus
Tiếp tục bú/ăn uống không kiêng cữ

74. Hai phát hiện quan trọng làm cơ sở lý thuyết
cho việc bù nước và điện giải bằng đường uống:
» Việc hấp thu nước và điện giải ở ruột non
vẫn còn hoạt động khi bị tiêu chảy ( không
cần phải để cho ruột nghỉ ngơi)
» Hấp thu nước và điện giải ở ruột non qua cơ
chế đồng vận chuyển Glucose và Natri (co-
transport) xảy ra ở tế bào niêm mạc ruột
Điều trị tiêu chảy
ORS Dung Dịch Bù Nước Đường Uống

75. Tìm ra kênh vận chuyển natri-glucose trong ruột là cơ sở cho sự phát triển của dung dịch
bù nước qua đường uống, và được ca ngợi là tiến bộ y học quan trọng nhất của thế kỷ 20.

76. Điều trị tiêu chảy
Cơ sở khoa học về sự thay đổi thành phần của dung dịch bù
nước qua đường uống. JAMA, 291 (21), 2628. doi: 10.1001 /
jama.291.21.2628
• 1978, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tạo ra
chương trình kiểm soát bệnh tiêu chảy để
giúp phổ biến việc sử dụng ORT trên toàn
thế giới.
• Từ khoảng 4,8 triệu ca tử vong hàng năm
vào năm 1980 xuống còn 1,2 triệu ca tử
vong vào năm 2000) đã trùng hợp với việc
sử dụng ORT trên toàn cầu
• Fontaine, Garner và Bhan ước tính rằng
hơn 50 triệu trẻ em đã được ORT cứu từ
năm 1982 đến năm 2007 - tức là trung bình
2 triệu sinh mạng mỗi năm.
ORS Dung Dịch Bù Nước Đường Uống

77. ORS cổ điển sản xuất từ đầu thập niên 1980’ Đã cứu
hàng triệu bệnh nhân tiêu chảy trên toàn thế giới
Nhược điểm:
Không rút ngắn thời gian tiêu chảy,
Số lượng phân có khi nhiều hơn không uống ORS
Trẻ con ít chịu uống
Trẻ hay bị ói khi uống ORS làm cha mẹ mất niềm
tin
Nhiều loại ORS được thử nghiệm để khắc phục
các nhược điểm đó:
ORS nước gạo
ORS bột chuối
ORS ngũ cốc…
Từ 2004 UNICEF và WHO đã chọn ORS thẩm
thấu thấp
Giảm lượng phân thải ra 25%
Tỉ lệ nôn ói giảm 30%
Tỉ lệ trẻ cần truyền dịch tĩnh mạch giảm 30% so với nhóm dùng ORS cổ điển
Điều trị tiêu chảy
ORS Dung Dịch Bù Nước Đường Uống

78. So sánh ORS mới và ORS cổ điển

79. Lưu đồ hướng dẫn bù dịch, điện giải

82. » Trước kia vì lo sợ các Fluoroquinolone (FQ) làm hư
sụn của trẻ em nên FQ bị chống chỉ định ở trẻ em.
» Tổ Chức Y Tế Thế Giới chỉ khuyến cáo dùng
nalidixic acid cho các trường hợp Lỵ trực trùng do
Shigella kháng thuốc
» Thực sự trên các con vật non trong phòng thí
nghiệm Nalidixic acid cũng làm hư sụn khớp như
các Fluoroquinolone thôi!
Điều trị tiêu chảy
Kháng Sinh Ciprofloxacin
Từ 2004 WHO và từ 2009 Bộ Y Tế Việt nam chính thức khuyến cáo dùng Ciprofloxacin điều
trị lỵ trực trùng do Shigella,

83. Điều trị tiêu chảy
Kháng Sinh Trị Tiêu Chảy Nhiễm Trùng Chọn một trong 3 nhóm (dùng 3 ngày)
Fluoroquinolone:
Ciprofloxacin 30mg/kg/ ngày chia 2 lần
Hoặc Norfloxacin 25mg/kg/ngày chia 2 lần
Hoặc Ofloxacin 15mg/kg/ngày chia 2 lần
Azithromycin 20mg/kg/ngày uống 1 lần
Ceftriaxone 50-100mg/kg/ngày tiêm mạch 1 lần khi có chỉ định (thất
bại với KS uống hoặc không uống được)




84. KS chọn lựa tùy theo tính nhạy cảm  sẽ
thay đổi theo thời gian và khu vực. Vì vậy
cần làm nghiên cứu giám sát:
Thay đổi về tác nhân gây bệnh Và tính
nhạy/kháng của tác nhân gây bệnh với KS
2 chỉ định bắt buộc: Dịch tả ,Tiêu đàm
máu (Lỵ trực trùng)
Những trường hợp khác tùy từng TH cụ
thể: TC có viêm, có vi trùng xâm lấn 
dùng kháng sinh
Điều trị tiêu chảy
Kháng Sinh

85. Tiêu chảy
cấp
Tiêu phân
máu
Đau
bụng/rặn
TIÊU CHẢY
DO VI TRÙNG
XÂM LẤN
BC máu cao
BC phân
Có
Có
Có
TIÊU CHẢY DO
VI TRÙNG
KHÔNG XÂM
LẤN
Không

86. Điều trị tiêu chảy
Tiêu chảy vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn
cầu ở trẻ em dưới 5 tuổi. Tiêu chảy góp phần vào việc thiếu hụt
dinh dưỡng, giảm khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng và
suy giảm sự tăng trưởng và phát triển. Tiêu chảy nặng dẫn đến
mất nước và có thể đe dọa tính mạng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và
những người đã bị suy dinh dưỡng hoặc suy giảm khả năng
miễn dịch.
Kẽm rất quan trọng đối với sự phát triển của tế bào, sự biệt
hóa và chuyển hóa của tế bào. Mặc dù tình trạng thiếu kẽm
nghiêm trọng hiếm gặp ở người, nhưng tình trạng thiếu hụt từ
nhẹ đến trung bình có thể phổ biến trên toàn thế giới.
Bổ sung kẽm đã được chứng minh là làm giảm thời gian và
mức độ nghiêm trọng của tiêu chảy, và ngăn ngừa các đợt tiêu
chảy tiếp theo, mặc dù cơ chế mà kẽm phát huy tác dụng
chống tiêu chảy vẫn chưa được hiểu đầy đủ.
Khuyến nghị của WHO
Các bà mẹ, người chăm sóc khác và nhân viên y tế nên cung
cấp cho trẻ 20 mg kẽm mỗi ngày bổ sung trong 10-14 ngày (10
mg mỗi ngày cho trẻ sơ sinh dưới sáu tháng tuổi).
Kẽm ( ZN )

87. Kết quả cho thấy việc dùng liều thấp kẽm ( 5 và 10mg) mang lại hiệu quả khômg thua
kém so với liều đang khuyến cáo ( 20mg), đồng thời tỉ lệ nôn đã giảm đi đáng kể ( 13,7%,
15,6%, 19,3% lần lượt ở 3 nhóm A,B,C)
Kẽm ( ZN )

88. Điều trị tiêu chảy
Chế phẩm chứa 10mg nguyên tố ZN
Viên Farzincol ( 70 mg Kẽm Gluconate )
Kẽm ( ZN )

89. Giống như việc hấp thu Natri và
Glucose, việc hấp thu các chất dinh
dưỡng trong thức ăn vẫn diễn ra khi
có tiêu chảy
Vì vậy tiếp tục cho trẻ ăn/ uống sữa
là cách làm cho trẻ ít bị nguy cơ suy
dinh dưỡng sau tiêu chảy  không
kiêng ăn
Điều trị tiêu chảy
Dinh Dưỡng
Khuyến nghị về chế độ ăn uống
World Gastroenterology Organisation Global Guidelines
Acute Diarrhea in Adults and Children: A Global Perspective

90. Sữa Không Lactose
Lactase
Uống sữa có lactose  không tiêu hóa và hấp thu được sẽ làm tiêu
chảy không hết
Các trẻ nhỏ tiêu chảy do virut (Rotavirus) sau 5-7 ngày có thể bị thiếu lactase tạm
thời
Đối tượng bệnh nhân lớn tuổi, ít uống sữa trước đây
Lúc này nên dùng sữa không có lactose.
Điều trị tiêu chảy

91. 1
2
3
4
5
Các Thuốc Điều Trị
Phụ Trợ
Thuốc được phép lưu hành trên thị trường
Vì tốn thêm tiền
Có thể khiến thân hân xao lãng ORS
Hiệu quả chưa được chứng minh mạnh mẽ
Chưa được chính thức khuyến cáo:

92. Điều trị tiêu chảy
 Chất kháng tiết do ức chế men enkephalinase => bảo tồn
vai trò chống xuất tiết của enkephalins tại ruột
 Tác dụng trong các trường hợp tiêu chảy do xuất tiết:
• Giảm lượng phân
• Rút ngắn thời gian tiêu chảy
RACECADOTRIL

93. » Được sử dụng rộng rãi
» Rút ngắn thời gian tiêu chảy trong bệnh do Rotavirus và tiêu chảy sau kháng sinh
» Chỉ mới có 2 chủng được xác nhận có giá trị là Lactobacillus GG và Saccharomyces
boulardii
Điều trị tiêu chảy
Probiotics

94. Điều trị tiêu chảy
Smectite
Dùng nhiều ở người lớn
Trẻ em:Bộ Y Tế không khuyên dùng
Tiêu chảy siêu vi: nghiên cứu ở Malaysia và Peru thấy giảm lượng
phân thải ra
Cần nhiều nghiên cứu nữa

95. Domperidone được dùng nhiều trong trường
hợp trẻ bị ói:
Nghiên cứu gần đây thấy chẳng có tác dụng làm
giảm ói cho trẻ bị viêm dạ dày-ruột!
Nguồn: Kita F, et al. “Domperidone With ORT
in the Treatment of Pediatric Acute
Gastroenteritis in Japan: A Multicenter,
Randomized Controlled Trial.” Asia Pac J Public
Health. 2012 Jan 10
Điều trị tiêu chảy
Ondansetron là chất đối kháng thụ thể 5-HT3
của serotonin
Nhiều BS Âu Mỹ dùng trị ói trẻ em liều duy nhất
2mg (8-15 kg)
4mg (15-30 kg)
6mg (>30 kg)
Chưa đủ chứng cứ thuyết phục
Ý kiến chung:
Giảm nhập viện nhưng kéo dài tiêu chảy!
Thuốc chống ói Domperidone Thuốc chống ói Ondansetron

96. Dự phòng bệnh tiêu chảy
Lên Google gõ triệu chứng
Rồi điều trị theo
Xem hết slide này

97. Vệ Sinh Cá Nhân:
Cả mẹ (người chăm sóc) và bé
Rửa tay với nước và xà phòng
Trước khi pha chế đồ ăn,
trước khi ăn,
sau khi làm vệ sinh trẻ ,
sau khi đi vệ sinh
Bú Mẹ
ítnhất trong 6 tháng
đầu, kéo dài đến
sau 12 tháng tuổi
Ăn dặm
từ 6 tháng tuổi
Dự Phòng

98. Ngừa Rotavirus
Rotarix hoặc Rotavin-M1 (2 liều: liều đầu tiên từ 6 tuần tuổi. Khoảng cách giữa mỗi liều ít nhất là 4 tuần.
Nên hoàn thành việc uống phòng trong vòng 24 tuần tuổi)Rotateq (3 liều: liều RotaTeq đầu tiên khi trẻ được
khoảng 7,5-12 tuần tuổi; những liều tiếp theo cần cách nhau tối thiểu 4 tuần. Liều thứ ba cần được hoàn
thành trước khi trẻ được 32 tuần tuổi)
Ngừa dịch tả
Vắc-xin tả uống Sanchol khi có dịch (phiên bản vắc-xin này ở Việt Nam là
mORCVAX)
2 liều cách nhau ít nhất 2 tuần
Ngừa sởi : gián tiếp ngừa tiêu chảy vì tiêu chảy là một biến chứng nguy hiểm
của sởi 2 liều (9 tháng, 18 tháng)
Dự Phòng Vắc Xin

99. Dự Phòng

100. Dự phòng tiêu chảy
Vắc xin Rotavirus bảo vệ trẻ em khỏi bệnh tiêu chảy
Tỉ lệ tiêm chủng đầy đủ vẫn còn thấp
Số ca Tử vong có thể phòng ngừa được
Ở trẻ em <5t, nhiễm rota. Được tiêm đầy đủ
Vắc xin

101. Tiêu chảy
Thẩm thấu
Nguồn : Dr. Gerald Diaz
Lây truyền KhôngLây truyền
Dịch tiết TC Nhu động
Không xâm lấn Xâm lấn
Viêm

102. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
Tác nhân: là một RNAvirus. Vỏ ngoài của virus có 2 lọai pr
giúp phân nhóm là G và P. Ở VN các týp thường gặp nhất là
G1P8 và G2P4.
Dịch tễ học: đứng đầu trong các tác nhân gây tiêu chảy cấp
dẫn đến mất nước ở các nước đang phát triển. Mỗi năm
trên thế giới có khoảng 450.000 trẻ em dưới năm tuổi tử
vong vì tiêu chảy do rotavirus.
Hơn 90% trẻ em tới 3 tuổi đã từng mắc bệnh do rotavirus.
Bệnh hay xảy ra vào mùa đông ở xứ lạnh; ở VN bệnh có
quanh năm.
Bệnh lây theo đường phân miệng.
Lứa tuổi hay gặp là dưới 3 tuổi, tập trung nhiều nhất ở
khoảng 7-24th tuổi.
1. Tiêu chảy do rotavirus

103. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
 Lâm sàng: tiêu phân lỏng kèm ói. Số lần đi tiêu
và số lượng phân thường khá nhiều, do vậy
thường có dấu mất nước. Ít khi đau bụng. Hay
gặp đi kèm biểu hiện viêm long hô hấp.
Một số trẻ có hồng ban sẩn ở da bụng ngực, nhưng
biến mất rất nhanh.
 Chẩn đoán: tiêu chảy do rotavirus chủ yếu dựa
vào lâm sàng khi đã loại bỏ các nguyên nhân vi
trùng hoặc ký sinh trùng.
 Điều trị: chủ yếu là bù nước – điện giải.
1. Tiêu chảy do rotavirus

104. Vi nhung mao

105. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
2. Tiêu chảy do Norovirus
 Tác nhân: Norovirus. virus không có vỏ bọc (non-
envelop), do vậy chúng không bị tiêu diệt bởi các chế
phẩm sát khuẩn nhanh có cồn.
 Dịch tễ học: Norovirus đứng hàng thứ hai trong c c
nguyên nhân gây tiêu chảy cấp trẻ em ở VN. nhiễm
trùng lây qua thức ăn.
 Bệnh lây theo đường phân miệng hoặc tiếp xúc với bề
mặt bị vấy bẩn bởi dịch tiết có chứa norovirus.
 Vì tính chất dễ lây nên bệnh thường gây ra các vụ dịch ở
những nơi tập trung đng người như khu KTX sinh viên,
tàu du lịch hạng sang. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi vì
norovirus thay đổi kháng nguyên thường xuyên (giống
virus cúm) nên miễn dịch không lâu dài.

106. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
2. Tiêu chảy do Norovirus
» Lâm sàng: ói là triệu chứng khởi đầu nổi bật, sau đó tiêu
phân nước kèm đau bụng. Bệnh nhân có thể ói đơn thuần
hoặc tiêu lỏng đơn thuần. Bệnh tự khỏi sau khoảng 72 giờ.
» Chẩn đoán: Có thể phát hiện kháng nguyên của norovirus
trong phân bằng que test nhanh hoặc PCR (hiện nay chỉ
dùng trong các nghiên cứu).
» Điều trị: chủ yếu là bù nước – điện giải.

107. Tác nhân: Shigella là trực khuẩn Gram âm thuộc họ Enterobacteriaceae. Có 4 týp huyết thanh
trong đó S.dysenteriae týp 1 là nguy hiểm nhất vì có thể gây thành ịch lớn và tử vong cao.
3. Tiêu chảy do Shigella
Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
 Dịch tễ học: Tácnhân quan trọng gây tiêu chảy ở trẻ em.
 Bệnh lây qua đường phân – miệng; có thể lây trực tiếp người qua người thông qua bàn tay không
được rửa sạch., ruồi
 Lâm sàng: phần lớn tiêu chảy do Shigella biểu hiện bệnh cảnh tiêu phân nước hoặc phân
nước lợn cợn có ít nhầy; khoảng 1/3 trường hợp sau đó diễn tiến đến bệnh cảnh lỵ (tiêu
đàm máu ) BN thường có sốt tăng cao đột ngột, đau bụng. Mùi phân thường tanh, nhưng không tanh
nhiều như trong dịch tả. Nhiều trẻ ói trước khi đi tiêu.
Chẩn đoán: Dựa vào tính chất phân nhầy, mùi tanh, có thể phân có đàm máu. Soi phân thấy có hồng
cầu, bạch cầu nhiều. Cấy phân (trước khi cho kháng sinh) có thể mọc Shigella.
Điều trị: kháng sinh (Fluoroquinolone, Azithromycin uống hoặc ceftriaxone tiêm tĩnh mạch). Bù nước –
điện giải. Ăn uống đủ chất bổ ưỡng không kiêng cữ.

108. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
4. Tiêu chảy do Tiêu chảy do Salmonella
• Tác nhân: Salmonella là trực khuẩn Gram âm thuộc họ Enterobacteriaceae.
• Dịch tễ học: đóng vai tr quan trọng trong các vụ dịch nhỏ gây ra bởi các thức ăn bị vấy bẩn. Các
thực phẩm nguồn cung cấp Salmonella là trứng, thịt gà, rùa, ...
• Lâm sàng: phần lớn BN sốt, tiêu lỏng phân nước vàng, mùi thối hoặc không mùi,có thể gặp tiêu
đàm máu và đau bụng. Cận lâm sàng thường thấy có bạch cầu (NEUT) trong phân, có thể có
hồng cầu trong phân.
• Chẩn đoán: trên lâm sàng không phân biệt được với các tiêu chảy do vi trùng xâm lấn khác. Dựa
vào yếu tố dịch tễ học (bệnh cảnh nhiều người cùng chung bữa ăn cùng mắc Bệnh + thời gian
bệnh ngắn) để nghĩ tới. Xác định bằng cấy phân tìm thấy Salmonella.
• Điều trị: bù nước điện giải là chủ yếu. Kháng sinh có chỉ định khi tiêu có đàm máu; hoặc có biểu
hiện nhiễm trùng huyết.

109. Một số bệnh lí tiêu chảy thường gặp
5. Tiêu chảy do Cryptosporidium
Được quan tâm nhiều từ khi có dịch AIDS vì nó là một tác nhân quan trọng gây tiêu chảy ở
Người suy giảm miễn dịch.
Tác nhân: Cryptosporidium thuộc họ
Cryptosporidiidae.. Những loài gây b
nh thường gặp ở người là C.hominis và
C.parvum.
Dịch tễ học: lây truyền qua thức ăn,
qua nước, hoặc lây truyền trực tiếp
người qua người.
Chẩn đoán: dựa vào yếu tố LS, dịch
tễ và xét nghiệm phân. Nhuộm
phân bằng phương pháp nhuộm
kháng acid Ziehl-Nielsen cải tiến,
nhuộm huỳnh quang, hoặc tìm KN
bằng ELISA, PCR.
Điều trị: chủ yếu là bù nước – điện
giải và dinh dưỡng đầy đủ . Với
người không suy giảm MD thường
không có chỉ định thuốc KS hoặc
kháng KST

110. TC là tiêu phân lỏng ko thành khuôn ≥ 3 lần/24 giờ,
or tiêu ít nhất một lần phân đàm máu. TC NT là
nhiễm trùng tiêu hóa trong đó TC là TC nổi bật.
Tác nhân gây TC NT phần lớn là virus; VKlà nhóm tá
nhân ít KST và nấm hiếm gặp.
BH LS ngoài tiêu phân lỏng hoặc tiêu đàm máu có
thể gặp ói, đau bụng, mót rặn. Biến chứng thường
gặp là mất nước – điện giải.
Định nghĩa
Chủ yếu đánh giá mức độ mất nước-đi n giải để bù
kịp thời. Chẩn đoán tác nhân thường khó, dựa vào
cấy phân tìm vi trùng tả, Shigella, Salmonella,
Campylobacter.
Chẩn đoán
Tiêu chảy nhiễm trùng là bệnh cảnh thường
gặp ở trẻ em, là nguyên nhân đứng nhì trong
các nguyên nhân nhiễm trùng gây tử vong
cho trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh xảy ra quanh năm.
lây theo đường phân-miệng, qua thức ăn,
nước uống, hoặc bàn tay bị vấy bẩn, hoặc qua
trung gian là ruồi.
Dịch tễ học
Quan trọng nhất là bù nước-điện giải (chủ yếu
qua đường uống); KS chỉ dùng trong ịch tả, lỵ
trực trùng và những bệnh do vi trùng xâm lấn.
Điều trị
Tiêu Chảy
Tổng Kết