มาตรการการพัฒนาประสิทธิภาพระบบบริหารเวชภัณฑ์  ของหน่วยบริการสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ปีงบประมาณ 2557

1. มาตรการพัฒนาประสิทธิภาพการบริหารเวชภัณฑ
ของหนวยบริการสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ป!งบประมาณ 2557
การบริหารเวชภัณฑของหนวยบริการประกอบดวยระบบยอยตาง ๆ ทั้ง การคัดเลือก (Selection)
การจัดหา (Procurement) การกระจาย (Distribution) และการใช (Use) ซึ่งในแตละระบบจะตองมี
กระบวนการหรือกิจกรรมปฏิบัติที่เป<นระบบชัดเจน จึงจะทําใหการบริหารเวชภัณฑของหนวยงานมี
ประสิทธิภาพ ซึ่งจะทําใหหนวยงานสามารถไดยาดี มีคุณภาพ และมีการสั่งใชอยางสมเหตุสมผล
ตนทุนคาเวชภัณฑของหนวยงานตาง ๆ เป<นตนทุนกลุมสําคัญซึ่งมีผลตอการใหบริการประชาชน และ
เป<นตนทุนหลักของหนวยบริการที่มีสัดสวนสูงเป<นอันดับสอง รองจากคาแรง ภายใตภาวะงบประมาณที่มี
จํากัด การลดตนทุนกลุมนี้จึงมีความจําเป<น แตหากตองพึงระวังไมใหการลดตนทุนดังกลาวสงผลกระทบตอ
การใหบริการผูปGวย มาตรการนี้จึงประกอบดวยแผนงานยอย 3 แผนงาน ไดแก
1. แผนงานพัฒนาประสิทธิภาพระบบการบริหารจัดการเวชภัณฑ
2. แผนงานควบคุมราคาจัดซื้อเวชภัณฑ เนนใหเกิดความประหยัดคาใชจาย
3. แผนงานควบคุมปริมาณการใชเวชภัณฑ เนนใหเกิดการใชอยางสมเหตุผล
วัตถุประสงค
เพื่อลดตนทุนดานเวชภัณฑของหนวยงาน และใหมีการใชเวชภัณฑที่เหมาะสมในหนวยบริการแตละ
ระดับ
เป'าหมายการดําเนินการ
การดําเนินการตามมาตรการและแผนงานตาง ๆ นี้ คําวา “เวชภัณฑ” ครอบคลุมทั้ง ยา และ
เวชภัณฑมิใชยาอื่นซึ่งหมายรวมถึง วัสดุการแพทย วัสดุทันตกรรม วัสดุ X-ray วัสดุวิทยาศาสตรการแพทยหรือ
วัสดุชันสูตร
กรอบแนวคิดการดําเนินการ
ภาพที่ 1 กรอบของระบบการใชยาที่เหมาะสม

2. แผนการดําเนินการ
1. แผนงานพัฒนาประสิทธิภาพระบบการบริหารจัดการเวชภัณฑ
เนนการดําเนินการตามมาตรการในการดําเนินการกํากับดูแลในการบริหารจัดการดานยาของ
โรงพยาบาล ใน ๙ ประเด็น ดังนี้
๑) ระบบบริหารจัดการยาและเวชภัณฑ
๒) การคัดเลือก
๓) การจัดซื้อ/จัดหา
๔) การตรวจรับ
๕) การควบคุม/เก็บรักษา
๖) การเบิกจ(าย
๗) การใช+
๘) ระบบรายงาน
๙) การตรวจสอบและรายงาน
(ตามหนังสือสํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ที่ สธ. ๐๒๒๘.๐๗.๒/๔๒๑๔ ลงวันที่ ๒๐ เมษายน ๒๕๕๕
เรื่อง มาตรการในการดําเนินการกํากับดูแลในการบริหารจัดการดานยาของโรงพยาบาล)
2. แผนงานควบคุมราคาและต/นทุนในการจัดซื้อจัดหาเวชภัณฑ ประกอบดวยกิจกรรมหลัก ดังนี้
๒.๑ การดําเนินการซื้อจัดหารวมในระดับเขต/จังหวัด
เพื่อใหสามารถตอรองราคาในภาพรวมใหอยูในระดับที่เหมาะสม แบงเป`าหมายการ
ดําเนินการเป<น 3 กลุม
๑) ยา
๒) วัสดุการแพทย วัสดุทันตกรรม
๓) วัสดุวิทยาศาสตรการแพทยหรือวัสดุชันสูตร
๒.๒ การบริหารคลังเวชภัณฑอยางมีประสิทธิภาพ
เพื่อลดตนทุนในสวนการบริหารเวชภัณฑที่ไมจําเป<น เป`าหมายการดําเนินการดังนี้
๑) การบริหารคลังเวชภัณฑรวมในระดับเขต/จังหวัด
๒) คลังสํารองยาของหนวยงาน
๓. แผนงานควบคุมปริมาณการใช/เวชภัณฑ ประกอบดวย
๓.1 การสงเสริมการใชยาในบัญชียาหลักแหงชาติ และลดการใชยานอกบัญชียาหลักแหงชาติ
เพื่อใหเกิดการใชยาที่สมเหตุสมผล
๓.2 การใชยาที่สมเหตุสมผล
๑) การประเมินการใชยา (DUE) (เป`าหมายดําเนินการ กลุมยาราคาแพง 9 กลุม
ยาบัญชี ง. ยาปฏิชีวนะชนิดออกฤทธิ์กว+าง)
๒) Antibiotic Smart Use (ASU) ในอาการหรือโรคที่กําหนด
๔. นโยบายที่ให/เขต/จังหวัด พิจารณาดําเนินการ (ตามความเหมาะสมกับปeญหาในพื้นที่/ความสนใจ)
• นโยบาย One Generic One Brand
• นโยบาย Generics Substitution
• นโยบาย Smart Lab
• นโยบายการจัดการคลังยาร(วมในระดับจังหวัด/เขต

3. ประเด็นดําเนินการและเป'าหมาย
ประเด็นดําเนินการ
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
1. แผนการพัฒนาประสิทธิภาพระบบการบริหารจัดการเวชภัณฑ
มาตรการกํากับดูแลในประเด็น
ใหเขมงวดและถือปฏิบัติโดยเครงครัด ๑๐๐ %
๑) ระบบบริหารจัดการยาและ
ในกิจกรรมปฏิบัติหลักในทั้ง ๙ ประเด็น
เวชภัณฑ
(ตามหนังสือสํานักงานปลัดกระทรวง
๒) การคัดเลือก
สาธารณสุข ที่ สธ. ๐๒๒๘.๐๗.๒/
๓) การจัดซื้อ/จัดหา
๔๒๑๔ ลงวันที่ ๒๐ เมษายน ๒๕๕๕
๔) การตรวจรับ
เรื่อง มาตรการในการดําเนินการกํากับ
๕) การควบคุม/เก็บรักษา
ดูแลในการบริหารจัดการดานยาของ
๖) การเบิกจาย
โรงพยาบาล)
๗) การใช
๘) ระบบรายงาน
๙) การตรวจสอบและรายงาน
2. แผนงานควบคุมราคาและต/นทุนในการจัดซื้อจัดหาเวชภัณฑ
๒.๑ การดําเนินการซื้อจัดหารวมในระดับเขต/จังหวัด/กรม
๑) ยา
ลดตนทุนลงไมนอยกวารอยละ ๑๐
สงเสริมใหมีการดําเนินการตอเนื่องใน
การจัดซื้อยารวมในแตละระดับ เนนให
เกิดประโยชนสูงสุดในการดําเนินการ
อาทิเชน จัดซื้อรวมในสวนของ รพช.ใน
ระดับจังหวัดหรือเขต และแยกจัดซื้อยา
รวมในระดับรพศ./รพท.เป<นระดับเขต
เนื่องจากบริบทการใชยาในระดับ รพช.
และ รพศ./รพท. แตกตางกันมาก เป<น
ตน การกําหนดเป`าหมายควรพิจารณา
จากผลงานในปhที่ผานมา จังหวัดหรือ
เขตที่มีผลงานการจัดซื้อรวมดี จะ
กําหนดเป`าหมายใหคงสถานการณตาม
ปhที่ผานมา จังหวัดหรือเขตที่มผลงาน
ี
การจัดซื้อรวมนอย จะถูกกําหนด
เป`าหมายใหดําเนินการเพิ่มขึ้น โดยมี
ขอเสนอตัวชี้วัด ๒ ตัว คือ
มูลคาการจัดซื้อยารวมตอมูลคาการ
จัดซื้อยาทั้งหมด
• เป`าหมาย รพช. มากกวา 3๕ %
รพท. มากกวา 20 %
รพศ. มากกวา 20%
มูลคาการใช/ยาทั้งหมดเฉลี่ยตอผลงาน
การให/บริการ (จํานวน OP visit)

4. ประเด็นดําเนินการ
๒) วัสดุการแพทย วัสดุทันตกรรม
วัสดุ X-ray
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ลดตนทุนลงไมนอยกวารอยละ ๑๐
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
• เป`าหมาย รพช. นอยกวา ๖๓ บาท
รพท.นอยกวา 1๕๘ บาท
รพศ.นอยกวา 2๑๓ บาท
(เป`าหมายดังกลาวคํานวณจากมูลคา
การใชยาทั้งหมดจากขอมูลบัญชีเกณฑ
คงคางหัวขอ ตนทุนยาใชไป คํานวณหา
ตนทุนทางลัดเปรียบเทียบกับผลงาน
OP, IP แลวนํามาหาคาเฉลี่ย
คณิตศาสตร)
จากตัวชี้วัดทั้ง ๒ ตัว นํามาจัดกลุมรพ.
ออกเป<น ๔ กลุม ไดแก
กลุมที่ ๑ รพ.มีการจัดซื้อยารวมเป<น
มูลคามาก และตนทุนยาตอผลงานต่ํา
ถือเป<นกลุมที่มผลงานดี ใหดําเนินการ
ี
คงสภาพไว
กลุมที่ ๒ รพ.มีการจัดซื้อยารวมเป<น
มูลคานอย และตนทุนยาตอผลงานต่ํา
ถือเป<นกลุมที่มผลงานพอใชได อาจ
ี
พิจารณาจัดซื้อรวมเพิ่มเติม ในกรณีที่
พบวาราคายาที่จดซื้อยังสูงกวาที่ควร
ั
กลุมที่ ๓ รพ.มีการจัดซื้อยารวมเป<น
มูลคามาก และตนทุนยาตอผลงานสูง
ควรพัฒนามาตรการควบคุมปริมาณการ
ใชยา
กลุมที่ ๔ รพ.มีการจัดซื้อยารวมเป<น
มูลคานอย และตนทุนยาตอผลงานสูง
ถือเป<นกลุมที่ตองดําเนินการจัดซือรวม
้
เพิ่มเติม และควรพัฒนามาตรการ
ควบคุมปริมาณการใชยา
สงเสริมใหมีการดําเนินการจัดซื้อรวมใน
แตละระดับ เนนใหเกิดประโยชนสูงสุด
ในการดําเนินการ เสนอใหตั้งเป`าหมาย
ในการลดคาใชจายลงรอยละ 10 ของ
คาใชจายตอหนวย (unit cost) จากปhที่
ผานมา และ/หรือ ลดคาใชจายจาก
ตนทุนทางลัดของปhที่ผานมารอยละ 10
และเสนอใหมีการปรับปรุงการบริหาร
จัดการคลังเวชภัณฑที่มิใชยา และวัสดุ
การแพทย อัตราคงคลัง ติดตามการใช

5. ประเด็นดําเนินการ
๓) วัสดุวิทยาศาสตรการแพทย
หรือวัสดุชันสูตร
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ลดตนทุนลงไมนอยกวารอยละ ๒๐
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
มูลคาการใชวัสดุการแพทย วัสดุทันตก
รรมทั้งหมดเฉลี่ยตอผลงานการ
ใหบริการ (จํานวน OP visit)
• เป`าหมาย รพช. นอยกวา 3๒ บาท
รพท. นอยกวา 7๑ บาท
รพศ. นอยกวา ๘๗ บาท
สงเสริมใหมีการดําเนินการจัดซื้อรวมใน
แตละระดับ เนนการจัดซื้อรวมในระดับ
โรงพยาบาลชุมชน ซึ่งมีอํานาจตอรอง
ต่ํา ครอบคลุมการจัดซื้อรวมวัสดุ
วิทยาศาสตรการแพทยในลักษณะที่มี
สัญญาผูกพันบริษัทในการจัดหา
เครื่องมือและการบํารุงรักษาเครื่องมือ
สมควรตั้งเป'าหมายในการลดคาใชจาย
ในหมวดนี้ โดยเฉพาะในโรงพยาบาล
ชุมชน ซึ่งมีแนวโนมการเพิมขึ้นของ
่
คาใชจายที่สูงมาก
มูลคาการใชวัสดุวิทยาศาสตร,
การแพทย,ทั้งหมดเฉลี่ยตอผลงานการ
ใหบริการ (จํานวน OP visit)
• เป`าหมาย รพช. นอยกวา ๓๖ บาท
รพท. นอยกวา ๔๖ บาท
รพศ. นอยกวา ๔๓ บาท
๒.๒ การบริหารคลังเวชภัณฑอยางมีประสิทธิภาพ
๑) การบริหารคลังเวชภัณฑรวม ในระยะแรก เนนยาที่มีความจําเป<นตอง
ในระดับเขต/จังหวัด
ใช มีการใชรวมกัน และมีปญหาในการ
e
จัดหา เชน ยากําพรา วัคซีน เป<นตน
๒) คลังสํารองยาของหนวยงาน
รพศ./รพท. ไมเกิน ๑ เดือน
รพช. ไมเกิน ๒ เดือน
๓. แผนงานควบคุมปริมาณการใช/เวชภัณฑ
๓.1 การสงเสริมการใชยาในบัญชียาหลักแหงชาติ
๑) สัดสวน ED : NED
รพศ. 70 : 30
(ทั้งมูลคา และ รายการ)
รพท. 80 : 20
รพช. 90 : 10
ในการดําเนินการที่ผานมามี
โรงพยาบาลหลายแหงบริหารจัดการ
บรรลุตามเป`าหมายที่กําหนด และ
ขอมูลมูลเฉลียในภาพรวมทีผานมา
่
่
เป<น ดังนี้
รพศ./รพท. เฉลี่ย ๑.๙ เดือน
รพช.
เฉลี่ย ๒.๙ เดือน
ลดปริมาณการจัดซื้อยานอกบัญชียา
หลัก เนื่องจากบัญชียาหลักในปeจจุบัน
ไดรับการพิจารณาทั้งในแงความจําเป<น

6. ประเด็นดําเนินการ
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
ในการรักษาและประสิทธิภาพเมื่อเทียบ
กับตนทุน การเลือกใชยาในบัญชียา
หลักจะชวยลดตนทุนทีไมจําเป<นและ
่
สงเสริมการใชยาอยางสมเหตุผล
เป`าหมายในการดําเนินงานพิจารณา
แยกตามกลุมโรงพยาบาลโดยอาศัย
ขอมูลที่จัดซื้อจริง โดยคาเฉลี่ยภาพรวม
ในปhที่ผานมา สัดสวน ED:NED เป<นดังนี้
รพศ.
รพท.
รพช.
๓.2 การใชยาที่สมเหตุสมผล
การประเมินผลผลิต
๑) การประเมินการใชยา (DUE)
ร+อยละของรายการยากลุ(มเปMาหมายที่มี
ของยากลุมเป`าหมาย ไดแก
การทํา DUE
(ก) ยาบัญชี ง ของบัญชียา
หลักแหงชาติ
การประเมินผลลัพธ
(ข) ยานอกบัญชียาหลัก
อัตราการใช+ยากลุ(มเปMาหมายอย(างไม(
แหงชาติ (รวมทั้งกลุมยา
สมเหตุผลลดลง
ราคาแพง ๙ กลุม ที่
กําหนดโดย
มูลค(าการใช+ยากลุ(มเปMาหมายลดลง
กรมบัญชีกลาง)
(ค) ยาปฏิชีวนะชนิดออกฤทธิ์
กว+างที่ใช+ในแผนกผู+ปSวยใน
โดยเฉพาะอย(างยิ่ง ยากลุม
(
Carbapenems, Third
and fourth generation
cephalosporins,
Piperacillin/Tazobacta
m, Fluoroquinolones,
Linezolid, Daptomycin
และ Tigecycline
รายการยา
๗๔:๒๖
๘๐:๒๐
๙๑:๙
มูลคายา
๖๔:๓๖
๗๒:๒๘
๙๑:๙
ขอแนะนําในการปฏิบัติ
๑. ควรเป<นการประเมินชนิด
Concurrent DUE
๒. แพทยควรเป<นผูบันทึกเหตุผลของ
การสั่งใชยากลุมเป`าหมาย เนื่องจาก
เป<นผูวินิจฉัยโรคและสั่งใชยา อันจะ
ทําใหขอมูลที่ไดมีความถูกตอง และ
ชวยใหเกิดการไตรตรองอยางรอบ
ครอบตามเงื่อนไขการใชยา
กลุมเป`าหมาย
๓. เกณฑการอางอิง
(๓.๑) ยาบัญชี ง ควรอ+างอิงเงื่อนไข
การสั่งใช+ตามที่กําหนดไว+ในบัญชียา
หลักแห(งชาติ
(๓.๒) ยานอกบัญชียาหลักแห(งชาติ
ควรอ+างอิงเหตุผลการใช+ยานอกบัญชี
(เหตุผล A-F) ของกรมบัญชีกลาง
(๓.๓) ยาปฏิชีวนะกลุมเป`าหมาย
ดังกลาว ควรอ+างอิงตามแนวทางการ
รักษาโรคติดเชื้อ (Treatment
guidelines for infectious
diseases regarding antibiotic
use) ซึ่งมักมีมาตรการเฉพาะต(าง
จากยากลุ(มอื่น และหากเปlนยา
ปฏิชีวนะในบัญชี ง หรือเปlนยา
ปฏิชีวนะนอกบัญชียาหลักฯ ควร
ดําเนินการตามข+อ (๓.๑) และ (๓.๒)
ร(วมด+วย ตามลําดับ

7. ประเด็นดําเนินการ
๒) Antibiotic Smart Use (ASU)
เพื่อลดการใชยาปฏิชีวนะที่มาก
และเกินความจําเป<นใน 2 โรคที่
พบบอยในแผนกผูปGวยนอก คือ
โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ
สวนบน (Upper Respiratory
Infection: URI) และโรค
ทองรวงเฉียบพลัน (Acute
diarrhea)
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
ผู+รับผิดชอบในการดําเนินการ เช(น
คณะกรรมการเภสัชกรรมและการ
บําบัด (Pharmaceutical and
Therapeutic Committee, PTC)
และ/หรือ ทีมดูแลผู+ปSวยคร(อมสายงาน
(Patient Care Team, PCT) และ/
หรือ คณะกรรมการควบคุมการติดเชื้อ
ในโรงพยาบาล (Infection Control,
IC) ควรมีการวางระบบและดําเนินการ
ติดตามและใหขอมูลยอนกลับแกแพทย
ผูสั่งใชยา (Audit-Feedback system)
อัตราการใชยาปฏิชีวนะใน URI ไมเกิน
รอยละ ๒๐
อัตราการใช/ยาปฏิชีวนะในโรค URI
๑.อัตราการใชยาปฏิชีวนะในโรค URI
ของโรงพยาบาล ๘๙๒ แหงอยูที่รอยละ
๕๖
๒. เมื่อจําแนกตาม Performance
พบวา โรงพยาบาลรอยละ ๓ ที่จายยา
ปฏิชีวนะใน URI ไมเกินรอยละ ๒๐
สวนโรงพยาบาลรอยละ ๑๖ มีการจาย
ยายาปฏิชีวนะใน URI อยูที่รอยละ ๒๐๔๐ และโรงพยาบาลรอยละ ๘๑จายยา
ปฏิชีวนะใน URI มากกวารอยละ ๔๐)
อัตราการใชยาปฏิชีวนะในโรคทองรวง
เฉียบพลัน (Acute diarrhea) ไมเกิน
รอยละ ๒๐
อัตราการใช/ยาปฏิชีวนะในโรคท/องรวง
เฉียบพลัน
๑. อัตราการใชยาปฏิชีวนะในโรค โรค
ทองรวงเฉียบพลันของโรงพยาบาล
๘๙๒ แหงอยูที่รอยละ ๕๐
๒. เมื่อจําแนกตาม Performance
พบวาโรงพยาบาลรอยละ ๖ ที่จายยา
ปฏิชีวนะในโรคทองรวงเฉียบพลันไม
เกินรอยละ ๒๐ สวนโรงพยาบาลรอย
ละ ๒๔ มีการจายยายาปฏิชีวนะในโรค
ทองรวงเฉียบพลันอยูที่รอยละ ๒๐-๔๐
และโรงพยาบาลรอยละ ๗๐ จายยา
ปฏิชีวนะในโรคทองรวงเฉียบพลัน
มากกวารอยละ ๔๐
ขอแนะนําในการปฏิบัติ
๑. ผู+รับผิดชอบในการดําเนินการ คือ
คณะบุคคลที่รับผิดชอบการส(งเสริม
การใช+ยาปฏิชีวนะอย(างสมเหตุผล
ของสถานพยาบาล เช(น
คณะกรรมการเภสัชกรรมและการ

8. ประเด็นดําเนินการ
เป`าหมายในภาพรวมเขตสุขภาพ
ข+อมูลเปMาหมายจากผลงานในปOทผ(านมา
ี่
หรือแนวทางเงื่อนไขในการปฏิบติ
ั
บําบัด (PTC), ทีมดูแลผู+ปSวยคร(อม
สายงาน (PCT) หรือ คณะกรรมการ
ควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล
(IC) ของโรงพยาบาล เปlนต+น
ความถี่ในการประมวลผลวิเคราะห
ข+อมูลและรายงาน ควรดําเนินการอย(าง
น+อยปOละ 2 ครั้ง เพื่อติดตามผลการ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดจากการดําเนินการ
หรือเพื่อติดตามแนวโน+มหรือ
สถานการณการใช+ยาปฏิชีวนะใน
ภาพรวม