Buku Digital Tugas Bahasa Jawa

1. TEMBANG MACAPAT
1
ALDILAH SEPTIFANI
PANGESTU
SMAN 1 PASURUAN
XI MIPA 5/03

2. DAFTAR ISI
Filosofi Tembang Macapat
Macem Tembang Macapat
Unsur Basa
Tuladha Unsur Basa
3
4
15
19
2

3. Filosofi Tembang Macapat
Ngliputi norma budaya Indonesia,
warisan budaya kang kinandhut sajrone
macapat yaiku maca geguritan mantra
kang diarani kekawin. Yaiku adicara
religius kang diowahi dadi "Tembang Cilik"
kang kinandhut ing bab kanthi njalin 4
Gatra. Macapat dipun tegesi jati diri
dening 4 karep manungso ingkang
dipunginaken kanthi cara nembang.
Secara tradisional wonten 15 rangkep
ingkang ngemot lelampahan gesangipun
manungsa. 3

4. Macem-macem
Tembang Macapat
4

5. Maskumambang
Lelampahan manungsa
utawa manifesto sing
tuwuh ing wadhah
manungsa utawa ibu sing
ngambang ing guwa garba.
5

6. Mijil
Plasenta minangka barang sing diiringi
kekuwatan manungsa.
6

7. Sinom
Imbuhan sing ngambarake pemuda.
7

8. Kinanthi
Fase Urip pembentukan identitas
8

9. Asmaraganda
Fase urip pembentukan (fase kerjasama antarane ego dewe lan
nggoleki ati serta dunya.
9

10. Kerjasama antarane ego
dewe lan individu liane.
Gambuh
10

11. Urip sing tekan kanggo nemokake stabilitas
urip.
Dhandanggula
11

12. Gegambaran manungsa sing kudu disisihake
kanthi welas asih.
Durma
12

13. Pangkur
Nyingkirake karep
manungsa kanthi prihatin
lan tawakal.
13

14. Pocung
Ngambarake manungsa bali menyang Gusti Allah yaiku
nganggo sandhangan 5 nganti 7 lapis.
14

15. tembung Jawa kuno yang sering
digunakan untuk tembang,
pewayangan, dan penulisan karya-
karya sastra.
UNSUR BASA
UNSUR BASA
TEMBUNG KAWI
TEMBUNG
GARBA
tembung loro sing dirangkep dadi siji
kanthi nyuda cacahing wandane, lumrahe
tinemu ing tembang.
15

16. TEMBUNG
TEMBUNG
DASANAMA
DASANAMA
tembung pirang-
pirang kang duwe
teges siji utawa
padha
16

17. SANDI ASMA
SANDI ASMA
asma kang sinandi utawa
jeneng kang sinamun
(sinamar) ing sajroning
tembang, kidung, utawa
karangan.
17

18. Sandi Karsa
yaiku tujuan, ancas, utawa karep
kang sinamun utawa sinamar ana
ing tembang. Ana uga wong kang
ngarani sandi karsa kuwi sandi
ukara yaiku ukara (ukarane kanggo
medharake cipta, gagasan, rasa –
pangrasa, utawa kekarepan).
18

19. Tuladha Unsur Basa:
Tembung Garba
Maharsi saka tembung maha + resi
Jalwestri saka tembung jalu + estri
Papeki saka tembung papa + iki
Tembung garba kaperang dadi 3, yaiku :
Tembung loro utawa luwih menawa digarba
banjur muncul aksara “y”.
Tembung loro utawa luwih menawa digarba
banjur muncul aksara “w”.
Tembung loro utawa luwih sing kagarba nganggo
tembung maha, ananging tembung maha
kasebut mung muni “mah”.
Tembung Kawi
Sira = kowe
Samirana = angin
Ratri = dalu
19

20. Tembung Dasanama
Sira = kowe, sampeyan, panjenengan
Rina = rinten, siyang, awan
Sudra = papa, mlarat, sengsara, kere
Misuwur = kawentar, kaloka, kondhang,
kasub, komuk, kajanapriya, lsp.
Anak = suta, sunu, siwi, tanaya, weka,
atmaja,lsp.
Tembung Sandi Asma
Rarasing kang sekar sarkara mrik,
Den aksama dening sudyarsa,
Ngawikan wengkuning reh
Beraweng para ratu,
Ilanga kang sesengker sarik,
Rongas westhining angga,
Gagating tyot antuk,
Wartaning kang para tama,
Sinung tengran sembah trus sukaning budi,
Tataning kang carita
Wanda – wanda wiwitan saben gatrane tembang
ing dhuwur yen digathukake saka wiwitan nganti
pungkasan mujudake asmane pujangga kang
nganggit tembang mau, yaiku Raden Ngabei
Ranggawarsita.
20

21. MATUR
MATUR
NUWUN
NUWUN
Matur nuwun wis diwaca nganti
rampung senajan singkat, mugo-
mugo bermanfaat, matur nuwun lan
sukses selalu
21