MacroL11.2019 -2020

1. МӨНГӨНИЙ ЗАХ ЗЭЭЛ
/ MONEY MARKET/
1. Мөнгө,түүний үүрэг, хэлбэр
2. Мөнгөний нийлүүлэлт
3. Мөнгөний эрэлт
4. Мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр

2. 1. Мөнгө, түүний үүрэг, хэлбэр
Мөнгө нь аливаа ажил гүйлгээнд ашиглаж болох
санхүүгийн актив юм.
Тухайн улсын эдийн засагт дараах гурван үүргийг
гүйцэтгэж байгаа бүх зүйлсийг мөнгө гэж ойлгоно.
Үүнд:
1.Өртгийн хэмжүүр
2.Гүйлгээний хэрэгсэл
3.Хуримтлалын хэрэгсэл

3. Өртгийн хэмжүүр.
Мөнгө нь зориулалт, шинж чанар, хэлбэр
дүрсээрээ ялгаатай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хооронд
нь харьцуулах боломж олгодогоороо өртгийн
хэмжүүр болдог.
Улс орны хэмжээнд байгаа бүх бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээг нэг хэмжүүрт оруулахдаа мөнгөөр
илэрхийлдэг.
Энэ нь мөнгө өртгийн хэмжүүр болж байгаагийн нэг
илэрэл юм.

4. Гүйлгээний хэрэгсэл.
Мөнгө нь төлбөрийн чадвартай байдаг, энэ
утгаараа гүйлгээний хэрэгслийн үүргийг гүйцэтгэдэг.
Нөгөө талаас мөнгө нь бүх нийтээрээ хүлээн
зөвшөөрсөн онцгой төрлийн хэрэгсэл учраас тухайн
эдийн засагт явагдаж байгаа бүх арилжаа солилцоо
нь мөнгөний тусламжтайгаар явагддаг.

5. Хуримтлалын хэрэгсэл.
Мөнгө нь хамгийн сайн хөрвөх чадвартай байдаг,
энэ утгаараа хуримтлалын хэрэгслийн үүргийг
гүйцэтгэдэг.
Өөрөөр хэлбэл, мөнгө нь бүх төрлийн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр солигдох чадвартай
учраас эдийн засгийн субъектүүд мөнгөөр
хуримтлал хийдэг.

6. Үүнээс гадна эдийн засгийн субъектүүд
мөнгөнөөс бусад хэлбэрээр тухайлбал, төрөл
бүрийн үнэт цааснууд болон үл хөдлөх хөрөнгө
хэлбэрээр хуримтлал хийдэг.
Хэрэв мөнгөний нэг үүрэг нь доголдвол нөгөө
хоѐр үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй болдог. Иймээс
хамтад нь авч үзэх шаардлагатай.

7. Эрт дээр үеэс өнөөг хүртэл мөнгөний дараах
гурван хэлбэр оршсоор байна.
Үүнд:
1.Эд бараан мөнгө
2.Бэлэн мөнгө
3. Бэлэн бус мөнгө
Эд бараан мөнгө.
Өөрөөр хэлбэл, ямар нэгэн бараа мөнгөний үүргийг
гүйцэтгэж байна гэсэн үг.

8. Одоогийн бидний хэрэглэж байгаа мөнгө үүсч бий
болохоос өмнө эдийн засгийн субъектүүд арилжаа
наймаа хийхдээ барааг бараагаар худалдан солилцдог
байжээ.
Энэ солилцоог эдийн засагт бартерийн худалдаа
гэж нэрлэдэг.
Бэлэн мөнгө.
Бэлэн мөнгө нь цаасан ба зоосон мөнгөнөөс
бүрдэнэ.

9. Цаасан ба зоосон мөнгө нь Төв банкны өрийн
бичиг бөгөөд тухайн улсын хэмжээнд арилжаа
солилцооны хэрэгсэл болгон ашиглахыг хуулиар
баталгаажуулж өгдөг.
Мөн цаасан ба зоосон мөнгийг хэвлэх зардал нь
маш бага бөгөөд өөрөөр хэлбэл, хэвлэх зардал болон
худалдан авах чадварын хооронд ямар нэгэн хамаарал
байх ѐсгүй.

10. Бэлэн бус мөнгө.
Бэлэн бус мөнгө нь шууд утгаараа гүйлгээний
хэрэгсэл болдоггүй боловч ямар нэгэн алдагдал,
эрсдэлгүйгээр бэлэн мөнгө болгох боломжтой
санхүүгийн бусад актив юм.
Тухайлбал, хадгаламжууд, төрөл бүрийн картууд гэх
мэт.

11. Санхүүгийн зах зээл өндөр хөгжсөн улс орнуудад
ихэнх төлбөр, тооцоо нь бэлэн бус хэлбэрээр хийгддэг.
Бэлэн бус хэлбэрээр төлбөр, тооцоо хийх нь
дараах хэд хэдэн давуу талтай. Үүнд:
• Их хэмжээний мөнгө авч явах шаардлагагүй
• Эрсдэл, аюул багатай
• Хүүгийн орлого өгч байдаг

12. 2.Мөнгөний нийлүүлэлт
Мөнгөний нийлүүлэлт нь тухайн улсын хэмжээнд
мөнгөний үүргийг гүйцэтгэж байгаа бүх төрлийн
активын нийлбэрээр тодорхойлогдоно.
Мөнгийг хөрвөх чадвараар нь дараах агрегатуудад
ангилдаг.
 М0
 М1
 М2

13. М0 нь банкнаас гадуур гүйлгээнд байгаа бэлэн
мөнгөөр тодорхойлогдоно.
М1 = M0 + Харилцах дансны мөнгө + Хугацаагүй
хадгаламж
М2 = M1 + Хугацаатай хадгаламж + Бүх төрлийн
валютын хадгаламж

14. Монгол улсын хувьд хөрөнгийн зах зээлийн
хөгжил сул байдагтай холбоотойгоор М3, М4-ийг
тооцдоггүй учраас мөнгөний нийлүүлэлтийг М2-оор
тодорхойлдог.
Аль ч улсын хувьд мөнгөний тоо хэмжээг
оновчтой тодорхойлох асуудал чухал байдаг.
Өөрөөр хэлбэл, мөнгөний нийт хэмжээ нь эдийн
засагт хэрхэн нөлөөлөх вэ? гэдгийг судалдаг.

15. Үүнийг мөнгөний тооны онолын тэгшитгэлийг
ашиглан тайлбарладаг. / И.Фишер /
M – Нийт мөнгөний хэмжээ буюу М2
V – Мөнгөний эргэлтийн хурд
P – Үнийн ерөнхий түвшин
Y – Нийт бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээ тоо хэмжээ
(P ∙Y) - Нэрлэсэн ДНБ
M V P Y  

16. Энэхүү тэгшитгэлийг мөнгөний тооны онолын
тэгшитгэл гэж нэрлэдэг.
Мөнгөний тооны онолын тэгшитгэл нь
тухайн хугацаанд эдийн засагт үйлдвэрлэгдэж буй
эцсийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний өртөг (P ∙Y)
нь нийт мөнгөний тоо хэмжээг мөнгөний
эргэлтийн хурдаар үржүүлсэнтэй (M∙V) тэнцүү
гэдгийг харуулна.

17. Мөнгөний нийлүүлэлтийг тухайн улсын төв
банкнаас зохицуулдаг.
Мөнгөний нийлүүлэлт хүүгийн түвшнээс
хамаардаггүй бөгөөд графикт босоо тэнхлэгт
хүүгийн түвшинг авбал босоо тэнхлэгтэй
параллелиар дүрслэгдэнэ.

18. r 2
B
Ar 1
M s
r
M s

19. Тухайн улсын Төв банк мөнгөний тооны онолын
тэгшитгэлийн тэнцвэрийг хангахаар мөнгөний
нийлүүлэлтийг зохицуулахыг зорьдог.
Иймээс мөнгөний нийлүүлэлт нь хүүгийн
түвшнээс хамаарахгүй, харин хүүгийн түвшнийг
тодорхойлдог

20. 3.Мөнгөний эрэлт
Мөнгөний эрэлтийг энгийнээр тодорхойлбол эдийн
засгийн субьектүүдэд зайлшгүй шаардлагатай байгаа
нийт мөнгөний хэмжээ юм.
Мөнгөний гүйцэтгэх үүргүүдтэй холбоотойгоор
мөнгөний эрэлтийг дараах байдлаар ангилдаг.
Үүнд:
1.Арилжаа солилцооны эрэлт
2.Ашиг хонжооны эрэлт

21. Арилжаа солилцооны эрэлт.
Мөнгө гүйлгээний хэрэгслийн үүрэг гүйцэтгэж
байдагтай холбоотойгоор мөнгөний арилжаа
солилцооны эрэлт үүснэ.
Өөрөөр хэлбэл, мөнгөний арилжааны эрэлт үүсч
байна гэдэг нь бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлт
үүсч байгаагийн илрэл юм.

22. Mөнгөний арилжааны эрэлт нь бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээний эрэлтээс шууд хамаарна.
Арилжаа солилцооны эрэлтийг мөнгөний тооны
онолын тэгшитгэлээс тодорхойлж болно.
C
P Y
M V P Y MD
V

    

23. 1
k
V

C C
P Y
MD MD k P Y
V

    
- Mөнгөний арилжаа солилцооны эрэлт
гэвэл мөнгөний арилжаа солилцооны
эрэлтийн тэгшитгэл нь дараах хэлбэртэй
болно.
𝑀𝐷 𝐶

24. Дээрх тэгшитгэлээс харвал хэрэв үнийн ерөнхий
түвшин өсвөл мөнгөний арилжаа эрэлт өснө.
Нөгөө талаас үйлдвэрлэл өссөнөөр мөнгөний
арилжааны эрэлт мөн өснө.
Ашиг хонжооны эрэлт.
Мөнгө хуримтлалын хэрэгслийн үүрэг
гүйцэтгэдэгтэй холбоотойгоор мөнгөний ашиг
хонжооны эрэлт үүсдэг.

25. Эдийн засгийн субьектүүд мөнгө болон бусад
санхүүгийн активаар хуримтлал хийдэг.
Ашиг хонжооны эрэлт нь хүүгийн түвшнээс урвуу
хамаарна.
Учир нь хүүгийн түвшин өндөр байхын хэрээр
эдийн засгийн субьектүүдийн гар дээр байгаа
мөнгөний алдагдсан боломжийн өртөг ихэсдэг.

26. Иймээс хүүгийн түвшин өндөр байхад гар дээр байх
бэлэн мөнгөний хэмжээ багасдаг.
Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад мөнгөний ашиг
хонжооны эрэлт болон хүүгийн түвшний/хүү гэдгийн
цаана зээлийн хүү, хадгаламжийн хүү, бондын хүүгийн
аль алийг нь ойлгоно/ хоорондох хамаарлыг
томьѐолбол:

27. Нийт мөнгөний эрэлт нь арилжаа солилцоо болон
ашиг хонжооны мөнгөний эрэлтийн нийлбэрээр
тодорхойлогдоно.
( )
P
P
P
r MD
MD f r
r MD
 
 
 
t C PMD MD MD 

28. totalMD
ProfitMD
- Нийт мөнгөний эрэлт
- Мөнгөний ашиг хонжооны эрэлт
- Мөнгөний арилжаа солилцооны
эрэлт
CommerceMD

29. Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад мөнгөний
эрэлтийг хүүгийн түвшнээс хамааруулан графикт
дүрсэлбэл дараах хэлбэртэй байна.
Доорх зургийн хувьд нь мөнгөний эрэлтийн урвуу
функцийн график дүрслэл буюу мөнгөний эрэлтийн
муруй юм.
( )r f MD

30. 1 2 1 2
2 1 2 1
r r MD MD
r r MD MD
    
    

31. Мөнгөний эрэлтэд хүүгийн түвшин нөлөөлөхөөс
гадна хүүгийн бус хүчин зүйлс болох нэрлэсэн ДНБ
нөлөөлнө.
Нэрлэсэн ДНБ (P ∙ Y) өссөнөөр нэг талаас эдийн
засгийн субьектүүдийн эцсийн хэрэглээндээ зарцуулах
зардал өсөх тул мөнгөний эрэлт өснө.
Ингэснээр мөнгөний эрэлтийн муруй баруун дээш
параллелиар шилжилт хийнэ. Эсрэг тохиолдолд
мөнгөний эрэлтийн муруй зүүн доош параллелиар
шилжинэ.

32. 4. Мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр
Мөнгөний нийлүүлэлт болон эрэлтийг нэгтгэснээр
мөнгөний зах зээлийн тэнцвэрийг тодорхойлох
боломжтой.
Мөнгөний зах зээлийн тэнцвэрийг авч үзснээр
тэнцвэрт хүүгийн түвшин болон мөнгөний хэмжээг
тодорхойлж болно.
Мөнгөний зах зээлийн тэнцвэрийг графикт дүрсэлбэл
дараах байдалтай байна

33. .
r =f(M d )
M * =M d =M s
E *
M s
r*
M d , M s
r

34. Мөнгөний эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрээр
мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр тодорхойлогдоно.
Графикт дүрсэлснээр мөнгөний эрэлтийн муруй ба
мөнгөний нийлүүлэлтийн муруйн огтлолцлоор
мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр болох E* цэг
тодорхойлогдоно.
E* тэнцвэрийн хувьд тэнцвэрт хүүгийн түвшин r* ба
тэнцвэрт мөнгөний тоо хэмжээ M*-оор
тодорхойлогдоно.

35. Мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр нь мөнгөний
эрэлт, нийлүүлэлтийн хүүгийн бус хүчин зүйлээс
хамааран нэг төлвөөс нөгөө төлөвт шилжих бөгөөд
ингэснээр мөнгөний зах зээлийн тэнцвэрт хүүгийн
түвшин болон мөнгөний нийлүүлэлтийн хэмжээ
өөрчлөгдөнө.

36. Мөнгөний эрэлтийн өөрчлөлт.
Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад нэрлэсэн ДНБ
өссөнөөр мөнгөний арилжаа солилцооны эрэлт өсөх
ба өөрөөр хэлбэл, нийт мөнгөний эрэлт өснө.
Мөнгөний эрэлт өссөнөөр мөнгөний эрэлтийн
муруй баруун дээш параллелиар шилжинэ.

37. r 1 =f(M d )
E 1
*
r
M d , M s
r *
M s
E *
M * =M d =M s
r =f(M d )
𝒓 𝟏
∗

38. Графикт нийт мөнгөний эрэлтийн муруй баруун
дээш параллелиар шилжсэнээр мөнгөний зах зээлийн
тэнцвэр E* цэгээс E1
∗
цэгт шилжих бөгөөд үүний үр
дүнд тэнцвэрт хүүгийн түвшин 𝑟∗ → 𝑟1
∗
болж өснө.
Харин тэнцвэрт мөнгөний хэмжээ тогтмол байна

39. Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад нэрлэсэн ДНБ
буурснаар мөнгөний арилжаа солилцооны эрэлт
буурах ба өөрөөр хэлбэл, нийт мөнгөний эрэлт
буурна .
Мөнгөний эрэлт буурснаар мөнгөний эрэлтийн
муруй зүүн доош параллелиар шилжинэ.
Үүний үр дүнд тэнцвэрт хүүгийн түвшин буурна.

40. Мөнгөний нийлүүлэлтийн өөрчлөлт.
Мөнгөний нийлүүлэлтийг тухайн улсын Төв
банкнаас зохицуулж байдаг.
Мөнгөний эрэлт тогтмол байхад мөнгөний
нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлсэнээр мөнгөний
нийлүүлэлтийн муруй баруун тийш парраллелиар
шилжинэ.
Үүний дүнд тэнцвэрт хүүгийн түвшин 𝑟1 → 𝑟2 болж
буурна.

41. Мөнгөний эрэлт тогтмол байхад мөнгөний
нийлүүлэлтийг буурууласнаар мөнгөний
нийлүүлэлтийн муруй зүүн тийш парраллелиар
шилжинэ.
Үүний дүнд тэнцвэрт хүүгийн түвшин 𝑟1 → 𝑟3 болж
өснө.

42. r
М
r2
r1
r3
E1
E2
E3
M1
𝑆
M2
𝑆
M3
𝑆

43. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА