Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc

Nhận viết đề tài trọn gói – ZL: 0934 573 149 – Luanvantot.com
TẢI TÀI LIỆU KẾT BẠN ZALO : 0934 573 149
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TÔ THỊ THÙY TRANG
PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2022

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TÔ THỊ THÙY TRANG
PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 9.62.01.15
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS.Trần Văn Đức
2. PGS.TS Nguyễn Thành Công
HÀ NỘI - 2022

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa dùng bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các
thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày.... tháng 10 năm 2022
Tác giả luận án
Tô Thị Thùy Trang
i

LỜI CẢM ƠN
Luận án này được thực hiện và hoàn thành tại Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn,
Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới TS.Trần Văn Đức và PGS.TS Nguyễn Thành
Công - người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi hoàn thiện luận
án.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi cũng đã nhận được sự hỗ trợ và giúp đỡ tận
tình từ Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Lãnh đạo Khoa Kinh tế & Phát triển nông thôn,
Bộ môn Kinh tế cùng thoàn thể các thầy cô giáo tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, tôi xin
chân thành cảm ơn!
Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Thành
ủy Thành phố Hồ Chí Minh, Ban Tổ chức Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã cử tôi đi học
và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở Nông nghiệp
và Phát triển nông thôn Thành phố Hồ Chí Minh, Lãnh đạo Ban Quản lý Khu Nông nghiệp
công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, Chi cục Phát triển nông thôn Thành phố Hồ Chí
Minh, Lãnh đạo Ủy ban nhân dân các quận, huyện, các Hợp tác xã, các doanh nghiệp, các hộ
nông dân trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát thực tiễn
và hoàn thiện luận án.
Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tập thể Đảng ủy, Lãnh đạo Viện Nghiên cứu Phát triển
cùng tập thể cán bộ viên chức của Viện đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thiện
luận án này.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã luôn kịp
thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất giúp tôi hoàn thành luận án.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày.... tháng 10 năm 2022
Tác giả luận án
Tô Thị Thùy Trang
ii

MỤC LỤC
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các chữ viết tắt vi
Danh mục bảng ix
Danh mục hình xi
Danh mục hộp xii
Trích yếu luận án xiii
Thesis abstract xv
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1
1.1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu 3
1.2.1. Mục tiêu chung 3
1.2.2. Mục tiêu cụ thể 3
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu 3
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu 4
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 4
1.4. Những đóng góp mới của luận án 5
1.4.1. Về lý luận 5
1.4.2. Về thực tiễn 5
1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án 5
PHẦN 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT
TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO 7
2.1. Cơ sở lý luận về phát triển nông nghiệp công nghệ cao 7
2.1.1. Một số khái niệm 7
2.1.2. Vai trò của phát triển nông nghiệp công nghệ cao 13
2.1.3. Đặc điểm phát triển nông nghiệp công nghệ cao 17
2.1.4. Nội dung của phát triển nông nghiệp công nghệ cao 19
2.1.5. Tiêu chí đánh giá mức độ phát triển nông nghiệp công nghệ cao 24
2.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao 25
iii

2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên thế giới và
Việt Nam 28
2.2.1. Thực tiễn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên thế giới 28
2.2.2. Thực tiễn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam 38
2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn cho Thành phố Hồ Chí Minh 43
2.3. Các công trình nghiên cứu có liên quan và khoảng trống nghiên cứu 44
2.3.1. Các công trình nước ngoài 44
2.3.2. Các công trình nghiên cứu trong nước 46
2.3.3. Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình đã công bố và những vấn
đề đặt ra cho luận án tiếp tục giải quyết 48
TÓM TẮT PHẦN 2 50
PHẦN 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 51
3.1. Địa điểm nghiên cứu 51
3.1.1. Điều kiện tự nhiên 51
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 53
3.1.3. Đánh giá thuận lợi, khó khăn đối với phát triển nông nghiệp công nghệ
cao tại Thành phố Hồ Chí Minh 56
3.2. Phương pháp nghiên cứu 57
3.2.1. Cách tiếp cận 57
3.2.2. Khung phân tích 57
3.2.3. Phương pháp nghiên cứu 59
3.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 64
3.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh sự gia tăng về quy mô và các loại hình tổ chức sản
xuất trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao 64
3.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế, lợi ích xã hội, lợi ích môi trường
trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao 65
3.3.3. Nhóm các chỉ tiêu đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông
nghiệp công nghệ cao 66
3.3.4. Nhóm các chỉ tiêu đánh giá mức độ phát triển nông nghiệp công nghệ cao 66
TÓM TẮT PHẦN 3 67
PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 68
4.1. Thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh 68
iv

4.1.1. Gia tăng về quy mô và các loại hình tổ chức sản xuất nông nghiệp công
nghệ cao 68
4.1.2. Gia tăng về mức độ ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp
công nghệ cao 75
4.1.3. Hình thành và phát triển các liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm
sản xuất ứng dụng công nghệ cao 88
4.1.4. Đảm bảo hiệu quả kinh tế và mang lại các lợi ích xã hội, môi trường 96
4.1.5. Đánh giá mức độ phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh 106
4.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao 109
4.2.1. Yếu tố về cơ chế, chính sách phát triển nông nghiệp công nghệ cao 109
4.2.2. Yếu tố về công tác quy hoạch và thực hiện quy hoạch nông nghiệp công
nghệ cao 112
4.2.3. Yếu tố điều kiện tự nhiên 114
4.2.4. Yếu tố đầu vào cho sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 115
4.2.5. Yếu tố khoa học kỹ thuật cho sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 116
4.2.6. Yếu tố vốn và khả năng huy động vốn 117
4.2.7. Yếu tố nguồn nhân lực cho sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 120
4.2.8. Yếu tố về thị trường, giá cả 123
4.3. Giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh thời gian tới 127
4.3.1.Các căn cứ định ra giải pháp 127
4.3.2. Các giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh thời gian tới 131
PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 148
5.1. Kết luận 148
5.2. Một số kiến nghị 150
CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
PHỤ LỤC 170
v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt
AAGR
ADB
AHTP
Bộ NN&PTNT
Bộ KH&CN
BQ
BĐKH
CNC
CNH, HĐH
CNSH
CNTT
CPTPP
CSA
DID
DN
EU
FAO
FDI
GAP
Average Annual Growth Rate
(Tỷ lệ tăng trưởng hàng năm trung bình)
The Asian Development Bank
(Ngân hàng Phát triển Châu Á)
Agriculture Hi-Tech Park
(Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh)
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Bộ Khoa học và Công nghệ
Bình quân
Biến đổi khí hậu
Công nghệ cao
Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa
Công nghệ sinh học
Công nghệ thông tin
Comprehensive and Progressive Agreement for Trans Pacific
Partnership Agreement
(Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương)
Climate Smart Agriculture
(Nông nghiệp Thông minh với Khí hậu)
Phương pháp khác biệt trong khác biệt
(Difference in Defference)
Doanh nghiệp
European Union
(Liên minh Châu Âu)
Food and Agricultural Organization
(Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc)
Foreign Direct Investment
(Đầu tư trực tiếp nước ngoài)
Good Agricultural Practices
(Thực hành tốt nông nghiệp)
vi

GDP
GHG
GPS
GRDP
GTGT
GTSX
HTX
HTXNN
IoT
KH&CN
KT-XH
LHHTX
NHNN
NNCNC
NNPTNT
NNƯDCNC
PTBQ
R&D
SAFEF
Sở NN&PTNT
Sở KH&CN
SXNN
SWOT
Gross Domestic Product
(Tổng sản phẩm quốc nội)
Greenhouse Gas
(Khí nhà kính)
Global Positioning System
(Hệ thống định vị toàn cầu)
Gross Regional Domestic Product
(Tổng sảng phẩm trên địa bàn)
Giá trị gia tăng
Giá trị sản xuất
Hợp tác xã
Hợp tác xã nông nghiệp
Internet of Things
(Internet vạn vật)
Khoa học và Công nghệ
Kinh tế - Xã hội
Liên hiệp Hợp tác xã
Ngân hàng nhà nước
Nông nghiệp công nghệ cao
Nông nghiệp phát triển nông thôn
Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
Phát triển bình quân
Research & Development
(Nghiên cứu và Phát triển)
Singapore Agro-Food Enterprises Federation Limited
(Liên đoàn Doanh nghiệp TNHH Nông nghiệp Thực phẩm Singapore)
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Sở Khoa học và Công nghệ
Sản xuất nông nghiệp
Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threat
(Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, Thách thức)
vii

THT
TPHCM
TTRĐ
UBND
ƯDCNC
UN
VietGAP
Vùng KTTĐPN
WB
Tổ hợp tác
Thành phố Hồ Chí Minh
Tích tụ ruộng đất
Ủy ban nhân dân
Ứng dụng công nghệ cao
United Nations
(Liên Hiệp Quốc)
Vietnamese Good Agricultural Practices
(Thực hành tốt nông nghiệp Việt Nam)
Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam
World Bank
(Ngân hàng Thế giới)
viii

DANH MỤC BẢNG
STT Tên bảng Trang
3.1. Phạm vi thu thập số liệu đã công bố 60
3.2. Số lượng hộ nông dân sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 61
3.3. Số lượng hộ điều tra phân bổ theo quận, huyện 61
3.4. Số lượng Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 61
3.5. Tổng hợp quy mô mẫu điều tra 62
3.6. Các phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 63
4.1. Các vùng nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh 68
4.2. Quy mô diện tích khu nông nghiệp công nghệ cao 69
4.3. Doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao 71
4.4. Số lượng hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao 72
4.5. Số lượng hộ nông dân sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 73
4.6. Quy mô đàn bò sữa tại Trại thực nghiệm chăn nuôi bò sữa Israel 74
4.7. Sự gia tăng diện tích trồng trọt, thủy sản, đầu gia súc 75
4.8. Tình hình sản xuất kinh doanh giống cây trồng chất lượng cao 76
4.9. Tình hình sản xuất kinh doanh giống vật nuôi, giống thủy sản chất lượng cao
giai đoạn 2010 - 2019 78
4.10. Một số công nghệ cao ứng dụng trong sản xuất, sơ chế, tiêu thụ 84
4.11. Tỷ lệ hao hụt trong sản xuất nông nghiệp công nghệ cao và nông nghiệp
truyền thống 87
4.13. Kết quả phát triển nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh giai
đoạn 2010 - 2020 96
4.14. Kết quả, hiệu quả sản xuất trồng rau công nghệ cao 97
4.15. Kết quả, hiệu quả sản xuất hoa lan cắt cành trên 1ha/năm 98
4.16. Kết quả, hiệu quả chăn nuôi heo công nghệ cao 99
4.17. Kết quả, hiệu quả chăn nuôi bò sữa công nghệ cao 100
4.18. Kết quả, hiệu quả sản xuất nuôi tôm công nghệ cao trên 1ha 101
4.19. Kết quả, hiệu quả nuôi cá cảnh công nghệ cao trên 1ha 102
4.20. Việc làm trong sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 103
4.21. Sự tham gia của phụ nữ vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 103
4.22. Ý kiến đánh giá ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đến môi
trường của các hộ sản xuất 106
ix

4.23. Ý kiến đánh giá của hộ sản xuất về mức độ phát triển nông nghiệp công nghệ
cao Thành phố Hồ Chí Minh 108
4.24. Ý kiến của các hộ sản xuất đánh giá hiệu quả các chính sách phát triển nông
nghiệp công nghệ cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 111
4.26. Ý kiến đánh giá của hộ sản xuất về các yếu tố đầu vào ảnh hưởng đến phát
triển sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 116
4.27. Ý kiến đánh giá của hộ sản xuất về yếu tố khoa học kỹ thuật ảnh hưởng đến
phát triển sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 117
4.28. Quy mô Trại Trình diễn chăn nuôi bò sữa công nghệ cao Israel 118
4.29. Tổng vốn đầu tư của doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ hoạt động nông nghiệp
công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh 119
4.30. Ý kiến đánh giá của hộ sản xuất về những khó khăn trong tiếp cận vốn ưu đãi
của các hộ sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 120
4.31. Ý kiến đánh giá của các hộ sản xuất về ảnh hưởng của năng lực trình độ cán bộ
đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao 121
4.32. Năng lực của người sản xuất nông nghiệp công nghệ cao 122
4.33. Kết quả khảo sát ý kiến người sản xuất về thị trường tiêu thụ sản phẩm nông
4.34. Kết quả khảo sát về giá cả nông sản 126
4.35. Kết quả khảo sát ý kiến của người sản xuất về giá thu mua sản phẩm nông
4.35. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức 129
x

DANH MỤC HÌNH
STT Tên hình Trang
3.1. Bản đồ vị trí, hành chính, dân cư Thành phố Hồ Chí Minh 51
3.2. Quy mô GRDP Thành phố Hồ Chí Minh 2010 - 2020 55
3.3. Cơ cấu kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh 2010 - 2020 (đvt: %) 56
3.4. Khung phân tích phát triển nông nghiệp công nghệ cao 58
4.2. Liên kết trong sản xuất, sơ chế, phân phối và tiêu thụ sản phẩm rau công
nghệ cao 89
4.3. Liên kết trong sản xuất, sơ chế, phân phối và tiêu thụ hoa lan 90
4.4. Liên kết trong sản xuất, sơ chế/chế biến, phân phối và tiêu thụ sản phẩm
heo thịt công nghệ cao 91
4.5. Liên kết trong sản xuất, sơ chế/chế biến, phân phối và tiêu thụ sản phẩm
sữa công nghệ cao 93
4.6. Liên kết trong sản xuất, chế biến, phân phối và tiêu thụ tôm công nghệ cao 94
4.7. Liên kết trong sản xuất, chế biến, phân phối và tiêu thụ cá cảnh công
nghệ cao 95
xi

DANH MỤC HỘP
STT Tên hộp Trang
4.1. Nông sản chất lượng cao được nuôi trồng ít phụ thuộc vào thổ nhưỡng 115

xii

TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Tô Thị Thùy Trang
Tên luận án: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 9.62.01.15
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam (HVN).
Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở lý luận, thực tiễn và thực trạng phát triển nông nghiệp
công nghệ cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất những giải pháp nhằm phát
triển nông nghiệp công nghệ cao tốt hơn trên địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới.
Phương pháp nghiên cứu:
Bằng cách tiếp cận theo các phương pháp như tiếp cận theo tổng thể, tiếp cận theo
khu vực kinh tế và tiếp cận có sự tham gia cùng với xây dựng khung phân tích phù hợp
đã giúp triển khai thực hiện tốt các bước thu thập số liệu và thông tin. Các phương pháp
phân tích được sử dụng như phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phương
pháp phân tích tổng hợp, phương pháp hạch toán và hiệu quả sản xuất kinh doanh,
phương pháp khác biệt trong khác biệt, phương pháp cho điểm có trọng số, phương
pháp phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (SWOT).
Kết quả chính và kết luận
Qua nghiên cứu đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn cũng như nội
dung về phát triển NNCNC. Luận án đã làm rõ các khái niệm có liên quan và đưa ra
khái niệm về phát triển NNCNC sử dụng trong nghiên cứu. Trên cơ sở phân tích tình
hình và kinh nghiệm phát triển sản xuất NNCNC trên thế giới và trong nước thời gian
qua, nghiên cứu khẳng định rằng TPHCM có nhiều tiềm năng, cơ hội để phát triển
NNCNC. Luận án đã đúc rút thành tám bài học kinh nghiệm cho sự phát triển sản xuất
NNCNC trên địa bàn nghiên cứu.
Luận án đã đánh giá, phân tích thực trạng phát triển sản xuất NNCNC Thành phố
Hồ Chí Minh từ năm 2010 đến năm 2020 qua 4 nội dung chính: Gia tăng về quy mô và
các loại hình tổ chức sản xuất NNCNC; Gia tăng về mức độ ứng dụng công nghệ cao
trong sản xuất nông nghiệp công nghệ cao; Hình thành và phát triển các liên kết trong
sản xuất và tiêu thụ sản phẩm sản xuất ứng dụng công nghệ cao; Đảm bảo hiệu quả kinh
tế và mang lại các lợi ích xã hội, môi trường. TPHCM đã hình thành các vùng sản xuất
NNCNC trong các lĩnh vực trồng trọt (rau, hoa lan), chăn nuôi (heo thịt, bò sữa), nuôi

xiii

trồng thủy sản (tôm, cá cảnh); xây dựng Khu NNCNC đầu tiên của cả nước và hoạt
động khá hiệu quả; có 12 HTX NNCNC, 7.359 hộ nông dân sản xuất NNCNC. Giá trị
sản xuất NCNNC năm 2020 (8.754 tỷ đồng) tăng gấp 6,49 lần năm 2010 (1.347 tỷ
đồng), tăng gấp 1,39 lần năm 2015 (6.258 tỷ đồng). Tốc độ PTBQ giá trị sản xuất
NNCNC của TPHCM giai đoạn 2010 - 2020 là 123,12%, giai đoạn 2015 - 2020 là
108,75%. Tỷ lệ giá trị sản xuất NCNNC trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp của
Thành phố tăng từ 20,34% năm 2010 lên 59,3% năm 2020. Kết quả nghiên cứu cho thấy
sản xuất NNCNC mang lại thu nhập cao hơn cho các hộ gia đình và giải quyết công ăn
việc làm thường xuyên cho lao động nông thôn. Sản xuất NNCNC TPHCM đã đạt được
những kết quả, hiệu quả cả 3 phương diện kinh tế, xã hội và môi trường. Luận án đánh
giá mức độ phát triển NNCNC đối với 6 sản phẩm, kết quả đều đạt ở mức cao, trong đó
hoa lan được đánh giá có mức độ phát triển cao nhất (81,78 điểm), tôm (79,45 điểm),
rau (77,06 điểm), bò sữa (76,72 điểm), heo (74,55) và cá cảnh là sản phẩm tiềm năng có
nhiều cơ hội để phát triển (76,67). Luận án đã phân tích rõ 8 yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển NNCNC TPHCM, trong đó, yếu tố chính sách, khoa học kỹ thuật và thị trường là
các yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng tới phát triển sản xuất NNCNC.
Để phát triển NNCNC trên địa bàn TPHCM tốt hơn, dựa trên các quan điểm, định
hướng, và căn cứ khoa học, luận án đề xuất 09 nhóm giải pháp chủ yếu là: 1) Hoàn thiện
chủ trương, chính sách; 2) Điều chỉnh quy hoạch, mở rộng nâng cấp cơ sở hạ tầng vùng,
khu NNCNC; 3) Hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông nghiệp công nghệ cao
Đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp; 5) Thu hút
đầu tư cho phát triển; 6) Phát triển thị trường tiêu thụ, giá cả sản phẩm; 7) Xây dựng
chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ ổn định, bền vững; 8) Phát triển nguồn nhân lực; 9)
Nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công tác khuyến nông, chuyển giao giống mới,
đẩy mạnh hoạt động truyền thông. Các giải pháp trên cần phải thực hiện đầy đủ và đồng
bộ mới phát huy hết tác dụng.
Trên cơ sở thông tin thu được từ phần tổng quan và kết quả luận án, tác giả thấy
rằng đó là những thông tin rất hữu ích, cần thiết chuyển giao tới các cán bộ nông nghiệp,
khuyến nông các cấp, các tổ chức và cá nhân liên quan đến sản xuất NNCNC có điều
kiện hỗ trợ thực hiện các giải pháp mà luận án đã đề ra.

xiv

THESIS ABSTRACT
PhD. candidate: To Thi Thuy Trang
Name of the thesis: Development of High - Tech Agriculture in Ho Chi Minh City
Major: Agricultural Economics Code: 9.62.01.15
Education organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
Research Objectives: Base on the theoretical and practical foundation of high-tech
agricultural development in Ho Chi Minh city, solutions for better develop high-tech
agriculture in the research area in the future are proposed.
Methods: By using methods such as the overall approach, by economic sector approach
and the participatory approach, along with the development of an appropriate analytical
framework, steps of data and information collection are well implemented. Analytical
methods are used, such as descriptive statisticial method, deference in deference
method, comparative methods, meta-analytical method, accounting methods and
efficiency of prodcution and business, weighted scoring methods, and Analyszing
Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats (SWOT).
Main results and conclusions:
This research has clarified the theoretical and practical issues, as well as the
content of high-tech agricultural development. The thesis has clarified related concepts
and introduced the concept of high-tech agricultural development used in the research.
By analyzing the situation and experience of developing high-tech agricultural
production in the world and in the country in the past time, this research confirms that
HCMC has great potentials and opportunities for high-tech agricultural development.
The thesis has drawn into eight lessons learned for the development of high-tech
agricultural production in the research area.
The thesis has assessed and analyzed the current situation of developing high-tech
agricultural production in HCMC from 2010 to 2020 through 4 main contents: Increasing in
scale and types of organization of high technology in high-tech agricultural production;
Forming and developing links in the production and consumption of high-tech products;
Ensuring economic efficiency and bring social and envirionmental benefits. Ho Chi Minh
city has established hi-tech agricultural production areas in the fields of cultivation
(vegetables, orchids), livestock (pork, dairy cow), aquaculture (shrimp, ornamental fish);
built the first hi-tech agricultural park in Vietnnam and operate quite effiectively; there are
12 hi-tech agricultural cooperatives; 7,359 high tech agricultural production

xv

households. Hi-tech agricultural production value in 2020 (8,754 billion VND) increased
6.49 times compared to the year 2020 (1,347 billion VND), increased 1.39 times compare to
the year 2015 (6,258 billion VND). The average growth rate of high - tech agricultural
production value of Ho Chi Minh City from 2010 to 2020 is 123.12% and the 2015 - 2020
period is 108.75%. The proportion of high-tech agricultural production value in the city’s
total agricultural production value increases from 20.34% in 2010 to 59.3% in 2020.
Research results show that high-tech agricultural production brings higher incomes to
households and creates regular jobs for rural workers. High - tech agricultural production in
Ho Chi Minh City has achieved results and is effective in all three aspects of economy,
society and environment. The thesis evaluates the development level of high-tech
agriculture for 6 products, the results are all at a high level, in which orchids are assessed to
have the highest development level (81.78 points), shrimp (79.45 points), vegetables (77.06
points), dairy cows (76.72 points), pigs (74.55 points) and ornamental fish are potential
products with many opportunities to development (76.67 points). The thesis has clearly
analyzed 8 factors affecting the development of high-tech agricultural production in HCMC,
in which, policy, science and technology, and market factors are the most important factors
affecting the development of high-tech agricultural production.
In order to develop better high-tech agriculture in HCMC, based on viewpoints,
orientations and scientific bases, the thesis proposes a number of solutions, mainly: 1)
Completing guidelines and policies; 2) Adjust the planning, expand and upgrade the
high-tech agricultural zones; 3) Support enterprises, cooperatives and households in hi-
tech agricultural production; 4) Promote the application of hi-tech techniques in
agricultural production; 5) Attract investment for development; 6) Developing consumer
markets and product prices; 7) Build a stable and sustainable production and
consumption chain; 8) Human resource development; 9) Improve staff capacity,
strengthen agricultural extension, transfer new varieties, promote communication
activities; The above solutions need to be fully and synchronously implemented to be
fully effective.
On the basis of the information obtained from the review and the results of the
thesis, the author finds that this is very useful and necessary information to be
transferred to agricultural officers, extension workers at all levels, and organizations,
individuals involved in production of high-tech agricultural products have the conditions
to support the implementation of the solutions proposed by the thesis.

xvi

PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Nông nghiệp công nghệ cao (hay nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao,
nông nghiệp 4.0, nông nghiệp thông minh) là thuật ngữ để chỉ xu hướng phát
triển sản xuất nông nghiệp được nhiều nước trên thế giới quan tâm từ những năm
1980. Ngày nay, chúng ta đang chứng kiến những thay đổi chưa từng có trong
ngành nông nghiệp trên toàn thế giới (Goverment UK, 2011). Nông nghiệp công
nghệ cao (NNCNC) đã nổi lên như một công cụ để tăng khối lượng sản phẩm sản
xuất thông qua cách mạng hóa canh tác và tăng năng suất (Sachin, 2018).
NNCNC đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm chi phí thực phẩm, cung
cấp lượng thực phẩm ngày càng tăng, giải phóng sức lao động và cung cấp sự lựa
chọn tốt hơn cho người dân trong tiêu dùng thực phẩm (Gérard, 2020). Với dân
số toàn cầu dự kiến sẽ tăng từ 7,6 tỷ vào năm 2018 (UN DESA, 2019) lên hơn
9,6 tỷ vào năm 2050 (Hubert & cs. 2010) sẽ làm gia tăng nhu cầu về lương thực,
thực phẩm (UN DESA, 2017), ước tính tăng 60-70% (FAO, 2007). Vì vậy, phát
triển NNCNC đã và đang là xu hướng phát triển tất yếu trên thế giới.
Việt Nam, thuật ngữ NNCNC đã được sử dụng rộng rãi trong những năm
gần đây. Nghị Quyết Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ định hướng: “Xây dựng nền
nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, ứng dụng công nghệ cao, nâng
cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; nâng cao giá trị
gia tăng, đẩy mạnh xuất khẩu” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2016). Hiện nay, Việt
Nam có 53 Doanh nghiệp NNƯDCNC (trong đó có 26 DN do Bộ NN&PTNT
công nhận), 1.700 hợp tác xã NNCNC (Bộ NN&PTNT, 2021), 29 Khu NNCNC
(có 04 Khu do Thủ tướng ban hành quyết định thành lập), 51 vùng NNƯDCNC
do Bộ NN&PTNT công nhận. Vì vậy, phát triển NNCNC là chủ trương mang
tính đột phá, góp phần xây dựng nền nông nghiệp Việt Nam phát triển toàn diện,
hiện đại (Thủ tướng Chính phủ, 2015).
Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) là đô thị đặc biệt, là trung tâm lớn về
kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, là một trong những đầu mối giao
lưu và hội nhập quốc tế, có sức thu hút và lan tỏa lớn trong vùng kinh tế trọng
điểm phía Nam (KTTĐPN). Giá trị sản xuất NNCNC giai đoạn 2010 - 2020 tăng
lên, năm 2020 tăng gấp 6,49 lần năm 2010, tăng gấp 1,39 lần năm 2015. Tốc độ
phát triển giá trị sản xuất NNCNC giai đoạn 2010 - 2020 là 123,12%/năm, giai

1

đoạn 2015 - 2020 là 108,75%/năm. Tỷ lệ giá trị sản xuất NCNNC trong tổng giá
trị sản xuất nông nghiệp của Thành phố tăng từ 20,34% năm 2010 lên 59,3%
năm 2020. Sản xuất NNCNC tập trung vào 06 sản phẩm chủ lực trong 03 lĩnh
vực trồng trọt (rau, hoa), chăn nuôi (heo, bò sữa) và nuôi trồng thủy sản (tôm, cá
cảnh). Kết quả sản xuất NNCNC đã góp phần nâng cao năng suất và chất lượng
sản phẩm, đóng góp vào tăng trưởng ngành nông nghiệp thời gian qua. Vì vậy,
phát triển NNCNC là xu hướng phát triển tất yếu trên địa bàn TPHCM trong bối
cảnh hội nhập và toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng (Thành ủy TPHCM, 2020).
Bên cạnh những kết quả đạt được, phát triển NNCNC trên địa bàn TPHCM
vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong đợi, chưa tương xứng với tiềm năng và
những lợi thế (Sở NN&PTNT TPHCM, 2019). Phát triển đô thị và công nghiệp
diễn ra nhanh nhưng chưa được quản lý, kiểm soát tốt nên đất nông nghiệp bị
chia cắt, manh mún và không ổn định. Việc triển khai các mô hình ứng dụng
công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp còn gặp nhiều khó khăn. Sản xuất
NNCNC còn nhỏ lẻ, manh mún, quy mô đất của nông hộ nhỏ sẽ là trở ngại lớn
cho phát triển NNCNC. Đại dịch Covid - 19 diễn biến phức tạp, đặc biệt là đợt
bùng phát lần thứ tư năm 2021 đã khiến cho chuỗi cung ứng hàng hóa lương thực
thực phẩm thiết yếu ở TPHCM bị đứt gãy, cuộc sống của người dân gặp khó
khăn. Theo ADB (2010), TPHCM là một trong 10 thành phố hàng đầu trên thế
giới với số dân có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi biến đổi khí hậu, xếp
thứ 5 với số dân có thể bị ảnh hưởng của biến đổi khí hậu vào năm 2070. Tính dễ
bị tổn thương này là một mối lo ngại đặc biệt, vì nó ảnh hưởng mạnh đến sự phát
triển của Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng.
Từ trước đến nay, đã có nhiều nghiên cứu liên quan đến sản xuất NNCNC
như: Sachin (2018) trong nghiên cứu “Nông nghiệp công nghệ cao một giải pháp
cho an ninh lương thực” đã chỉ ra NNCNC là một công cụ để tăng lương thực
thông qua cách mạng hóa canh tác và tăng năng suất; FAO (2017) trong nghiên
cứu “Tương lai của thực phẩm và nông nghiệp: Xu hướng và thách thức” cho
rằng, sự phát triển và đổi mới công nghệ nhanh chóng trong sản xuất nông nghiệp
mang lại triển vọng đáp ứng nhu cầu lương thực trong tương lai cho toàn cầu một
cách bền vững. Một số các nhà khoa học trong và ngoài nước như WB (2021),
NABARD (2020), Paritud & Poovadol (2019), Alon (2019), FAO
(2017), Thomas & cs. (2017), Dieisson & cs. (2018), Lê Đức Tín (2020), Trần
Thanh Quang (2019), Phan Thị Xuân Diệu & cs. (2019), Trần Ngọc Hoa (2019),

2

Đinh Minh Hiệp & cs. (2017), Nguyễn Duy Sơn & cs. (2019), Lê Đăng Lăng &
cs. (2019)... đã tập trung nghiên cứu, phân tích một số nội dung cụ thể trong sản
xuất NNCNC, nhưng hầu hết các nghiên cứu chỉ tập trung làm rõ về các công
nghệ ứng dụng trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản; các yếu
tố ảnh hưởng tới sản xuất NNCNC và các giải pháp về kỹ thuật, mà chưa đề cập
đến khái niệm phát triển NNCNC ở Việt Nam, cũng như chưa có nghiên cứu
tổng thể nào về cơ sở lý luận cho phát triển NNCNC, chưa phân tích, trả lời câu
hỏi làm thế nào để phát triển NNCNC trên địa bàn TPHCM, qua đó nhằm nâng
cao vị thế của sản xuất NNCNC của Việt Nam trên thế giới.
Chính vì vậy, nghiên cứu đánh giá những điểm mạnh và thành tựu đạt
được, những điểm yếu và tồn tại, hạn chế trong quá trình phát triển NNCNC trên
địa bàn TPHCM thời gian qua, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể, thiết thực
nhằm phát triển NNCNC trên địa bàn TPHCM là cần thiết và không trùng lặp với
các nghiên cứu trước đây.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở lý luận, thực tiễn và thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ
cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển
nông nghiệp công nghệ cao tốt hơn trên địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Để đạt mục tiêu chung, đề tài đề xuất các mục tiêu cụ thể sau:
Hệ thống hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nông
nghiệp công nghệ cao.
Đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn
TPHCM từ đó phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.
Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ
cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao tốt
hơn trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu
1) Phát triển NNCNC dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn nào?
2) Thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí
Minh như thế nào? Có những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức gì?

3

3) Những yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao
trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh?
4) Cần có những giải pháp nào nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp công
nghệ cao tốt hơn trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thời gian tới?
1.3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển
nông nghiệp công nghệ cao, liên quan đến các đối tượng khảo sát là: các hộ sản
xuất NCNNC, Hợp tác xã NNCNC, người thu gom, nhà quản lý (hội nông dân,
khuyến nông, chính quyền địa phương), các cơ chế, chính sách về phát triển
NNCNC (Nhà nước, Thành phố Hồ Chí Minh).
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu giới hạn ở lĩnh vực sản xuất nông nghiệp (chỉ là
ứng dụng công nghệ cao); phân tích, đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển NNCNC trên địa bàn nghiên cứu; đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu, cơ
hội và thách thức. Luận án tập trung nghiên cứu các ngành, lĩnh vực như sau:
Trồng trọt (rau, hoa lan), Chăn nuôi (heo, bò sữa), Thủy sản (tôm, cá cảnh). Về
sản phẩm NNCNC: luận án tập trung nghiên cứu sản phẩm rau công nghệ cao,
hoa lan công nghệ cao, heo công nghệ cao, bò sữa công nghệ cao, tôm thương
phẩm công nghệ cao và cá cảnh công nghệ cao.
Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu các hộ sản xuất NNCNC
(huyện Củ Chi, Bình Chánh, Hóc Môn, Nhà Bè, Cần Giờ, Thủ Đức, Quận 12) và
các hợp tác xã NNCNC của lĩnh vực trồng trọt (huyện Củ Chi, huyện Bình
Chánh), chăn nuôi (huyện Củ Chi), thủy sản (huyện Cần Giờ). Hiện nay,
TP.HCM chưa có doanh nghiệp nào được cấp giấy chứng nhận là Doanh nghiệp
NNƯDCNC nên trong nghiên cứu còn thiếu vắng những số liệu sơ cấp về doanh
nghiệp NNƯDCNC, đây là điểm hạn chế của nghiên cứu. Do vậy, để có đủ quan
sát và nhìn nhận đúng xu thế, luận án nghiên cứu các mô hình cho mỗi sản phẩm
nông sản CNC. Các HTX NNCNC ở TPHCM là HTX kiểu mới hoạt động theo
Luật HTX 2012, có thể sẽ phát triển thành doanh nghiệp NNCNC trong tương
lai. Đồng thời, Luận án đã triển khai khảo sát một số DN tại TPHCM có liên kết
với HTX, hộ nông dân trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Đây là cách
tốt nhất giúp cho Luận án đạt được mục tiêu và kết quả nghiên cứu đề ra.
Về thời gian: Luận án tiến hành nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực

4

trạng phát triển NNCNC trên địa bàn TP.HCM đến năm 2020. Số liệu về tình
hình phát triển NNCNC từ 2010 - 2020. Số liệu điều tra tiến hành từ 2019 - 2020.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
1.4.1. Về lý luận
Luận án đã đưa ra quan điểm về phát triển nông nghiệp công nghệ cao sử
dụng trong nghiên cứu này đó là: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao là quá
trình ứng dụng công nghệ mới (công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, vật liệu
mới, tự động hóa, Internet vạn vật) vào sản xuất nông nghiệp nhằm tạo ra sự gia
tăng về quy mô và các loại hình tổ chức sản xuất, gia tăng mức độ ứng dụng
công nghệ cao trong sản xuất, hình thành và phát triển các liên kết trong sản
xuất và tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo hiệu quả kinh tế, lợi ích xã hội và lợi ích môi
trường nhằm nâng cao hiệu quả, tạo bước đột phá về năng suất và chất lượng
nông sản, nâng cao khả năng phục hồi và giảm thiểu khí thải ra môi trường, thỏa
mãn nhu cầu ngày càng cao của xã hội và đảm bảo sự phát triển nông nghiệp
bền vững. Nghiên cứu cũng đã làm rõ được các vấn đề về vai trò, đặc điểm và các
yếu tố ảnh hưởng tới phát triển nông nghiệp công nghệ cao.
1.4.2. Về thực tiễn
Luận án đã phân tích và đánh giá thực trạng sản xuất NNCNC trên địa bàn
TPHCM cho thấy, đổi mới khoa học công nghệ là giải pháp then chốt, trọng tâm
giúp cho sản xuất NNCNC trên địa bàn TPHCM đạt được hiệu quả cao về kinh
tế, cũng như lợi ích về xã hội và môi trường.
Luận án đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển NNCNC trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó cho thấy yếu tố chính sách, khoa học công
nghệ và thị trường là các yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng tới phát triển
NNCNC trên địa bàn nghiên cứu.
Luận án đã đề xuất 09 nhóm giải pháp phát triển NNCNC trên địa bàn
TP.HCM thời gian tới. Các dữ liệu, các giải pháp đề xuất trong luận án có giá trị
tham khảo tốt cho các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu, giảng dạy và cho nhiều
địa phương phát triển NNCNC.
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
Đã làm rõ được vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp công
nghệ cao, khẳng định rằng phát triển nông nghiệp công nghệ cao là xu thế tất yếu
trên thế giới, ở Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.

5

Trong thời gian qua, phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn
TPHCM đã đạt được những thành tựu đáng kể. Giá trị sản xuất NNCNC giai
đoạn 2010 - 2020 tăng lên, năm 2020 tăng gấp 6,49 lần năm 2010, tăng gấp 1,39
lần năm 2015. Tốc độ phát triển giá trị sản xuất NNCNC giai đoạn 2010 - 2020
là 123,12%/năm, giai đoạn 2015 - 2020 là 108,75%/năm. Tỷ lệ giá trị sản xuất
NCNNC trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp của Thành phố Hồ Chí Minh
tăng từ 20,34% năm 2010 lên 59,3% năm 2020.
Tuy nhiên, sản xuất NNCNC trên địa bàn TPHCM còn gặp nhiều khó khăn
như tốc độ đô thị hóa nhanh, mật độ dân số đông, nguồn nhân lực tham gia vào
sản xuất NNCNC còn thiếu, trình độ hiểu biết về khoa học công nghệ (KHCN)
còn hạn chế, thu nhập của lao động còn thấp.
Để phát triển nông nghiệp công nghệ cao thời gian tới, TPHCM cần thực
hiện đồng bộ các giải pháp, định hướng thị trường, thu hút đầu tư, ứng dụng tiến
bộ KHCN, thu hút nguồn nhân lực trình độ cao vào sản xuất NNCNC.
Vì vậy, kết quả nghiên cứu của Luận án góp phần làm phong phú thêm lý
luận và thực tiễn về phát triển NNCNC ở Việt Nam nói chung và TPHCM nói
riêng. Những luận điểm được nêu lên trong Luận án có thể cung cấp thêm cơ sở
cho các nhà khoa học, các nhà quản lý tại các địa phương tham khảo trong chỉ
đạo, tổ chức, triển khai thực hiện và xây dựng các chính sách nhằm phát triển
NNCNC tại TPHCM. Bổ sung tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác nghiên
cứu và giảng dạy trong các trường đại học, cơ quan nghiên cứu, đơn vị quản lý.

6

PHẦN 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT
TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ
CAO
2.1.1. Một số khái niệm
2.1.1.1. Khái niệm phát triển
Có nhiều quan điểm khác nhau về sự phát triển, mọi quốc gia, mọi dân tộc đều
phấn đấu vì mục tiêu phát triển. Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới liên quan đến
phát triển ở những góc độ khác nhau của các nhà nghiên cứu. Phát triển cơ bản là
một khái niệm kinh tế có nội hàm tích cực, nó liên quan đến việc áp dụng các biện
pháp kinh tế và kỹ thuật nhất định để sử dụng nguồn lực sẵn có nhằm thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế và cải thiện cuộc sống của con người (Mohamed, 2016). Theo quan
điểm của Triết học, phát triển là khái niệm chỉ sự thay đổi về quy mô, trình độ, số
lượng và chất lượng của một sự vật, hiện tượng trong thời gian và không gian nhất
định, ở đó sự vật nảy sinh chất mới (Vũ Thanh Nguyên, 2017).
Phát triển được hiểu là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động
tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện
hơn của sự vật. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt, đưa tới sự ra đời của
cái mới thay thế cái cũ. Quan điểm này cũng cho rằng, sự phát triển là kết quả của
quá trình thay đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình diễn ra
theo đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại dường như sự vật ban đầu
nhưng ở cấp độ cao hơn (Nguyễn Ngọc Long & cs. 2009).
Qua thời gian, khái niệm về phát triển đã đi đến thống nhất. Phát triển được
hiểu là quá trình tăng tiến về mọi mặt trong một thời kỳ nhất định. Trong đó bao
gồm cả sự tăng thêm về quy mô sản lượng và sự tiến bộ về cơ cấu kinh tế xã hội,
đó là sự tiến bộ, thịnh vượng và cuộc sống tốt đẹp hơn. Phát triển được xem như
là quá trình biến đổi cả về lượng và về chất, nó là sự kết hợp chặt chẽ quá trình
hoàn thiện của hai vấn đề kinh tế và xã hội.
2.1.1.2. Khái niệm công nghệ cao
Công nghệ cao là công nghệ có hàm lượng cao về nghiên cứu khoa học và phát
triển công nghệ; được tích hợp từ thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại; tạo ra
sản phẩm có chất lượng, tính năng vượt trội, giá trị gia tăng cao, thân thiện với môi
trường; có vai trò quan trọng đối với việc hình thành ngành sản xuất, dịch vụ mới
hoặc hiện đại hóa ngành sản xuất, dịch vụ hiện có (Văn phòng Quốc Hội, 2019).

7

2.1.1.3. Vùng ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao
Khái niệm: Vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (vùng NNƯDCNC)
là vùng sản xuất tập trung, ứng dụng công nghệ cao (ƯDCNC) trong nông nghiệp để
sản xuất một hoặc một số sản phẩm nông sản hàng hóa có lợi thế của vùng bảo đảm
đạt năng suất, chất lượng cao, giá trị gia tăng cao và thân thiện với môi trường theo
quy định của pháp luật (Thủ tướng Chính phủ, 2015).
Các tiêu chí Vùng nông nghiệp ƯDCNC: Quy định tiêu chí, thẩm quyền,
trình tự, thủ tục công nhận vùng NNƯDCNC (Thủ tướng Chính phủ, 2015) như
sau: + Tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm liên kết theo chuỗi giá trị; có tổ
chức đầu mối của vùng là doanh nghiệp, HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong
vùng ký hợp đồng thực hiện liên kết theo chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp
của vùng. + Sản phẩm sản xuất trong vùng là sản phẩm hàng hóa có lợi thế của
vùng, tập trung vào các nhóm sản phẩm sau: Giống cây trồng, vật nuôi, giống
thủy sản có năng suất, chất lượng cao và khả năng chống chịu vượt trội. Sản
phẩm nông lâm thủy sản có giá trị gia tăng và hiệu quả kinh tế cao; chất lượng
sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, khu vực hoặc quốc gia (VietGAP). + Công nghệ
ứng dụng là các công nghệ tiên tiến, CNSH trong chọn tạo, nhân giống và phòng
trừ dịch bệnh cho cây trồng, vật nuôi; công nghệ thâm canh, siêu thâm canh, chế
biến sâu nâng cao giá trị gia tăng công nghệ tự động hóa, bán tự động, CNTT,
viễn thám, thân thiện môi trường. Công nghệ ứng dụng trên quy mô công nghiệp,
nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng giá trị của sản phẩm và tăng năng suất lao
động. + Vùng nông nghiệp ƯDCNC là vùng chuyên canh, diện tích liền vùng,
liền thửa trong địa giới hành chính một tỉnh, có điều kiện tự nhiên thích hợp, có
cơ sở hạ tầng kỹ thuật tương đối hoàn chỉnh về giao thông, thủy lợi, điện, thuận
lợi cho sản xuất hàng hóa, phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển sản xuất
nông nghiệp của ngành và địa phương. + Đối tượng sản xuất và quy mô của
vùng: Sản xuất hoa diện tích tối thiểu là 50ha; Sản xuất rau an toàn diện tích tối
thiểu là 100ha; Sản xuất giống lúa diện tích tối thiểu là 100 ha; Nhân giống và
sản xuất nấm ăn, nấm dược liệu diện tích tối thiểu là 5ha; Cây ăn quả lâu năm
diện tích tối thiểu là 300 ha; Cây công nghiệp lâu năm (chè, cà phê, hồ tiêu) diện
tích tối thiểu là 300 ha; Thủy sản: sản xuất giống diện tích tối thiểu là 20ha; nuôi
thương phẩm diện tích tối thiểu là 200ha; Chăn nuôi bò sữa số lượng tối thiểu là
10.000 con/năm; bò thịt tối thiểu là 20.000 con/năm; Chăn nuôi lợn thịt số lượng
tối thiểu là 40.000 con/năm; lợn giống (lợn nái) tối thiểu 2.000 con/năm; Chăn
nuôi gia cầm số lượng tối thiểu là 50.000 con/lứa.

8

Thẩm quyền công nhận vùng nông nghiệp ƯDCNC: Ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương là cơ quan có thẩm quyền quyết định công
nhận vùng nông nghiệp ƯDCNC.
2.1.1.4. Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
Khái niệm: Theo Luật Công nghệ cao (2019), Khu nông nghiệp ứng
dụng công nghệ cao (Khu NNƯDCNC) là khu công nghệ cao tập trung thực hiện
hoạt động ứng dụng thành tựu nghiên cứu và phát triển công nghệ cao vào lĩnh
vực nông nghiệp để thực hiện các nhiệm vụ quy định tại khoản 1, Điều 16 của
Luật Công nghệ cao (Văn phòng Quốc Hội, 2019).
Nhiệm vụ của Khu NNƯDCN: Theo Luật Công nghệ cao (2014), Khu
NNƯDCN có các nhiệm vụ sau đây: + Thực hiện các hoạt động nghiên cứu ứng
dụng, thử nghiệm, trình diễn mô hình sản xuất sản phẩm nông nghiệp ƯDCNC. +
Liên kết các hoạt động nghiên cứu, ƯDCNC, sản xuất sản phẩm ƯDCNC trong
lĩnh vực nông nghiệp. + Đào tạo nhân lực công nghệ cao trong lĩnh vực nông
nghiệp. + Tổ chức hội chợ, triển lãm, trình diễn sản phẩm nông nghiệp ƯDCNC.
Thu hút nguồn đầu tư, nhân lực NNCNC trong nước và ngoài nước thực hiện
hoạt động ƯDCNC trong nông nghiệp.
Thẩm quyền ban hành quyết định thành lập: Bộ NN&PTNT chủ trì phối
hợp với Bộ KH&CN và bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương có liên quan trình Thủ tướng Chính phủ quyết định thành
lập, ban hành quy chế hoạt động của khu nông nghiệp ƯDCNC.
2.1.1.5. Doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
Khái niệm: Doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là doanh
nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất sản phẩm nông nghiệp có chất
lượng, năng suất, giá trị gia tăng cao (Văn phòng Quốc hội, 2019).
Tiêu chí xác định doanh nghiệp NNƯDCN: Theo Quyết định số
19/2018/QĐ-TTg ngày 19 tháng 04 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ về Quy
định tiêu chí, thẩm quyền, trình tự, thủ tục công nhận doanh nghiệp nông nghiệp
ứng dụng công nghệ cao, doanh nghiệp NNƯDCN là doanh nghiệp đáp ứng đầy
đủ các điều kiện theo quy định tại khoản 1 Điều 19 Luật Công nghệ cao, cụ thể:
ƯDCNC thuộc Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển quy
định tại Điều 5 của Luật Công nghệ cao để sản xuất sản phẩm nông nghiệp. +
Tạo ra sản phẩm nông nghiệp có chất lượng, năng suất, giá trị và hiệu quả cao,
doanh thu từ sản phẩm NNƯDCN của doanh nghiệp đạt ít nhất 60% trong tổng
số doanh thu thuần hàng năm. + Có hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm ƯDCNC,

9

chuyển giao công nghệ để sản xuất sản phẩm nông nghiệp, tổng chi cho hoạt
động nghiên cứu và phát triển được thực hiện tại Việt Nam trên tổng doanh thu
thuần hàng năm đạt ít nhất 0,5%; số lao động có trình độ chuyên môn từ đại học
trở lên trực tiếp thực hiện nghiên cứu và phát triển trên tổng số lao động của
doanh nghiệp đạt ít nhất 2,5%. + Áp dụng các biện pháp thân thiện môi trường,
tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và quản lý chất lượng sản phẩm nông nghiệp
đạt tiêu chuẩn quy chuẩn kỹ thuật của Việt Nam hoặc tiêu chuẩn quốc tế.
Thẩm quyền công nhận doanh nghiệp NNƯDCNC: Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh là cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận DN NNƯDCNC cho các
DN đăng ký kinh doanh trên địa bàn tỉnh. Sở NN&PTNT chủ trì tổ chức thẩm
định hồ sơ đề nghị công nhận của doanh nghiệp và trình Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh xem xét quyết định công nhận doanh nghiệp nông nghiệp ƯDCNC.
2.1.1.6. Một số khái niệm liên quan đến nông nghiệp công nghệ cao
Nông nghiệp 4.0: Về mặt định nghĩa, nông nghiệp 4.0 tương tự như công
nghiệp 4.0, là viết tắt của mạng lưới liên kết bên trong và bên ngoài của các hoạt
động canh tác. Điều này có nghĩa là thông tin ở dạng kỹ thuật số tồn tại cho tất cả
các lĩnh vực và quy trình nông nghiệp; giao tiếp với các bên đối tác bên ngoài
như nhà cung cấp và khách hàng cuối cùng cũng được thực hiện dưới dạng điện
tử; việc truyền, xử lý và phân tích dữ liệu được tự động hóa. Nông nghiệp 4.0 mở
đường cho sự phát triển tiếp theo, bao gồm cả hoạt động hiện tại mà không cần
con người trực tiếp và các thiết bị dựa trên hệ thống có thể đưa ra quyết định tự
động (Luu Tien Dung & Nguyen Thi Kim Hiep, 2017).
Nông nghiệp thông minh: Nông nghiệp thông minh là một khái niệm mới
nổi đề cập đến việc quản lý các trang trại bằng cách sử dụng CNTT và truyền
thông hiện đại để tăng số lượng và chất lượng sản phẩm trong khi tối ưu hóa sức
lao động của con người (SciForce, 2020). Nông nghiệp thông minh cung cấp việc
sử dụng công nghệ trong các quy trình canh tác (Sirin Software, 2021), cốt lõi là
Internet vạn vật (Internet of Things - IoT) (Roger, 2021). Để tối ưu hóa quy trình
canh tác, các thiết bị IoT được lắp đặt trong trang trại thu thập và xử lý dữ liệu
theo một chu kỳ lặp đi lặp lại, cho phép người nông dân phản ứng nhanh chóng
với các vấn đề mới xuất hiện và những thay đổi trong điều kiện môi trường xung
quanh, thúc đẩy tương lai của nông nghiệp lên một tầm cao mới nhờ ứng dụng
máy bay không người lái và cảm biến trong sản xuất nông nghiệp (Andrew,
2021); cho phép truy xuất nguồn gốc thực phẩm, tăng cường an toàn thực phẩm,
cung cấp một hình thức sản xuất nông nghiệp bền vững và hiệu quả hơn.

10

Canh tác chính xác, hay nông nghiệp chính xác là một khái niệm bao trùm
cho các phương pháp tiếp cận dựa trên IoT giúp canh tác kiểm soát và chính xác
hơn (SciForce, 2020). Sự khác biệt lớn nhất so với cách tiếp cận cổ điển là canh
tác chính xác cho phép các quyết định được thực hiện trên mỗi m2
hoặc thậm chí
trên mỗi cây trồng/vật nuôi hơn là cho một cánh đồng. Bằng cách đo lường chính
xác các biến thể trong một cánh đồng, nông dân có thể nâng cao hiệu quả của
thuốc trừ sâu, phân bón hoặc sử dụng chúng một cách có chọn lọc (Aiswarya,
2020), có thể truy cập dự báo khí hậu, sử dụng điện thoại thông minh để giám sát
cây trồng, vật nuôi từ xa (Andrew, 2021). Trang trại chăn nuôi chính xác giống
như trong nông nghiệp chính xác, các kỹ thuật canh tác thông minh cho phép
người nông dân theo dõi tốt hơn nhu cầu của từng cá thể vật nuôi và điều chỉnh
dinh dưỡng cho phù hợp, từ đó ngăn ngừa bệnh tật và tăng cường sức khỏe đàn
gia súc (SciForce, 2020). Những chiếc vòng cổ thông minh cho phép người nông
dân thu thập nhiều loại dữ liệu để tạo ra ảnh chụp nhanh về sức khỏe của đàn,
giúp người nông dân có thể ra quyết định về việc chăm sóc vật nuôi để đảm bảo
sức khỏe và năng suất (Roger, 2021).
Nông nghiệp thông minh với khí hậu là một khái niệm do FAO phát triển,
là một cách tiếp cận nhằm phát triển các điều kiện kỹ thuật, chính sách và đầu tư
để đạt được sự phát triển nông nghiệp bền vững vì an ninh lương lực trong điều
kiện BĐKH. Nó tích hợp ba khía cạnh của phát triển bền vững (kinh tế, xã hội và
môi trường) bằng cách cùng giải quyết các thách thức về an ninh lương thực,
quản lý hệ sinh thái và biến đổi khí hậu (FAO & UN, 2015). Hiện nay, Ngân
hàng Thế giới (WB) đang mở rộng quy mô nông nghiệp thông minh với khí hậu.
Trong Kế hoạch hành động về BĐKH đầu tiên (2016 - 2020), cũng như bản cập
nhật áp dụng cho giai đoạn 2021 - 2025, WB cam kết làm việc với các quốc gia
để cung cấp nền nông nghiệp thông minh với khí hậu nhằm đạt được ba thắng lợi
là tăng năng suất, nâng cao khả năng phục hồi và giảm lượng khí thải (World
Bank, 2021). Giai đoạn 2021 - 2025, WB sẽ dành 200 tỷ đô la (157 tỷ bảng Anh)
để tài trợ cho hành động về BĐKH giúp các quốc gia thích ứng với tác động của
sự ấm lên và giảm phát thải khí nhà kính (Fiona, 2018).
Nông nghiệp công nghệ cao: Hiện nay, NNCNC hay còn gọi theo cách
khác là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đây là thuật ngữ để chỉ xu hướng
phát triển sản xuất nông nghiệp đã được nhiều nước trên thế giới quan tâm từ
cuối những năm 1980. NNCNC là một khái niệm rộng đề cập đến một loạt các
công cụ mới (Công nghệ robot, IoT, Big Data...).

11

Theo Ngân hàng Quốc gia cho nông nghiệp và phát triển nông thôn Ấn Độ
(NABARD, 2020) thì NNCNC là một nền nông nghiệp thâm dụng vốn vì cần
phải có vốn lớn để mua thiết bị chuyên dụng, bảo trì tài sản, đào tạo lao động...
NNCNC chủ yếu liên quan đến hệ thống canh tác thương mại nhằm phục vụ theo
nhu cầu của thị trường trong nước cũng như xuất khẩu. Đó là nông nghiệp ứng dụng
công nghệ trong canh tác để tăng năng suất, đảm bảo chất lượng cao (thường không
có thuốc trừ sâu) và tăng giá trị thị trường. Theo Sachin (2018), “Nông nghiệp công
nghệ cao là thích ứng với các kỹ thuật tiên tiến và mới nhất, chẳng hạn như các
phương pháp tăng năng suất, công nghệ cao và phát triển nhanh nhất kỹ thuật trồng
cây trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm chính xác, thúc đẩy độ phì nhiêu và dinh
dưỡng cây trồng cân bằng, quản lý hữu cơ, tăng thêm giá trị và quản lý sau thu
hoạch”. Theo Dương Hữu Bường (2019), “NNCNC là nền nông nghiệp ứng dụng
kết quả nghiên cứu và triển khai (R&D) có hàm lượng khoa học và công nghệ cao,
tạo ra hàng hóa/dịch vụ nông nghiệp có chất lượng và năng suất cao, có giá trị kinh
tế cao, thân thiện với môi trường”. Theo khái niệm này, tác giả nhấn mạnh đến việc
cân bằng giữa đầu vào “sản phẩm R&D có hàm lượng khoa học và công nghệ cao”
và đầu ra là các giá trị kinh tế, môi trường.
Các quan niệm về nông nghiệp 4.0, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp
chính xác, nông nghiệp công nghệ cao đều tập trung nói đến việc ứng dụng công
nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp. Từ những khái niệm trên, tác giả khái quát
khái niệm về nông nghiệp công nghệ cao như sau: “Nông nghiệp công nghệ cao
là quá trình ứng dụng công nghệ mới (công nghệ sinh học, công nghệ thông tin,
vật liệu mới, tự động hóa, Internet vạn vật) vào sản xuất nông nghiệp nhằm nâng
cao hiệu quả, tạo bước đột phá về năng suất và chất lượng nông sản, nâng cao
khả năng phục hồi và giảm thiểu khí thải ra môi trường, thỏa mãn nhu cầu ngày
càng cao của xã hội và đảm bảo sự phát triển nông nghiệp bền vững”.
Có thể thấy rằng, NNCNC vốn không còn xa lạ gì với thế giới, nhưng tại
Việt Nam, khái niệm này vẫn còn khá mới mẻ nhưng đang rất thu hút được sự
quan tâm của Chính phủ cũng như của các doanh nghiệp sản xuất vì những ưu
thế mà nó mang lại so với nông nghiệp truyền thống. NNCNC là một xu hướng
mà Việt Nam đang hướng tới và hứa hẹn là một bước tiến lớn cho nền nông
nghiệp nước nhà. Thực tế Việt Nam đang tập trung chủ yếu NNCNC trong nhà
màng, nhưng bản chất, chúng ta cần tập trung tích hợp công nghệ cao ứng dụng
trong sản xuất nông nghiệp như: công nghiệp hóa nông nghiệp (cơ giới hóa các
khâu của quá trình sản xuất, thu hoạch, sơ chế, chế biến...), tự động hóa, công

12

nghệ sinh học, công nghệ thông tin, vật liệu mới, tự động hóa, Internet vạn vật,
các giống cây trồng, vật nuôi chất lượng cao, các quy trình canh tác tiên tiến...
nhằm tạo đột phá năng suất và chất lượng nông sản, cho hiệu quả kinh tế cao trên
một đơn vị sản xuất, không gây ảnh hưởng xấu tới môi trường.
2.1.1.4. Khái niệm phát triển nông nghiệp công nghệ cao
Từ những khái niệm về NNCNC được đưa ra ở trên, tác giả đưa ra khái
niệm phát triển NNCNC được sử dụng trong nghiên cứu này đó là: “Phát triển
nông nghiệp công nghệ cao là quá trình ứng dụng công nghệ mới (công nghệ
sinh học, công nghệ thông tin, vật liệu mới, tự động hóa, Internet vạn vật) vào
sản xuất nông nghiệp nhằm tạo ra sự gia tăng về quy mô và các loại hình tổ chức
sản xuất, gia tăng mức độ ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, hình thành và
phát triển các liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo hiệu quả
kinh tế, lợi ích xã hội và lợi ích môi trường nhằm nâng cao hiệu quả, tạo bước
đột phá về năng suất và chất lượng nông sản, nâng cao khả năng phục hồi và
giảm thiểu khí thải ra môi trường, thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của xã hội
và đảm bảo sự phát triển nông nghiệp bền vững”.
Phát triển NNCNC mang những đặc điểm khác với sản xuất nông nghiệp
truyền thống. Phát triển NNCNC yêu cầu vốn đầu tư nhiều hơn, sử dụng lao động
có trình độ cao, yêu cầu khoa học công nghệ cao, tạo ra năng suất và chất lượng
sản phẩm cao hơn, sản phẩm NNCNC mang hàm lượng giá trị cao hơn so với sản
phẩm nông nghiệp truyền thống. Sản xuất NNCNC tạo ra sản lượng lớn nên đòi
hỏi phải có sự gắn kết chặt chẽ giữa quá trình sản xuất, thu mua, chế biến và tiêu
thụ nông sản CNC. Như vậy, phát triển NNCNC được hiểu là quá trình phát triển
làm biến đổi cả về lượng và về chất, là sự tăng thêm về quy mô sản lượng và sự
tiến bộ về cơ cấu kinh tế - xã hội, không gây thiệt hại tới môi trường. Phát triển
NNCNC là quá trình biến đổi làm gia tăng về quy mô và các loại hình tổ chức
sản xuất NNCNC, gia tăng về mức độ ƯDCNC trong sản xuất NNCNC, hình
thành và phát triển các liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông sản CNC, đảm
bảo hiệu quả kinh tế, mang lại lợi ích xã hội và lợi ích môi trường.
2.1.2. Vai trò của phát triển nông nghiệp công nghệ cao
2.1.2.1. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao giúp cho sản xuất nông nghiệp
phát triển ổn định
Phát triển sản xuất NNCNC làm tăng sản lượng sản phẩm nông nghiệp, đáp
ứng nhu cầu thực phẩm ngày càng tăng của xã hội, thu hút nguồn lực của các tổ
chức, cá nhân trong và ngoài nước để phát triển nông nghiệp nói riêng và kinh tế

13

xã hội nói chung, góp phần giúp cho sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định.
Nghiên cứu nông nghiệp và cải tiến công nghệ là rất quan trọng để tăng năng
suất nông nghiệp và giảm nghèo, đáp ứng nhu cầu về lương thực mà không làm
suy thoái nguồn tài nguyên thiên nhiên (Solomon & cs. 2011; Solomon, 2020).
Đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp giúp tạo việc làm, tạo thu nhập, xóa đói
giảm nghèo và thúc đẩy phát triển xã hội (World Bank, 2012). Phát triển
NNCNC giúp giải quyết tình trạng thất thoát và lãng phí lương thực trên thế giới,
nhằm cải thiện an ninh lương thực và dinh dưỡng, đồng thời đáp ứng các mục
tiêu về khí hậu và giảm căng thẳng với môi trường (World Bank, 2020).
2.1.2.2. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao giúp khai thác tốt các nguồn lực
Phát triển NNCNC giúp khai thác tốt các nguồn lực lao động, đất đai và
điều kiện tự nhiên. - Thực hiện đúng quy trình kỹ thuật: ƯDCNC vào sản xuất
nông nghiệp đòi hỏi người nông dân phải không ngừng học tập cách sản xuất
mới, có hệ thống và tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật; phải thích ứng và thay đổi
thói quen từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang sản xuất NNƯDCNC). -
Khai thác tốt điều kiện tự nhiên: Phát triển NNCNC khả thi ngay cả ở địa hình
nhấp nhô, nhiễm mặn, ngập úng, đất cát và đồi núi; giúp người nông dân chủ
động trong sản xuất, khắc phục được tính mùa vụ, giảm sự lệ thuộc vào thời tiết,
khí hậu, đáp ứng nhu cầu thị trường về chất lượng nông sản. - Khai thác tốt nhân
lực có trình độ cao: Quá trình sản xuất NNCNC, đòi hỏi phải ứng dụng KHCN
giải quyết các thách thức trong phát triển nông nghiệp như công nghệ sinh học
(CNSH), công nghệ cảm biến, tự động hóa, internet vạn vật (IoT)... Phát triển sản
xuất NNƯDCNC đòi hỏi nguồn nhân lực được đào tạo một cách bài bản và có
khả năng tiếp cận tốt với KHCN của CMCN 4.0 hiện nay.
2.1.2.3. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao giúp nâng cao hiệu quả kinh tế
Theo Ngân hàng Quốc gia Ấn Độ (2020), sản xuất NNCNC giúp đạt năng
suất cao, tăng năng suất lên từ 5 đến 8 lần trên một đơn vị diện tích. Ứng dụng
KHCN giải quyết các thách thức trong phát triển nông nghiệp giúp sản xuất nông
nghiệp tiết kiệm đáng kể các nguyên liệu đầu vào chính như nước (lên đến 50%),
phân bón (25%) và thuốc trừ sâu; tăng trưởng tốt hơn và đồng đều về chất lượng.
Theo Bộ KH&CN (2021), các tiến bộ KHCN ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp
đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất ngành nông nghiệp, 38% trong
sản xuất giống cây trồng, vật nuôi. Mức độ tổn thất của nông sản đã giảm đáng
kể, mức độ cơ giới hóa ở khâu làm đất đối với các loại cây hàng năm đạt khoảng
94%, khâu thu hoạch lúa đạt 50% (các tỉnh đồng bằng đạt 90%).

14

2.1.2.4. Góp phần nâng cao trình độ lao động nông nghiệp
Tình trạng đô thị hóa đã thu hút nguồn nhân lực trẻ từ nông thôn ra thành
thị làm việc, dẫn đến tình trạng lao động ở nông thôn chủ yếu là những người
trên hoặc dưới tuổi lao động, không có sức khỏe hoặc đang đi học. Điều này làm
cho đội ngũ nhân lực khu vực nông thôn sẽ bị thiếu hụt về số lượng và yếu kém
về chất lượng. Chính vì vậy, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện
nay, ngành nông nghiệp chỉ chiếm 16% GDP nhưng lao động chiếm trên 42%,
đặc biệt người dân ở nông thôn chiếm 70% dân số cả nước vẫn sống dựa vào sản
xuất nông nghiệp, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho khu vực nông
thôn, nhất là nhân lực tham gia sản xuất NNCNC là yêu cầu cấp thiết. Phát triển
NNCNC góp phần nâng cao trình độ lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động,
thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo phương thức sản xuất công nghiệp.
2.1.2.5. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao giúp tạo việc làm, tăng thu nhập
cho một bộ phận dân cư và giúp xóa đói giảm nghèo
Phát triển NNCNC tạo công ăn việc làm cho một bộ phận dân cư, tăng thu
nhập và cơ hội khởi nghiệp cho doanh nghiệp trên cơ sở hình thành các thị
trường sản phẩm có giá trị gia tăng mới, là chất xúc tác để tạo ra việc làm trong
một số lĩnh vực liên quan ở nông thôn như dịch vụ nông thôn, giao thông, giáo
dục và du lịch. Theo World Bank (2019), phát triển nông nghiệp là một công cụ
mạnh mẽ nhất để chấm dứt tình trạng nghèo cùng cực, thúc đẩy thịnh vượng
chung và nuôi sống 9,7 tỷ người trên thế giới dự kiến vào năm 2050. Nông
nghiệp tốt hơn gấp 3 lần so với các lĩnh vực khác trong việc giảm nghèo ở một số
quốc gia (Christiaensen & cs. 2011). Khi nông nghiệp phát triển cao như Hoa Kỳ
và EU, đòi hỏi ít lao động hơn, cho phép người lao động chuyển sang các lĩnh
vực sản xuất khác của nền kinh tế (World Bank, 2019).
2.1.2.6. Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, phát triển nông nghiệp công
nghệ cao giúp tăng khả năng cạnh tranh sản phẩm giữa các quốc gia, tăng
cường xuất khẩu
Việt Nam đã tham gia hội nhập quốc tế, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế
giới (WTO), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương
(CPTPP), với quy định gỡ bỏ hàng rào thuế quan về 0% theo lộ trình đối với các sản
phẩm nông nghiệp, thì nền nông nghiệp là ngành gặp khó khăn nhiều nhất. Do đó,
hướng đi đúng đắn của sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập
đó là phát triển NNCNC giúp tăng khả năng cạnh tranh sản phẩm nông sản giữa các
quốc gia, đồng thời tăng cường xuất khẩu. Phát triển NNCNC tạo giá trị gia tăng cho
một số sản phẩm, hình thành các sản phẩm hàng hóa đặc sản chủ lực của quốc gia,

15

vùng và địa phương; làm tăng sản lượng sản phẩm nông nghiệp, đáp ứng được nhu
cầu thực phẩm ngày càng tăng của xã hội, nhờ tạo ra được khối lượng sản phẩm lớn,
chất lượng cao, đồng đều. Từ đó, sản phẩm NNCNC có thể tham gia chuỗi giá trị
thương mại toàn cầu nhờ đáp ứng được yêu cầu về nguồn cung ứng cũng như chất
lượng sản phẩm theo tiêu chí thị trường và có thể truy xuất nguồn gốc, giúp tăng khả
năng tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu (Nguyễn Xuân Cường, 2019).
2.1.2.7. Góp phần bảo vệ môi trường
Một yếu tố hết sức quan trọng và là điều kiện cần thiết trong phát triển
NNCNC đó là giúp bảo vệ môi trường, không dịch bệnh, không ô nhiễm môi
trường. Đảm bảo môi trường cho người nuôi, vật nuôi, cây trồng kết hợp với quy
trình kỹ thuật sản xuất hiện đại, nghiêm ngặt... sẽ là những điều kiện cần thiết để
đảm bảo sản xuất NNCNC cho năng suất cao, chất lượng cao. Một thách thức
quan trọng đối với ngành nông nghiệp là nuôi sống dân số toàn cầu ngày càng
tăng, đồng thời giảm tác động môi trường và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên cho
các thế hệ tương lai. Để nông nghiệp phát triển bền vững, đất và nước phải được
sử dụng hiệu quả để giảm tác động tiêu cực đến môi trường và đảm bảo khả năng
chống chịu với biến đổi khí hậu (World Bank, 2014).
2.1.2.8. Giúp thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển nông nghiệp
Mặc dù ngày càng có nhiều người chấp nhận rằng khí hậu đang thay đổi và có
những lợi ích khi hành động, nhưng sự không chắc chắn về quy mô, tốc độ và bản
chất chính xác của sự thay đổi của khí hậu khiến nông dân khó lập kế hoạch trước
(University of Exeter, 2021). Người nông dân phải tìm ra những cách sáng tạo để
thích ứng với điều kiện ngày càng khó lường của thời tiết (WorldBank, 2021). Nhiều
người đang biến những thách thức đó thành cơ hội cho ƯDCNC, ứng dụng công
nghệ thông minh để bảo tồn tài nguyên như: sử dụng cảm biến, máy bay không
người lái, vệ tinh và phân tích dữ liệu (Eliza, 2019). Canh tác NNƯDCNC với khí
hậu có thể giải quyết song song vấn đề về an ninh lương thực và BĐKH. Chúng ta
không thể bỏ qua thực tế rằng nông nghiệp là nguồn thải lớn khí nhà kính, từ 19-
29% tổng lượng phát thải khí nhà kính (GHG). Nếu không hành động, tỷ lệ phần
trăm đó có thể tăng lên. Ngoài ra, 1/3 lượng thực phẩm được sản xuất trên toàn cầu
bị thất thoát hoặc lãng phí. Giải quyết tình trạng thất thoát và lãng phí thực phẩm là
rất quan trọng để giúp đáp ứng các mục tiêu về khí hậu và giảm căng thẳng đối với
môi trường. Ngân hàng Thế giới cũng đã phát triển hơn 10 Kế hoạch Đầu tư cho
Nông nghiệp Thông minh với Khí hậu (CSAIP) cho Bangladesh, Zimbabwe,
Zambia, Lesotho, Mali, Burkina Faso, Ghana, Cote

16

D’Ivoire, Morocco và Cộng hòa Congo. Các CSAIP xác định các khoản đầu tư
CSA có tổng trị giá hơn 2,5 tỷ đô la Mỹ, với tiềm năng mang lại lợi ích cho hơn
80 triệu người trên khắp các quốc gia được bảo hiểm (WorldBank, 2021).
2.1.3. Đặc điểm phát triển nông nghiệp công nghệ cao
2.1.3.1. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao yêu cầu đầu tư vốn nhiều hơn
sản xuất nông nghiệp thông thường
NNCNC đã tạo ra những giống cây, giống con mới cho năng suất cao, chất
lượng tốt và thời gian sinh trưởng ngắn, giúp cho hoạt động sản xuất nông nghiệp
phát triển ổn định. Đất trồng trong sản xuất NNƯDCNC đã dần được thay thế
bằng các giá thể hay dung dịch chất dinh dưỡng. Những thay đổi về công nghệ đã
ảnh hưởng rất nhiều đến các quy trình canh tác trong nông nghiệp (Sirin
Software, 2021). Sản xuất NNƯDCNC đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn hơn nhiều
so với sản xuất nông nghiệp truyền thống, cụ thể: vốn đầu tư cho xây dựng cơ sở
hạ tầng (hệ thống nhà kính, nhà màng hiện đại, hệ thống tưới tiêu hiện đại); đầu
tư về kỹ thuật cao (con giống, cây trồng, phân bón, kỹ thuật nuôi trồng...). Vì
vậy, tiếp cận tài chính rất quan trọng đối với sự phát triển của lĩnh vực
NNƯDCN. Để triển khai các dự án NNCNC rất cần sự đồng hành của các
chương trình tín dụng chính sách phát triển nông nghiệp... giúp người dân có cơ
hội được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi (Ngân hàng Quốc gia Ấn Độ, 2020).
2.1.3.2. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao sử dụng lao động có trình độ cao
NNCNC là nền nông nghiệp được tích hợp bởi nhiều công nghệ với trình
độ chất xám cao. Người nông dân có thể sử dụng dữ liệu lớn để dự đoán hiệu
suất cây trồng và thậm chí triển khai máy bay không người lái, robot tự động hóa
hoạt động sản xuất và thu thập dữ liệu giúp họ đưa ra quyết định tốt hơn
(SAFEF, 2020a). Chính vì vậy, người lao động phải được đào tạo, có kiến thức
và có khả năng vận hành, sử dụng các thiết bị thông minh, máy móc móc hiện đại
trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Đây thực sự là yêu cầu đánh giá mang tính
khoa học, từ đó tạo ra hai khả năng: Một là những người lao động không đáp ứng
được yêu cầu của sản xuất NNCNC sẽ buộc phải chuyển dịch sang làm việc lĩnh
vực khác; Hai là những người lao động đáp ứng được yêu cầu sản xuất NCNCN
sẽ có cơ hội để phát huy khả năng, góp phần giải quyết bài toán về nguồn nhân
lực cho phát triển NNCNC một cách hiệu quả (Trần Thanh Quang, 2019).
2.1.3.3. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao yêu cầu khoa học công nghệ
cao hơn sản xuất nông nghiệp thông thường
Trình độ khoa học kỹ thuật là yếu tố quyết định sự phát triển lực lượng sản
xuất. Một trong những tiến bộ quan trọng nhất trong ngành nông nghiệp là việc

17

tăng cường sử dụng hệ thống định vị toàn cầu (GPS). Các ứng dụng phổ biến
nhất của GPS trong nông nghiệp là một công cụ hỗ trợ điều hướng, trong dữ liệu
truy xuất thiết bị và hướng dẫn tự động, hệ thống định vị toàn cầu vi sai (DGPS)
giúp nông dân chia ruộng thành các đơn vị có thể quản lý riêng để đảm bảo sản
xuất tối ưu từ mỗi đơn vị (Lynda, 2017). Việc ứng dụng kỹ thuật máy tính vào
sản xuất nông nghiệp, ngoài những lĩnh vực truyền thông phân tích dữ liệu quản
lý, còn giúp con người xử lý những dữ liệu sinh học và tạo ra những cây trồng
hay vật nuôi ảo để mô phỏng sự phát triển của chúng. Sản xuất NNƯDCNC, hiện
đại sẽ tạo ra phương thức sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất công nghiệp
tập trung, hàng hóa tạo ra khối lượng lớn. Chính vì vậy, phát triển NNCNC yêu
cầu khoa học công nghệ cao hơn sản xuất nông nghiệp truyền thống.
2.1.3.4. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao tạo năng suất cao hơn, yêu cầu
chất lượng sản phẩm cao hơn so với sản xuất nông nghiệp thông thường
Việc triển khai canh tác công nghệ cao có thể tăng sản lượng lên gấp nhiều
lần so với sản xuất nông nghiệp truyền thống. Vì vậy, hiện nay nhiều người đang
lựa chọn hình thức canh tác CNC thông qua việc tổng hợp vi tưới tiêu, canh tác
không sử dụng đất, bón phân, nông nghiệp được bảo vệ (nhà kính, đường hầm,
lưới râm) vi sinh nhân giống sử dụng hạt lai, tấm nhựa... (Aiswarya, 2020). Ở Hà
Lan - đất nước có sản lượng nông nghiệp đứng thứ hai trên thế giới kể từ khi ứng
dụng nhà kính CNC vào sản xuất nông nghiệp, là nhà xuất khẩu thực phẩm số hai
trên thế giới tính theo giá trị, chỉ đứng sau Hoa Kỳ (có diện tích tự nhiên gấp 270
lần Hà Lan) (Jordan, 2020). Tại Hàn Quốc, từ cây lúa là cây chủ lực và một số
loại đã tự túc được bằng việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất trong khi
nhiều mặt hàng khác phải nhập khẩu. Năm 1960, đóng góp nông nghiệp Hàn
Quốc vào GDP là khoảng 50%, liên tục giảm xuống còn 2,3% vào năm 2015
nhưng giá trị tuyệt đối thì tăng lên rất nhiều (Gyorgy, 2016).
2.1.3.5. Sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao mang hàm lượng giá trị cao so
với sản phẩm nông nghiệp thông thường
ƯDCNC trong sản xuất nông nghiệp thúc đẩy năng suất và chất lượng sản
phẩm (Robert, 2016), tạo ra các sản phẩm có thương hiệu được kiểm soát về chất
lượng, thiết kế mẫu mã, quảng cáo, phát triển thương hiệu, truy xuất nguồn gốc...
phù hợp với thị trường tiêu dùng trong nước và thế giới. Đây là tiền đề quan
trọng để nâng tầm ngành nông nghiệp, đáp ứng yêu cầu hội nhập và tham gia tích
cực vào chuỗi giá trị toàn cầu. Việc ƯDCNC, sử dụng hệ thống nhà lưới trong
sản xuất nông nghiệp là một trong những giải pháp hữu hiệu nhằm giải quyết bài
toán năng suất, chất lượng, hiệu quả cũng như nâng cao sức cạnh tranh của sản

18

Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc

Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc

Similar to Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc (20)

More from tcoco3199

More from tcoco3199 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Luận Văn Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.doc