1. TEMA:“NË THEMEL TË GJENETIKËS
MODERNE QËNDROJNË LIGJET E
MENDELIT”.
Nëntema Gr.1: ‘Ligji i parë i Mendelit‘.

2. Që në lashtësi,
njerëzit habiteshin
se si trashëgoheshin
tipare të ndryshme
nga një brez në
tjetrin. Në vitin 1868,
duke
eksperimentuar me
bimët e bizeleve në
kopshtin e një
manastiri, Gregor
Mendel zbuloi
trashëgiminë e
tipareve nga një
brez në tjetrin.
Kjo u quajt
‘Gjenetika’ dhe
është klasifikuar
si shkencë
biologjike.

3. BIZELET E
KOPSHTIT
TË GREGOR
MENDEL.
Gregor Mendel u përqendrua në shtatë
tipare të veçanta të bizeles. Ai zbuloi se
secili tipar është i trashëgueshëm dhe
paraqitet në dy forma alternative. Kështu
për shembull tipari ‘ngjyrë e lules së
bizeles’ paraqitet në dy forma: e bardhë
dhe e purpurt.

4. Gjithashtu pozicioni i luleve (në majë
ose anash kërcellit), ngjyra e kokrrës së
bizeles (të blerta ose të verdha), forma
e tyre (e lëmuar ose e rrudhosur), nga
forma e bishtajës (e lëmuar ose
kokrrizore), nga ngjyra e saj (e blertë
ose e verdhë), si dhe nga shtati i bimës
(i gjatë ose i shkurtër).

7. Linja të pastra
quhen të gjitha
bimët që sa herë
riprodhohen me
vetëpjalmim
përsëritin te
pasardhësit të
njëjtat tipare.
Kështu, nëse
bimët e bizeles me
ngjyrë të purpurt
vetëpjalmohen, ato
në të gjitha breznitë
japin pasardhës që
kanë vetëm lule me
ngjyrë të purpurt.
Përmes kësaj
teknike, Mendeli
krijoi një koleksion
farash të linjave
të pastra për të
shtatë tiparet
e bizeles.
LINJAT E PASTRA TË BIMËS
SË BIZELES.

8. PJALMIMI I
KRYQËZUAR I
LINJAVE TË
PASTRA.
Gregor Mendel kryqëzoi bizele që
mbartin dy format alternative të një
tipari. Kështu për shembull: ai kryqëzoi
linja të pastra të bizeleve me lule të
bardha me ato me ngjyrë të purpurt.
Format prindërore të pastra të
përdorura për kryqëzim, Mendel i
shënoi me shkronjën P.

9. Duke zbatuar
pjalmimin e kryqëzuar,
ai përdori polenin e
thekëve të luleve të
bardha, të cilin e
transferoi te pistili i
luleve të purpurta të
bimës tjetër dhe
anasjelltas. Të gjitha
bimët që lindin nga
pjalmimi i kryqëzuar i
linjave të pastra janë
quajtur bimë hibride.

10. Nisur nga
kryqëzimi i
bimëve
prindërore P,
pra i bimëve
me lule të
purpurta me
bimë me lule të
bardha, lindin
pasardhës të
brezit F1, të
cilët kanë
vetëm lule me
ngjyrë të
purpurt.
P:
F1 - 100% Dd
DD
dd
Dd
LIGJI I PARË I
TRASHËGIMISË:”NJËTRAJTSHMËRIA E
TIPAREVE”.

11. Tipari i ngjyrës së purpurt është
mbizotërues ose dominant mbi tiparin e
ngjyrës së bardhë. Ndonëse tipari i
ngjyrës së bardhë nuk shfaqet në këtë
brezni, ai qëndron i fshehur ose recesiv
dhe shfaqet më vonë në breznitë e tjera.