By: Andi Metaliaj

2. Gjatë historisë me ketë formë pushteti janë
identifikuar aristokracia, veçmas me modelin fisnor te
sundimit dhe plutokracia oligarkike, një shtresë e
vogël e të pasurve që vendosë në emër të shumicës
Në oligarki pushteti është i përqendruar në duar të
pakicës. Pakica vendos për ligjet dhe po kështu për
çështjet më të rëndesishme të një shteti apo vendi..

4. Shteti i Spartës u krijua në krahinën e Lakonisë. Lakonia gjindej në pjesën
jug - lindore të Peleponezit. Kjo përfshinte luginën e lumit Eurotas dhe
një pjesë të tërë malore. Malet e Lakonisë ishin të pasura me mermer
dhe me hekur, në shpatijet e tyre rriteshin pyje të dendura ku jetonin
shumë dhi të egra, arusha dhe egërsira të tjera. Lugina e lumit Eurotas ka
qenë shumë e përshtatshme për bujqësi. Toka e saj ka qenë pjellore dhe
gati nga të gjitha anët e mbrojtur me male. Në qendër të krahinës në
Eurotas, gjindet qyteti i Spartës. Pas bashkimit të disa komuniteteve të
afërme, Sparta u bë qyteti kryesor i Lakonisë. Pas emërimit të këtij
qyteti, shteti filloi të quhej i Spartianëve ose thjeshtë Sparta..

5. Banorët e këtij shteti, sipas gojëdhënës ishin pasardhësit e pushtuesve dorikë.
Këta erdhën në luginën e Eurotasit, i nënshtruan Akejt që jetonin aty me dhe i
shëndrruan ne skllavë. Populli i shtypur ngrihej vazhdimisht kundër shtypësve
të tij.Kështu në Spartë
vazhdoi lufta pa
ndërprerje. Sipas
gojëdhënës, Likurgu i ka
dhënë fund luftës së
brendshme. Likurgu
krijoi një seri ligjesh që
forcuan sistemin
shoqëror të Spartës.
Likurgu mbahet si
ligjëdhënës i parë
spartian.Sipas traditës
banorët më të vjetër të
Peleponezit ishin akajët.
Ata rreth vitit 1200 para
e.r. i kanë nënshtruar
dorët, një fis grek që
kishte ardhur nga veriu.

7. Rregullimishoqëror

9. RREGULLIMI SHTETËROR
Geruzija kishte gjithsej 30
anëtarë. Përveç dy
mbretërve në të merrnin
pjesë 28 pleq përjetësisht të
zgjedhur. Geruzia vendoste
mbi të gjitha çështjet
shtetërore, përgatiste dhe
shpallte ligjet, shpallte
gjykimet, shpallte luftën
dhe nënshkruante paqën.
Gjithë pushteti ekzekutiv
ishte në duart e pesë vetëve
të zgjedhur – eforë, që
kishin mbikqyrje në punën e
udhëheqësisë shtetërore
dhe në edukimin e rinisë,
kurse një kohë kanë
mundur t’i ftonin edhe
mbretëritë në përgjithësi.
Në krye të shtetit spartian ishin dy mbretër.
Pushteti i mbretërve ishte i kufizuar vetëm në
kohë lufte, në kohë paqe, për të gjitha veprimet
ishin të detyruar të kërkonin vendimin e këshillit
të krerëve që quhej Geruzi.

10. Jeta dhe edukimi i spartianëve
Në Spartë, për një kohë të gjatë ishte ruajtur pronësia e
komunitetit. Në Spartë toka ka qenë e ndarë në pjesë të
barabarta, ishte e ndaluar blerja e tokës dhe mbledhja e
pasurive të mëdha.
•Spartianët i jepnin rëndësi të madhe edukimit të fëmijëve.
Që të mund të kenë pushtetin mbi periekët dhe helotët,
vazhdimisht ishin të detyruar të jenë ushtarë. Fëmijët janë
ndarë nga prindërit që në moshën shtatë vjeçare dhe
edukoheshin në shkolla të veçanta – gjimnaze. Për spartanët,
kryesore ishte të jesh trim, i durueshëm dhe ushtarë i
shkathtë. Spartianët e rinj para së gjithash mësonin të
përdornin armët mirë. Që të forcoheshin, ushtroheshin në
vrapim, kërcim, mundje, not dhe në sporte të tjera. Me qëllim
që t’i çelikosin fëmijët dhe t’i bëjnë të aftë në vështirësi të
jetës ushtarake i vishnin dhe i ushqenin dobët, kurse
ndonjëherë edhe publiksht i rrahnin para altarit të perëdeshës
Artemidë.
•Disiplina dhe nderimi i të moshuarëve gjithashtu ishin virtyte
të luftarakëve spartan. Spartanët e rinj edukoheshin që para
pleqve të qëndrojnë me kokë ulur dhe që të përgjigjen vetëm
kur t’i pyesin. Spartanë në tërë botën greke ishin të njohur
nga shkurtësia, konciziteti dhe spirituoziteti e përgjigjeve të
tyre. Për shkak të edukimit të vrazhdë të këtillë, spartanët
ishin trima dhe ushtarë të qëndrueshëm. Ushtria spartane
ishte shumë e disiplinuar. Veçohej nga qëndrimi dinjitoz
ushtarak dhe nga armatimi. Këmbësorinë e përbënin ushtarët
e armatosur rëndë, të cilët në Greqi quheshin hoplitë.
Këmbësoria spartane konsiderohej më e mira në Greqi.

11. Leonida I Mbreti legjendar
i Spartës(greqisht: Λεωνίδας;
lindja nuk dihet - vdiq 9 gusht 480
p.k), emri i të cilit është lidhur
tashmë me betejën e lashtë,
betejën e Termopilëve, që u bë në
muajin Gusht të vitit 488. Leonida
ishte vëllai i mbretit Kleomen A’ ,
vëndin e të cilit dhe trashëgoi. Kur
Persët arritën tek ngushtica e
Termopilëve, po i priste Leonida së
bashku me 6 000 luftëtarë, të cilët
prisnin përforcime të tjera nga
Sparta. Për të shmangur një
masakër të kotë, përzuri shumicën
e ushtarëve , duke mbajtur me
vete vetëm 300 Spartanët dhe 700
Tespevsët, të cilët nuk pranuan të
linin vëndin e tyre të betejës.
Leonida qëndroi me një
trimëri të madhe në
vëndin e tij, duke thënë
përgjigjjen më të
lavdishme të një lideri
në histori,kur i kërkuan
të dorëzonte armët,
(sipas Plutarkut) ‘’Molon
Lave’’ ose ‘’ Ec e Merri’’.
Duke u bindur ligjeve të
Spartës dhe duke krijuar
në këtë mënyrë një
qëndrim të përjetshëm
sakrifice dhe
atdhedashjeje.

12. Shprehja më karakteristike për të shprehur qëndrimin e
Spartanëve kundrejt luftës, ishte shprehja që Nëna
Spartane i thoshte djalit të saj kur po ikte për luftë, ‘’ I
tan i epi tas’’ ose ‘’kthehu me mburojën ose mbi të’’.
Nëna përshëndeste të birin e saj duke i kujtuar se detyra
e tij ishte të luftonte me guxim për atdheun e tij, duke
ndëruar armët dhe nëse ishte e nevojshme dhe të vdiste
për të. Kjo fjali e famshme fsheh mentalitetin e një
populli që mbeti në histori si një shembull i një jete të
thjeshtë, të plotë dhe të ndershme, dhe të mbushur me
dinjitet dhe vetësakrificë. Këto janë idealet që himnon
Leonida me këtë veprim vetërefuzimi. Dhe Leonida, si
mbreti i denjë i një populli të tillë, dha i pari shëmbullin.

14. PROJEKT Histori
NËNTEMA Oligarkia në Spartë
GJIMNAZI “Sinan Tafaj”
KLASA X-3
PUNOI NË POWERPOINT Andi Metaliaj
GRUPI 6