Op de Landelijke Dag 2012 hielden Jouke Altenburg en Hans Schekkerman een verhaal over de nieuwe vogelatlas. Samenvatting: De Nederlandse natuur is volop in beweging. Wie had bijvoorbeeld dertig jaar geleden gedacht dat de
Grote Zilverreiger een Nederlandse broedvogel en overwinteraar zou worden? En wat te denken van de
teloorgang van de Zomertortel?
Tussen 2012 en 2015 wordt het veldwerk uitgevoerd voor de nieuwe Atlas van de Nederlandse vogels.
Deze atlastellingen leveren niet alleen mooie producten als een boek en een (interactieve) website op.
Het atlasveldwerk vormt een cruciaal middel om de ‘reguliere’ Sovon-tellingen als BMP, PTT, MUS
enz. te ijken. Daarnaast kunnen de verzamelde gegevens gebruikt worden voor wetenschappelijk
onderbouwde natuurbescherming, -beheer en -beleid.
Het veldwerk van het atlasproject is alleen haalbaar dankzij de belangeloze inzet van honderden
deskundige vrijwillige vogelaars. Hun soortenlijsten en aantalsschattingen uit alle 1674 atlasblokken
vormen de basis.
De lezing gaat in op de achtergrond van het veldwerk in de winter en het broedseizoen en geeft een
doorkijkje naar de nieuwe eindproducten die mogelijk zijn
Het Meetnet Urbane Soorten (MUS) volgt broedvogels van de stedelijke omgeving. De telling wordt gecoordineerd door Sovon. De resultaten van 7 jaar MUS.
1) The document discusses a 10-year monitoring program called MUS that tracks urban bird species in the Netherlands, including population trends over time.
2) A key finding is that after an initial decline, the House Sparrow population appears to have stabilized at a low level, with higher numbers found in newer urban areas that provide more green space and food sources.
3) Maintaining suitable nesting habitat and food sources in cities may be important for the long-term viability of the House Sparrow and other urban-adapted bird species.
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...Sovon Vogelonderzoek
In het kader van ‘het jaar van’ zijn er in het broedseizoen van 2011 Boerenzwaluwen uitgerust met
zogenaamde geolocators, lichtgevoelige chips waarmee trekwegen van zangvogels in kaart gebracht
kunnen worden. In dit verhaal presenteer ik de eerste resultaten van dit onderzoek aan de hand van 8
Boerenzwaluwen die dit voorjaar met werkende chip terugkeerden. Ik zal onder andere onthullen waar
deze vogels overwinterd hebben, en wat hun trekwegen in herfst en voorjaar zijn. Daarnaast zal ik
ingaan op de timing van de trek, en onthullen waarom de aankomst van Boerenzwaluwen in 2012 deels
verlaat was.
Het Meetnet Urbane Soorten (MUS) volgt broedvogels van de stedelijke omgeving. De telling wordt gecoordineerd door Sovon. De resultaten van 7 jaar MUS.
1) The document discusses a 10-year monitoring program called MUS that tracks urban bird species in the Netherlands, including population trends over time.
2) A key finding is that after an initial decline, the House Sparrow population appears to have stabilized at a low level, with higher numbers found in newer urban areas that provide more green space and food sources.
3) Maintaining suitable nesting habitat and food sources in cities may be important for the long-term viability of the House Sparrow and other urban-adapted bird species.
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...Sovon Vogelonderzoek
In het kader van ‘het jaar van’ zijn er in het broedseizoen van 2011 Boerenzwaluwen uitgerust met
zogenaamde geolocators, lichtgevoelige chips waarmee trekwegen van zangvogels in kaart gebracht
kunnen worden. In dit verhaal presenteer ik de eerste resultaten van dit onderzoek aan de hand van 8
Boerenzwaluwen die dit voorjaar met werkende chip terugkeerden. Ik zal onder andere onthullen waar
deze vogels overwinterd hebben, en wat hun trekwegen in herfst en voorjaar zijn. Daarnaast zal ik
ingaan op de timing van de trek, en onthullen waarom de aankomst van Boerenzwaluwen in 2012 deels
verlaat was.
This document discusses starling flock behavior through computer modeling and empirical data. It summarizes that starling flock movements arise from self-organization based on local interactions between individuals. Models show that flock shapes vary due to aspects of flying behavior like banking during turns. Asynchrony in behavior, such as during turns, and a low number of interaction partners between individuals leads to more complex and variable flock shapes. Agitation waves that appear to confuse predators may result from an orientation wave caused by individuals repeatedly zigzagging escape maneuvers, rather than from density changes. Understanding flock behavior is achieved through building computational models based on hypothesized local interaction rules between individuals.
1. This document discusses research into how starling flocks form complex flocking behaviors through self-organization and local interactions between individuals.
2. A computer model called StarDisplay was able to replicate the shapes, internal structures, and variations in shape of empirical starling flocks by including behaviors like banking while turning and differences in speed.
3. The model also showed that asynchronous behaviors during turning, large flock sizes, and fewer interaction partners between individuals could lead to more complex and variable flock shapes, matching observations of birds.
The 8-year Monitoring Urban Species (MUS) project in the Netherlands found that the House Sparrow population, after decades of decline, has now stabilized at a low level. Highest House Sparrow numbers were found in newer residential areas built after World War 2, offering hope that the species may recover if suitable habitat is provided. However, populations still vary between cities and regions, with higher numbers in the sandy soils of the southern Netherlands. The MUS survey engaged over 750 volunteers to monitor bird populations in urban areas and will continue to assess population trends and habitat preferences.
Avimap is een Android-applicatie die door Sovon Vogelonderzoek Nederland is ontwikkeld voor het registreren van (vogel)waarnemingen bij gestandaardiseerde tellingen, waaronder watervogeltellingen. Een korte uitleg om je op weg te helpen.
This document discusses starling flock behavior through computer modeling and empirical data. It summarizes that starling flock movements arise from self-organization based on local interactions between individuals. Models show that flock shapes vary due to aspects of flying behavior like banking during turns. Asynchrony in behavior, such as during turns, and a low number of interaction partners between individuals leads to more complex and variable flock shapes. Agitation waves that appear to confuse predators may result from an orientation wave caused by individuals repeatedly zigzagging escape maneuvers, rather than from density changes. Understanding flock behavior is achieved through building computational models based on hypothesized local interaction rules between individuals.
1. This document discusses research into how starling flocks form complex flocking behaviors through self-organization and local interactions between individuals.
2. A computer model called StarDisplay was able to replicate the shapes, internal structures, and variations in shape of empirical starling flocks by including behaviors like banking while turning and differences in speed.
3. The model also showed that asynchronous behaviors during turning, large flock sizes, and fewer interaction partners between individuals could lead to more complex and variable flock shapes, matching observations of birds.
The 8-year Monitoring Urban Species (MUS) project in the Netherlands found that the House Sparrow population, after decades of decline, has now stabilized at a low level. Highest House Sparrow numbers were found in newer residential areas built after World War 2, offering hope that the species may recover if suitable habitat is provided. However, populations still vary between cities and regions, with higher numbers in the sandy soils of the southern Netherlands. The MUS survey engaged over 750 volunteers to monitor bird populations in urban areas and will continue to assess population trends and habitat preferences.
Avimap is een Android-applicatie die door Sovon Vogelonderzoek Nederland is ontwikkeld voor het registreren van (vogel)waarnemingen bij gestandaardiseerde tellingen, waaronder watervogeltellingen. Een korte uitleg om je op weg te helpen.
LiveAtlas, het digitale antwoord op de Vogelatlas (Paul van Els)Sovon Vogelonderzoek
LiveAtlas is het vervolg op de Vogelatlas van Nederland. Jaarrond, flexibel en digitaal. Paul van Els vertelt hoe je gegevens kunt invoeren met de app en wat het zo leuk maakt om te tellen voor de LiveAtlas.
Broedvogel Monitoring Project: al 29 jaar bij de tijd | Jan-Willem Verheer & ...Sovon Vogelonderzoek
De jaarlijkse monitoring van broedvogels in Nederland startte in 1984 met de komst van het BMP. In
de erop volgende jaren groeide het Broedvogel Monitoring Project uit tot een begrip. Arend van Dijk
heeft het BMP vanaf de start tot en met 2012 op bezielende wijze gecoördineerd. Alle reden dus om
naar aanleiding van zijn aanstaande pensionering stil te staan bij 29 jaar BMP: de ontwikkeling en
groei van het project en die berg spannende resultaten. De opkomst en neergang van Nederlandse
broedvogels, zoals gedocumenteerd door dat leger aan BMP-tellers, zal dus centraal staan.
Het broedseizoen is voorbij en vele vogels zijn alweer op trek, maar een aantal blijft in Nederland overwinteren. Gedurende deze workshop voor beginnende vogelkijkers gaan we aan de slag met het herkennen van de Friese overwinterende watervogels. Hierbij leer je ook meer over de ecologie van deze vogels; waar komen ze voor, hoe overwinteren ze, welke gaan eventueel nog op trek of zijn juist naar Nederland getrokken? We sluiten de workshop af met leuke watervogelquiz!
Met het najaar in het vooruitzicht zullen de ganzen langzamerhand Fryslân weer bezoeken vanuit hun broedgebied. Maar welke soorten ganzen zijn er waar in Fryslân te verwachten en in welke hoeveelheid?
In deze workshop worden diverse soorten ganzen uitgelicht en gaan we oefenen met de herkenning en het tellen van (grote) groepen ganzen. Leuk om te doen!
Vogels hebben net als mensen slaap nodig om te functioneren. Dit wordt buiten het broedseizoen door veel vogelsoorten in groepen gedaan op zogenaamde slaapplaatsen. Voor slaapplaatstellers is dit een uitgelezen mogelijkheid om onder andere de aantallen in kaart te brengen. Waarom vogels samen slapen op een slaapplaats, wat het tellen van slaapplaatsen aan informatie oplevert en hoe u zelf mee kunt doen zal in deze lezing ten gehore worden gebracht.
Voor stichting Anemoon hebben we dit jaar weer de Zeggenkorfslak en de Platte schijfhoren in Friesland in kaart gebracht. Voor de wetenschap en eigen studie hebben we de andere soorten korfslak ook geïnventariseerd.
Dit jaar is gewerkt aan een nieuwe lijst met soorten van Fries belang. Ook de vlinders zijn daarin meegenomen en voor het eerst ook de nachtvlinders. De lijsten zijn nog niet definitief, maar toch zullen we er al een presentatie over geven. Behalve de lijsten zelf zal er uitgebreider worden ingegaan op een paar ‘Friese’ vlinders. Hoe gaat het daarmee, en wat kunnen we doen om ze te helpen? Uiteraard wordt de presentatie verluchtigd met schitterende foto’s.
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptxSovon Vogelonderzoek
Het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden (NFW) is een landelijk bolwerk voor een aantal houtwalspecialisten onder de broedvogels. Maar de samenstelling en dichtheid van de broedvogelgemeenschap van singels en wallen is in de NFW wel anders dan in Zuidoost-Fryslân. Dat heeft te maken met de samenstelling van de singels en wallen en met het landschap. Waar het verschil in zit, ga ik vertellen in de presentatie. Uit de habitatanalyse leid ik ook beheeraanbevelingen af voor de agrarische collectieven.
Insecten komen bij de provincie Fryslân steeds hoger op de agenda en de argusvlinder is zelfs uitgeroepen tot provinciale doelsoort. In de Argustelling worden de argusvlinder en de groene glazenmaker door vrijwilligers in beeld gebracht. Hoe dat werkt en wat de resultaten zijn, komt in deze lezing aan de orde. Ook hoe we de komende jaren gaan inzetten op bredere insectenmonitoring en hoe u daarbij kunt helpen.
Sinds 2017 monitoren Altenburg & Wymenga en de Zoogdiervereniging samen de Noordse woelmuis in Fryslân. De monitoring vindt plaats door op vaste locaties keutels te zoeken en te verzamelen. Middels DNA-analyse kan vastgesteld worden van welke soorten de keutels afkomstig zijn. Op deze manier kan de verspreiding van de Noordse woelmuis en die van concurrerende soorten woelmuizen in beeld gebracht worden. Sinds 2017 is de toch al beperkte verspreiding van de Noordse woelmuis in Fryslân verder afgenomen en is de soort waarschijnlijk uit een aantal leefgebieden verdwenen. In de presentatie wordt ingegaan op de factoren die hiervoor verantwoordelijk zijn. Op 2 september vindt een excursie plaats naar de Grutte en Lytse Griene in het Sneekermeergebied, waarbij we laten zien hoe die keutels gevonden kunnen worden. Tevens wordt dan ingegaan op verbetermaatregelen die in het gebied worden getroffen voor de Noordse woelmuis.
Aanpassingen broedgedrag als reactie op klimaatverandering (Christiaan Both)Sovon Vogelonderzoek
Ook vogels moeten zich zien aan te passen aan klimaatverandering. Bijvoorbeeld vrouwtjes van de Bonte Vliegenvanger. Zij brengen de laatste jaren soms twee broedsels achter elkaar groot, met twee verschillende mannetjes.
Aanpassingen broedgedrag als reactie op klimaatverandering (Christiaan Both)
Jouke Altenburg & Hans Schekkerman | Nieuwe Atlas
1. Blokken, hokken en punten…
Vogelatlas van start
Jouke Altenburg & Hans Schekkerman
Foto’s:
Harvey van Diek
Peter Eekelder
Hans Schekkerman
Jouke Altenburg
5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Inhoud
Het atlasproject: nut en noodzaak
Het veldwerk – de hoofdlijnen
Beoogde resultaten
Tot besluit
6. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015 …ambities
• alle 1685 atlasblokken van 5 x 5 km zijn in 2015 geteld
• wintervogels én broedvogels (géén trekvogels)
• digitale invoer en verwerking
• eerste (digitale) tussenproducten tijdens project
• boek en digitale (eind-)producten
7. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015
Door een consistente basisopzet zijn unieke
langetermijn analyses mogelijk: reeks van 40 jaar!
8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015
Door een consistente basisopzet zijn unieke
langetermijn analyses mogelijk: reeks van 40 jaar!
9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015
Door een consistente basisopzet zijn unieke
langetermijn analyses mogelijk: reeks van 40 jaar!
rood: verdwenen
blauw: verschenen
Veranderingskaart
Bron: Atlas 2002
10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015
Door een consistente basisopzet zijn unieke
langetermijn analyses mogelijk: reeks van 40 jaar!
Relatieve dichtheidskaart
(Bron: Atlas 2002)
11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasonderzoek… gaf impuls aan meetnetten:
BMP, PTT, MUS, Kolonievogels, Slaapplaatsen, Watervogels etc.
12. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Meetnetten liggen niet willekeurig
Bos
Duin en heide
Moeras
Kwelder/schor landaandeel
BMP-plots
Stad/dorp/bedrijventerrein
Agrarisch gebied
Overig
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Door gelijktijdige uitvoering veldwerk Atlas en
Meetnetten kan worden ‘ge-ijkt’.
13. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Veldwerk bouwt voort op Broedvogelatlas (2002)
Twee verzamelroutes met eigen spelregels
• Atlasblokonderzoek: gericht op soortenlijst: streven is
compleetheid, weinig gestandaardiseerd
• Kilometerhokonderzoek in ‘gouden grid’: gericht op
aantallen; meer gestandaardiseerde ‘uur’tellingen (55 min.)
en punttellingen (5 min.)
‘gouden grid’
18. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasblokonderzoek
Winter- en broedseizoen
• ≥3 bezoeken aan alle biotopen
• waarnemingen van zeldzame soorten intekenen
• aantalsschatting in klassen (achteraf)
• tijdsbesteding noteren (indicatie bezoekintensiteit)
Broedseizoen
• hoogste broedzekerheidscode per soort noteren
• nieuw ontdekte kolonies intekenen en tellen/schatten
19. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kilometerhokonderzoek
Bezoek elk km-hok (minstens) 2x per seizoen
- twee perioden van elk 6 weken
- per bezoek 55 minuten alle biotopen doorkruisen
- 5 minuten punttelling op middelpunt km-hok
Foto tellers
20. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kilometerhokonderzoek
Noteer tijdens doorkruisen
- talrijke soorten: presentie (aankruisen)
- schaarsere soorten: aantal noteren / turven
- zeldzame soorten: intekenen op kaart
21. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kilometerhokonderzoek
Noteer tijdens 5 min. punttelling
- alle soorten aantal noteren / turven
22. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kilometerhokonderzoek
Facultatief: uitgebreide punttelling (2 x 5 minuten)
- alle waarnemingen op kaart intekenen
- telling na afloop 5 minuten meteen 1x herhalen
1e vijf minuten blauw
2e vijf minuten rood
herhaalde waarneming
26. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Hoe? Data: 2 x 5 minuten punttelling
hiërarchische modellen
Wintervogels
- aanwezig aantal
- waarneemkans
imperfecte waarneming
- even weg /stil
- zit te ver
Sovon-meetnetten
zijn ook atlaswerk!
27. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Veldwerk, losse bijdragen
‘Losse’ waarnemingen van schaarse/zeldzame soorten
- via waarneming.nl / telmee.nl / BSP-broedvogels
- nauwkeurige locatie, gedrag/broedzekerheid (km-hokvervaging)
‘Losse’ kilometerhoktellingen
- binnen de vastgestelde telperioden
- binnen en buiten ‘gouden grid’
‘Losse’ uitgebreide punttellingen
- 2x 5 minuten
28. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Atlasproject 2012-2015 resultaten
Inspelen op grote maatschappelijke vraag:
• Rode Lijst (2014)
• Early Warning System (Vogelbescherming)
• Europese vogelatlas (2019)
• beleidsontwikkeling (o.a. Leefgebiedenbenadering)
• beheerplannen
• evaluaties etc.
33. Sovon Vogelonderzoek Nederland Tot besluit
Prijswinnaars… Atlas T-shirt-verloting
Rien Weststrate
Gert Sleeuwenhoek
Alfred Pellemans
Meile Tamminga
Joost de Jong (JJNG23)
claimer van het 1000ste blok is…
Robert Brunink uit Vriezenveen