Drie jaar onderzoek Spreeuw op de Edese Golfclub Papendal

1. Drie jaar onderzoek
Spreeuw op de Edese
Golfclub Papendal
7 maart 2017 Larenstein, Velp
Jan Schoppers & Frank Majoor
(VWG Arnhem eo & Sovon)

2. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Spreeuw
• Aanleiding
• Methode
• Resultaten
• Conclusies
Inhoud

3. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw

4. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw

5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw
• Sterke afname van broed- en wintervogels
• In MUS vanaf 2007 afname ruim 30%
• Grootste afname in stedelijk & bos, recent ook agrarisch
• 500.000 - 900.000 paar, 20% in stedelijk gebied
• 2014 Jaar van de Spreeuw ism Vogelbescherming
• 30

6. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw in MUS 2007-16
Bron: Sovon ism CBS, NEM
Heldbjerg et al. 2011, gebruik makend van EBCC/RSPB/
BirdLife/Statistics Netherlands
0
20
40
60
80
100
120
140
1990 1995 2000 2005 2010 2015
NL Bos urbaan

7. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Ringterugmeldingen
Bron: Vogeltrekstation, www.griel.nl

8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw
Geschiedenis
• Eerste geringde vogel, een Spreeuw, op 24 mei 1911
• Favoriete vogelsoort van Jac. P. Thijsse
• Film “Spreeuwenwerk” van Jan Musch en
Tijs Tinbergen uit 1983 over het onderzoek
voedselecologie Joost Tinbergen cs van RUG

9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nozeman & Sepp 1770-1829

10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nozeman & Sepp 1770-1829

11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Spreeuw op Papendal 2000 en 2007 resp. ca. 15 naar 46 broedpaar
• In 2007 vnl. in nestkasten, opgehangen tussen 2000 en 2007
• Een mooi object voor “Jaar van”
Onderzoek
• In de periode april – juli negen bezoeken
• Samen met Frank en leden Edese Golfclub
• Controleren nestkasten en noteren ei en jong
• Ringen van de jongen
• Meten van gewicht en vleugellengte
• Vaststellen of de nesten succesvol zijn
• Invoer in Nestkaart.
Aanleiding en onderzoek

12. Sovon Vogelonderzoek Nederland
2014: Jaar van de Spreeuw
Samen met Vogelbescherming

13. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Leeftijd
jonge
Spreeuw

14. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Gebied

15. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Gebied

16. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten 2014
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl
Totaal 48 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 176 & 109 = 285 juv)
Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl
1e leg 5,8 ei en 5,0 jong uitgevl 2e leg 4,4 ei en 2,6 jong uitgevl
N=35 (gem. NL 4,7 en 4,3) N=42
Alleen 1e leg: 6
Alleen 2e leg: 14
Beide : 29

17. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten 2015
Totaal 45 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 188 & 17 = 205 juv)
Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong
1e leg 5,2 ei en 4,5 jong uitgevl 2e leg 3,1 ei en 2,4 jong uitgevl N=7
N=42
Alleen 1e leg: 38
Alleen 2e leg: 3
Beide : 4
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl

18. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten 2016
Totaal 54 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 173 & 126 = 299 juv)
Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong
1e leg 5,4 ei en 4,7 jong uitgevl 2e leg 4,1 ei en 2,9 jong uitgevl N=43
N=37
Alleen 1e leg: 7
Alleen 2e leg: 12
Beide : 26
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl
2016
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ei
jong uitgevl

19. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resumé
2014 2015 2016
aantal bezet 1e leg 35 42 37
aantal bezet 2e leg 42 7 43
ei 1e leg 5,7 5,2 5,4
ei 2e leg 4,5 3,1 4,1
jongen 1e leg 176 188 173
jongen 2e leg 109 17 126
uitgevl 1e leg 5,0 4,5 4,7
uitgevl 2e leg 2,6 2,4 2,9
totaal jongen 285 205 299

20. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Verdeling over seizoen 2014 en 2015
• Synchroon broedbegin
• Het verschil tussen de 2 pieken ca 45 dagen.
• Duidelijk verschil in timing tussen 2014 en 2015
• In 2014 5,8 eieren gelegd (1 ei per dag).
• Het broeden duurt ca 12 dagen.
• De jongen vliegen uit bij ca 21 dagen.
• Bij elkaar kost dat 38 dagen.
• De vogels namen dus gemiddeld 7 dagen “vrij” voordat ze aan 2e leg begonnen
(voeren van uitgevlogen jongen, voorbereiden op 2e leg, …).
? Invloed droge/warme
periode midden mei
dag 90 : 31 maart
dag 140: 20 mei

21. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Van ei naar volgroeid

22. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Drie clusters

23. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Legsel: alleen 1e/alleen 2e/beide
2/3/3
0/1/6
4/10/20
• Hoge bezetting C
• W en O 2e leg uit
natuurlijke
holtes?
• Hoog aandeel 2e
leg.

24. Sovon Vogelonderzoek Nederland

25. Sovon Vogelonderzoek Nederland
% succesvol 1e/2e leg
100/46
100/100
93/74
• Hoogste succes C
• Hoog vergel. 80%
NL!!

26. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Legbegin 1e ei/duur in dagen begin 2e leg
30 mrt/51 dgn
4 apr/41 dgn
4 apr/45 dgn
• C begint eerder
• W en O beginnen
later & minder
dagen voor
herstel?
• Start ruim 2
weken eerder!!

27. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Jaar van gaat door
boven man
Donker oog, blauwe snavelbasis
links vrouw
Bruine iris, rose snavelbasis

28. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Jaar van gaat door

29. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nestkaarten
543

30. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nestkasten: emeltenbestrijding?
Al op >25 golfbanen
in Nederland zijn het
voorbeeld van de
EGC Papendal
gevolgd!!

31. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nestkasten: emeltenbestrijding?
1e leg
5 jong x 35 nestkast x 25 dagen x 15 emelten + 10% uitval = 70.000 emelten
2e leg
2,6 jong x 42 nestkast x 25 dagen x 15 emelten + 25% uitval = 51.000 emelten
Adulten
39 nestkasten x 2 adult x 120 dagen x 15 emelten = 140.400 emelten
261.400 emelten x 0,42 gram = 110 kg
Verzameld en opgegeten door 6 kg adult en ruim 21 kg (max gewicht) juveniel
Spreeuw = 28 kg.
Diet of Starling Sturnus vulgaris on farmland: the inmportance of Tipulidae larvae. C.M. Rhymer et al,
Bird Study 59 Emelten, de larven van de langpootmug. Henk Vlug, Insect Consultancy
http://edepot.wur.nl/141253

32. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Dankzij
waarnemers
van Sovon &

33. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Jaar van gaat door
• ringen van vogels en terugmeldingen doorgeven op
www.griel.nl
• nesten doorgeven Nestkaart(light)
• Cameranestkasten blijven hangen
• slaapplaatsen doorgeven www.sovon.nl
Plannen Papendal
• Ringen, meten, wegen en reproductie
• registreren broedsels in boomholtes
• Aflezen kleurringen
• Onderzoek Anne Kwak RU naar voedsel

34. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Jaar van gaat door
Onderzoek Anne Kwak RU Nijmegen naar voedsel

35. Sovon Vogelonderzoek Nederland
kleurringen
VRS Hessenpoort (Zwolle),
UR Jan van Dijk
Nestkastlive.nl
GX Koos van Ee
www.beleefdelente.nl

36. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kleurringen locaties waar Spreeuwen een kleurring hebben gekregen.

37. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?

38. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?

39. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?
LIMOSA 89 (2016): 37-45
https://www.sovon.nl/sites/default/files/doc/PDF-jes/LIM891-7_Sovon.pdf
• Broedsucces niet afgenomen
• Overleving eerste levensjaar wel; van 30 naar 12 %
• Afname optimaal foerageerhabitat en voedselbeschikbaarheid?
• Voorkeur: extensief gebruikte, vochtige graslanden, met hoge
dichtheden van ongewervelde prooidieren
• Ontwatering en overbemesting, terwijl insecticidengebruik het
voedselaanbod verder heeft verslechterd (Versluijs et al. 2016)
• Afgenomen weidegang?
zie voorbeeld onderzoek Denemarken.
H. Heldbjerg et al. / Agriculture,
Ecosystems and Environment 230
(2016) 24–31

40. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Dank
• Frank Majoor
• Edese Golfclub: René Aveskamp, Jan Water,
Herman Paul Baars
• Jeroen Nienhuis
• Foto’s Albert de Jong, Jouke Altenburg, Koos
Dansen & JS

41. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Conclusies
• Verrassende resultaten
• Vroege start en hoog aantal jongen 2014 en 2016
• Hoog aantal 2e leg, normaal laag, 2014 en 2016 (?)
• 2015 gemiddeld jaar?
• Of is Papendal een bijzonder gebied?
• Onderzoek Papendal gaat door
• Hole-in-one voor Spreeuw…..