Lezing van Hans de Vos Burchart voor de Landelijke Dag 2022

1. Raaf
een bijzondere rode lijst vogel in Nederland
Hans de Vos Burchart
Ravenwerkgroep Nederland
Landelijke dag Sovon, 25-11-2022, Ede
1

2. Inhoud presentatie
 Imago van de raaf
 Raaf
- onderscheid van andere kraaiachtigen
- kenmerken
- voedsel en braakballen
 Nestlocaties en broedbiologie
 Monitoring, ringen en biometrie
 Raaf in Nederland
- vóórkomen
- ontwikkeling raven populatie
 Ravenwerkgroep Nederland
- kleurringen en terugmeldingen
- geslachtonderzoek
- zenderproject 2

3. Imago van de raaf….
dood, verderf, duister, ongeluk [christendom, jodendom]
3

4. Indianenculturen:
hervormer, inzicht, voorspoed en geluk
Transformatie maskers
gebruikt door indianenstammen
aan NW kust Amerika
foto: Louis Beyens uit: ‘De Raaf’ uitg. Atlas
Haida cultuur: schepping
van de mens Haida Gwaii
(Queen Charlotte eilanden)
Bovennnatuurlijke krachten
en magie
4

5. De Raaf
bijzonder, elegant, intelligent, intrigerend
5
Orde: Zangvogels (Passeriformes)
Familie: Kraaiachtigen (Corvidae)
Geslacht: Kraaien (Corvus)
Grootte: 65-76 cm kop-staart
Spanwijdte: 120 cm
Gewicht: 900-1400 gram
Paartjes voor
het leven
Nest hergebruik
2-6 eieren
(petrol kleur)

6. Kauw, Zwarte kraai, Roek en Raaf
6

7. Zingen en roepen raaf
Raaf in vlucht
Raaf zittend
7

8. Luchtacrobaat
8
Foto’s: Annemarie Loof

9. Raaf als ‘territoriumtijger’
foto’s: OJ Goreng
9

10. Voedsel
Alles-eter, meestal dood, eiwitrijk materiaal
(aas, afval)
 Kadavers
 Insecten, larven
 Wormen
 Jonge vogels
 Plantendelen, bessen
 Mest van grazers e.d.
10
maiskolf

11. Ravennesten
diverse soorten bomen
douglas
grove den
populier 11
beuk

12. Hoogspanningsmasten
12
foto’s: Roelof IJpij
foto: Jelle van der Meer
foto: Jacques van de Ploeg

13. TV toren (170 m!) Hilversum
13

14. Broedbiologie
 Eileg gemiddeld vanaf 3e/4e week februari.
Vroegst bekend: 09-02. Laatst bekend: 06-04.
 Eén broedsel per jaar, meestal 2-6 eieren
Door vroeg mislukken kan vervolglegsel plaatsvinden.
 broedduur ca. 21 dagen, nestjongenperiode ca. 45-50 dagen.
 familieverband blijft nog lang (tot wel 3 maanden) intact.
 Uitgezworven jongen verblijven vaak in “adolescente groepen” waar
ze hun partner ontmoeten (oa Veluwe).
14

15. Monitoring
 Voor de eileg zijn raven zeer luidruchtig en prachtig in de balts en het
daarbij horende zingen. Veel wordt er “gepraat’ onderling
 In eifase zijn raven erg stil en lastig om dan nest te vinden.
(waak-raaf en nest-raaf)
 Raven zijn storingsgevoelig in eifase. Niet klimmen in die fase. Beperkt
monitoren en op afstand.
 Jongenfase ca. 40-45 dagen; ringen omstreeks dag 25-30 (half-eind april)
 Ouderpaar luidruchtig; voedselvluchten; ‘Wit’ kleuren nest en nestboom
 Kunnen overgaan tot 2e leg/nieuw nest na mislukken 1e
in vroeg stadium
15

16. Stok-camera
‘t Hurkske 5-5-2022
raven 3,5-4 weken oud
(video 0’57”)
16

17. Ringen en biometrie
17
klimmen
gewicht
ringen: metaal en kleur
(13mm)
afnemen nekveertje
voor geslachtbepaling
laterale poot dikte
klauw + nagel
vleugellengte gestrekt
KLAAR!!

18. Ravenpopulatie in Nederland
herintroductie raaf in Nederland
18

19. (Broed)paren raaf trend Nederland
 Soorttrend (broed)paren
1980-2019
 1990: 80 (50 broed + 30 territoriaal)
 Piek 1996: 114 (66 broed + 48
territoriaal)
 stabilisatie vanaf eind jaren ’90
: 75-100 paren (+/- 50-70
broedparen)
 v.a. 2006 lichte groei (niet significant)
 v.a. 2012 sterke groei (significant > 5%
per jaar)
 Nu: 150-200 paren (+/- 125-140
broedparen)
-
Meetnet Broedvogels, jaarlijkse
populatie-index (Sovon)
19

20. 20
November 2022

21. 21
145 bekende nestlocaties
619 gevolgde nesten
457 succesvol (74%)
106 mislukt (17%)
56 onbekend resultaat (9%)

22. 22
1349 ravenjongen uit
457 succesvolle nesten
Gemiddeld 3 jongen per
succesvol nest

23. 23

24. Ravenwerkgroep Nederland
Volgen en in beeld brengen ontwikkeling van de raaf in Nederland
door:
 Monitoring, verzamelen en communiceren van informatie over
verspreiding, gedrag en (broed)ecologie raven
 Onderzoek
- (kleur)ringen en afnemen biometrie
- geslachtonderzoek en zoeken naar correlatie met biometrie
- zenderonderzoek
Voorlichting aan terreineigenaren/-beheerders en publiek
24

25. Project S034-Raaf
projectnummer 1080
 Actief ringen
nest-jonge raven
 Kleurringproject
oranje, 1 letter 2 cijfers (zwart)
 Gestart 2013
 Geheel Nederland
25

26. Doelen project S034 Raaf
 Verspreiding
terreingebruik, foerageergebieden
 Overleving
natuurlijke en onnatuurlijke sterfte
 Nest- en broedgedrag
(als gekleurringde vogel onderdeel actief broedpaar)
 Geslachtgebonden gedrag
(icm succesvol geslachtonderzoek raaf)
26

27. 27
In periode 2008-2021:
Totaal 1141 ravenjongen
- 450 kleur- en metalen ring (39%)
- 123 metalen ring (11%)
- 568 ongeringd (50%)

28. Het succes van kleurringen
terugmeldingen
28
foto: Annemarie Loof
foto: Nel Bekema
foto: Bert Geelmuijden
foto: Wim Weenink

29. Terugmeldingen raven
bij ons bekend
29
Terugmeld% 1911-2013: 11,2% (van 429 geringd)
Terugmeld% 2013-2021: 38 % (van 450 geringd)
69% (n=117) van alle terugmeldingen met kleurring (n=169) betreft vogels =/< 2 kj oud.
Dus 31% (n=52) is > 2kj [ in periode 2013-2020 was dit 18% ]
Bij de unieke terugmeldingen (n=107) is dit 64% (n=68) resp. 36% (n=39)

30. Geslachtsbepaling
30
Doel
1. a.d.h.v. veermateriaal via DNA isolatie
en PCR methode het geslacht van de
(jonge) raven vaststellen
2. Geslacht correleren met de biometrie
die afgenomen is.
Daarmee een biometrie maat(en) vinden
die geslachtsbepalend is/zijn
Resultaat
1. In de toekomst geslacht van
nestjongen bepalen m.b.v. biometrie
2. Kleurring/geslacht bekend: gedrag
koppelen aan
geslacht

31. Zenderproject
ARK Natuurontwikkeling, Wageningen University & Research, Ravenwerkgroep Nederland, Sovon
 Titel onderzoeksproject:
Onderzoek naar het terreingebruik van juveniele en sub-adulte raven
en naar het lokaliseren van wolvenprooien door raven (Corvus corax)
op de Veluwe
 Doel/vraagstellingen van het onderzoek:
1. reageren raven op de beschikbaarheid van wolvenprooien op de
Veluwe en zijn deze via activiteitspatronen (verkregen door GPS-
loggers) te lokaliseren? De wolf als aasleverancier??
2. Wat is de verspreiding en waar verblijven juveniele en sub-adulte
raven in Nederland?
Terreingebruik, foerageergebieden, vliegroutes, interactie populaties
31

32. Aanbrengen van de GPS-logger
Ornitela - OrniTrack-25-solar powered GPS-GSM tracker
25 g incl. harnasje
32

33. Zenderlocaties
2021 en 2022
33
2021: 7x zender
7 locaties
2022: 8x zender
4 locaties
Actueel:
8 gezenderde raven
vliegen rond.
(uitval: 47%)
4x V en 4x M

34. Succesvol uit- en rondvliegen met
zender
foto’s: Jefta Leeuwis
34

35. Actief rondom het nest
35

36. Wolf en raven samen bij kadaver
op de Veluwe
36
Foto: Sjaak van Doorn

37. DANK VOOR UW AANDACHT
Meldingen en/of vragen?
graag info naar:
ravenwerkgroep@ziggo.nl
06-23790349
binnenkort: www.ravenwerkgroep.nl