Vijf jaar onderzoek Spreeuw op de Edese Golfclub Papendal

1. Vijf jaar onderzoek
Spreeuw op de Edese
Golfclub Papendal
Jan Schoppers, Frank Majoor & EGC
(VWG Arnhem eo & Sovon)
Projectendag NESTKAST NIOO, 23 maart 2019

2. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Spreeuw
• Aanleiding
• Methode
• Resultaten
• Conclusies
Inhoud

3. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw
Geschiedenis
• Eerste geringde vogel, een Spreeuw, op 24 mei 1911
• Favoriete vogelsoort van Jac. P. Thijsse
• Film “Spreeuwenwerk” van Jan Musch en
Tijs Tinbergen uit 1983 over het onderzoek
voedselecologie Joost Tinbergen cs van RUG

4. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw

5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Spreeuw
• Sterke afname van broed- (60%) vanaf 1990 en wintervogels
• In MUS vanaf 2007 afname 50%!!
• Grootste afname in stedelijk & bos, recent ook agrarisch
• 450.000 - 750.000 paar, 20% in stedelijk gebied
• 2014 Jaar van de Spreeuw ism Vogelbescherming

6. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Spreeuw op Papendal 2000 en 2007 resp. ca. 15 naar 46 broedpaar
• In 2007 vnl. in nestkasten, opgehangen tussen 2000 en 2007
• Een mooi object voor “Jaar van”
Onderzoek
• In de periode april – juli 5-9 bezoeken
• 50-75 kasten
• Samen met Frank en leden Edese Golfclub
• Controleren nestkasten en noteren ei en jong
• Ringen van de jongen
• Meten van gewicht en vleugellengte
• Vaststellen of de nesten succesvol zijn
• Invoer in Nestkaart.
Aanleiding en onderzoek

7. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Gebied
Foto:
Koos Dijksterhuis

8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Gebied: vnl. op terrein Edese Golfclub

9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten 2014-18
1e
2e
1e 1e
1e
1e
1e
2e 2e
2e 2e

10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resumé

11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Eerste eileg
• Synchroon broedbegin
• Het verschil tussen de 2 pieken ca 45 dagen.
• Duidelijk verschil in timing tussen bijvoorbeeld 2014 en 2015
• Eileg, broeden en jongen bij elkaar ca. 38 dagen.
• De vogels namen dus gemiddeld 7 dagen “vrij” voordat ze aan 2e leg begonnen (voeren van uitgevlogen
jongen, voorbereiden op 2e leg, …).
dag 90 : 31 maart
dag 140: 20 mei
0
2
4
6
8
10
12
14
80 105 130 155
0
2
4
6
8
10
12
14
80 105 130 155
0
2
4
6
8
10
12
14
80 105 130 155
0
2
4
6
8
10
12
14
80 105 130 155
0
2
4
6
8
10
12
14
80 105 130 155

12. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Eerste eileg
2014
2015
2016
2017
2018
0
20
40
60
1-Apr 7-Apr 13-Apr 19-Apr
percentagetweedepiek
legbegin eerste piek

13. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Terugmeldingen

14. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Terugmeldingen

15. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Terugmeldingen Papendal
• Papendal e.o 3x (dood)
• Driel (aflezing ring in tuin)
• 24 Route de Saint-Romain, 76430 La Cerlangue, Frankrijk
geschoten, 472 km.
Nog geen 0,5%.
Jonge vogels!

16. Sovon Vogelonderzoek Nederland

17. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Bijzonderheden

18. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?

19. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?

20. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?
H. Heldbjerg et al. / Agriculture,
Ecosystems and Environment 230
(2016) 24–31

21. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nestkaarten
Vooral uit oostelijke helft land
Zandgrond
Laag-Nederland
Hoog-Nederland

22. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?
Het broedsucces lijkt geen probleem
Bron rapport Sovon: Broedvogels in Nederland 2017

23. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken achteruitgang?
LIMOSA 89 (2016): 37-45
• Broedsucces niet afgenomen (van Turnhout et al. 2016).
• Overleving eerste levensjaar wel; van 33 naar 12 %
• Optimaal foerageerhabitat en voedselbeschikbaarheid?
• Voorkeur: extensief gebruikte, vochtige graslanden, met hoge
dichtheden van ongewervelde prooidieren
• Ontwatering en overbemesting, terwijl insecticidengebruik het
voedselaanbod verder heeft verslechterd (Versluijs et al. 2016)
• Afgenomen weidegang
H. Heldbjerg et al. / Agriculture,
Ecosystems and Environment 230
(2016) 24–31

24. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Veel publiciteit!
Nestkasten: emeltenbestrijding?
Al >40 golfbanen in
Nederland zijn het
voorbeeld van de
EGC Papendal
opgevolgd.
Volkskrant 13 mei 2015. Rik Nijland.
Beeld: Marcel van den Bergh

25. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Veel publiciteit!
Nestkasten: emeltenbestrijding?
Al >40 golfbanen in
Nederland zijn het
voorbeeld van de
EGC Papendal
opgevolgd.
Volkskrant 13 mei 2015. Rik Nijland.
Beeld: Marcel van den Bergh

26. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Veel publiciteit!
Nestkasten: emeltenbestrijding?
Al >40 golfbanen in
Nederland zijn het
voorbeeld van de
EGC Papendal
opgevolgd.
Volkskrant 13 mei 2015. Rik Nijland.
Beeld: Marcel van den Bergh

27. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Conclusies
• Verrassende resultaten
• Vroege start en hoog aantal jongen 2014 en 2016
• Hoog aantal 2e leg/broedsels, 2014 en 2016
• Of is Papendal een bijzonder gebied?
• Onderzoek Papendal gaat door
• Hole-in-one voor Spreeuw…..

28. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Dank
• Edese Golfclub: René Aveskamp, Jan Water,
Herman Paul Baars
• Frank Majoor
• Jeroen Nienhuis
• Vogeltrekstation
• Foto’s Albert de Jong,
Jouke Altenburg,
Koos Dansen & JS