Izaki bizidunak: erreinuak eta zelula

1. IZAKI BIZIDUNAK

2. IZAKI BIZIDUNEN SAILKAPENA
IZAKI BIZIDUNAK
LANDAREAK ANIMALIAK
ZUAITZAK ZUAIXKAK BELARRA ORNODUNAK ORNOGABEAK

3. • Orain dela urte asko,
zientzialariek asmatu zuten
garrantzi handiko tresna
bat: mikroskopioa.
• Mikroskopioa leiar batez
edo gehiagoz osatuta
daude eta irudia
handitzeko erabiltzen da.

4. • Zientzialariak ohartu ziren izaki bizidunak
zelulaz osatuta daudela.
ZER DIRA ZELULAK?
• Zelulak izaki bizidunak osatuta dauden
zati txiki - txikiak dira.
NOLAKOAK DIRA ZELULAK?
• Mota asko daude baina gehienak oso txikiak
dira eta ezin dira begi hutsez ikusi.
• Zelulak bizirik daude eta hiru funtzio
egiten dituzte: harremana, nutrizioa eta

6. ZELULAREN ZATIAK
• Hiru dira: mintza, nukleoa eta
zitoplasma.
• MINTZA: zelula inguratu eta kanpotik
banatzen duen estalkia da.
Mintza

7. • NUKLEOA: Zelularen funtzionamendua
kontrolatzen duen atala da.
• ZITOPLASMA: mintzaren eta
nukleoaren artean geratzen den atala
da. Urez eta beste substantzia batzuez
osatuta dago. Zitoplasman organulu asko
daude.
Mintza
Nukleoa
Zitoplasma
Organuluak

8. ANIMALIA-LANDARE ZELULAK
Animalien zelulak eta landareen zelulak
desberdinak dira.

9. • ANIMALIEN ZELULEK
forma asko dituzte:
esferikoak, kubikoak,…
oso irregularrak dira.
• LANDAREEN ZELULAK
handiagoak dira eta bere
forma erregularra da:
prismatikoa. Horma
gogor batez inguratuta
daude eta kloroplasto
izeneko organuluak
Kloroplastoa

10. • Animaliak eta landareak zelula askoz
osatuta daude; horregatik, izaki
zelulaniztun deitzen dira.
• Beste izaki batzuk zelula bakar batez
osatuta daude; orduan, izaki
zelulabakar deitzen dira.
Zelula: bideoa

11. ERREINUAK
• Izaki bizidunak erreinutan biltzen dira.
Bost erreinu daude: animalia-erreinua,
landare-erreinua, onddo-erreinua,
bakterio-erreinua eta bosgarren erreinua
(protozooak eta algak)
ANIMALIEN ERREINUA
• Animaliak izaki bizidun zelulaniztunak dira
eta beste izaki bizidun batzuez elikatzen
dira. Gainera, leku batetik bestera
mugitzen dira.

12. LANDARE ERREINUA
• Izaki bizidun zelulaniztunak dira. Bere
elikagaia sortzen dute eguzki-argiaren
laguntzaz.
• Zelulak modu jakin batean antolatzen
eta lotzen dira.
– Mota bereko zelulak ehunetan biltzen dira.
Adibidez, hezur-ehuna.

13. – Ehunak elkartzen direnean, organo bat
sortzen da. Adibidez, bihotza.
– Organoak elkartzean, sistemak eta
aparatuak sortzen dira. Adibidez,
digestio-aparatua.
– Aparatu eta sistema guztiak elkartzean,
organismo bat sortzen da. Hau da, izaki
bizidun bat.

14. ONDDO – ERREINUA
• Onddoak ez dira ez animaliak ez landareak.
Zelulaniztunak dira. Ez dira mugitzen. Ez
dute bere elikagaia sortzen; beste izaki
bizidun batzuez eta beren hondarrez
elikatzen dira.
• Ezagunenak perretxikoak dira.

15. BAKTERIO-ERREINUA
• Izaki bizidun txikienak dira. Zelulabakarrak
dira.
• Ugarienak dira eta leku guztietan daude:
uretan, airean, …
• Bakterio batzuk oso erabilgarriak dira;
adibidez, jogurta egiteko. Beste batzuk,
izaki bizidun barruan bizi dira eta
gaixotasunak sortzen dituzte.

16. BOSGARREN ERREINUA
• Izaki bizidun horietako asko zelulabakarrak dira.
• Erreinu honen barruan daude:
– Protozooak: amebak eta paramezioak, adibidez.
– Algak: uretan bizi dira eta beren elikagaia sortzen
dute. Asko zelulabakarrak dira eta beste batzuk
zelulaniztunak.

17. BIRUSAK
• Birusak hain txikiak dira, zientzialariek ez
baitakite izaki bizidunak diren ala ez.
Horren ondorioz, ez dira inongo erreinutan
sartzen.
• Mikroskopio berezi bat behar da.
• Birusak izaki bizidun baten barruan
ugaltzen dira eta gaixotasunak sortzen
dituzte: gripea edo barizela.