2. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
ZELULA.
Zelula bizitzaren
oinarrizko unitatea da.
Izaki bizidun guztiak
zelulaz osaturik daude.
Teoria zelularrak
honela dio:
• Izaki bizidun guztiak
zelulaz osatuta daude.
• Zelulak dira bizidunak
osatzen dituzten
oinarrizko unitate
funtzionalak eta
egiturazkoak.
• Zelula guztiak beste
zelula batetik datoz.
Bizidunak, zelula
kopuruaren arabera, bi
eratakoak dira:
Zelulabakarrak.
Zelulanitzak.
3. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula guztiek hiru atal
nagusi dituzte:
• Mintz plasmatikoa. Zelula
inguratzen duen bildukia.
• Zitoplasma. Likido likatsu
batek eta bere baitan dituen
organuluek osatzen dute.
• Material genetikoa.
Gehienetan ADNa da
informazioa duen molekula
eta kromosomak eratzen
ditu.
Egitura aldetik bi zelula
mota nagusi bereizten dira:
Zelula prokariotikoa.
Zelula eukariotikoa.
4. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula prokariotikoa zelula
sinpleena da. Horrelako zelula
dute bakterioek. 1 eta 10
mikra artean neurtzen dute.
Zelula honen ezaugarri
nagusia ADNa (kromosoma)
zitoplasman sakabanatuta
dagoela da, hau da, ez dago
nukleo baten barruan
babesturik. Zelula mota honen
atal nagusiak hauek dira:
Mintz plasmatikoa: zelula
inguratzen duen geruza da.
Muga horrek zelulari forma
ematen dio eta zelula eta
ingurunearen arteko trukea
kontrolatzen du.
Zelula-pareta: mureina
izeneko substantzia batek
osatzen du eta zelulari babesa
ematen dio.
ZELULA PROKARIOTIKOA
5. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
• Material genetikoa:
gehienetan ADN molekula
bat izaten da, baina, kasu
batzuetan, ARNa izaten
da. Material genetioa
zitoplasman aurkitzen da,
eta zelularen aktibitatea
kontrolatzen du. Bakterioa
nolakoa den zuzentzen du.
•Erribosomak: proteinak
ekoizten dituzte.
•Mesosomak: mintz
plasmatikoa zitoplasma
barrura sartzen den
guneak dira. Bakterioen
nutriziarekin zerikusia
dute.
ZELULA PROKARIOTIKOA
6. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Bakterioek forma asko izaten
dituzte. Forma hori bakterio-
paretaren araberakoa da.
Formarik arruntenak hauek
dira:
Baziloak:makila itxurakoak
Kokoak:esfera itxurakoak
Espiriloak: kiribilak
Bibrioak: koma itxurakoak
ZELULA PROKARIOTIKOA
7. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula prokariotikoek,
izaki bizidun guztiek
bezala, hiru bizi-funtzio
betetzen dituzte:
Nutrizio-funtzioa.
Erlazio-funtzioa.
Ugalketa-funtzioa.
ZELULA PROKARIOTIKOA
8. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Nutrizio-funtzioari
esker eskuratzen dute
behar duten materia
eta energia. Energia
hori ATP moduan
gordetzen dute. Bi
eratako nutrizioa bereiz
daiteke:
Autotrofoa: nutrizio
hau duten bakterioek
argiaren energia erabil
dezakete ingurunetik
hartzen duten materia
ez-organikoarekin behar
duten materia organikoa
ekoizteko.
ZELULA PROKARIOTIKOA
9. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
• Heterotrofoa: beste
izaki bizidunen materia
organikoa behar dute
beraien materia
organikoa ekoizteko.
Batak zein besteak
aerobikoak edo
anaerobikoak izan
daitezke. Lehenengoek
oxigenoa beharrezkoa
dute bizitzeko.
Anaerobikoek ez dute
oxigenorik behar
energia lortzeko eta
batzuk hil egin daitezke
oxigenoa duen
ingurunean.
ZELULA PROKARIOTIKOA
10. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Erlazio-funtzioaren bidez
bakterioak konturatzen dira zer
gertatzen den bere ingurunean eta
erantzun bat ematen dute.
Erantzun horiek bi eratakoak izan
daitezke:
Taktismoak: mugimenduak dira.
Mugimendu horiek estimuluaren
norantzan (positiboak) edo aurkako
norantzan (negatiboak) izan
daitezke.
Esporak eratzea: inguruneko
baldintzak txarrak direnean estalki
gogor batekin biltzen dira. Horrela
babesturik luzaro egon daitezke
eta baldintzak onak direnean hozitu
egiten dira, hau da, bizi-prozesuak
suspertu egiten dira, puztu egiten
da eta estalkia apurtzen zaio.
ZELULA PROKARIOTIKOA
11. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ugalketa-funtzioari esker jatorrizko bakterioaren berdinak diren bi zelula alaba
lortzen dira. Inguruneko baldintzak ezin hobeak direnean bakterioak hogeita hamar
minuturo ugaltzen dira. Ugalketak bi fase ditu:
Aldi aktiboa.
Aldi geldoa.
Aldi aktiboan zatiketa zelularra gertatzen da.
ZELULA PROKARIOTIKOA
Aldi geldoan zelula elikatu, hazi eta hurrengo zatiketarako prestatzen da.
12. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula eukariotikoen
ezaugarri nagusia
nukleoa dutela da. 10
eta 100 mikra artean
neurtzen dute.
Landare-zelulen eta
animalia-zelulen
artean badaude
zenbait
desberdintasun, baina
egitura oso antzekoa
dute. Zelula
eukariotiko guztiek
ondoko atalak
dituzte:
ZELULA EUKARIOTIKOA
13. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
ZELULA EUKARIOTIKOA
Zelula eukariotikoen
ezaugarri nagusia
nukleoa dutela da. 10
eta 100 mikra artean
neurtzen dute.
Landare-zelulen eta
animalia-zelulen
artean badaude
zenbait
desberdintasun, baina
egitura oso antzekoa
dute. Zelula
eukariotiko guztiek
ondoko atalak
dituzte:
14. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula mintz batez
inguratuta dago eta bi
atal nagusi ditu: nukleoa
eta zitoplasma. Estalki
nuklearrak nukleoa eta
zitoplasma mugatzen
ditu.
Mintz plasmatikoa zelula
inguratzen duen geruza
da. Kanpo-
ingurunearekin
substantzien trukea
kontrolatzen du.
ZELULA EUKARIOTIKOA
15. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula-pareta landare-
zeluletan bakarrik
aurkitzen da. Zelulosa
da bere osagai nagusia.
Zelulari zurruntasuna
eta sendotasuna ematen
dizkio.
ZELULA EUKARIOTIKOA
16. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zitoplasma.
Substantzia likido lirdingatsua
da. Bertan zelularen
organuluak eta zelularen
metabolismoan sortzen diren
substantziak aurki ditzakegu.
Mikroskopio elektronikoa
erabiltzean, zitoplasma
inguratzen mintz zelularra eta
zitoplasmaren barrukoa
ikusten da. Zitoplasmaren
barruan honako egiturak ageri
dira: erretikulu
endoplasmatikoa (bikortsua
edo leuna), erribosomak,
lisosomak, zentrioloak,
mitokondrioak, bakuoloak,
Golgiren aparatua eta
kloroplastoak.
ZELULA EUKARIOTIKOA
17. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Erribosomak zitoplasman
zehar egitura aske moduan
edo erretikulu
endoplasmatiko bikortsuari
erantsita, nahiz isolatuta,
nahiz kateatuta, agertzen
dira zeluletan, polisoma
deituriko egitura eratuz. Bi
atalki globular ezberdin
ikusten dira mikroskopio
elektronikoaz behaturik.
Erribosomek proteinen
sintesia egiten dute.
Horretarako polisoma eran
egotea beharrezkoa da.
ZELULA EUKARIOTIKOA
18. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Erretikulu
endoplasmatiko
bikortsua (EEB) hodiska
sare batez osatuta dago.
Haren atal
garrantzitsuenetako bat
erribosomekin
tapizatuta dago. Honek
proteinen sintesia eta
jariaketa egiten du.
Horrela, sintetizatzen
diren proteinak pilatu
egiten dira, bertan
gordetzeko edota,
egitura hau
aprobetxatuz, zelula
osoan zehar garraiatuak
izateko. Egitura hau
proteinen sintesi eta
jariaketan
espezializatuta dauden
zeluletan ageri da.
ZELULA EUKARIOTIKOA
19. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Erretikulu endoplasmatiko
leunak (EEL) bilketa eta
garraio-lanetan parte
hartzeaz gain, sintesi-lanak
ere egiten ditu, lipidoena
bereziki. Leku horretan
lipido batzuk (hormona
esteroideak hain zuzen)
sintetizatzen dira. Bertan
sintetizatzen diren gaiak
eta kanpotik etorritakoak
sare honetan zehar garraia
daitezke eta normalean
Golgiren aparatura joaten
dira. Orokorrean, zelula
guztietan ez da EEL
garrantzitsurik agertzen,
baina lipidoen sintesian
espezializatuta dauden
zeluletan garrantzi handia
du, adibidez, hormona
esteroideak jariatzen
dituzten zeluletan, gibelean
eta gonadetan.
ZELULA EUKARIOTIKOA
20. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Golgiren aparatua ez da
egitura finko bat,
dinamikoa baizik eta
bere itxura zelularen
egoera funtzionalaren
araberakoa da. Egitura
hau sarritan
zentrosomaren inguruan
kokatzen da eta sakulu
multzo batez osatuta
dago. Sakulu hauek
mintz bakar batez
inguratuta daude eta
taldeka metatzen dira,
diktiosoma deritzon
egitura eratuz.
Diktiosomaren
ingurunean sakuluen
banaketatik eratutako
besikula globular asko
ageri dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
21. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Bere funtzioa, alde batetik,
erretikulu endoplasmatiko
bikortsuan sintetizatzen diren
proteinak besikulen bidez
gordetzea da, zenbait
erreserba-organulu eratuz, eta
bestetik, gai batzuen sintesia
ere egin dezakete. Azkenik,
garraio-funtzio garrantzitsua
betetzen du. Golgiren
aparatuan sortzen diren gaiak,
besikuletara pasatzean,
zitoplasman zehar mugitu edo
organulu berri (lisosoma edo
jariaketaren besikulak,
bereziki) bihur daitezke.
ZELULA EUKARIOTIKOA
22. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Lisosomak mintz bakar
batez mugatutako
egiturak dira eta
itxuraz aldakorrak.
Lisosomen barruan 40
entzimak ageri dira.
Beren mintzaren
barnealdea geruza lodi
batez estalita dago,
autodigestioa gerta ez
dadin.
Lisosomen jatorria
Golgiren aparatuan dago
eta hidrolasen sintesia
EEBn egiten da, Golgiren
aparatura garraiatuak
izanik, eta hemen
jariozko besikula
moduan zitoplasmara
askatzen dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
23. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Haien funtzioa entzimen
gordeleku izatea eta,
endozitosiz eraturiko
fagosomekin kontaktuan
jartzen direnean,
digestioa egitea da.
ZELULA EUKARIOTIKOA
24. 3.DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Mitokondriak itxura
anitzeko organuluak
dira, baina jeneralki,
biribilduak edo zigarro
itxurakoak dira.
Mugikorrak dira eta
energia beharrezkoa
den lekuetan kokatzen
dira. Haien kopurua ez
da berdina zelula
guztietan; esaterako,
gibeleko zeluletan 2.000
mitokondria inguru ageri
dira eta beste zelulek
mitokondria gutxi dute.
ZELULA EUKARIOTIKOA
25. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Mintz bikoitza dute eta
barne-mintzetik
tolestura batzuk
{gandor mitokondrialak}
ateratzen dira. Haien
funtzioa zelulak behar
duen energia sortzea da,
nahiz eta sintesi-
prozesuak ere burutu
(gantz azidoena eta
zenbait proteinarena).
Gibel-zeluletan eta
muskulu-zeluletan
anitzak dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
26. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zentrioloak zilindro
itxurako bi egitura dira,
perpendikularki
kokatuak eta nukleoaren
inguruan agerten dira.
Zatiketa zelularrean
parte hartzen dute
zelula alabentzako
kromosomen banaketan.
Zelulen mugimenduetan
ere parte hartzen dute.
Animalia-zeluletan
bakarrik azaltzen dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
27. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Kloroplastoak landare-
zeluletan bakarrik
azaltzen dira. Klorofila
izeneko pigmentu bati
esker landareei kolore
berdea ematen diete.
Organulu hauek
fotosintesia egiten dute.
ZELULA EUKARIOTIKOA
28. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Bakuoloak hainbat
substantzia gordetzeko
erabiltzen diren
biltegiak dira. Landare-
zeluletan bakuoloak
ugariagoak eta
handiagoak dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
29. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelularen nukleoak
egitura esferikoa du
gehienetan.Nukleo-mintza
bidez zitoplasmatik bananduta
ageri da. Honek erretikulu
endoplasmatikoaren
estalkiaren antz handia du eta
zulatuta dago zitoplasma eta
nukleoplasmaren gaien
elkartrukea ahalbidetzeko.
Bere tamaina, nahiz eta
aldakorra izan, zitoplasmaren
tamainarekin erlazionatuta
dago. Zelula gehienak
mononuklearrak dira, hots,
nukleo bakar bat aurkezten
dute, baina kasu batzuetan
binukleatuak edo
polinukleatuak dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
30. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Nukleoan substantzia
ugari ageri dira baina
garrantzitsuenak azido
desoxirribonukleikoa
(ADN) eta ARN dira,
hauek giza zelularen
material genetikoa
eramaten baitute eta
material hori belaunaldiz
belaunaldi transmititzen
da. Egoera arruntean,
ADNa kromatina moduan
agertzen da, hau da,
hedatuta agertzen da,
baina nukleoa mitosian
sartzen denean,
kromatina kondentsatu
egiten da eta
kromosomak ikuskor
bihurtzen dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
31. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Giza zelularen kasuan, 22
kromosoma-bikote daude,
gehi bi kromosoma sexual,
berdinak emakumearen
kasuan (XX) eta ezberdinak
gizonarenean (XY). Beraz,
zelula batean 46 kromosoma
daude eta espermatozoide
eta obuluetan erdia (23),
zelula haploideak baitira.
Nukleoan egitura esferiko
batzuk ere ageri dira,
nukleoloak; ARN eta
proteinen metaketak dira eta
ziklikoki agertzen dira,
banaketa zelularrean
desagertu egiten baitira,
banaketa zelularra bukatu
ondoren berriro agertzeko.
ZELULA EUKARIOTIKOA
32. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zelula eukariotikoek ere
3 bizi-funtzioak
betetzen dituzte:
Nutrizio-funtzioa
Nutrizioari esker
zelulek materia eta
energia lortzen dute.
Materia behar dute
hazteko eta energia
bere aktibitate guztiak
aurrera eramateko.
Energia hori ATP
molekulatik lortzen
dute.
Bi nutrizio-mota bereiz
ditzakegu: autotrofoa
eta heterotrofoa.
ZELULA EUKARIOTIKOA
33. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Nutrizio autotrofoan
zelulek materia
organikoa ekoizten dute
materia ez-organikoa
erabiliz eta energia-
iturri bat erabiliz.
Landareek lurreko ura
eta gatz mineralak,
aireko karbono dioxidoa
eta Eguzkiaren argi-
energia baliatzen
dituzte materia
organikoa
sintetizatzeko. Prozesu
honi fotosintesia
deritzo. Fotosintesia
kloroplastoetan
gertatzen da eta
materia organikoaz gain,
oxigenoa ere eskuratzen
da.
ZELULA EUKARIOTIKOA
34. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ondoren, materia organikoa mitokondrioetara joaten da eta, oxigenoarekin
konbinatuz, energia ekoizten da. Ekintza hori arnasketa zelularra da, eta
ATP eta karbono dioxidoa sortzen dira. Karbono dioxidoaren parte bat
kanporatu egiten da eta beste bat zelulan gelditzen da fotosintesian
erabiltzeko.
ZELULA EUKARIOTIKOA
35. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Nutrizio heterotrofoan bizidunek beste bizidunen materia organikoa erabiltzen
dute bere materia organikoa eta energia lortzeko. Materia organikoaren parte bat
eta kanpotik hartutako oxigenoa mitokondrioetan konbinatzen dira, eta ATP eta
karbono dioxidoa ekoizten dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
36. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Erlazio-funtzioari esker
zelulek kanpo-estimuluak
edo kinadak hautemateko
eta erantzuna emateko gai
dira. Kinada horiek argia,
tenperatura, substantzia
kimikoak... izan daitezke.
Zelulek eman dezaketen
erantzunik arruntena
taktismo izeneko higidurak
dira. Taktismoak
positiboak edo negatiboak
izan daitezke.
Higitzeko mekanismoak:
Flageloak
Zilioak
Pseudopodoak
ZELULA EUKARIOTIKOA
37. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ugalketa-funtzioari
esker, zelula bakar
batetik bi zelula guztiz
berdinak sortzen dira.
Izaki zelulabakarrak
zatitzen direnean beste
ale bat sortzen da. Izaki
zelulanitzetan, aldiz,
izakiak hazi egiten dira
eta hiltzen diren zelulak
ordezkatu egiten dira.
Zelulen bizitzan bi aldei
bereizten dira:
Interfasea.
Zatiketa zelularra
ZELULA EUKARIOTIKOA
38. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Interfasea bi
zatiketa zelularren
arteko aldia da. Fase
honetan zelula elikatu
eta hazi egiten da.
Interfasearen
amaieran zelulek
kromosoma guztiak
bikoiztu egiten
dituzte.
ZELULA EUKARIOTIKOA
39. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zatiketa zelularrean
zelula ama bakar batetik
bi zelula alaba sortzen
dira. Zelula alaba horiek
zelula amaren guztiz
berdinak dira. Zatiketa
zelularrean bi helburu
nagusi ditu:
Zelula alabek zelula
amaren kromosoma-
dotazio bera izatea.
Zelula alabek bizitzeko
behar duten organulu
guztiak izatea.
Zatiketa zelularrean bi
fase bereizten dira:
Mitosia
Zitozinesia
ZELULA EUKARIOTIKOA
40. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Mitosia nukleoaren
zatiketa da. Bi nukleo
sortzen dira, eta
bakoitzak kromosoma-
dotazio osoa du.
Mitosian ondorengo
faseak aurki ditzakegu:
Profasea
Metafasea
Anafasea
Telofasea
ZELULA EUKARIOTIKOA
41. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Profasean:
Kromosomak
ikuskorrak dira.
Nukleo-mintza
desegin eta nukleoloak
desagertzen dira.
Zentrioloak bikoiztu
eta pare bakoitza
zelularen alde batera
joaten da. Bi zentriolo-
pareen artean zuntz
batzuk sortzen dira:
asterraren zuntzak.
Zuntz horiek luzatuz
ardatz mitotikoa
eratzen da.
Landare-zelulek ez
dituzte zentrioloak eta
beste zuntz batzuk
higituko dituzte
kromosomak.
ZELULA EUKARIOTIKOA
42. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Metafasean bikoiztutako kromosomak
ardatz mitotikoari atxikitzen dira
zelularen erdialdean eta ekuatore-plaka
eratzen dute.
ZELULA EUKARIOTIKOA
43. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Anafasean zuntzak uzkurtu egiten dira
eta kromosomak muturretarantz
eramaten dituzte. Horrela kromosoma-
pareak bereizi egiten dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
44. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Telofasean bi kromosoma-multzoak guztiz
banatzen dira, nukleo-mintza eratzen da
kromosoma horien inguruan eta nukleoloak
agertzen dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
45. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
ZELULA EUKARIOTIKOA
ZATIKETA ZELULARRA
46. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
ZELULA EUKARIOTIKOA
47. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Zitozinesia.
Nukleoa bikoiztu
ondoren zitoplasman
dauden organuluak bitan
banatzen dira. Horrela,
bi zelula alabak sortzen
dira.
Animalia-zeluletan
zitoplasma estutu egiten
da zelularen erdialdean
eta bi aldeak ikutzean,
bi zelula alabak sortzen
dira.
ZELULA EUKARIOTIKOA
48. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Landare-zeluletan
zitozinesia ez da berdin
gertatzen, zelula horiek
zelula-pareta zurruna
baitute. Telofasearen
bukaeran Golgiren
aparatuko zenbait xixku
zelularen erdialdean
pilatzen dira. Xixku
horietan bi zelulak
banatuko dituen
trenkada eratzeko
substantzia guztiak
daude. Trenkada hori
kanpotik barrurantz
hazten da eta
plasmodesmo izeneko
porotxoak ditu.
ZELULA EUKARIOTIKOA
49. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
OINARRIZKO EHUNAK
Zelulak bildu, era berean
ezberdindu eta eginkizun
berberak elkarrekin betetzen
dituztenean ehunak sortzen
dira. Organoak, era berean,
ehun-bilketaren emaitza dira.
Zelulak biltzen diren eraren
arabera ehun-mota ezberdinak
aurkitzen ditugu. Ehunak
sailkatzeko beste ohiko era bat
zelulen egitura eta eginkizuna
kontuan hartzean datza. Horrela
bost mota nagusi bereizten dira:
ZELULA EUKARIOTIKOA
50. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
GLOBULU GORRIAK
EDO ERITROZITOAK
ZELULA EUKARIOTIKOA
51. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
GILTZURRUNEKO
EPITELIO KUBIKOA
ZELULA EUKARIOTIKOA
52. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
TRAKEAKO
EPITELIOKO ZELULAK
ZELULA EUKARIOTIKOA
53. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
BURUKO AZALA
ZELULA EUKARIOTIKOA
54. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
EHUN KONEKTIBOA
ZELULA EUKARIOTIKOA
55. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
TENDOIA
ZELULA EUKARIOTIKOA
56. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
GANTZ EHUNA
ZELULA EUKARIOTIKOA
57. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
KARTILAGOA
ZELULA EUKARIOTIKOA
58. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
BELARRIKO
KARTILAGOA
ZELULA EUKARIOTIKOA
59. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
BIRUSAK
Izaki bizidunak eta
bizigabeak bereizteko
ondorengo kriterioak
erabiltzen dira:
• Bizidunak zelulez
osaturik daude.
• Bizidunek hiru funtzio
betetzen dituzte:
nutrizioa, erlazioa eta
ugalketa.
Irizpide horiek
jarraituz, birusak ez
dira bizidunak, ez
baitaude zelulez
osatuta, eta ez
baitituzte nutrizio- eta
erlazio-funtzioak
betetzen.
BIRUSAK
60. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ugaltzeko, gainera, beste
zelula bat kutsatu behar
dute eta zelularen
organuluak bere menpe
jarri.
Birus orok bi osagai
dituzte:
Kapsida proteinez
osatutako kanpo estalkia
da.
Azido nukeiko molekula
bat. ADN edo ARN
molekulak izan daitezke.
Bere buruaren kopiak eta
kapsidaren osagaiak
ekoizteko informazioa du
molekula horrek.
Zelulen barruan bi ziklo
jarrai ditzakete:
BIRUSAK
61. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ziklo litikoa.
Birusa zelularen mintzari atxikitzen
zaio eta bere material genetikoa
sartzen dio. Birusaren material
genetikoak bere menpe hartzen du
zelula eta kapsidaren osagaiak eta
birusaren material genetikoaren
kopiak ekoiztera behartzen du.
Material genetiko berria eta
kapsida elkartu egiten dira birus
berriak eratuz.
Zelula baten barruan 100 birus sor
daitezke, eta zelulatik atera egiten
dira mintza deseginez.
BIRUSAK
62. 3. DBH – NATUR ZIENTZIAK
ZELULA
Ziklo lisogenikoa.
Birusaren azido nukleikoa zelularen
barrenera sartzen da eta zelularen
ADNari lotzen zaio.
Zelula horrek ez du inolako
ondoriorik nabaritzen eta zelula hori
birusen infekzioaren aurrean
inmunea da.
Zelula erdibitzen den bakoitzean
birusaren kopia ere egiten da, eta
sortzen diren zelula guztiek
birusaren kopia bana dute.
Horrela denbora luzean egon
daitezke eta bat-batean ziklo litikoa
hasi.
BIRUSAK