3. ZELULAK
★ ZELULA: bizia duen elementua da; izaki bizidunen unitatea da.
★ Gizakia mila milioika zelulez osatuta dago eta zelula guztiek ezaugarri batzuk partekatzen dituzte.
★ Zelularen atalak:
- Zelula-mintza: zelula inguratu eta mugatzen du.
- Nukleoa: zelularen barruan dago; mintz batek inguratzen du
eta zitoplasmatik bereizten du.
- Zitoplasma: ingurune likidoa da; bertan organuluak daude.
- Organuluak: zitoplasman aurkitzen diren elementuak dira.
4.
5. EHUNAK
Funtzio bera duten giza zelulak elkartzen dira EHUNAK sortzeko.
Muskulu-ehunak Nerbio-ehunak Epitelio-ehunak
Gorputzeko muskuluak
osatzen dituzte.
Garuna eta zentzumen-
organoak osatzen dituzte.
Odol-hodien eta
arnasbideen barneko atala
osatzen dute.
6. ORGANOAK
Ehunak elkartzen dira ORGANOAK sortzeko. Organoa, funtzio jakin bat betetzen duen egitura bat da.
Bihotza Birikak
Bihotza, organo inportanteenetariko bat da.
Muskulu-ehunez osatuta dago nagusiki.
Birikak, organo handienetako batzuk dira. Epitelio-
ehunez eta *ehun konektiboz osatuta daude
nagusiki.
*Ehun konetiboa: beste ehunen edo organoen arteko
espazioak betetzen ditu.
10. Izaki bizidun guztiek 3 bizi-funtzio betetzen dituzte.
Harremana Nutrizioa Ugalketa
Harreman-funtzioari esker
gure inguruan gertatzen den
guztia hauteman dezakegu
eta behar bezala
erreakzionatu
gertatutakoarekin.
Nutrizio-funtzioari esker
elikagaiak eta oxigenoa
lortzen ditugu behar dugun
materia eta energia
eskuratzeko.
Ugalketa-funtzioari esker
gizaki berriak jaiotzen dira
gurasoen antzeko
ezaugarriak dituztenak.
12. OSASUNA da ongizate fisiko, mentala eta soziala; hau da, gaixotasunik ez izatea, pertsona
bezala ondo sentitzea eta gizartean parte hartzea.
2 gaixotasun mota nabarmentzen dira:
❖ Gaixotasun kutsakorrak
❖ Gaixotasun ez-kutsakorrak
13. Gaixotasun kutsakorrak
(gastroenteritisa, gripea, elgorria…)
Gaixotasun ez-kutsakorrak (alergiak,
bihotzeko gaixotasunak, minbizia…)
❖ Gaixotasun hauek oso organismo txikiek
eragiten dituzte eta gaixo dagoen
norbaitek osasuntsu dagoen norbaiti
kutsatu ahal dio.
❖ Ez dira kutsakorrak gizakientzat.
Gaixotasun hauen zergatiak oso
desberdinak dira eta batzuk arriskuan
jartzen dute gaixoaren bizia.
14. Gaixotasunei aurre egiteko:
❖ Gure gorputzak azala eta mukiak ditu organismo kaltegarriak oso erraz ez sartzeko.
❖ Globulu zuriek ere organismo horietatik babesten gaituzte.
Gaixotasunak saihesteko:
❖ Ezinbestekoa da higiene-ohitura onak izatea.
❖ Txertoak
❖ Gaixotasuna harrapatzean medikuarenera joatea.
❖ Sustantzia toxikoak ez kontsumitzea (alkohola, tabako…).
15. Lehen laguntzak
❏ Istripuren bat izanez gero, oso inportantea da, lehen momentuan jasotako laguntza.
❏ Sarritan gertatzen diren istripuak ondorengoak dira:
Odoljarioa Zauriak Kolpe handi bat Erredurak
