Materia. 5 kurtsoan

1. MATERIA ETA
PROPIETATEAK

2. urrea
Objektu guztiak gorputzak
dira. gGurputzak materiaz
eginda daude.
Eta materia motas asko
daude. Materia bakoitza
substantzia bat da.
Materia atmo izeneko
partikula txiki-txiki batzuez
osatuta dago.
diamantea
gatza

3. Materiaren propietateak bi motatakoak dira:
Propietate orokorrak:(esate baterako masa eta
bolumena): materiaz eginda dauden gauza guztien
propietateak dira.
Propietate bereizgarriak:(esate
baterako,usaina,kolorea,distira eta dentsitatea):
substantziak bereizten laguntzen diguten
desberdintasunak dira.

4. Masa gorputzek duten materia kantitatea da.
Esate baterako hiztegi batek arkatz batek baino
materia gehiago du,
Eta beraz masa handiagoa.
(Masa kilogramotan (kg) edo gramotan (g)
adierazten da.Kilogramo bat 1.000 gramo dira.
Balantza erabiltzen da.

5. BOLUMENA
-Bolumena gorputzek hartzen duten espazioa da.
-Esate baterako,futboleko baloi baten materiak
teniseko pilota batena baino espazio handiagoa
hartzen du, eta beraz , bolumena handiagoa du.
-Bolumena metro kubotan , dezimetro kubotan
litroetan , zentimetro kuboetan eta mililitroetan
adierazten da.

6. DENTSITATEA
• Gorputz baten dentsitatea lortzen da
gorputzen masa bolumenarekin zatituz.
• Gorputz baten dentsitatea uraren
dentsitatea baino txikiagoa bada, gorputz
hori ur gainean geratuko da.
• Gorputz baten dentsitatea urarena baino
handiagoa bada, hondoratu egiten da.

7. Dentsitatea masa eta bolumenaren arteko erlazioa
da.Gorputz baten dentsitatea kalkulatu, masa zati
bolumena egin behar da.
Dentsitatea kg/l edo g/ml-tan adierazten da.

8. Bi motatako substantzia daude:
•Substantzia puruak .Mota bakar bateko
materiaz osatuta dauden substantziak dira.
Adibidez: ura, gatza, mineralak …
•Nahasteak . Zenbait substantzia puruz osatuta
daude.Bi motatakoak daude: homogeneoak eta
heterogeneoak. Adibidez: ura azukrearekin, lurra,
edo entsalada.

9. NAHASTEAK
• Nahaste heterogeneoak. Haien osagaiak
bereiz daitezke. Ura fideoekin.
• Nahaste homogeneoak edo disoluzioak:
Haien osagaiak ezin dira bereizi. Kolonia
edo ura azukrearekin.

10. • ALEAZIOAK: Nahaste mota bereziak
dira. Osagaietako bat edo gehiago
metalezkoa duten nahaste homogeneoak
dira.
Altzairua
Burdina
Karbono
Brontzea
Kobre
Eztainu

11. NOLA BANATZEN DIRA
NAHASTEAK?
• Iragazketa: solido baten eta likido
baten arteko nahaste heterogeneoak
banatzeko balio du.

12. • Dekantazioa: dentsitate desberdinetako
substantzien
nahaste
heterogeneoak
bereizteko erabiltzen da. Abdez: olia eta
ura.

13. • Lurrunketa: Nahaste homogeneoak
banantzeko erabiltzen da. Adbez: Ura
gatzarekin.
• Bereizketa magnetikoa: nahasteko
elementu bar burdina denean,
erabiltzen da.

14. Materia egoera batetik beste batera pasatzen denean,
egoera-aldaketa gertatzen da. Zenbait motatako egoeraaldaketak daude:
-Urtzea:solido-egoeratik likido-egoerara pasatzea da. Elurra
urtzean gertatzen da, esate baterako.
-Solidotzea: likido-egoeratik solido-egoerara pasatzea da.

15. -Baporizazioa:likido-egoeratik gas-egoerara pasatzen da.Bi
modutan gerta daiteke.
Irakitea : tenperatura finko batean eta azkar
gertatzen da. Adibidez, ura berotu eta irakin.
Lurruntzea : tenperatura txikiagoan gertatzen da eta
geldoagoa da. Adibidez, arropa lehortu.

16. -Kondentsazioa: gas-egoeratik likido-egoerara pasatzea da.
-Sublimazioa:egoera solidotik zuzenean gas-egoerara
pasatzea da,egoera likidotik pasatu gabe.
Iodoa substantzia beltz bat da; sublimatzean, purpurakoloreko gas bat bihurtzen da.
- Alderantzizko sublimazioa: gas egoeratik solidora
aldatzea.

17. Aldaketa kimikoak gertatzen direnean, materia beste materia bat
bihurtzen da; hau da, beste substantzia bat.
Adibidez, zura erretzean, errauts bihurtzen da
Aldaketa kimikoei erreakzio kimikoak ere esaten zaie.
Asko daude.Hona hemen zenbait adibide:
.Oxidazioa.Sustantzia bat, airean dagoen oxigenoaren
eraginez,beste bat bihurtzen denean gertatzen da. Substantzia
berriari oxidoa esaten zaio.
.Errekuntza Materia erre eta beste substantzia batzuk eratzen
dira. Ziztu bizian gertatzen da. Substantziei erregai esaten zaie.