1. IZAKI BIZIDUNAK
Izaki bizidun guztiak zelula izeneko egitura mikroskopiko batzuez
osotuta dagoz.
Zelulek hiru bizi funtzio euren kontura egiteko gaitazuna daukie.
Nutrizioa:nutrizioaren bidez, bizitzeko behar dabezan ura eta
elikagaiak lortzen dabez.
Erlazioa: erlazino funtzinoaren bidez,inguruangertatzen den
aldaketei antzemoten deutsie eta horren arabera antzemoten dabe
2. Ugalketa:Ugalketaren bidez,zelula amak zatitu egiten dira,eta zelula
amen ezaugarri berberak daukien zelula umeak sortzen dira.
Zelularen atalak onek dira:mintza ,nukleoa, organuluak eta
zitoplasmea.
·Mintza zelulea babesten dauan geruzea da,eta hondakinak
kanporatzeaz eta elikagaiak sartzeas arduratzen da.
·Nukleoa zelularen garuna da eta haren funtzinoak zuzentzen dauz.
·Organuluak era askotakoak izan daitekez,betetendaben funtzioa
kontuan artuta,batzuk elikagaiak digeritzen dabez eta beste batzuk
hondakinak kanporatu.
·Zitoplasmea mintzan eta nukleoaren artean dagoan subtantzia
da.Zitoplasman organuluak dagoz.
Bi organismo mota bi dagoz: zelula bakarrak eta zelula niztunak.
Organismo zelula bakarrak izakirik bakunenak dira,modu
3. independentean bizitzeko gahi dira.
Hainbat formatakoak izan daitekez, luzangak edo biribilduak.
Bizi daitekez uretan edo lehorrean;batzuk mugitzeko flgeloak
daukiez.Adibidez:bakterioak, onddoak eta algak.
Organismo zelula niztunak milaka zelulaz ostuta dagoz eta ez dira
gahi modu independentean bizitzeko
Izaki bizidunak bost taldetan banatzen dira:Animalien
erreinua,landareen erreinua,onddoen erreinua,protistoen erreinua
eta moneroen erreinua.
Animaliak bi taldetan sailkatzen dira:ornodunak eta ornobakoak
Animali ornodunak barruko eskeletua eta bizkarrazurra daukiez.
4. Bost taldetan banatzen dira:arrainak,anfibioak,narrastiak,hegaztiak
eta ugaztunak.
Animali ornobakoek ez daukie ez barruko eskeletorik ez
bizkarrazurrik. Ornobakoak sei taldetan banatzen dira:artropodoak,
moluskoak,ekinodermatuak,anelidoak,knidarioak eta poriferoak
Landarak izaki zelula niztunak dira,euren elikagaia sortzeko
ahalmena daukie,eta,mogitzeko ahalmena daukien arren,ezinezkoa
jake lekuz aldatzea. Bi motatako landarak dagoz: landara
fanerogamoak eta kriptogamoak
Landara fanerogamoek lorak daukiez eta hazien bidez ugaltzen
dira
landara kriptogamoek ez daukie ez lorarik ez hazirik
5. Onddoak izaki zelulabakarrak zein zelulaniztunak dira
Onddo zelula bakarrak:legamia
Onddo zelulaniztuna:perretxikoa
6. Protistoen erreinua izaki zelulabakarrez zein zelulaniztunez osotuta
dago,bakarrik nahiz koloniaetan bizi daitekez.
Protisto zelulabakarra adibidez:alga,algek elikagahia sortzeko
ahalmena aukie eta gehienak uretan bizi dira.
Protisto zelula niztuna adibidez:protozooa,protozooak beste izaki
bizidun batzuez elikatzen dira,parazitoak dira,beste organismo
baten barruan edo berari itsatsita bizi dira eta organizmo haren
elikagaiaz elikatzen dira.
Moneroak izaki bizidun zelula bakarrak dira.
Lurreko ia inguru guztietan bizi dira.
Bakterioak sartzen dira erreinu horren barruan.