สไลด์เรื่อง "เครือข่ายการธนาคารที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทย" และแนวโน้มของ "การธนาคารที่ยั่งยืน" โดย สฤณี อาชวานันทกุล ประกอบงานเสวนา "สู่การธนาคารที่ยั่งยืน: บางบทเรียนของธนาคารไทย" 21 สิงหาคม 2558

1. สฤณี อาชวานันทกุล
บริษัท ป่าสาละ จากัด
21 สิงหาคม 2558
“เครือข่ายการธนาคารที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทย”
และแนวโน้มของ “การธนาคารที่ยั่งยืน”
ดาเนินการภายใต้ทุนวิจัยจาก

2. ป่าสาละคือใคร?
2
“Sustainable Business Accelerator”
ป่าสาละเป็นบริษัท “ปลูกธุรกิจที่ยั่งยืน” แห่งแรกในประเทศไทย ก่อตั้งเดือน ก.ค.
2556 เป้าหมายของเราคือจุดประกายและดาเนินวาทกรรมสาธารณะเกี่ยวกับธุรกิจที่
ยั่งยืน ผ่านการจัดสัมมนา อบรม ประชุมเชิงปฏิบัติการ ผลิตสื่อสิ่งพิมพ์และออนไลน์
รวมทั้งผลิตงานวิจัยในประเด็นความยั่งยืน และส่งเสริมการวัดผลตอบแทนทางสังคม

3. เครือข่ายการธนาคารที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทย คืออะไร?
• การรวมตัวกันของนักการเงิน นักการธนาคาร และบุคลากรในภาค
การเงิน รวมถึงนักวิชาการด้านการเงินการธนาคาร ผู้มีความสนใจ
ร่วมกันที่จะขับเคลื่อนภาคธนาคารกระแสหลักในไทย ให้เปลี่ยนผ่าน
ไปสู่ “การธนาคารที่ยั่งยืน” (sustainable banking) ได้อย่างเป็น
รูปธรรม
3

4. วัตถุประสงค์ของเครือข่ายฯ
• เป็นแหล่งเรียนรู้แลกเปลี่ยนประสบการณ์ด้านการธนาคารที่ยั่งยืนของ
สมาชิก และระหว่างสมาชิกกับบุคคลภายนอก ผ่านการจัดประชุม
ประชุมเชิงปฏิบัติการ และ/หรืองานสัมมนารายไตรมาส
• เป็นเวทีกลางในการค้นคว้าวิจัยในหัวข้อที่เกี่ยวข้องกับการธนาคารที่
ยั่งยืน
• เป็นสถาบันกลางในการติดต่อประสานงานกับองค์กรระหว่างประเทศที่
ทางานเกี่ยวข้องกับการธนาคารที่ยั่งยืน อาทิ BSR, Global Alliance
of Banking on Values (GABV), Equator Principles,
International Finance Corporation
4

5. คุณสมบัติของผู้ประสงค์เป็นสมาชิก
• ประกอบอาชีพเกี่ยวข้องกับภาคการเงินการธนาคารในประเทศไทย อาทิ
นายธนาคาร นักวิเคราะห์ เจ้าหน้าที่องค์กรกากับดูแล กรรมการกลุ่ม
องค์กรการเงินชุมชน หรือนักวิชาการด้านการเงิน
• มีความสนใจในแนวคิด วิถีปฏิบัติ และเหตุผลทางธุรกิจของ “การธนาคาร
ที่ยั่งยืน”
• สามารถสละเวลามาร่วมกิจกรรมของเครือข่ายฯ ได้ไม่น้อยกว่าปีละ 2 ครั้ง
5

6. เป้าหมายโครงการวิจัย
 เพื่อสร้างความตระหนักในความจาเป็นของการเปลี่ยนวิถีธุรกิจของธนาคารไทยสู่
“การธนาคารที่ยั่งยืน” ในบรรดาบุคลากรทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง อาทิ หน่วยงาน
ภาครัฐ องค์กรกากับดูแล นักการเงิน นักการธนาคาร รวมถึงสื่อมวลชนและ
ประชาชนทั่วไป
 เพื่อจัดตั้ง “เครือข่ายการธนาคารที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทย” (Sustainable Banking
Thailand Network - SBTN) เป็นเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับวิถีการธนาคารที่
ยั่งยืน โดยสมาชิกเครือข่ายคือผู้เกี่ยวข้องในธุรกิจธนาคารไทย ที่สนใจในวิถีการ
ธนาคารที่ยั่งยืนและสนใจจะเป็น “ผู้นาการเปลี่ยนแปลง” ในองค์กรของตนเอง
 เพื่อรณรงค์ส่งเสริมธรรมเนียมปฏิบัติ มาตรฐาน และโครงการที่เกี่ยวข้องกับวิถีการ
ธนาคารที่ยั่งยืน อาทิ ชุดหลัก Equator Principles
 ดาเนินการภายใต้ทุนวิจัยจาก Rockefeller Foundation
6

7. (บาง)นิยามของ “การธนาคารที่ยั่งยืน”
 “การเงินที่ยั่งยืน หมายถึง การจัดสรรทุนการเงินและผลิตภัณฑ์บริหาร
ความเสี่ยงให้กับโครงการและธุรกิจที่ส่งเสริมและไม่บั่นทอนความเจริญ
ทางเศรษฐกิจ การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และความยุติธรรมทางสังคม”
(Forum for the Future, 2002)
 “การธนาคารที่ยั่งยืน หมายถึง การตัดสินใจของธนาคารที่จะส่งมอบ
ผลิตภัณฑ์และบริการให้แต่เฉพาะกับลูกค้าที่คานึงถึงผลกระทบด้าน
สิ่งแวดล้อมและสังคมจากกิจกรรมของตน” (Bouma, Jeucken, and
Klinkers, 2001)
7

8. องค์ประกอบของ “การธนาคารที่ยั่งยืน” ในรายงาน “Banking for
Sustainability” (IFC, 2007)
1. ความมั่นคงทางการเงินของสถาบันการเงินและลูกค้า จะได้สามารถมี
ส่วนร่วมในระยะยาวกับการพัฒนาประเทศ
2. ความยั่งยืนทางเศรษฐกิจของโครงการและบริษัทต่างๆ ที่สถาบันการเงิน
ออกทุนให้
3. ความยั่งยืนทางสิ่งแวดล้อมผ่านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
4. ความยั่งยืนทางสังคมผ่านสวัสดิการของชุมชน
8

9. 9

10. ห้าระดับของ “ธนาคารที่ยั่งยืน” (Kaeufer, ongoing)
1. ระดับ 1: Unfocused corporate activities – ทากิจกรรมซีเอสอาร์
การกุศล สปอนเซอร์อีเวนท์ ฯลฯ ที่เน้นการประชาสัมพันธ์ ไม่เกี่ยวข้อง
ใดๆ กับการดาเนินธุรกิจหลักของธนาคาร
2. ระดับ 2: Isolated business projects or business practices –
มีโครงการ กิจกรรม หรือผลิตภัณฑ์ที่ยั่งยืน อาทิ “สินเชื่อเขียว” มาเสริม
ผลิตภัณฑ์หลัก แต่ทั้งหมดยังมีสัดส่วนน้อยมากเมื่อเทียบกับกิจกรรมทาง
ธุรกิจทั้งหมดของธนาคาร ผลิตภัณฑ์หรือบริการเหล่านี้อาจเป็นปฏิกิริยา
ต่อเสียงสะท้อนจากสาธารณะ ไม่ใช่ผลลัพธ์ของการนาหลักความ
รับผิดชอบต่อสังคมมาใช้ทั่วทั้งธนาคาร
10

11. ห้าระดับของ “ธนาคารที่ยั่งยืน” (Kaeufer, ongoing) (ต่อ)
3. Level 3: Systemic business practices – หลักการและธรรมเนียม
ปฏิบัติเรื่องความรับผิดชอบต่อสังคมเป็นรากฐานของผลิตภัณฑ์และ
กระบวนการต่างๆ ของธนาคาร ผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
เป็นมิติหลักของกิจกรรมทางธุรกิจทุกชนิด
4. Level 4: Strategic ecosystem innovation – จับมือเป็นแนวร่วมกับ
ธนาคารอื่นและสื่อสารกับสาธารณะ สนับสนุนนักลงทุนที่รับผิดชอบและการ
แก้ไขกฎเกณฑ์กากับดูแลภาคธนาคารให้มุ่งสู่ความยั่งยืน
5. Level 5: Intentional (purpose-driven) eco-system innovation
– เป้าหมายไม่ใช่ “หลีกเลี่ยงสถานการณ์เชิงลบ” อีกต่อไป แต่เน้นการสร้าง
นวัตกรรมเพื่อสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
11

12. อีกวีธีมอง : Jeucken จาก Rabobank (1998)
12ที่มา: The Changing Environment of Banks, Jeucken & Bouma, 1999

13. รูปธรรมของธนาคารที่ยั่งยืนในไทย?
• การธนาคารที่ยั่งยืนในภาคปฏิบัติวันนี้จะต้องพิสูจน์ผ่าน
การดาเนินธุรกิจในสองด้านหลักด้วยกัน
1) การปล่อยสินเชื่ออย่างรับผิดชอบ ทั้งสินเชื่อสาหรับลูกค้า
ธุรกิจ และสินเชื่อสาหรับลูกค้ารายย่อย และ
2) การเสริมสร้างการเข้าถึงบริการทางการเงินของประชากรที่
ยังเข้าไม่ถึง
13

14. รูปธรรมของธนาคารที่ยั่งยืนในไทย?
• คณะวิจัยพบว่า วงการธนาคารพาณิชย์ไทยโดยรวมยัง
ค่อนข้างล้าหลังทั้งสองด้าน แต่ธนาคารพาณิชย์ที่นา
วิถีปฏิบัติของธนาคารที่ยั่งยืนไปประยุกต์ใช้น่าจะมี
โอกาสทางธุรกิจหลายประการ โดยเฉพาะเมื่อคานึงถึง
ความสนใจของธนาคารหลายแห่งที่จะก้าวขึ้นเป็นผู้นา
ในระดับภูมิภาค ภายหลังการเปิดตัวของประชาคม
เศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic
Community: AEC) ประกอบกับสภาพแวดล้อมที่
เอื้ออานวยต่อการบุกตลาดผู้มีรายได้น้อย โดยเฉพาะ
การเติบโตอย่างก้าวกระโดดของการใช้สมาร์ทโฟน
และเครือข่ายอินเทอร์เน็ต
14

15. เหตุผลทางธุรกิจของการปล่อยสินเชื่อลูกค้าธุรกิจอย่างรับผิดชอบ
15
ปรับปรุงการบริหารจัดการความเสี่ยง เพิ่มส่วนแบ่งการตลาด / ขยายฐาน
ลูกค้าเดิม
เข้าสู่ตลาดใหม่ / ได้ฐานลูกค้าใหม่
มี – การบูรณาการเกณฑ์ด้าน
ผลกระทบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมเข้า
ไปในกระบวนการกลั่นกรองสินเชื่อ
อาทิ ด้วยการรับชุดหลักการอีเควเตอร์
สามารถช่วยลด
1. ความเสี่ยงจากการถูกฟ้องร้องหรือ
ดาเนินคดี
2. ความเสี่ยงด้านชื่อเสียง และ
3. ความเสี่ยงทางการเงิน
ที่เกิดจากความเสี่ยงด้านสังคมและ
สิ่งแวดล้อมของโครงการที่มีแนวโน้มจะ
ก่อผลกระทบเชิงลบสูง และไม่ถูกจากัด
หรือรับมืออย่างเพียงพอในขอบเขตของ
กฎหมายและกฎระเบียบภาครัฐ
N/A มี – ด้วยการเน้นผลิตภัณฑ์และบริการ
ทางการเงินสาหรับกิจการใหม่ๆ ที่สร้าง
ประโยชน์สุทธิด้านสังคมและ
สิ่งแวดล้อม อาทิ
• พลังงานหมุนเวียน
• เกษตรอินทรีย์
• การพัฒนาชุมชน

16. เหตุผลทางธุรกิจของการปล่อยสินเชื่อลูกค้ารายย่อยอย่างรับผิดชอบ
16
ปรับปรุงการบริหารจัดการความเสี่ยง เพิ่มส่วนแบ่งการตลาด / ขยายฐาน
ลูกค้าเดิม
เข้าสู่ตลาดใหม่ / ได้ฐานลูกค้าใหม่
เป็นไปได้ – ถ้าหากธนาคารผนวกกลไก
คุ้มครองผู้บริโภคทางการเงินเข้ากับ
โครงการให้การศึกษาทางการเงินเพื่อ
ลดความเสี่ยง อาทิ ความเสี่ยงที่จะผิด
นัดชาระหนี้ของลูกหนี้ที่มีหนี้สินเกินตัว
หัวข้อที่น่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้บริโภค
ทางการเงินไทยเป็นพิเศษ ได้แก่ การรี
ไฟแนนซ์หนี้ส่วนบุคคล และการเพิ่ม
ความโปร่งใสของการเปิดเผย
ค่าธรรมเนียมสินเชื่อ
มี – ผ่านการผนวกผสานโครงการให้
การศึกษาหรือความรู้เรื่องทางการเงิน
(financial literacy) เข้าไปในการนาส่ง
ผลิตภัณฑ์ทางการเงิน ณ จุดขาย
ในทางที่ทาให้ความรู้ดังกล่าวเป็น “จุด
ขาย” ที่ดึงดูดผู้บริโภค ยกตัวอย่างเช่น
ด้วยการเพิ่มอัตราดอกเบี้ยเงินฝากและ
ลดอัตราดอกเบี้ยสินเชื่อสาหรับลูกค้าที่
ฝากเงินอย่างสม่าเสมอ
N/A

17. เหตุผลทางธุรกิจของการขยายการเข้าถึงบริการทางการเงินในระบบ
17
ปรับปรุงการบริหารจัดการความเสี่ยง เพิ่มส่วนแบ่งการตลาด / ขยายฐาน
ลูกค้าเดิม
เข้าสู่ตลาดใหม่ / ได้ฐานลูกค้าใหม่
N/A N/A มี – ผลิตภัณฑ์ไมโครไฟแนนซ์
โดยเฉพาะสินเชื่อและเงินโอน ยังเป็นที่
ต้องการอย่างสูงสาหรับผู้มีรายได้น้อย
ในประเทศไทย ธนาคารพาณิชย์
สามารถก้าวข้ามข้อจากัดของโมเดล
ธุรกิจแบบดั้งเดิมของธนาคารกระแส
หลักด้วยการใช้ช่องทางการขายใหม่ๆ
อาทิ
1. การธนาคารผ่านมือถือ (mobile
banking) ที่มีจุดแปลง e-money
เป็นเงินสดได้
2. การร่วมมือกับกลุ่มการเงินฐาน
รากในชุมชน อาทิ สหกรณ์ออม
ทรัพย์ สถาบันการเงินชุมชน กลุ่ม
ออมทรัพย์ ฯลฯ

18. ตลาดสินเชื่อที่น่าสนใจ
18

19. ธนาคารยังคงเป็นแหล่งทุนที่สาคัญที่สุดในไทย
19
ที่มา: World Bank
สินเชื่อเอกชนต่อจีดีพี: 154% ในปี
2013 สูงกว่าค่าเฉลี่ยโลกและ
เอเชียตะวันออก

20. ปัจจัยผลักดันสาคัญ (key drivers) ของการธนาคารที่ยั่งยืน
20ที่มา: ESG Trends in the Banking Sector, Sustainalytics, 2014
ในไทย: นโยบายรัฐให ้
ความสาคัญกับการขยาย
บริการทางการเงิน (financial
inclusion) มากขึ้น, ธปท. ให ้
ความสาคัญมากขึ้นกับการ
กากับ “ความรับผิดชอบ”
ในไทย: ยังไม่มีตลาดความ
ต ้องการ “ผลิตภัณฑ์การเงินที่
รับผิดชอบ” อย่างชัดเจน
เพราะคนขาดข ้อมูล,
วัฒนธรรมว่าลูกหนี้เป็นฝ่ ายผิด
ในไทย: ภาคประชา
สังคมกดดันธนาคารมาก
ขึ้น แต่กฎเกณฑ์ยังไม่
ทันกับปัญหาสิ่งแวดล ้อม
ในไทย: คนให ้
ความไว ้วางใจและ
เชื่อถือธนาคารใน
ระดับสูง
ในไทย: นัก
ลงทุนยังไม่มี
บทบาท

21. 21
“ต้นทุน” ของปัญหาการขาดจริยธรรมทางธุรกิจ
 ธนาคารขนาดใหญ่สูญเสียความไว้วางใจจากสาธารณะในระดับที่ไม่เคย
ปรากฎมาก่อน
(ข้อมูล ณ ปี 2555)

22. Westpac Banking Corp : ผู้นาอุตสาหกรรมธนาคารใน
Dow Jones Sustainable Index ประจาปี 2014
22ที่มา: Dow Jones Sustainability Index Industry Group Leader Report, RobecoSAM & DJSI
นโยบายธนาคาร: ทา
รายงานวิเคราะห์ความเท่า
เทียมของรายได ้, จ ้างชน
พื้นเมืองแบบ proactive
Everywhere Banking ให ้
ทาธุรกรรมผ่านการส่ง SMS
บนมือถือ, In-store
banking model
55% ของสินเชื่อ
สาธารณูปโภคและ
โครงสร ้างพื้นฐานปล่อย
ให ้กับไฟฟ้าพลังน้าและ
พลังงานหมุนเวียน

23. หลักการปล่อยสินเชื่อที่รับผิดชอบของ Westpac
1. เราจะปล่อยกู้เฉพาะในจานวนที่ลูกค้ามีศักยภาพในการชาระคืน
2. เราจะวางตลาดสินค้าและบริการอย่างรับผิดชอบ
3. เราสนับสนุนลูกค้าที่เผชิญกับปัญหาทางการเงิน
4. เราช่วยเพิ่มความรู้เรื่องทางการเงิน (financial literacy) และ
ศักยภาพทางการเงิน (financial capability) ของลูกค้า
ที่มา: “Principles for Responsible Lending,” 2013, เว็บไซต์ Westpac Banking Group
23

24. 24
Standard Chartered: ทุก $1m ที่ปล่อยกู้ SMEs ในกานา
และแซมเบียสร้าง $3m กาไร+ภาษี+เงินเดือนคนในท้องถิ่น
ที่มา: Standard Chartered

25. 25
ตัวอย่างกลไกทางการเงิน: Debt-for-Nature Swap (DNS)

26. ความท้าทายบางประการ
• “คนตีตั๋วฟรี” (free-rider)
• นโยบายรัฐยังไม่บูรณาการอย่างสอดคล้องกับหลักการ
พัฒนาที่ยั่งยืน ขาดความชัดเจนและต่อเนื่อง
• อุปสงค์ผลิตภัณฑ์ทางการเงินที่ยั่งยืนยังไม่มีมาก (แต่น่าจะ
เติบโตตามตลาด เช่น พลังงานหมุนเวียน)
• วัฒนธรรม(?)ของผู้บริโภคบริการทางการเงิน
• ข้อมูลพื้นฐานขาดแคลน
26

27. ดาวน์โหลดรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ และ/หรือสมัคร
เป็นสมาชิก “เครือข่ายการธนาคารที่ยั่งยืนแห่ง
ประเทศไทย” ได้ที่
www.salforest.com
info@salforest.com
02 258 7383