5. Tabelat
• Design View perdoret per te dizajnuar tabelat
• Datasheet View perdoret per te futur te
dhenat
• Te dhenat mund te importohen nga programe
tjera (psh MS-Excel)
• Secila kolone paraqet fushe (field)
• Secili rresht paraqet rekorde (records)
6. Tabela e videove (rikujto shembullin e videotekes)
•
•
•
•
•
ID e videos (celesi primar)
Titulli
Cmimi
Sasia
Kategoria
7.
8.
9. Tabela e videove (rikujto shembullin e
videotekes)
ID e Videos
Titulli
Cmimi
Sasia
Kategoria
3445
Rumble in the Bronx
€1
20
Aksion
6246
Halloween
€3
10
Horror
1245
The Matrix
€4
6
Aksion
6546
Toy Story
€4
4
Drame
3420
The Holy Grail
€2
9
Komedi
1201
My Best Friends Wedding
€3
15
Drame
10. Pyetesoret (Queries)
• Pyetesoret perdoren per te manipulu ose
zgjedhe te dhena nga nje ose me shume
tabela
– Grupimi i te dhenave te caktuara
– Filtrimi i te dhenave te caktuara
– Rifreskimi automatik i fushave te caktuara
– Fshirja e rekordeve te caktuara
–…
11.
12. Format (Forms)
• Paraqesin nje Interface per perdorim me te
lehte dhe me efikas.
• Nderlidhe disa tabela te ndryshme
• Mund te paraqitet si forme me fusha te
ndryshme
• Mund te paraqitet me butona me komande
15. Makrot (Macros)
• Veprim ose grupe te veprimesh qe mund te
kryhen me nje komande te caktuar
• Makrot mund te perfshijne disa makro tjera
• Mund te kushtezohen
17. • Kater alternativa per t’u konsideruar:
– Qasja e bazuar ne kosto
– Qasja e bazuar ne profit
– Qasja e bazuar ne humbje (overhead)
– Qasja hibride
18. Qasja e bazuar ne kosto
• Kostoja e ICT-se llogaritet si jo-profitabile
• Kostoja iu faturohet klienteve
• Perdoren teknika te ndryshme te distribuimit
te kostove
• Cmimet bazohen ne kostot direkte.
• Kostot direkte – perfshijne te gjitha kostot e
mundshme per nxjerrjen e nje produkti ose
sherbimi
19. Qasja e bazuar ne kosto (2)
Perparesite
• Inkurajon perdorim te
arsyeshem te ICT-se
• Mundeson kontrolle ne
perdorimin e ICT-se
• Llogaritje relativisht e
thjeshte
• Sidomos e pershtatshme
perdorues me pervoje ICTse
Te metat
• Mund te krijoje frike per
perdorim te ICT-se
• Fokusi mund te jete ne
kosto e jo be benefite
• Mund te shkaktoje debate
• Mund te kete shume skema
llogaritese
• Nese nuk eshte e orientuar
nga perdoruesi, mund te
jete jo i kenaqshem
20. Qasja e bazuar ne profit
•
•
•
•
ICT-ja konsiderohet si nje kompani e pavarur
ICT-ja komplet pergjegjese per profitin e saj
Klienteve iu faturohen sherbimet, por
Cmimet bazohen ne mekanizmin e tregut
21. Qasja e bazuar ne profit (2)
Perparesite
• ICT duhet te kontrolloje
veten komplet
• ICT-ja duhet te pozicionohet
vete
• Aktivitete e ICT-se mund te
behen inovative
• Eshte e pershtatshme edhe
per perdoruesit e vjeter dhe
atyre me pervoje te ICT-se
Te metat
• Funksioni i ICT-se mund te
nderprehet per te ulur koston
• ICT-ja mund te “outsourced”
• Perdoruesit mund te veprojne si
perdorues te perkohshem
• Dekurajon eksperimentimet dhe
zhvillimet e reja
• Mund te paraqiten sisteme jo
mire te pajisura te IT-se
22. Qasja e bazuar ne humbje (overhead)
•
•
•
•
•
•
•
•
ICT-ja konsiderohet si humbje buxhetore
Klienteve nuk iu faturohen sherbimet
Ne menyre indirekte klientet gjithmone paguajne
Se fundi perdoren teknika te kostos se bazuar ne
aktivitet (Activity-based costing – ABC)
ABC – dallon nga kostoja direkte
ABC – identifikon burimet e kostove direkte
ABC – identifikon shpenzimet e resurseve
perkatese
Pershkrim analitik i sasise dhe arsyeve te
perdorimit te tyre
23. Qasja e bazuar ne humbje (2)
Perparesite
• Stimulon perdorimin,
eksperimentimin si dhe
shpikjen
• I pershtatshem edhe per
perdoruesit me me pak
pervoje
• Eliminon konfliktet dhe
kompleksitetin llogarites
Te metat
• Mund te krijoje kerkesa joekonomike dhe te
papergjegjshme per ICT-ne
• Mund te veshtiresoje
kontrollen dhe
pergjegjesine per funksionin
e ICT-se
• Mund te dekurajoje
disciplinen dhe mesimin
organizativ
26. • Metoda e perdorur varet nga pozita ne rrjeten
strategjike te McFarlan-it ne te cilen gjendet
kompania
• Rrjeta strategjike e McFarlan-it sugjeron 4
pozita:
– ICT-ja ne rolin mbeshtetes (support function)
– ICT-ja ne rolin prodhues (factory function)
– ICT-ja ne rolin strategjik (strategic function)
– ICT-ja ne rolin prites (turnaround function)
31. • Modeli me i thjeshte:
– Faturimi ndaj perdoruesve varesisht nga sasia e
sherbimeve te ICT-se qe perdorin.
– Perdoruesi do te tentoje te optimizoje perdorimin e
sherbimeve te ICT-se.
• Shembull -> perdore sherbime te ICT-se te
quantifikuara si vellim Q
• Kur shfrytezuesi paguan per keto sherbime,
kostoja per shfrytezuesin eshte funksion i kthimit
konstant ne shkalle (Constant returns to scale
function)
• Kostoja qe e paguan shfrytezuesi eshte e hyra per
sherbimin e ICT-se.
• Kostoja e sherbimit te ICT-se mund te kete tjeter
vlere.
32. • TC (Q) – kostoja totale
• TV (Q) – vlera totale
• PR (Q) – profiti per shfrytezuesin:
PR(Q) = TV(Q) - TC(Q)
• Optimizimi i perdorimit te sherbimeve te ICTse fitohet:
• Me nje fjale:
33.
34. • Dmth, cmimi i sherbimeve te ICT-se duhet te caktohet
ashtu qe shfrytezuesi te arrije profitin me te mire.
• Kjo stimulon qe perdoruesit te kene shfrytezim optimal
te sherbimeve
• Sasia Q* nuk njihet per qendren e ICT-se – nuk dihet
vlera qe sherbimi ka per nje shfrytezues te caktuar.
• Kjo edhe ashtu nuk duhet.
• Eshte e mjaftueshme qe qendra e ICT-se te shperndaje
kostot, kur eshte sherbim i brendshem.
• Propzim: ICT-ja si sherbim i brendshem nuk duhet te
ICTkrijoje profit te brendshem per te mbajtur profitin e
gjithembarshem te shfrytezuesve ne nivel optimal.
35. Shembull
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Shfrytezuesit faturohen p’.
TC‘ (Q) > TC (Q)
Profit i brendshem
Konsumimi optimal tash eshte
ne piken Q’*
Siperfaqja (pba) profiti per
perdoruesin ne rastin paraprak
(p’b’a) profiti per perdoruesin
ne rastin e ri
(pb”b’p’) profiti per ICT-ne
Siperfqja (b”bb’) eshte humbur
ICT nuk do te perdore cmime
me te ulta se sa kostoja
36. Rasti 1
• Supozojme qe:
TC (Q) = 3Q
TV (Q) = 10Q - Q².
• Te percaktohet profiti dhe te tregohet cka
ndodhe nese perdoret cmim me i larte.
PR (Q) = ?
37. Rasti 1 - Pergjigja
• MC(Q) = AC(Q) = 3
• MV(Q) = 10 - 2Q
• Optimizimi i perdorimit te sherbimeve te ICT-se
fitohet:
•
•
•
•
•
3 = 10 - 2Q* => Q* = 3,5
Ne kete rast cmimi optimal eshte p = 3
PR(Q*) = TV(Q*) - TC(Q*) =12.25
Nese p = 4 => 4 = 10 - 2Q’* => Q’*=3
PR(Q*’) = TV(Q*’) - TC(Q*’) =12
39. • ICT-ja ndryshon shpejte.
• Rast tipik eshte Web 2.0 dhe Enterprise
(Ndermarrja) 2.0
• Enterprise 2.0 – modifikimet e rrjeteve
mbrenda nderrmarjes te bazuar ne rrjetet
sociale
• Web 2.0?
• A eshte vetem nje numer i nje versioni te ri?
40. • Web 2.0 ka te beje me nje koncept goxha te
ndryshem te ICT-se
– Interaksionin e dyanshem
• Web 2.0 ka bazen edhe ne te ashtuquajturin
ekuilibrin e Nash-it (Nash’s equilibrum)
• Ekuilibri iNash-it tregon qe ne nje interaksion
te dy-anshem asnjeri nga pjesemarresit nuk
mund te devijoje.
• Psh:
– Perdoruesi rrite eficiencen ne pune me IT
– Kompania merr fitime.
41. • Mundesi me te madhe per te bashke-krijuar
vlera.
• Shekull i Informacionit – Informacioni eshte
me i lehte se asnjehere me pare per t’u fituar.
• Cka eshte vlera?
vlera?
42. • Vlera ne bashkeveprimet e lidhura me
sherbime eshte cdo gje qe konsiderohet ose
perceptohet si kuptimplote.
43. • Psh. Cka eshte vlera ne sherbimin
shendetesor?
• Sherbimet publike shendetesore orientohen
ne uljen e cmimit te sherbimit.
• Pyetja shtrohet: Pse pacientet e zgjedhin nje
spital te caktuar? Kujdesin shendetesor apo
cmimin me konkurrues?
• Ne fakt eshte pa qe pacientet deshirojne
kujdes me te mire, pritje me te vogla, dhe
komfort ndaj dhimbjes.
44. • Krijimi i vleres ne sherbimet e nderlidhura me
ICT-ne perfshine si kompanite sherbyese ashtu
edhe shfrytezuesit.
• Web 2.0 po e ben krijimin e vleres gjithnje e
me te nderlidhur me rrjetat kompjuterike.
• Shembull tipik mund te jene rrjetet sociale.
– Me karakter tjeshte social apo profesional
• Krijimi i vleres perfshine edhe rritjen e vleres –
jo vetem krijimin e saj nga zero.
– Augmented reality
– Rezervimi ne hotel
45. A ka gjithmone krijim te vleres?
vleres?
A ekziston edhe e ashtuquajtura rrjedhje e
vleres?
vleres?
46. • Nevojiten investime per te zvogeluar rrjedhjen
e vleres
• Rrjedhja e vleres duhet te ndalet se
perndryshe kjo rrjedhej vetem sa rritet
• Rrjedhje te vleres shpesh mund te ndodhin
per shkak te marreveshjeve qe nuk jane te
qarta ose qe permbajne ambiguitet
• Stresi te punetoret mundet qe gjithashtu te
sjelle rrjedhje te vleres
47. Shembull
• Te investohet me shume
ne FAQ – Handle Call.
• Te optizohet me shume
sistemi
• Agjentet nuk duhet te
jene te zene ne me
shume se 85% te kohes
• Stresi mund t’ua ule
dukshem efektivitetin
ne pune
48. Cyber Intelligence Sharing and
Protection Act (CISPA)
• Mos ruajtja e privatesise mund te paraqese
rrjedhje te vleres
• Miratimi i CISPA nga Kongresi Amerikan mund
te paraqese nje rast te tille.
• Autoritetet amerikane mund te marrin
legalisht te dhenat e klienteve te kompanive te
ndryshme ofrues te sherbimeve te IT-se.
49. Evitimi i rrjedhjes se vleres
• Dy menyra te qasjes ndaj rrjedhjes se vleres
– Gjetja dhe sanimi
– Parandalimi
• Parandalimi duhet te jete prioritet per secilen
kompani
50. Marreveshjet per nivel te sherbimeve
• Service Level Agreements (SLA) – jane
marreveshjet qe behen ndermjet klientit dhe
kompanise qe ofron sherbimin.
• Psh. Kompanite providere te internetit i
ofrojne klientit SLA.
• Ne shume raste vlera e sherbimeve matet me:
– kohen e reagimit (response time) ose
– sasine e transmetimit (throughput)
• Shpesh keto madhesi jane te kufizuara nga SLA
51. • Ekzistojne biznese te orientuara ne
– Kohen e reagimit
– Throughput
• Koha e reagimit eshte e dhene sipas formules
se mesiperme
52. Shembull
• Banke
• 3 dege plotesisht te automatizuara ne te njejtin
qytet
• Secili cashier ne secilen dege ka qasje ne nje
terminal te nderlidhur me sherbimin qendror te
ICT-se
• Qendra i ka dy kompjutere mainframe qe i ndajne
nje disk farm
• 10 ATM neper qytete
• Zyrat e brendshme te bankes jane poashtu te
automatizuara, me te cilat merret njeri nga dy
kompjuteret mainframe.
53.
54. • Te dhenat per deget
– 20 kliente per cashier mbrenda ores
– Secili klient ka mesatarisht 2 transaksione online
• 24 cashier x 20 kliente/ore x 2 trx/kliente = 960 trx/ore
(= 320 trx/ore per dege, ose 80 trx/ore per cashier)
• Te dhenat per ATM
– 15 kliente per ore per makine
– Secili klient ka mesatarisht 1.5 transaksione online
• 10 ATM x 15 kliente/ore x 1.2 trx/kliente = 180 trx/ore
(= 18 trx/ore per ATM)
• Sa eshte Rmax dhe Xmin?
55. • Supozojme se kemi kohe te reagimit
1.25 sekonda per cashiers
1 sekonde per ATM
• Supozojme SLA
3 sekonde per cashiers
4 sekonde per ATM
• Bejme analizen what-if
• Cdo dy muaj hapet nje dege dhe 20 ATM te reja
160 trx te reja/ore per cashier dhe 180 trx te reja/ore
per ATM
