АД-аа хянаж чаддаг болъё хүндрэлээс урьдчилан сэргийлье

1. Цусны даралт ихсэлт
Ундрах-Ирээдүй ӨЭМТ

2. Цусны даралт ихсэлт
• Зүрх судасны өвчин нь дэлхийн болон
Монгол Улсын хүн амын нас баралтын
тэргүүлэх шалтгаан болдог.
• Харвалтаас үүдсэн нас баралтын 51
хувь, зүрхний титэм судасны эмгэгээс
үүдэлтэй нас баралтын 45 хувь нь цусны
даралт ихсэлтийн шалтгаантай байна.

3. Цусны даралтаа хэмжихэд
анхаарах зүйлс
• Цусны даралтаа хэмжихээс өмнө 30
минутын хугацаанд дасгал, хөдөлгөөн
хийхгүй тайван сууж амарсан байна.
• Хоол идэх, өтгөн цай, кофе, кола ууснаас
хойш хамгийн багадаа 30 минут болсны
дараа даралтаа хэмжинэ.
• Даралтаа хэмжиж байхдаа хөдөлгөөнгүй,
чимээгүй сууна. Ингэхдээ хөлөө ачихгүй, 2
хөлийн тавхай шалан дээр бүрэн гишгэсэн
байна.

4. Цусны даралтаа хэмжихэд
анхаарах зүйлс
• Гарын бугалгыг чөлөөтэй байлгах богино
ханцуйтай, эсвэл дээш шуухад хялбар
хувцас өмссөн байна.
• Цусны даралтаа давсаг сул, бие зассаны
дараа хэмжих нь зүйтэй.
• Хэрэв та даралт бууруулах эм хэрэглэдэг
бол өглөө оройд эм уухаасаа өмнө цусны
даралтаа хэмжих нь хамгийн
тохиромжтой.

5. Цусны даралтыг хэмжих
байрлал
• Õóâöàñûã òàéëóóëæ
ãàðûã èë ãàðãàна.
• Áóãàëãàíû
àðòåðèàñ
2 - 3 ñì-èéí äýýø
ò¿âøèíä ìàíæåòèéã
îðîîно.
• Ìàíæåòûã ÿìàð
íýãýí
íóãàëàà,хóíèàñã¿éã
ýýð áàéðëóóëна.

6. Цусны даралтыг хэмжих
байрлал
• Цусны даралт хэмжигч
багажийг бугуйны
үенээс 2,5 см зайд
байрлууна.
• Цусны даралт хэмжигч
багажийг зүрхний
түвшинд байрлуулна.

7. Цусны даралт ихсэлтийн шинж
Дараах шинжүүд илэрвэл өөрийн харъяа сум,
өрхийн эмчид хандаж цусны даралтаа
хэмжүүлэх шаардлагатай.Үүнд:
• Толгох өвдөх, толгой эргэх
• Нүд эрээлжлэх, бүрэлзэх
• Шилэн хүзүүгээр хөших
• Дотор муухайрах, бөөлжих
• Зүрх дэлсэх, зүрхээр өвдөх

8. Цусны даралт ихсэлтийг
тодорхойлох
Ангилал Дээд
даралт
Доод
даралт
Авах арга хэмжээ
Хамгийн
тохиромжтой
хэмжээ
<120 Ба <80 Давтан хэмжилтийг 5 жил тутамд
Хэвийн
хэмжээ
120-129 Ба 80-84 Давтан хэмжилтийг 2 жил тутамд
Хэвийн
хэмжээний
дээд түвшин
130-139 ба/
эсвэл
85-89 Амьдралын эрүүл зан үйлийг
хэвшүүлнэ.
Давтан хэмжилтийг 1 жил
тутамд

9. Цусны даралт ихсэлт
Ангилал
Дээд
даралт
Доод
даралт Авах арга хэмжээ
Нэгдүгээр
зэрэг
140-159 ба/
эсвэл
90-99 Амьдралын эрүүл зан үйлийг
хэвшүүлнэ.
Давтан хэмжилтийг 2 сар тутамд
Хоёрдугаар
зэрэг
160-179 ба/
эсвэл
100-109 Амьдралын эрүүл зан үйлийг
хэвшүүлнэ.
Давтан хэмжилтийг 1 сар тутамд
Гуравдугаар
зэрэг
≥180 ба/
эсвэл
≥110 Амьдралын эрүүл зан үйлийг
хэвшүүлнэ.
Давтан хэмжилтийг 1-2 долоо
хоног тутамд

10. Таны цусны даралт ихэсдэг бол
• Эмчийн зөвлөсөн эмийг “тогтмол” хэрэглэх
• Эмчийн зөвлөсөн хугацаанд эрүүл мэндийн
үзлэгт тогтмол хамрагдах
• Давс ихтэй хоол хүнс хэрэглэхээс
татгалзах, давсгүй цай ууж хэвших,
• Архи, согтууруулах ундаа хэрэглэхээс
татгалзах,
• Тамхи татахгүй байх, дам тамхидалтаас
өөрийгөө хамгаалах,
• Идэвхтэй хөдөлгөөнтэй байх: Явган явах,
чөлөөт цагаараа идэвхтэй амрах

11. Илүүдэл жин ба таргалалт

12. Илүүдэл жин ба таргалалт
• Биед агуулагдах өөхөн эд их хэмжээгээр
нэмэгдсэний улмаас биеийн жин ихсэх
эмгэг
• Таргалалтын 80 гаруй хувь нь хоол,
хүнсний хэт их хэрэглээтэй холбоотой
• Маш бага хувь нь дотоод шүүрлийн
эмгэийн шалтгаантай

13. Таргалалтад хýí èë¿¿ ºðòдөг вэ?
Эхийн сүү орлуулагч
бүтээгдэхүүнээр
хооллож байсан
хүүхэд, хувь хүн
Таргалалттай эцэг,
эхийн хүүхэд
Хөдөлгөөний
хомсдолтой, суудлын
ажил эрхэлдэг хүмүүс

14. Òàðãàëàëòûí õîð óðøèã
• Чихрийн шижингийн 44 хувь, зүрхний
цус хомсдох эмгэгийн 23 хувь, төрөл
бүрийн хавдарын 7–41 хувь нь илүүдэл
жин, таргалалтаас үүдэлтэй байдаг.
• Манай улсын 15–64 насны
эрэгтэйчүүдийн 49.0 хувь,
эмэгтэйчүүдийн 59.9 хувь нь илүүдэл
жин ба таргалалттай байна.

15. Òàðãàëàëòûí õîð óðøèã
– Тарган хүнд дараах өвчнөөр өвчлөх эрсдэл
их байна.Үүнд:
– Чихрийн шижин
– Артерийн даралт ихсэх
– Зүрхний цус хомсрох
– Остеоартрит /яс хугарах/
– Амьсгалын замын эмгэг
– Цөсний хүүдийн үрэвсэл, Цөсний хүүдийд
чулуу үүсэх

16. Òàðãàëàëòûã èëð¿¿ëýõ
Àíòðîïîìåòðèéí õýìæèëò
• Áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
• Á¿ñýëõèéí òîéðãûí õýìæýý

17. Áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
• Áèåèéí Æèíãèéí Èíäåêñ (БЖИ)
ÁÆÈ = Æèí : ªíäºð = Êã : Ì2
• Биеийн жингийн индекс нь 25 м/кг2 ба
түүнээс их байвал “илүүдэл жинтэй”,
30 м/кг2 ба түүнээс их байвал
“таргалалт”-тай гэж үнэлнэ.

18. Илүүдэл жин таргалалтыг
үнэлэх
Áèåèéí Æèíãèéí Èíäåêñ (ДЭМБ, 1997)
18.5 Òóðàíõàé
18,5-24,9 Õýâèéí æèí
25,0 – 29,9 Èë¿¿äýë æèíòýé
30,0 – 34,9 Òàðãàëàëò I
35,0 – 39,9 Òàðãàëàëò II
>40.0 Òàðãàëàëò III

20. Төвийн таргалалт
Хэрэв бүсэлхий тойргийн хэмжээ нь:
• Эрэгтэй – 90 см ба түүнээс их
• Эмэгтэй – 80 см ба түүнээс их
байвал “төвийн таргалалт”-тай
гэж үнэлнэ.

21. үргэлжлэл...

22. Хэрэв та илүүдэл жинтэй бол
• Та өөрийн харъяа сум, өрхийн эмчид
хандаж илүүдэл жин, таргалалтын зэргээ
тодорхойлуулна.
• Сум, өрхийн эмчээсээ зөв, зохистой
хооллолт, идэвхтэй хөдөлгөөний талаар
зөвлөгөө авна.

23. үргэлжлэл...
• Өөрийн эмчтэйгээ харилцан зөвшилцөж,
жингээ хасах үечилсэн төлөвлөгөө
гаргана.
• Тодорхой хугацааны үелэлтэйгээр хоногт
хоол, хүнсээр авах илчлэгийг аажим
бууруулах ба дасгал хөдөлгөөн хийж
эрүүл аргаар биеийн жингээ хасах нь
хамгийн зөв шийдвэр болно.

24. Цусан дахь холестерин,
сахарын ихсэлт

25. Цусан дахь холестерин
• Хоол хүнсээр авсан өөх тос нь ходоод
гэдэсний замд боловсорч, шимэгдэн
улмаар уурагтай нэгдэн цусанд ордог.
• Цусан дахь өөх тосыг
• Холестрин
• Триглицерид
• Липопротейн буюу уурагтай нэгдсэн өөх
тос гэж нэрлэдэг.

26. Цусан дахь холестерин,
триглицеридын хэмжээг үнэлэх
Үзүүлэлт Хэвийн Ихэссэн
ХОЛЕСТЕРИН < 5.0 ММОЛ/Л ≥5.0 ММОЛ/Л
ТРИГЛИЦЕРИД <1.7 ММОЛЬ/Л ≥1.7 ММОЛЬ/Л

27. Цусан дахь липопротейны хэмжээг
үнэлэх
Үзүүлэлт ХЭВИЙН ХАРЬЦАНГУЙ
ИХЭССЭН
БАГАССАН /
ИХЭССЭН
ИХ НЯГТТАЙ
ЛИПОПРОТЕИН
(САЙН
ХОЛЕСТЕРИН)
ЭР: ≥1.03 ММОЛ/Л,
ЭМ: ≥1.29 ММОЛ/Л -
ЭР: <1.03 ММОЛ/Л,
ЭМ: <1.29 ММОЛ/Л
( БАГАСВАЛ ЭРСДЭЛТЭЙ)
БАГА НЯГТТАЙ
ЛИПОПРОТЕИН
(МУУ
ХОЛЕСТЕРИН)
< 3.3 ММОЛЬ/Л 3.3–4.1
ММОЛЬ/Л
≥ 4.1 ММОЛЬ/Л
( ИХЭСВЭЛ ЭРСДЭЛТЭЙ)

28. Цусан дахь холестерин
Судасны хатуурал гэж юу вэ?
• Судасны хананд өөх тос
хуримтлагдан уянаараа
алдагдсаны улмаас үүснэ.
• Судасны хатуурал нь
ихэвчлэн дунд болон том
хэмжээний судыг, ялангуяа
“гол судас”, “титэм судас”,
тархийг цусаар хангадаг
“гүрээний судас”-ыг
гэмтээдэг.

29. Цусан дахь холестерин
Ñóäàñíû õàòóóðàë ãýæ þó âý?
• Ç¿ðõíèé öóñàí õàíãàìæ “гэнэт” ýñâýë
“óäààí õóãàöàà”-ààð äóòàãäàõàä “ зүрхний
“ зүрхний øèãäýýñ” áîëäîã áîë òàðõèíû
ñóäàñ áºãëºðч “õàðâàëò” ¿¿ñíý.
• Ñóäàñíû õàòóóðàë íü ÷èõðèéí øèæèíòýé
õàâñàðâàë “ зүрхний òèòýì ñóäàñíû
ºâ ÷èí”, “øèãäýýñ”, “õàðâàëò” -ûí òîõèîëäîë
èõýñäýã.

30. Судасны хатуурал
Хэвийн
судас
Судасны
хананд өөх тос
хуримтлагдсан
Судасны
хатуурал

31. Цусан дахь сахар
• Сахарок буюу “сахар” нь байгалийн
гаралтай бүтээгдэхүүн /чихрийн нишинг,
чихрийн манжин/-ийг цэвэршүүлэх
замаар, үйлдвэрийн аргаар гарган авсан
“ЭНГИЙН НҮҮРС УС” юм.
• Сахар нь бидний өдөр тутмын
хэрэглэдэг “ЁОТОН”, “ЭЛСЭН ЧИХЭР”
юм.

32. Цусан дахь сахар
• Сахар нь зайлшгүй шаардлагатай хүнс
биш.
• Талх будаа, гоймон, бүх төрлийн
буурцагт ургамлууд /вандуй, шош/ төмс
зэрэг бүтээгдэхүн нь таны нүүрс усны
хэрэгцээг бүрэн хангаж чадна.
• Иймд ЭЛСЭН ЧИХРЩЭР, ЁОТОН-г
хэрэглэх шаардлаггүй.

33. Цусан дахь сахарын хэмжээг үнэлэх
Үнэлгээ
Өлөн үеийн цусан
дахь сахарын хэмжээ
мг/дл ммол/л
Хэвийн 109 6.1
Сахарын өөрчлөлттэй 110-125 6.1-6.9
Чихрийн шижинтэй
≥126 7.0
байж болзошгүй

34. Цусан дахь сахар, холестерины
хэмжээ ихэссэн байвал
• Өөрийн харъяа сум, өрхийн эмчид цаг
алдалгүй хандаж оношоо тодруулах,
• Цусан дахь сахар, холестерины түвшинг
бууруулах зорилгоор ЭМА-ны зөвлөсний
дагуу зөв хооллох,
• ЭМА-ны зөвлөсний дагуу идэвхтэй
хөдөлгөөн, дасгал хийх
• Хэрэв шаардлагатай бол эмчийн заасан
цусан дахь өөх тос, сахарын хэмжээг
бууруулах “эмийн бэлдмэл” хэрэглэнэ.