1. Лекц-12
Хүчин зүйлийн
зах зээл

2. Сэдэв




Хүчин зүйлийн зах зээлийн үнэ
Хүчин зүйлийн эрэлт
Хүчин зүйлсийн нийлүүлэлт
Хүчин зүйлсийн сонголт ба алдагдсан
боломж
 Хүчин зүйлсийн зах зээлийн монопсони
хэлбэрийн талаар ойлголт
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-2

3. Хүчин зүйлсийн зах зээл
Үйлдвэрлэлд хэрэглэгдэж буй янз
бүрийн
нөөцүүдийн
харилцан
хамаарал,
үйл
хөдлөл,
тэнцвэр,
өөрчлөлтийг агуулсан зах зээлийг
хэлнэ.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-3

4. Хүчин зүйлсийн зах зээл
1. Хөдөлмөр -Цалин
2. Газар -Рент
3. Капитал - Хүү
4. ААЭЧадвар -Ашиг, орлого
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-4

5. Нөөцүүдийн үнэнд нөлөөлөх нь
Нөөцүүдийн
хувиарлалт
Хэрэглэгчийн орлого
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Пүүсийн үйл
ажиллагааны зардал
13-5

6. ХЗЗЗ-ийн бүтэц
Хөдөлмөр
ийн зах
зээл
Хүчин
зүйлийн
зах зээл
Капиталын
зах зээл
Газрын зах
зээл
ТӨЗЗ
ТБӨЗЗ
ТӨЗЗ
ТБӨЗЗ
Онцгой байдлаар
тодорхойлогдоно.

7. Хүчин зүйлийн MPR ба MFC
MPR(ахиу бүтээгдэхүүний орлого):
Тухайн хүчин зүйлийг нэг нэгжээр
өөрчлөгдөхөд нийт орлого хичнээн
нэгжээр өөрчлөгдөхийг харуулдаг
үзүүлэлт юм.
- MRPn- n хүчийн зүйлийн бүтээгдэхүүний орлого
- TR нийт орлого
- Xn n-р хүчин зүйлийн хэмжээ
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-7

8. Хүчин зүйлийн MPR ба MFC
MFC(ахиу бүтээгдэхүүний зардал):
Тухайн хүчин зүйлийг нэг нэгжээр
өөрчлөгдөхөд нийт зардал хичнээн
нэгжээр өөрчлөгдөхийг харуулдаг
үзүүлэлт юм.
- MFCn- n хүчийн зүйлийн бүтээгдэхүүний орлого
- TC нийт зардал
- Xn n-р хүчин зүйлийн хэмжээ
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-8

9. Хүчин зүйлийн MPR ба MFC
Ашигт ай
Ашиггүй
Хүчийн зүйлсийг
ашиглах дүрэм
Хүчин зүйлсийн зах
зээлийн эрэлт ийг ахиу
MPR нь тодорхойлдог
т ул муруйнууд нь
давхцдаг.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-9

10. ХЗЗЗ-ийн эрэлт ба MRPn
MPRn
A
MRPn’’
B
MRPn’
MPRn
P
Xn
A
P’n
B
P”n
D
X’n
X”n
Xn

11. ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn
Хөдөлмөр
ийн зах
зээл
Хүчин
зүйлийн
зах зээл
Капиталын
зах зээл
Газрын зах
зээл
ТӨЗЗ
ТБӨЗЗ
ТӨЗЗ
ТБӨЗЗ
Онцгой байдлаар
тодорхойлогдоно.

12. ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn
 ТӨЗЗ-ээс л Хүчин зүйлээ худалдан
авна.
 MRPn=MPn*P /MPn-бүтээмж/
 ТӨЗЗ дээр MR=P байна.
 TR=P*Q
 Богино хугацаанд нэг л хүчин зүйл
өөрчлөгдөнө.
 Урт хугацаанд бүх ХЗ-ийг өөрчлөх
боломжтой.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-12

13. ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn
Q=f(x1,x2,,,xn) хэлбэрээр тодорхойлогдоно.
-x1,x2,,,xn нь n төрлийн нөөц ашигладаг
TR=P*f(x1,x2,,,xn) функцээс авсан 1-р эрэмбийн уламжлал
MRPn=P*MPn болно.
Энд ТӨЗЗ дээр ажиллаж байгаа учир Р тогтмол байна.
ТӨЗЗ дээр эдийн нөөцийн эрэлт нь бүтээгдэхүү,
үйлчилүгээний үнээс хамаарахгүйбөгөөд зөвхөн тухайн хүчин
зүйлийн ахиу бүтээмжээс хамаарч тодорхойлогдоно.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-13

14. ХЗЗЗ-ийн ТБӨЗЗ дээрх MRPn
 Бүтээгдэхүүний үнэнд нөлөөлөх
боломжтой.
 Хүчин зүйлээ ТБӨЗЗ-ээс худалдаж
авна.
 ТБӨЗЗ-ийн эрэлтийн муруй нь сөрөг
налалттай байна. (энэ нь ТБӨЗЗ дээр ажиллаж буй пүүс
нэмэлт нэгж бүтээгдэхүүн борлуулахын тулд үнээ бууруулах хэрэгтэй
гэдгийг илтгэнэ.)
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-14

15. ХЗЗЗ-ийн ТБӨЗЗ дээрх MRPn
TR=[P(q)]*Q энд [P(q)] үйлдвэрлэлийн хэмжээ
нь хүчин зүйлээс хамааралтай болохыг
илэрхийлнэ.
TR=[P(f(x1,x2,,,,xn))]*f(x1,x2,,,,xn)
Үүнээс 1-р эрэмбийн уламжлал авъя.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-15

16. ХЗЗЗ-ийн АШИГ ХАМГИЙН ИХ БАЙХ
НӨХЦӨЛ
Пүүсийн ашиг
нөөцүүдийн зохистой
зорилготой.
хамгийн их байх
хэмжээг тодорхойлох
ТӨЗЗ ба ТБӨЗЗ дээр ашиг хамгийн их
байх нөхцөл харилцан адилгүй байдаг.
13-16

17. ХЗЗЗ-ийн эрэлт,нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх хүчин
зүйлс
- Хүчин зүйлсийн бүтээмж буюу ахиу
бүтээгдэхүүн
- Тухайн хүчин зүйлийг ашиглаж байгаа
үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өөрчлөлт
- Бусад хүчин зүйлсийн тоо хэмжээ өөрчлөгдөх
- Технологын түвшин өөрчлөгдөх
- Хувьсах хүчин зүйлийн чанар өөрчлөгдөх
- Орлох хүчин зүйл
- Хослох хүчин зүйл
13-17

18. ХЗЗЗ-ийн эрэлт, нийлүүлэлтийн өөрчлөлт
Pt
S
S1
Р1*
Р*
D=MRP1
Хүчин зүйлийн
орлого ба зарлага
D=MRP
Q*
Q1*
Qt

19. ХЗЗЗ-ийн эрэлт, нийлүүлэлтийн өөрчлөлт
ТБӨЗЗ
Pt
ТӨЗЗ
D=MRP
D=MRP1
Q1*
Qt

20. Хүчин зүйлсийн мэдрэмж
Pt
Богино хугацааны нийлүүлэлтийн
муруй: Үнэ зах зээл дэхь бүх эрэлт,
нийлүүлэлтийн үйлчлэлээр тогтоно. Нэг
пүүсийн худалдан авах хэмжээ ба өрхийн зах
зээлд нийлүүлэх хүчин зүйлийн хэмжээ маш
бага учраас нийлүүлэлтийн муруй хэвтээ
тэнхлэгтэй параллель дүрслэгдэнэ.
St
Q1*
Qt

21. Хүчин зүйлийн зах зээлийн мэдрэмжинд
нөлөөлөх хүчин зүйлс
 Ахиу бүтээгдэхүүний бууралтын
коффициент
- Мэдрэмж муутай ба сайтай байх
 Харилцан орлох нөөцүүд
- Орлодог нөөц олон байх тусам мэдрэмж сайтай байна.
 Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийн
мэдрэмж
- Тухайн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн нь мэдрэмжтэй бол нөөцүүд
мэдрэмжтэй байна.
 Хүчин зүйлд зарцуулж буй зардлын нийт
зардалд эзлэх хувь хэмжээ
- Хувь нь өндөр байх тусам мэдрэмжтэй байна.
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-21

22. Монопсони зах зээл
-
Хүчин зүйлийг худалдан авагч нь ганц пүүс,
нийлүүлэлт нь маш олон бол монопсони хэлбэр
үүснэ.
Зах зээлийн үнэ маш доогуур байна.
Хувийн хэвшил хөрөнгө оруулж чадахааргүй том
салбар МИАТ, УБ төмөр зам г,м
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-22

23. Монопсони зах зээл дээрх үнэ ба тоо
хэмжээ
Рt
MC
AC=S
Pt
P1
P3
D=MRP
Qt
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Qt
13-23

24. Гэрийн даалгавар
ХЗЗЗ дээр зардал хамгийн бага байх
нөхцөл
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-24

25. Гэрийн даалгавар
ХЗЗЗ дээр зардал хамгийн бага байх
нөхцөл
© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
13-25