Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri

ETİK KURUL ÇEŞİTLERİ
VE GÖREVLERİ
Levent Sabah, Ahmet Atılgan,Yahya Çin, Mahmut Birincioğlu
3 Kasım 2016
Bilim Etiği veAraştırmaYöntemleri Ders Sunumu – Etik KurulÇeşitleri veGörevleri

BilimEtiği ve AraştırmaYöntemleri Ders Sunumu – Etik Kurul Çeşitleri veGörevleri
 ETİK KAVRAMI NEDİR?
 MÜHENDİSLİK ETİĞİ
 BİLGİSAYAR ETİĞİ
 MİMARLIK ETİĞİ
 PEYZAJ MİMARLIĞI ETİĞİ
 TOPRAK ETİĞİ
 HAYVAN ETİĞİ
 TARIMVE GIDA ETİĞİ
 ETİK KURUL NEDİR?
 ETİK KURULLARINTÜRLERİ
 ÖRNEK ETİK KURUL İNCELEMELERİ
 Amasya ÜniversitesiEtik KurulYönergesi
 KaradenizTeknik Üniversitesi Senato’sunun 08.02.2013 Tarih ve 249 Sayılı ToplantıTutanağı
2
SUNUM PLANI

ETİK KAVRAMI NEDİR?
Etik sözcüğünün temeli yunanca ethos kelimesine dayanmaktadır. Yunanca’da
genellikle bir kişinin esas yeri yurdu, kaldığı yer, ikamet ettiği ev bark, memleket
demektir. Sözcüğün karşılaştığımız diğer anlamları; alışkanlıkları, geçmişten gelen
birikimleri, insan davranışının alışıldık, bildik tarzlarını, hayatın belli alışkanlıkları,
töreleri, adetleri vb. kapsar (Atayman, 2004, s.11).
Akarsu’ya göre (1998) etik; bir etkinlik alanı olarak felsefenin bir dalı, bir ahlak
felsefesi alanı; ahlaki olanın özünü ve felsefesini araştıran bir felsefe etkinliğidir.
İnsanın kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaki sorunlarını ele alıp inceler (Aydın,
2003, s.13).
Cevizci (2003, s.5) ise etiği; neyin iyi ve doğru, neyin kötü ve yanlış olduğunu
araştıran, insan hayatının gerçek amacının ne olması gerektiğini soruşturan, ahlaklı
ve erdemli bir yaşayışın hangi unsurları içerdiğini irdeleyen felsefe dalı olarak
tanımlamaktadır.
3

ETİK KAVRAMI NEDİR?
Etik eğitiminin amaçları da kısaca;
 İnsanlar tarafından gerçekleştirilen uygulamaların ahlaki boyutlarını ön plana çıkarabilme,
 Bireylere etik düşünme ve etik karar verebilme yeteneklerini kazandırabilme,
 İyi niyetli insanlar yetiştirebilme,
 İnsanı sevmeyi öğretebilme (Pieper, 1999, s.18 ),
olarak belirtilebilir.
Çocukluktan beri, anne, baba ve öğretmenlerimiz tarafından toplum tarafından kabul edilen
doğrular ve toplum tarafından kabul edilmeyen, hatta cezalandırılan tipte davranış çeşitleri
bizlere öğretilmiştir. İnsanlığın bir sorumluluğu olarak, bizler doğru kararlar vermeliyiz ve
etik ilkeler çerçevesinde doğru işler yapmalıyız. İşler kötüye gidecek olursa, kötü gidişin
sorumluluğunu üstlenebilecek cesarete sahip olabilmeliyiz. Ancak insanoğlu yüzlerce yıldır
belli dönemlerde kötü gidişlere engel olamamıştır. Bu nedenle, etik ikilemlerle karşılaşma ve
etik kararlar alma yeni kavramlar değildir (Wong, 1995, s.180).
4

MÜHENDİSLİK ETİĞİ
Mühendislik bir yönetme biçimidir veya yöntemin kendisidir. Mühendislik yönetimi
ve yöntemi de mesleki kavrayışa, yüklediği kamusal sorumluluğa ve bunların ortaya
çıkardığı etik değerler ile davranışlarauygun olmalıdır.
 Etik yapısal ve içerik olarak üçe ayrılabilir.
1- Genel etik
2- Meslek etiği
3- Görev etiği
5

Mühendislik etiği bu bağlamda meslek etiği içinde yer almaktadır. Görev etiğini
yerine getirenlerin mesleklerinin onurunu da ayakta tutacakları kuşkusuzdur.
Örneğin, mühendis, görev etiğinin bilinciyle olaylara yaklaştığı takdirde, aynı
zamanda meslek bilinciyle ilkeleri doğrultusunda hareket etmiş olmaktadır.
Mühendislik mesleğindeki gelişmeler, gereksinimler, mesleki etik kurallarına da
yeni kurallar getirmiştir.
Dünya Mühendisler Birliği’nin 5 Ekim 1977 ’de yapılan toplantısında, mühendislik
etiği şöyle belirtilmiştir: “Mühendisler, mühendislik mesleğinin, doğruluğunu,
onurunu ve değerini, insanların rahat yaşaması için bilgi ve becerilerini kullanarak,
dürüst ve tarafsız olarak halka ve kendi işlerine sadakatle hizmet ederek, kendi
disiplinlerinin mesleki ve teknik saygınlığını arttırmaya çalışarak yüceltir ve
geliştirirler”.
6

Temel mühendislik etik ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Mühendisler;
 1. Mesleki görevlerini yerine getirirken, toplumun güvenliğini, sağlığını ve refahını en önde tutacaklardır.
 2. Toplum yaşamının güvenliğini, sağlığını ve refahını; yapıları ve makineleri vs. mühendislik kurallarına,
kararlarına uygun tasarlamak zorunda olduklarını bilmelidir ve tasarılarını belirlenmiş standartlara uygun
olacak şekilde yapmalıdırlar[1*].
 3. Sorumlu oldukları sistemlerin kullanış biçimlerini halkın anlayacağı dilde açıklamalıdır. Halkın sağlığını
tehdit edebilecek bulguları tespit ettiklerinde bağlı bulundukları şirketi bilgilendirmeli ve halkın tarafında
olmalıdır.
 4.Üretim veya üretim sistemlerinin kontrolü yapılmamış, güvenilirliği sağlanmamış, veya tasarım onu
kullanan halka zarar verecek ise bu durumu yetkiliye bildirmek zorundadır[1*].
 5. Üretim veya sistemin güvenliğini ve performansını etkileyecek değişimlerin veya düzenlemelerin
onayını vermeyecektir[1*].
7
1*) Aslıhan Ulutaş “MÜHENDİSLİKTE ETİK”, Bildiriler Kitabı

 6. Sadece kendi uzmanlık alanlarındakihizmetleri vermelidirler.
 7. Kendi ihtisas alanlarının dışında eğitim ve deneyim gerektiren bir etkinliği kabul edebilirler
fakat projenin kendi uzmanlık sınırına kadar çalışmalıdırlar. Projenin aşamalarında uzmanlarla
işbirliği, onlara danışma veya onlardan yararlanma sağlanmalıdır.
 8. Kendi uzmanlık alanları dışında veya doğrudan kendilerinin kontrolü altında hazırlanmamış
herhangi bir mühendislik planı, projesi veya belgeyi imzalamayacaklarıdır[1*].
 9.Yalnızca objektif ve gerçek resmi raporlar yayınlayacaklardır.
 10. Herhangi bir mahkeme veya komisyonda teknik şahitlik yapıyorlarsa; görüşlerini kendilerini
ilgilendiren yeterli, doğru ve teknik bilgileri oldukları konularda yapmalıdırlar[1*].
 11. Mesleki konularda, her işveren veya müşteri için güvenilir vekil olarak davranacaklar ve çıkar
çatışmalarından kaçınacaklardır.
 12. Hizmetlerinin geçerliliği konusunda mesleki itibarlarını oluşturacak ve diğerleriyle haksız
rekabete girmeyeceklerdir.
8

 13. Mesleğin doğruluğunu, onurunu ve değerini yüceltmek ve geliştirmek için çalışacaklardır.
 14. Kendi değerlerini arttırmak için mesleğinin onurunu ve dürüstlüğünün tehlikeye atacak her
adımdan uzak durmalıdırlar[1*].
 15. Mesleki gelişmelerini kendi kariyerleriyle devam ettirecekler ve kendi kontrolleri altındaki
mühendislerin mesleki gelişmeleri için olanaklarsağlayacaklardır[2*].
Tüm mesleklerde olduğu gibi mühendisler de mesleklerini yaparken gerek karar alma sürecinde,
gerekse kararlarını uygulamaya koyma ve sonuçlandırma aşamalarında, öncelikle sahibi oldukları
mesleğin bilimsel kural ve yasalarına uymak zorundadırlar. Bir mühendisin tasarlama, planlama
ve uygulama aşamalarında bilimin gereklerini yerine getirmesi zorunludur. Projelendirme
safhasında yapılabilecek (kasıt dışı) hatalar, ahlaki hata değil bilimsel hata olacaktır. Mesela; bir
elektrik mühendisinin kablo kesit hesabını yanlış yaparak düşük kesitte kablo seçmesi tamamen
meslek kurallarınakarşı yapılan bir hatadır.
Doğruluğuna inanılan projelerin uygulanması aşamasında ise, uygulama ve denetim sürecinde
görev alan elemanların, projenin kapsamına ve içeriğine uymak yükümlülüklerivardır[3*].
9
2*) Kaltakcı, M.Y., Büyükyıldız, M., Yılmaz, Ü.S.,Etik Kavramı ve Mühendislikteki Önemi
3*) Elektrik Mühendisleri Odası Etik Komisyonu, Mühendislikve Etik, II. Elektrik ElektronikBilgisayar Mühendislikleri Eğitimi Sempozyumu, Samsun, 2005.

ACM (Associationfor Computing Machinery), mühendisler için genel etik kurallarını
aşağıdaki gibi sıralamıştır.
 1-Toplum ve insanlığın refahı için çalışmak
 2- Başkalarına zarar vermekten kaçınmak
 3- Dürüst ve güvenilir olmak
 4-Ayrımcılığa karşı tavır almak
 5-Telif ve patent haklarına saygılı olmak.
 6- Entelektüel haklara saygılı olmak
 7- Mülk haklarına saygılı olmak
 8-Gizliliğe saygılı olmak
10

Mühendislikte temel amacın çözüm olduğu düşünülürse, yanlış çözüm sunma yerine, doğru
çözümün ortaya konması etik gerekliliktir. Kamunun güvenliğini, saflığını ve refahını koruma
görevini üstünde barındıran mühendisler, iş hayatlarında sık sık çelişkili durumlarla
karşılaşırlar. Bu durumda teknik ya da ahlaki kararları vermekte zorlanırlar. Tüm değer
yargılarını, tecrübelerini ortaya koyarak çözüme ulaşmaya çalışırlar.
Mühendislerin, sadece işverene karşı olan etik sorumluluğu eskilerde kalmıştır. Teknolojinin
baş döndürücü hızla geliştiği günümüzde, günlük yaşamdaki birçok faaliyetten mühendis
sorumlu tutulmaktadır. Mühendislik açısından sorumluluklar, birçok etik kural ile
belirlenmiştir. Toplumun yaşam tarzını belirlemek, yeni ürünler ve hizmetler sunmak, bu
anlamda yaşama yön vermek gibi görevlerin sahipleri olan mühendislerin, etik konusunda
eleştirilmeleri de doğaldır. Bu eleştirilerden de çözüme gitmek yine kendilerinin görevidir.
Bu anlamda da mühendislik etiği yerine, kendini yetiştirmeyen ve yenilemeyen mühendisi
tartışmak gerekmektedir. Bu teoride en iyi mühendis olarak kabul edilenler, en karmaşık
hesapları yapanlar değil, mühendislik özelliklerini erdemli bir biçimde sürdürenlerdir[1*,2*].
11
1*) Kamanlı, M., Kaltakcı, M.Y., Onüçyıldız, M.,Etik ve Mühendislik
2*) Müezzinoğlu, A., MühendislikteEtik, Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı 423, s.20-22, 2003.

Sonuçta Mühendisler hem günümüzde kendi toplumlarındaki ve dünyanın başka
yerlerindeki yaşayanların, hem de gelecek nesillerin sağlık, güvenlik ve refahını da
dikkate alarak hizmet vermeli ve eğitilmelidirler. Aynı zamanda İnsan sağlığını,
refahını arttırırken çevre koşullarını bozabilir veya değiştirerek küresel
ekosistemlerde öyle değişmelere yol açabilirler ki, bu gelecekteki nesillerin zarar
görmesi anlamına gelebilir. Mühendislik etiğinin oluşmasının temel nedeni insan
olduğu kadar çevrenin de insanlar kadar önemli olduğu bilinmelidir. İnsan sağlığını
ve refahını ön planda tutarken aynı zamanda gelecek nesiller için yaşanabilir bir
Dünya bırakılmalıdır.
12

BİLGİSAYAR ETİĞİ
Etik kavramı çok eski bir kavram olarak bilinmesine rağmen, bilgisayar etiği bilgisayarın
icat edilmesinden sonra ortaya çıkmış bir kavramdır. Bilgisayar etiği kavramının
anlaşılabilmesi için öncelikle etik kavramının tam olarak anlaşılması gerekmektedir
Bilgisayar bilimi ve bilgisayar teknolojisi, 70 yıl öncesi gibi bir zaman sürecinde doğmuş,
zaman içerisinde büyümüş ve gelişmiştir. Etik kavramının doğuşu ise milattan öncesine
dayanmaktadır.
Bilgisayar etiği, bilgisayarların etik kullanılmasıyla ilgili bir konudur. Hukuk kuralları kesin
kurallar koyarak yanlış ve doğru ayırımı yapmaya çalışsa da her durumun doğruluğunu
veya yanlışlığını gösterecek kuralları ortaya koyamaz. Bu durum teorik olarak mümkün
olsa bile pratik olarak asla mümkün değildir. Bu durumda insanların ilgili meseleler
üzerinde etik düşünmeleri büyük önem kazanır.
13

Endüstri devriminden sonra insanlık tarım toplumundan sanayi toplumuna geçmiş ve bu
süreçte hızlı-verimli üretim kavramı ortaya çıkmıştır. Sanayileşme sürecinde teknoloji büyük
önem kazanmış ve şirketler otomasyon sistemlerini kullanmaya başlamışlardır.
Bu süreçte gelişen teknolojiye bağlı olarak mühendislik alanında da ilerleme görülmüştür.
1937 yılında Harvard üniversitesinden Howard Aiken ilk otomatik hesap makinesini (MARK-
I), 1946 yılında Pennsylvania Üniversitesinden J. Presper Eckert ilk işlevsel bilgisayar olan 30
ton ağırlığındaki ve saniyede 5.000 işlem yapan bilgisayar devriminin başlangıcı kabul edilen
ENIAC’ ı (Electronic Numerical Integrator And Computer) üretmiştir (ARL, 2006).
1947’ de transistörün bulunması, 1958’de tümleşik devrelerin icadı ve 1969’ da internetin
ortaya çıkarılmasıyla bilgisayar devrimi tüm dünyaya yayılmıştır (Computer History 1900’s,
2006). Bilgisayarlar günümüzde her türlü işlemi yapabilecek şekilde programlanabilmekte,
bir çok farklı amaçla, bir çok farklı alanda ve bir çok farklı mekanda kullanılmaktadır.
Bilgisayarlar pek çok alanda yaşamı kolaylaştırsa da, etik anlamda fikri mülkiyet, erişim,
gibi bazı yeni problemlerin oluşmasına neden olmuştur. Bilgisayarla ilişkili suçlarda görülen
artış, bilgisayarlara ilişkin etik anlamına gelen bilgisayar etiği kavramını ortaya çıkartmıştır.
14

Günümüzde bilgisayarların evlerde, okullarda, ofislerde, fabrikalarda, mağazalarda
kullanımı sıradan bir hale gelmiştir. Büyük miktarda bilgiler çok değişik amaçlar ile
bilgisayarlarda saklanıp, tekrar geri getirilebilmektedir (Rosenberg, 2004, s. 1). Bilgisayar
teknolojilerinde yaşanan büyük gelişmeler, bilgisayarlara ilişkin etik sorunların da ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Bilgisayar etiği ile ilgili olarak Mason’a (1986) göre,
Bilgi çağının 4 etik sorunu olan
 Gizlilik,
 Mülkiyet,
 Doğruluk ve
 Erişim
bağlamında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların bir kısmı hukuki ve etik olmadığı gibi, bir
kısmı da hukuki olduğu halde etik değildir. Ancak bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü
oldukça zor ve karmaşıktır. Kallman ve Grillo (1996) bu zorlukları şöyle ifade etmektedir
(Mollavelioğlu, 2003, s.22):
15

 İletişimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı bireyler arasındaki ilişkileri
değiştirmiştir. Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etik
boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.
 Elektronik bilgi, kağıt üstünde olan bilgiden daha fazla kırılgandır. Çünkü,
elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide daha
çok açıktır.
 Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik sorunları güncel sorunlar
haline gelmiştir.
 Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye erişebilirliğin korunmasına yönelik
çabalarla, bilgi paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler çatışmaktadır.
16

Bilgisayar kullanmanın hemen hemen bir zorunluluk olduğu çağımızda ister istemez bu sorunlarla
karşılaşıyoruz. Karşılaşın zor ve karmaşık problemlerden dolayı insanların bilgisayar etiği
hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir.Yoksa bu sorunlar toplumda büyük yaralaraçabilir.
Örneğin 26 Nisan 1999’da ortaya çıkan CIH (Chernobyl) virüsü Türkiye’de hava limanlarındaki,
radyo-televizyon istasyonları ve bankalardaki bilgisayarlardaki bilgilerin silinmesine neden oldu.
Güney Kore’de yaklaşık 300,000 bilgisayar CIH virüsünden etkilendi ve $250 milyon doların
üstünde zarara neden oldu. Birleşik Arap Emirliğinde bir bakanlığa ait bilgisayarların da içinde
olduğu ,ülkedeki bilgisayarların %10’dan fazlası virüsten zarar görmüştür. Hindistan’da 30,000
den fazla bilgisayar zarar görmüş ve milyonlarca dolar değerindeki bilgiler kaybolmuştur. Çin’de
360,000’den fazla bilgisayar CIH virüsünden etkilenmiştir.(Vibert, 1999, s.1) İsrail’de CIH virüsü
binlerce bilgisayarı etkileyen bir felakete dönüşmüş ve ülkenin finans kurumları ve internet servis
sağlayıcıları da felaketten etkilenmişlerdir. Mısır’da şirketler; çalışanlarını, bilgisayar sistemlerinin
felce uğraması nedeniyle evlerine göndermiştir. Norveç’te ise 2000 bilgisayar virüsten
etkilenmiştir (BBC News, 1999). Dünyanın bir çok yerinde insanlar bu felaketten etkilenmiş ve
farklı amaçlarlabilgisayarda sakladıklarıbilgilerini kaybetmişledir.
Verilebilecek örnek sayısının arttırılabilmesine rağmen, bu örnek bilgisayar etiği konusunun
önemini vurgulamak ve küresel etkisini gösterebilmek için yeterli görülmüştür.
17

Yaşanan bu tür olaylar bizlere, bilgisayar etiği kavramının zor, çelişkilerle dolu ve
karmaşık bir yapısı olduğunu göstermiştir. Bilgisayarla etkileşen veya gelecekte
etkileşecek insanların belirlenen küresel ölçülerde davranmaları gerekmektedir. Bu
amaca ulaşmanın şüphesiz ki en verimli ve en etkili yolu; ilgili kişilere bilgisayar etiği
eğitimin verilmesidir.
18

MİMARLIK ETİĞİ
Mimarlığın ilgi alanı insanoğlunun yaşamını sürdüreceği fiziksel çevreyi, onun
fiziksel, fonksiyonel, ekonomik, kültürel sosyolojik ve estetik ihtiyaçlarını göz
önünde bulundurarak tasarlama ve inşa etme uğraşıdır. Dolayısıyla insan, ahlaki
arayışını gerçekleştirebilmesi için öncelikle fiziksel bir varlık olarak yaşamını
sürdürebilmelidir. Bu doğrultuda da bir takım temel ihtiyaçlarını gidermesi
gerekmektedir. Bunların başında beslenme, barınma gibi fizyolojik ihtiyaçlar
gelmektedir. Bu doğrultuda ahlaki bir varlık olmaktan önce fiziksel bir varlık olarak
dünyaya gelen insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için onun, barınma gibi bir
temel fizyolojik ihtiyacının giderilmesi gereklidir. İnsanın iyi ve doğru yaşama adım
atması için gerekli bu en temel ihtiyacından birinin karşılanması ile ilgili olan
mimarlık, bir bilim ve sanatı olmasının ötesinde etik bir uğraşı olmasının ilk nedenini
tanımlamaktadır. Bununla birlikte çeşitli görüşler de mimarlığın amaç ve hedefleri
ile ilgili etik derinliği destekler yöndedir.
19

MİMARLIK ETİĞİ
Bazı görüşler yapı üretim süreci olarak mimarlık pratiğinin kendiliğinden bir takım
etik değerler taşıdığını ifade etmektedir. Wasserman ve diğ. (2000). Mimarlığın
etik ile ilişkisini şu şekilde belirtmiştir: “Binaların neden yapıldığını düşünelim?
işveren’in umutları, amacı ve niyeti nedir? Bu genelde , bir şeyin geliştirilmesi,
niteliklileştirilmesi ya da yeni olarak yaratılması ile ilgilidir; örnek olarak okul, kilise,
toplum ya da ofis kulanı: daha çok insana misafir etmek için daha büyük yapılar, ya
da günümüze uygun hale getirilmek için yenileştirilenler ya da daha iyiyi, daha
güzeli, daha rahatı, daha kullanışlı alana sahip olan yeni olarak yapılanlar. Neden
inşa ettiğimiz genelde gelecekte daha iyiyi yapmak arzusuyla alakalıdır. Bu aynı
zamanda etik bir standarttır ki, etik girişimler bizi neyin iyi olduğunu neyin doğru
olduğunu ayırt etmemize yardım eder”. Wasserman bu tanımlaması ile mimarlık ile
etiğin iyiyi arayışı konusunda ortak noktasına değinmektedir. Kuşkusuz mimarlık
insanoğlunun yaşadığı fiziksel çevrenin en iyiye ulaşması hedefiyle icra
edilmektedir.
20

MİMARLIK ETİĞİ
Mimarlık unvanını kullanmaya hak kazananların, profesyonel olarak yürüttükleri mimarlık
mesleği pratikleri, Weisman’ın da tanımıyla, inşa edebilme gücüne sahip olanların yapmış
oldukları işlerin kaydıdır (Weisman, 1992, s. 2). Mimarlık mesleğinde, bu inşa edebilme
gücünün -ya da daha geniş olarak iktidar ve sermaye ile iş birliği içinde elde edilen
yapabilme gücünün- birikmesi ve bu yapabilme gücünün toplumsal, politik, ekonomik ve
kültürel faktörlerle etkileşim içinde olması kaygılara neden olmaktadır. Tam da bu nedenle,
bu gücü sınırlandırabilecek ve yönlendirebilecek etik çerçeveler gerekmektedir (Sadri,
2010).
Mimarlığın moral misyonunun 1970’lerde Jane Jacobs ve Robert Venturi’nin modernizm
hareketine karşı yaptıkları eleştirilerle sorgulandığını ifade eden Spector (2001), mimarlıkta
son dönemlerdeki toplumsal sorumluluk anlayışının çöküşüne dikkat çekmektedir. Spector,
mimarlığın ahlaken bozulma ve demoralize olma sürecindeki diğer etkenleri ise, toplum
bilimcilerin mesleki ahlakın meşruluğunu sorgulamaları ve dekonstrüksiyon düşüncesinin
tasarım ve ahlaki değerler arasındaki ilişkiyi inkar edişi olarak açıklamaktadır (Spector, s. VIII,
IX).
21

MİMARLIK ETİĞİ
Mimarlık alanında mesleğin sınırlarının dışına çıkarak, mimarlığın insanlığa karşı
sorumlulukları temelinde geliştirilen yeni hareketler bir taraftan güçlenmekteyken,
diğer taraftan mimarlık mesleği modern döneme göre daha apolitikleşmiş ve
demoralize olmuştur. Bu da ciddi bir çelişkinin ortaya çıkışına sebebiyet
vermektedir. Mimarlık etiği açısından bakıldığında, bu çelişki etik başlığı altında
hazırlanan çoğu etik belgelerin, etiğe aykırı ve değerlere zarar verici içeriklerine
yansımaktadır. Mimarlık mesleğini ve meslek sınırlarını sorgulamayı reddeden ve
mimarların kolektif sorumluluklarını göz ardı eden mimarlık etiği anlayışlarının
ortaya koydukları etik belgeler incelendiğinde, bu belgelerin asıl amacının mesleğin
imajını iyileştirme ve piyasa payını koruma olduğu anlaşılmaktadır (Sadri, 2010).
22

MİMARLIK ETİĞİ
Günümüzün mesleki etik belgeleri ve davranış kurallarına bakılırsa, çoğu mesleki
etik belgesinde mimarlar işverene karşı, mesleğe karşı ve meslektaşlara karşı
sorumlu tutulmaktadırlar. Spector’un (2005) da söylediği gibi, buradan anlaşılan şu
ki, bu belgeler mesleğin yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin yerine
getirilmesindeki meslek üyelerini değil, mesleğin sınırlarını denetlemeye
çalışmaktadır. Üyelerini denetlediği durumda da, üyelerin görevlerini kötüye
kullanmalarını değil, üyelerin birbirlerine karşı sorumluluklarını denetlemektedir .
23

MİMARLIKTA MESLEK ETİĞİ BELGELERİ
ÖRNEKLERİ
24

BRİTANYALI MİMARLAR KRALİYET ENSTİTÜSÜ’NÜN
MESLEKİ DAVRANIŞ KURALLARI
Britanyalı Mimarlar Kraliyet Enstitüsü (Royal Institute of British Architects – RIBA)
2005 yılında üyelerinin davranışlarında uymaları gereken ilkeleri Mesleki Davranış
Kuralları (Code of Professional Conduct) başlığıyla yayınlamıştır. Bu kurallar mesleki
davranış konusunda üç ilkeden, bu ilkeleri destekleyen mesleki değerlerden ve bu
ilkelerin uygulanmalarını açıklayan kılavuzdan oluşmaktadır. Mesleki Davranış
Kurallarının üç ilkesi, “dürüstlük” (integrity) “yeterlilik” (competency) ve “ilişkiler”
(relationships) başlıkları altında açıklanmaktadır (RIBA, 2005).
25

AMERİKAN MİMARLAR ENSTİTÜSÜ’NÜN ETİKVE
MESLEKİ DAVRANIŞ KURALLARI
Amerikan Mimarlar Enstitüsü (American Institute of Architects – AIA), üyelerinin mesleki
uygulamalarda uymalarını istediği kuralları 2007 yılında Etik ve Mesleki Davranış Kuralları
(Code of Ethics & Professional Conduct) başlığında güncellemiştir. Bu belgede mesleki
uygulamalarda ve davranışlarda üyelerin peşinde olmaları gereken özel amaçlar olarak etik
standartları ve uyulması zorunlu olan ve ihlali, Enstitü’nün disiplin konusu olabilecek
davranış kurallarını içermektedir (AIA, 2007). Bu ilkeleri şu şekilde sıralayabiliriz.
 Genel sorumluluklar
 Kamuya karşı sorumluluklar
 Yeterlilik, çıkar çatışmalarından kaçınmak, samimiyet, dürüstlük ve gizlilik
 Kişisel sorumluluklar
 Meslektaşlara karşı sorumluluklar
 Çevreye karşı sorumluluklar
26

MİMARLIK HİZMETİ SUNANLAR İÇİNAVRUPA
DEONTOLOJİK BELGESİ
2005 yılında, Lüksemburg kentinde oluşturulan Avrupa Mimarlar Kurumu (The
Architects’ Council of Europe - ACE) Genel Kurulunda kabul edilen Mimarlık
Hizmetleri Sunanlar İçin Avrupa Deontolojik Belgesi (European Deontological Code
for Providers of Architectural Services), Avrupa ülkelerinde mimarlık alanında etik
kurallar konusunda rehberlik sağlamayı amaçlamaktadır. Mimarlar yerine mimarlık
hizmetleri sunanlar teriminin kullanıldığı bu belgede, mimarlık hizmetleri sunanların
yükümlülükleri, genel yükümlülükler, topluma karşı yükümlülükler, işverene karşı
yükümlülükler ve mesleğe karşı yükümlülükler olarak dört maddede
açıklanmaktadır (ACE, 2005).
27

UIA MUTABAKAT METNİ’NİN ETİKVE DAVRANIŞ
KONUSUNDA ÖNERİ KILAVUZU
Tam ismi Mimarlık Pratiği için Tavsiye Edilen Uluslararası Profesyonellik Standartları
Konusunda UIA Mutabakat Metni (UIA Accord on Recommended International
Standards of Professionalism in Architectural Practice) olan bu belgenin ilk baskısı
1996 yılında Uluslararası Mimarlar Birliği (Union Internationale des Architectes -
International Union of Architects – UIA) Konseyi Meslek Pratiği Komisyonu
tarafından yayınlandı ve Barselona kentinde toplanan UIA Genel Kurulu’nda
onaylandı. Mutabakat metninin giriş bölümünde bu metnin, uluslararası mimarlar
topluluğunun kamu yararına en iyi hizmet edecek standartları ve uygulamaları
tarafsız bir şekilde belirlemek üzere yürüttüğü ortak bir girişimin ürünü olduğu
belirtilmektedir. Bu metin, profesyonelliğin ilkeleri, politika konuları, bir mimarda
aranan temel koşullar, mesleki etkinliğin kapsamı, mesleki uygulama şekilleri,
mimarlık meslek kuruluşlarının rolü ve etik ve davranış gibi başlıklarda, mimari
pratiğinin özelliklerini, yetki ve sorumlulukları ve uygulama şekillerini genel olarak
tanımlamaktadır (UIA, 1999).
28

MİMARLAR ODASI’ NINTASLAK METNİ
2008 Yılında TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi bünyesinde oluşturulan etik
kurul Mimarlık Alanında Deontolojik Kodlar başlıklı bir taslak metin hazırlamıştır. Bu
metin Uluslararası Mimarlar Birliği’nin (Union Internationale Des Architectes [UIA])
ve Avrupa Mimarlar Konseyi’nin (The Architects› Council of Europe [ACE]) mesleki
etik belgelerinden ve TMMOB Mimarlar Odası Mimarlık Mesleğini Uygulama,
Mimarlar Arası Dayanışma, Mimarlık Şeref ve Haysiyetini Koruma Yönetmeliği’nden
yararlanarak oluşturulmuştur (TMMOB, 2008). Bu belge mimarların dört faklı
yükümlülüğüne yer vermektedir.
 GenelYükümlülükler
 Mimarların topluma karşı yükümlülükleri
 Mimarların işverene karşı yükümlülüklerine
 Mimarların mesleğe ve meslektaşlarına karşı sorumlulukları
29

PEYZAJ MİMARLIĞI ETİĞİ
Peyzaj mimarlığı mesleğinde de değinilen etik ve ahlak kurallarına uygun olarak en
doğru biçimde uygulanması başka mesleklerle doğru ilişkiler kurulabilmesi meslek
içeriği ve sınırlarının yeterli biçimde algılanması hedeflenmektedir.
Bu hedeflerde mesleğin etik kurallar çerçevesinde izlenmesi ve denetlenmesi
ülkemizde peyzaj mimarları odası tarafından takip edilmektedir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Peyzaj Mimarları Odası, Türkiye sınırları
içinde meslek ve sanatlarını uygulamaya yasal olarak yetkili olup, mesleki
etkinliklerde bulunan peyzaj mimarlarını örgütü içinde toplayan, tüzel kişiliğe sahip,
kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur.
Mesleğe ilişkin ülke, kamu, toplum ve birey yararına etik kurallar çerçevesinde
önerilerde bulunur ve çalışmalar yapar. [1*].
30

MESLEKİ AMAÇLAR :
Oda tarafından yayınlanan yönetmelikte belirtilen mesleki bazı amaçlar : [2*].
 Peyzaj mimarlığı alanında üretilen peyzaj plan, tasarım, proje ve uygulamalarının, nitelik
olarak gelişimini sağlamak amacıyla yönetmelik, şartname ve standartlara uygunluğunu
denetlemek, planlama, tasarım ve projelendirme sürecinde meslek mensupları arasında
haksız rekabeti önlemek.
 Meslek onurunu ve üye haklarını korumak.
 Peyzaj mimarlığı hizmetlerine ilişkin olarak, bu dalda faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların
kanuni düzenlemeler doğrultusunda çalışmalarını tescil etmek, denetlemek, izlemek ve
buna ilişkin belge, ödül, uyarı, ceza ve benzeri iş ve eylemlerde bulunup serbest meslek
mensuplarının çalışmalarının sicilini tutmak.
 Mesleğin uygulaması sürecinde üyelerin karşılaşacakları kanun dışı ve haksız her türlü
davranışa karşı önlemler almak ve yargı yoluna başvurmak, taraf olmak, bilirkişilik,
eksperlik, danışmanlık ve benzeri hizmetlerde bulunmak.
31

 Peyzaj mimarlığı eğitimi alan öğrenciler ile ilgili olarak, Oda örgütlenmesi içinde
yer alan peyzaj mimarlığı öğrenci üye komisyonları aracılığı ile; yaz okulları, gençlik
kampları ve staj olanaklarının geliştirilmesi, mesleki deneyim kazanmaları ve
benzeri konularda çalışmalar yapmak, öğrenci proje yarışmaları düzenlemek,
 Ülke içinde ve dışında tüm resmi, özel kuruluşlar ve meslek grupları ile işbirliği
yaparak kuram ve uygulama alanında mesleğin gelişmesini sağlamak üzere her
türlü etkinlikte bulunmak
 Meslek ile ilgili yasa, kararname, yönetmelik, tebliğ ve şartnamelerin hazırlanma
sürecinde etkin çalışma yapmak ve bu amaçla ilgili tüm kurumlarla işbirliği içinde
bulunmak,
Toplumda peyzaj mimarlığı kültürünün korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak
ve bu doğrultudaki başarılı çalışmaları özendirmek
32

MESLEKİ ETİK KODLAR :
UIA (Uluslararası Mimarlar Birliği) ve ACE (Avrupa Mimarlar Konseyi) tarafından
yayınlanan; Peyzaj Mimarlığı mesleki faaliyetleri için geçerli yükümlülükleri
kapsayabileceketik kurallar: [3*].
 Bağımsızlık, tarafsızlık, mesleki gizlilik ve dürüstlük kurallarını koşulsuz benimseyerek
mesleğin saygınlığını korumakla ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü tutum ve
davranıştan kaçınmakla yükümlüdür.
Topluma, işverenlerine, meslektaşlarına ve ürettiklerini kullananlara, bilgi ve birikimiyle,
mesleki sorumluluk ve görev anlayışı ile hizmet vermelidir.
 Sözleşme öncesi görüşmelerde bulunurken, aynı iş veya hizmet için başka bir meslektaşı
tarafından önerilen ücreti dikkate alarak, daha önce yaptığı ücret önerisinde buna göre
değişiklik yapmamalıdır.
 Mümkün olan en yüksek tasarım kalitesine ulaşarak, yalnızca çevreyi iyileştirmek için
değil, aynı zamanda bu çevre içindeki yaşam ve yaşama ortamı kalitesinin sürdürülebilir bir
şekilde iyileştirilmesi yönünde çaba göstermelidir.
33

 Kendisini veya mesleki hizmetlerini hiç bir zaman doğruluktan uzak veya yanıltıcı
biçimde sunmamalı veya tanıtmamalıdır. Başkalarının da bu tür davranışlarda
bulunmasına izin vermemelidir.
 Mesleğini icra ederken eserinin içinde yer alacağı kentin kimliğini, bütünlüğünü,
görünümünü zedeleyecek çözümlerden kaçınmalı, her bir yapının kent bütünü
içindeki öneminin bilincinde olarak çözümler üretmek konusunda sorumlu
davranmalıdır.
 Emeklerinin karşılığını, yalnızca ilgili hizmet veya iş sözleşmesinde belirtilen
ücretler ve primler kapsamında almalıdır.
 İşverenlerine ve güncel veya gelecekteki kullanıcılara bağımsız ve tarafsız
önerilerde bulunmalıdır.
 Şikayetlere zamanında ve nazik bir şekilde, yazılı olarak cevap vermelidir.
34

 İşvereni iş sözleşmesinde yer alsa da almasa da- anlaşmazlıkların çözümünde
kullanılabilecek yöntemler hakkında bilgilendirmelidir .
 Bir işi alabilmek için özendirici herhangi bir teklifte bulunmamalıdır.
 Müşterilerinin işlerinin mahremiyetine saygı göstermeli ve gizli bilgileri müşterinin
önceden izni olmadan kimseye açıklamamalıdır.
 Mesleki etkinliklerini bağımsızlık, tarafsızlık, gizlilik, dürüstlük, doğruluk ve adalet
ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirmelidir.
 Ortakları ve çalışanları için uygun bir çalışma ortamı sağlamalı, onlara emeklerinin
karşılığını adil bir şekilde vermeli ve mesleki gelişmelerini olanaklı kılmalıdır.
 1*) http://www.peyzaj.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=156
 2*) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/01/20060115-1.htm
 3*) www.mimarlarodasiankara.org/dosya/etikkodlar.doc
35

TOPRAK ETİĞİ
Toprak etiği, insanın, biyotik topluluğun “sade bir üyesi” olduğu anlayışını ifade eder. İlk defa
Aldo Leopold tarafından kullanılan bir kavramdır. Aldo Leopold, çevre etiği ve doğal yaşamı
koruma alanlarında 20. yüzyılın en etkili bilim insanlarındandır. Leopold, toprak etiği
kavramıyla, günümüze kadar gelişen tüm etik sistemlerin sadece insan merkezli olduğunu
vurgulayarak toprağı da içine alacak yeni bir etik önerir. Toprak etiğini, topluluğun sınırlarını
yalnız insan değil, karaları ve suları, bitki ve hayvanları, yani tüm toprağı kucaklayacak
şekilde genişletmek olarak tanımlar. Leopold, her şeyden önce, toprağa salt ekonomik
değer verilmesinden vazgeçilmesi gerektiğini savunur. Ona göre, bütünüyle ekonomik
nedenlere dayalı doğa koruma sistemlerinde temel bir eksiklik vardır: toprak topluluğunun
üyelerinin büyük bir çoğunluğunun ekonomik değeri yoktur! Doğa korumayı ekonomik
sebeplere dayandırmak ancak ekonomik açıdan faydalı türleri ve toprakları korumaya yarar.
Oysa toprağın sağlıklı işleyişi için, insana faydası olsun ya da olmasın (ticari değeri olsun ya
da olmasın) ekosistemin tüm unsurlarına ihtiyaç vardır. Sadece ekonomik çıkar güden bir
doğa koruma sistemi, toprak topluluğu içindeki ticari değeri olmayan, ama aslında o
topluluğun sağlıklı işleyebilmesi için gerekli olan unsurları göz ardı etmeye ve devre dışı
bırakmaya eğilim gösterir. Bunu engellemenin tek yolu, tüm ekosistemi koruyacak daha
bütüncül bir etik sisteminin ortaya çıkmasıdır.
36
Kaynak : http://toprak.tema.org.tr/web_20002_1/neuralnetwork.aspx?type=1635

HAYVAN ETİĞİ
YABAN HAYVANLARI İLE YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ARAŞTIRMACILARIN
UYMASI GEREKEN ETİK KURALLAR
Yaban hayvanlarının bilimsel amaçlı deneylerde kullanılması gerektiği durumlarda,
araştırıcıların çalışmalarını temel etik kurallara uygun olarak gerçekleştirmeleri
gerekmektedir. Bu kurallar şu şekilde özetlenebilir:
 Herhangi bir arazi çalışmasına başlamadan önce araştırıcı, üzerinde çalışacağı türü ve
türün bulunduğu habitatı-nişi çok iyi şekilde tanımalı, hayvanın yakalanma ve
markalanmaya karşı hassasiyeti ve esaret koşullarındaki ihtiyaçlarını bilmelidir.
 Araştırmanın, çalışılan popülasyon ve çevre üzerindeki etkileri değerlendirilmeli ve
yaratılabilecek olumsuz etkiler mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
 Uygulanan metot ile devam eden çalışmanın sonuçları arasındaki senkronizasyon sürekli
olarak kontrol edilmeli ve gerektiği zaman metot, çalışmanın seyrine göre yeniden
modifiye edilebilmelidir.
 Araştırıcı, hayvanların yakalanması, barındırılması, veya araştırma teknikleri ile ilgili
uyguladığı yenilikleri/değişiklikleri yayınlamalıdır.
37

HAYVAN ETİĞİ
 AÇIKLAMA: İlk dört madde araştırmacının bilgi toplamasını ve hayvanin
özelliklerini iyi tanımasını gerektirmektedir. Çalışılacak hayvan bir laboratuvar
hayvanı olmadığı için özellikleri bilinmeyebilir. Araştırma bunun üzerinde yapılıyor
olabilir. Örnek: Hayvanın işaretlenmesinde, markalama yöntemi olarak kullanılan
boya, üreme rengini kapatarak, dişinin erkeğini bulmasını zorlaştırabilir veya
engellerse, popülasyon sayısı değişecektir. Benzer bir durum, yapılan markalama
predatörün işini kolaylaştırıyorsa gene sayı değişecektir. Örnekler çoğaltılabilir. Bu
nedenle araştırmacı hem hayvanı iyi tanımalı hem ekosistem içerisindeki yerini iyi
bilmeli ve yaptığı çalışma popülasyon ve/veya ekosistemde değişmeye yol
açıyorsa metodunu değiştirebilmelidir.
38

HAYVAN ETİĞİ
 Araştırıcı, hayvanları doğadan uzaklaştırmadan önce, çalışılan taksonun
populasyon durumunu bilmelidir (kural olarak tehlike veya tehdit altındaki
taksonlar, koruma amaçlı yapılan çalışmaların dışında herhangi bir amaçla
bulundukları alandan uzaklaştırılamaz veya bir yerden başka bir yere taşınamaz).
 Çalışma için gerekli hayvan sayısı her bir çalışma için farklı olmakla birlikte,
araştırıcı kullanacağı hayvan sayısını en az indirgemelidir.
39

HAYVAN ETİĞİ
 AÇIKLAMA: Bazı tipteki çalışmalar; geniş bir coğrafik alanda yeni bir türün
sergilediği varyasyonların incelenmesi gibi, doğadan çok sayıda örnek
toplanmasını gerektirdiği halde çoğu kez toplanan hayvan sayısı bir popülasyonun
sadece küçük bir bölümünü oluşturur. Çalışma için uygun sayıda örnek toplanması,
hem gelecekteki gereksiz tekrarlarla popülasyona verilecek zararı hem de
araştırıcının zaman ve emeğinin boşa gitmesini engeller. İstatistikçilerle yapılan
bilgi alışverişi uygun örnek büyüklüğünün belirlenmesinde yardımcı olabilir.
40

HAYVAN ETİĞİ
 Yakalanan veya doğadan toplanan arazi hayvanları predasyon ve ekstrem sıcaklıklara maruz
bırakılmamalı, gereğinden fazla ellenmemelidir. Yakalama için kullanılan malzemeler düzenli olarak
kontrol edilmeli ve çalışılan türe özgü olmalıdır.
 Çalışılan hayvanın stres durumu ve ağrı çekmesi engellenmeli, yara alma ve ölüm riski mümkün
olduğunca azaltılmalıdır.
 Aksi zorunlu olmadıkça, acı veya ağrıya neden olabilecek uygulamalar sırasında hayvana uygun bir
sedatif veya analjezik verilmelidir.
 Canlının ağrı çektiği veya yara aldığı durumlarda tedavisi en iyi koşullarda ve insanca yapılmalıdır.
 Ağrı veren veya acıya neden olan uygulamalar esnasında veya uygulamanın sonunda hayvanlara
ötanazi uygulanmalıdır.
 Herhangi bir nedenle ölümlerin gerçekleştiği durumlarda örneklerin müze koleksiyonuna dahi
edilmek üzere hazırlanması önerilmektedir.
41
Yararlanılan Kaynaklar:
Live Animal Capture and Handling Guidelines for Wild Mammals, Birds, Amphibians& Reptiles. Standarts for Components of British Columbia’sBiodiversityNo.3. Prepared by Ministry of Environment, Lands and Parks Resources Inventory Branch for the
Terrestrial Ecosystems Task Force Resources Inventory Committee.December 4, 1998 Version 2.0
http://www.etikkurul.hacettepe.edu.tr/hdek/yaban.php

HAYVAN ETİĞİ
42
Kaynak : http://cu.dergipark.gov.tr/download/article-file/25384

HAYVAN ETİĞİ
43
Kaynak : http://cu.dergipark.gov.tr/download/article-file/25384

TARIMVE GIDA ETİĞİ
 Tarım ve gıda sözcükleri giderek daha fazla “yan yana” kullanılmaya başlandı. Günümüzde
sıkça duymakta olduğumuz “tarladan çatala” tanımlaması tarım ve gıdanın bir sistem ve
süreç olarak bütünselliğini güzel bir biçimde ifade ediyor. Bu süreç yediklerimizin
içtiklerimizin tarımsal faaliyet yoluyla üretiminden (birincil üretim) tüketimine kadar olan
yolculuğun tüm aşamalarını içeriyor. Toprağın hazırlanması, tohumun ekilmesi, tarımsal
üretim faaliyetlerinin sürdürülmesi, ürünlerin toplanması, taşınması, derecelendirilmesi,
işlenmesi, ambalajlanması, depolanması, dağıtımı, ticareti, satılması ve son tüketicinin
sofrasında yer alması bu sürecin başlıca aşamaları olarak sıralanabiliyor.
 Tarım ve gıda sistemi son yıllarda insanların yeterli, dengeli ve güvenli beslenmeleriyle
olduğu kadar, üretim ve tüketimin insani ve toplumsal boyutlarıyla ve doğal kaynaklarla
ilişkisi açısından da gündeme geliyor. Aslında insanoğlunun başka hiçbir faaliyeti, tarım ve
gıda kadar kendi yaşamını etkilemiyor ve doğal kaynaklarla bu ölçüde etkileşim içinde
bulunmuyor. Bu anlamda; sürdürülebilir tarım, açlıkla mücadele, gıda hakkı, adil ticaret,
tarım işçilerinin çalışma koşulları, gıda egemenliği, aile çiftçiliğinin korunması, gıda
yolsuzlukları, tarım toprakların amaç dışı kullanımı, toprak gaspları, toprak erozyonu, su
kirliliği, biyoçeşitlilik kayıpları, iklim değişikliği ve benzeri konuların gündemde önemli yer
alması son derece doğaldır.
44

 Tarım ve gıda yaşamımızın çok içinde olduğu için hepimiz ikisine de yakınız.
Ancak, etik için aynı şeyi söyleyebilir miyiz? Etik kavramı ilk bakışta (a) biraz
gizemli, (b) biraz yasağa dayalı, yani yapmayın etmeyin diyen, (c) çokça da sadece
alan uzmanlarının içeriğini ve kapsamını bildiği bir kavram olarak gözüküyor.
 Oysa hepimiz; tarım ve gıda politikalarını belirleyenler, tarımsal girdi üretim ve
ticareti yapanlar, tarımsal ürünleri yetiştirenler, bu ürünleri işleyenler, dağıtım
ağının her aşamasındaki insanlar, satış zincirinde yer alanlar ve tabii ki tüketiciler,
tarım ve gıda sistemiyle bağlantılı olarak etik ikilemlerle karşı kaşıya kalıyoruz,
kararlar alıyoruz, tutum geliştiriyoruz, davranışlarda bulunuyoruz. Bunlarla ilgili
aşağıda bazı örnekler verdik. Hepimiz aynı zamanda birer tüketici olduğumuzdan,
bu örnekleri sadece tüketici kimliğiyle verdiğimiz kararlar ve tercihler arasından
seçtik.
45

 ÖRNEK 1: Kimimiz vejetaryen olarak yaşıyoruz; yani et yemiyoruz. Eğer bu kararı,
eti sağlıklı bir yiyecek olarak görmediğimiz ya da tat ve lezzet açısından
sevmediğimiz için alıyorsak ortada etikle ilgili bir durum yok demektir. Ancak,
vejetaryen olmayı; bugün egemen olan fabrika hayvancılığını protesto etmek,
hayvan hakları ve hayvan refahı açısından et tüketimine karşı olmak nedenleriyle
seçenler etik bir karar almışlar ve ahlaki bir pozisyon belirlemişler demektir.
46

 ÖRNEK 2: Organik/Ekolojik ürünler satın alan, kendilerinin ve ailelerinin
beslenmelerini bu ürünler temelinde gerçekleştiren tüketicilerin bu tercihleri;
kimyasal ilaç ve suni gübre kullanımına ve mono kültür üretime dayanan
endüstriyel tarımın biyolojik çeşitliliği yok ettiği, toprakları tahrip ettiği, suları
kirlettiği, küresel ısınmayı artırdığı düşüncesine ve doğayı koruma amacına
dayanıyorsa; davranışlarının temelinde etik bir kaygı söz konusudur. Bu
olumsuzlukları görmekle birlikte; aynı konuda “endüstriyel tarım olmazsa 7,5
milyar insanı nasıl besler bu dünya? Endüstriyel tarıma karşı olmak aslında açlıktan
yana olmak demektir” diye düşünenler de başka bir etik duruşun sözcülüğünü
yapıyorlar. Söz konusu olumsuzlukları ortadan kaldırarak dünya nüfusunu besleme
idealine ulaştığımız gün insanlık için önemli bir aşama gerçekleşmiş olacaktır.
47

 ÖRNEK 3: Günümüzde süpermarket raflarında dünyanın her yerinden gelmiş
meyve ve sebzeler bulunuyor. Bazı kimseler bunları bol bol tüketecek ekonomik
gelire sahip olmalarına karşın, daha çok yerel ve mevsimlik ürünleri tercih ediyor,
uzaklardan gelen ürünleri çok nadir olarak satın alıyorlar. Eğer bu davranış
uzaklardan, başka kıtalardan gelen ürünlerin nakliye ve depolama yoluyla doğaya
yeni bir yük yarattığı kaygısından geliyorsa ya da yerel üreticinin desteklenmesi
düşüncesine dayanıyorsa kuşkusuz etik bir davranış söz konusudur. Öte yandan “o
ülkelerdeki insanlar ancak bu meyve ve sebzelerin başka ülkelerde tüketilmesi
sayesinde okula gidebiliyorlar ya da sağlık hizmeti alabiliyorlar. O ülkelerin
ekonomilerinin ayakta kalması için bu tüketim şart.” derseniz o da “etik bir
söylem”.
48

 ÖRNEK 4: Daha çok kahve ve kakao tabanlı yiyecek ve içeceklerin bir kısmının
üstünde “adil ticaret” damgası bulunuyor. Bu ürünler yoksul ülkelerde yoksul
üreticiler ve tarım işçileri tarafından yetiştiriliyor. Adil ticaret damgası, o ürüne
tüketicinin ödediği paradan emeğe adil bir pay ayrıldığını ve yoksul üreticilerin ve
işçilerin sömürülmediğini gösteriyor. Alışverişinizde küresel anlamda adil ticareti
desteklemek ve dolayısıyla tarımda emek sömürüsüne karşı durmak için adil
ticaret damgalı ürünleri tercih ediyorsanız bu etik bir davranıştır.
49

 Bütün bu örneklerde etik tercihler yer alıyor. Peki, bir tercihi etik tercih yapan nedir? Bu sorunun yanıtını üç alt
başlıkta açıklamaya çalışalım.
 (a) Değerlere dayalı olma:
 Alınan kararlarda, yapılan tercihlerde “değerler” söz konusu olduğunda etik alanındayız demektir. Genellikle söz
konusu değerler arasında bir çatışma olmadıkça etik bir karar verme sürecinden geçmekte olduğumuzu fark
etmeyiz. Ancak bazen kararlarımızın hangi değerlere dayandığı sorgulanır. Sokrates’in Üçlü Filtresi’nde olduğu
gibi; tercihlerimiz gerçeklik, iyilik ve yararlılık açısından değerlendirilir. Kararlarımızın geçerliliğini ve doğruluğunu
savunmamız; eylemimizi temellendirmemiz istenir. Uygulamalı etikte bu temellendirme başlıca üç bağlamda
yapılır:
 Esenlik (wellbeing): Alınan kararlar insanların ve hayvanların sağlığı ve refahı için iyi midir?
 Özerklik (autonomy): İnsanların tarım ve gıda konusundaki özerkliklerinin ve ahlaki sorumluluklarının sınırları
nedir?
 Adalet (justice): Alınan kararlar herkes için adil mi?
 Değerlerin evrensel temelleri olmakla birlikte, ifade ediliş biçimleri içinde yaşanılan toplumla ilişkilidir ve
toplumsal kabuller çoğu kez bir uygulamayı doğru ya da yanlış olarak tanımlamamızın nedenini oluşturur. Ancak
etik bilince ve etik açıdan eleştirel düşünme duyarlılığına sahip bireyler toplumsal kabulleri de sorgulayabilirler. Bu
niteliklere sahip bireyler topluma değerleri ifade edebilmeleri için yeni biçimler önerebilirler.
50

 (b)Tartışılabilir olma:
 Bazı düşünürler mutlak etik ilkeler öne sürseler de, insanoğlu mutlak iyiyi
tanımlama çabasında sona ulaşamamıştır. Hangi değerin öncelikli olduğu ve hangi
ilkelerin ötekiler için feda edilebileceği konusunda ciddi görüş ayrılıkları vardır. Etik
tercihler değerlere ve ilkelere dayalı oldukları için bu görüş ayrılıklarından
doğrudan etkilenirler; bu nedenle de tartışılabilir, itiraz edilebilir kararlardır.
Özellikle farklı değerler arasında çatışma ortaya çıktığında bu zorunlu gerilim daha
da belirgin hale gelir. Hayvan refahının ya da adil ticaretin yanında olmak,
arkasında durmak kolaydır. Ancak bizler çoğu kez çatışan (yarışan) değerler
arasında, örneğin kalkınma ile eşitlik arasında ya da hayvan refahı ile açlıkla
mücadele arasında değerlendirmeler yapmak ve zor kararlar vermek durumunda
kalırız.
51

 (c) Sonuçların sorgulanması:
 Etik tercihler yapılırken farklı uygulamaların yaratacağı sonuçlar üzerinde özenle
düşünülmelidir. Değer çatışmaları ile ilgili kararlar alırken daima bir değeri başka bir değeri
korumak adına harcamak söz konusudur. Böylesi bir değer harcama çoğu kez uzun vadeli
kestirimler yapmayı da içerir. Sözgelimi, modern tarım teknikleri bize daha ucuz üretim yapma
olanağı veriyor; daha fazla kişiyi, daha ucuza doyurabileceğiz, ama bunu daha uzun yıllar
sürdürebilmek mümkün mü, yoksa gelecek kuşaklarınhaklarınamı el koyuyoruz?
 Etik, belli değerleri tutucu bir biçimde ve her koşulda desteklemek değildir. Tarım ve gıda ile
ilgili farklı ve zaman zaman çatışan değerleri ele almak, öncelikle bu değerlendirmeyi yaparken
gerçekliğin sınırları içinde bulunmayı, yani bilgi sahibi olmayı gerektirir. Uygulamalı etik
alanında bir değerin korunmasını önermek etmez; onun nasıl korunacağını da ortaya koymak
gerekir. Belirli durumlar için verilen kararları genellemek ise daha büyük bir duyarlılık ve
sorumluluk bilinciyle gerçekleştirilmesi gereken bir çaba, etik açıdan oldukça iddialı bir
eylemdir. Bu nedenle etik alanında çalışanlar kaba bir ahlakçılığı kuşkuyla karşılarken,
genelleme yapma konusunda sakınımlı olmayı bir erdem olarak kabul ederler.
 Kaynak : http://www.target-prj.org/bizden-size/
52

ETİK KURUL NEDİR?
Bu tür kurulların temel amacı
 İnsanlıkla ilgili değerleri korumak,
 Bilimsel bilgi üretimi ve bunun sonuçlarıyla ilgilenmek,
 Sağlıkla ilgili yasalar hazırlanırken tavsiyelerde bulunmak,
 Etiksel ilkelerden yola çıkılarak yasa yapılması durumlarında etkin rol oynamak,
 Etik konusu ile ilgili tartışmaları halk arasında başlatmak
 Bilimsel gelişmelerin neden olduğu tehlikelerin farkına varan bir toplum
yaratılmasına katkıda bulunmaktır.
53

ETİK KURULLARINTÜRLERİ
Etik kurulları, onları oluşturan üyelerine, bulundukları kurumlara ve işlevlerine göre sınıflandırmak
olasıdır. Kimi görüşlere göre ise merkezi etik kurulları,yerel etik kurullarısınıflaması yapılmaktadır.
Örneğin ülke genelinde Sağlık Bakanlığı düzeyinde bir genel etik kurul kurulmasını, buna bağlı olarak bazı
bölgelerde ve illerde yerel etik kurullar oluşturulmasıgörüşünü benimseyenler vardır. (1*,2*).
Etik kurullarla ilgili sınıflandırmayı şöyle yapabiliriz.
Genel Etik Kurullar:
 Bilimsel araştırma ve inceleme kurulları,
 Klinik araştırma etik kurulları,
 Danışmanlık kurulları,
 Hastane etik kurulları,
 Üniversite etik kurulları.
 vb
54
1*) Fred R : «Hospital Medical Ethics Committees A rewiew of Their Development», Ethics Committees», JAMA, 253 : 2693-2697, 1988.
2*) Karakaya H «Hastane etik kurulları ve Türkiye'de kurulabilme koşullan», A.Ü.T.F. Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Doktora tezi, 1992.

ÖRNEK ETİK KURUL İNCELEMELERİ
 Amasya Üniversitesi Etik KurulYönergesi
 KaradenizTeknik Üniversitesi Senato’sunun 08.02.2013Tarih ve 249 Sayılı
ToplantıTutanağı
55

AMASYA ÜNİVERSİTESİ ETİK KURULYÖNERGESİ
BİRİNCİ BÖLÜM;
AMAÇ, KAPSAM, DAYANAKVETANIMLAR
Amaç
 Madde 1 – (1) Bu Yönergenin amacı; Amasya Üniversitesi bünyesinde kurulan Etik Kurulun oluşumunu,
görevlerini ve çalışma esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
 Madde 2 – (1) Bu Yönerge, Amasya Üniversitesinde görev yapan akademik ve idari personelin, öğrencilerin
ve hizmet veren ve alan bütün kişilerin her türlü bilimsel araştırma ve etkinliğini, üniversite künyesiyle
yayınlanmak üzere hazırlanan tüm çalışmalarını, eğitim-öğretim, hizmet ve toplumsal sorumluluk
faaliyetlerini, birimlerin kendi içinde ya da birbirleri ile olan birimler arası ilişkilerini kapsar.
Dayanak
 Madde 3 – (1) Bu Yönerge; Bu yönerge, 25.05.2004 tarih ve 5176 sayılı “Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna” ve 13.04.2005 tarih ve 25785 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ve Başvuru Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğe” ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 14 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Ayrıca İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve bilim etiğine ilişkin olarak Türkiye Cumhuriyetinin
imzaladığı uluslararası bütün antlaşmalar bu yönergenin hukuksal dayanağının evrensel boyutunu
oluşturmaktadır
56

AMASYA ÜNİVERSİTESİ ETİK KURUL
YÖNERGESİ -TANIMLAR
Tanımlar
Madde 4 – (1) BuYönergede geçen;
 a) Üniversite: Amasya Üniversitesi’ni,
 b) Rektör: Amasya Üniversitesi Rektörü’nü,
 c) Senato:Amasya Üniversitesi Senatosu’nu,
 ç) Birim:Amasya Üniversitesi’ne bağlı tüm akademikve idari birimleri,
 d) Mensup:Amasya Üniversitesi akademikve idari personeli ile öğrencilerini,
 e) Etik Kurul:Amasya Üniversitesi Etik Kurulunu,
 f) Başkan:Amasya Üniversitesi Etik Kurul başkanını,
 g) Üye: Amasya Üniversitesi Etik Kurul üyesini,
 ğ) BilimAlanı: Sağlık, Fen ve Sosyal Bilimleri,
 h) Sekretarya:Amasya Üniversitesi Etik Kurul Sekretaryasını ifade eder.
57

İKİNCİ BÖLÜM; ETİK KURUL, GÖREVVE
YETKİLERİ ETİK KURULUN AMACI
 Madde 5 – (1) Etik Kurulun amacı; Amasya Üniversitesi bünyesinde
gerçekleştirilen araştırma, yayın, eğitim-öğretim, toplumsal sorumluluk ve hizmet
faaliyetlerinde etik ilkelere uyumun sağlanması ve aykırı uygulamaların
değerlendirilmesidir.
58

ETİK KURULUN OLUŞUMU
 Madde 6 – (1) Etik Kurul; sağlık bilimlerinden, fen bilimlerinden ve sosyal
bilimlerden eşit sayıda olmak üzere, Senato tarafından seçilen toplam dokuz
öğretim üyesinden oluşur.
 (2) Etik Kurul üyelerinin üçü, her biri ayrı bilim dallarından olmak üzere, emekli
öğretim üyeleri veya başka bir üniversitede görev yapan öğretim üyeleri arasından
seçilebilir.
 (3) Senato tarafından ayrıca her biri ayrı bilim dalından üçer olmak üzere toplam
dokuz yedek üye seçilir.
59

ÜYELERİN GÖREV SÜRELERİ, ÜYELİĞİNİ
SONA ERDİREN HALLER
Üyelerin Görev Süreleri
 Madde 7 – (1) Etik KurulÜyelerinin görev süresi üç yıldır.
 (2) Görev süresi dolan üye, iki dönem daha seçilebilir. Görev süresi dolmadan boşalan üyelik görevini, yerine geçtiği
kişinin süresini tamamlamak üzere, aynı bilim alanında seçilen yedek üye üstlenir.
Üyeliğini Sona Erdiren Haller
 Madde 8 – (1) Etik KurulÜyelerinin süreleri dolmadan, herhangi bir nedenle görevlerine son verilemez.
 (2) Etik Kurul üyeliği yalnızca şu hallerde sona erer:
 a) Görev süresinin tamamlanması,
 b)Yazılı istifa beyanı,
 c) Yurt dışı görevi, sağlık sorunu gibi gerekçelerle kesintisiz bir şekilde altı ayı aşan bir süreyle Etik Kurul toplantılarına
katılanamayacağının anlaşılması,
 ç) Bir takvim yılı içinde mazeretsiz olarak üç toplantıya katılmaması,
 d) Etik kurallaraaykırı davranıldığının sabit olması.
60

ETİK KURULUNYAPISI, ETİK KURUL
SEKRETARYASI
Etik KurulunYapısı
 Madde 9 – (1) Etik Kurul ilk toplantısını en kıdemli öğretim üyesinin başkanlığında
yapar ve üyeleri arasından üç yıllık süre için bir başkan, bir başkan yardımcısı ve bir
yazman seçer. Etik Kurul başkanlığı görevi sadece bir dönem yürütülebilir.
 (2) Başkanın yokluğunda, başkan yardımcısı Etik Kurula başkanlık eder. Herhangi
bir nedenle üye sıfatını kaybeden başkanın görevini, yeni başkanın seçileceği ilk
Kurul toplantısına kadar başkan yardımcısı yürütür. Bu suretle göreve gelen
başkan selefinin görev süresini tamamlar.
Etik Kurul Sekretaryası
 Madde 10 – (1) Etik Kurulun sekretarya hizmetlerini yerine getirmek üzere gerekli
personel, mekan, araç ve gereç ihtiyacı Rektörlük tarafından karşılanır.
61

ALT ETİK KURULLAR
 Madde 11 – (1) Gerekli görmesi halinde Etik Kurul, akademik araştırma ve yayın,
eğitim-öğretim, sosyal yaşam ve ilişkiler, ayrımcılık ve çevre gibi konularda
faaliyet göstermek üzere alt etik kurullar oluşturulmasına karar verebilir.
 (2) Aynı şekilde sadece sağlık bilimleri, fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarında
veya ilgili birimlerde faaliyet göstermek üzere alt etik kurullar oluşturulabilir.
 (3) Alt etik kurulların kuruluş, işleyiş ve uygulamaları, bu Yönerge esas alınarak
hazırlanacak diğer yönergelere göre yürütülür.
62

UZMANVE KOMİSYONLAR
Uzman ve Komisyonlar
 Madde 12 – (1) Gerekli görmesi halinde Etik Kurul, bağımsız uzman görüşlerinden
yararlanabileceği gibi, uzmanlardan oluşan komisyonlar da kurabilir. Görüşüne
başvurulan uzmanlar ya da oluşturulan komisyon, ilgili dosya hakkında
hazırladıkları raporu öngörülen sürede Etik Kurula sunar.
63

ETİK KURULUN GÖREVVEYETKİLERİ
(AMASYA ÜNİVERSİTESİ)
 Madde 13 – (1) Etik Kurul, işbu Yönergenin uygulanmasını sağlamaya yönelik
olarak her türlü çalışmayı yürütmekle görevli olup, bu amaçla her türlü kararı alma
hak ve yetkisine de sahiptir.
 (2) Bu çerçevede Etik Kurulun başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
 a) Etik ilkeler konusunda Üniversite mensuplarını bilgilendirmek.
 b) Etik değerlerin ön plana çıkarılması, etik bilincin arttırılması ve etik yaşam
kültürünün kurumsallaşması için eğitici faaliyetler düzenlemek, etik konusuyla
ilgili bilimsel araştırma ve yayın yapılmasını teşvik etmek.
 c) Yönerge kapsamına giren her türlü etik sorunun tanımlanması ve çözümüne
yönelik çalışmalar yapmak veya yaptırmak, karar almak, görüş bildirmek.
64

ETİK KURULUN GÖREVVEYETKİLERİ
(AMASYA ÜNİVERSİTESİ) DEVAM…
 ç) Etik kurallara aykırılığa yönelik somut iddiaları incelemek ve bir sonuca
bağlamak.
 d) Somut olayların incelenmesi için komisyonlar kurmak, uzman görüşüne
başvurmak.
 e) Üniversite bünyesinde alt etik kurulların kurulmasına karar vermek, kurulacak
alt etik kurulların çalışma alanlarını belirlemek, bu kurullarda görev alacak kişilere
yönelik gerekli eğitim desteğini vermek.
 f) Alt etik kurullar arasında eşgüdümü sağlamak, gerektiğinde hakemlik yapmak.
 g) Alt etik kurulların uygulamalarının Üniversitenin benimsemiş olduğu temel etik
ilkelerle bütünleşmesine yönelik çalışmalar yapmak ve önerilerde bulunmak.
 ğ)Yıllık raporlar hazırlayarak Rektörlüğe sunmak.
65

ETİK KURULUN GÖREVLERİ
(KARADENİZTEKNİK ÜNİVERSİTESİ, EK-4: KTÜ SENATO’SUNUN 08.02.2013TARİHVE
249 SAYILITOPLANTITUTANAĞI )
 Madde 7-. Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurullarının
görev ve sorumlulukları şunlardır:
 a) Karadeniz Teknik Üniversitesi tarafından kısmen veya tamamen desteklenen veya
üniversite mensuplarınca gerçekleştirilen bilimsel araştırma ve yayınların, önerilenler ve
sonuçlananlar dahil olmak üzere, etik normlara uygun yürütülmesini sağlamak
 b) Etiğe aykırı davranışları, Rektörlüğün talebi üzerine incelemek ve rapor hazırlamak
 c) Gerektiğinde uzman veya danışman görüşü almak, ilgili kişilerle yazışmalar yapmak ve
bilgi istemek
 d) Gerekli durumlarda, inceleme komisyonu oluşturmak ve bu komisyonların hazırladığı
raporları inceleyerek sonuçlandırmak
 e) Sonuçlanan ve karara bağlanmış olan araştırma ve yayın etiğine aykırı davranışların
Rektörlük aracılığı ile ilgililere duyurulmasını sağlamak
66

ETİK KURULUNGÖREVLERİ
(KARADENİZTEKNİK ÜNİVERSİTESİ, EK-4: KTÜSENATO’SUNUN
08.02.2013TARİHVE 249 SAYILITOPLANTITUTANAĞI )
 f) Hakkında değerlendirme yaptığı, karar aldığı ve görüş verdiği tüm etik konular ve
sorunlarda hassasiyet ve gizlilik içinde çalışmak ve ilgili tüm bilgi ve belgeleri saklı tutmak
 g) Etiğe aykırı davranışı incelerken, bilgi veren, incelenen ve incelemelere yardımcı
olanlara karşı eşit, saygılı, önyargısız, duyarlı ve adil davranmak
 h) Araştırma, yayın, akademik etik konularında etik dışı davranışların ortadan kaldırması
amacıyla ilgili birim, kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yaparak eğitici faaliyetlerin
düzenlenmesi yönünde Rektörlüğe önerilerde bulunmak
 i) Üniversite akademik personeli, lisansüstü eğitim öğrencileri ve tıpta uzmanlık öğrencileri
için bilimsel araştırma ve yayın etiği kursları düzenlemek, bu kurslara ilişkin eğitimi
programlamak
 j) Bilimsel araştırmaların etiğe uygun yürütülmesi için ilkeleri belirlemek, geliştirmek ve
gerektiğinde değişiklik önerisinde bulunmak
67

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ; KURULA BAŞVURUVE
İNCELEME, BAŞVURU KONUSUVE ŞEKLİ
 Madde 14 – (1) Yönerge kapsamında, Sekretarya aracılığıyla Etik Kurula yapılacak
başvurular yazılı olabileceği gibi, tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü veya elektronik imzalı
olarak da gerçekleştirilebilir. Başvuranın kimlik bilgileri Etik Kurul üyeleri dışında gizli
tutulur.
 (2) Etik ilkelere aykırılık iddiasına konu olan bir davranış nedeniyle başlatılan bir yargılama
veya yürütülen bir disiplin soruşturması, Etik Kurulun inceleme ve karar verme yetkisini
ortadan kaldırmaz. Bununla birlikte Etik Kurul yapacağı incelemeyi, yargılama veya
soruşturmanın sonuçlanmasına kadar erteleyebilir.
 (3) Daha önce Etik Kurul tarafından incelenip karara bağlanmış bir başvuru konusunda yeni
kanıtlar gösterilmedikçe bir daha başvuru ve inceleme yapılamaz.
 (4) Bilim Etik Kurulu tarafından etik kurul formları güncellenmiş olup; 15.06.2016 tarihi
itibariyle yapılacak olan başvurularda güncel etik kurul karar formlarının konulması
gerekmektedir.
68

BAŞVURU USULÜ
 Madde 15 – (1) Başvuru dilekçesinde, başvuruyu yapan kişinin adı, soyadı,
yerleşim yeri, iş adresi, -varsa- diğer iletişim bilgileri ve T.C. kimlik numarası ile
imzası bulunur. Anılan bilgileri içermeyen, sahte kimlik bilgileri ile yapılan
başvurular incelenmeye alınmaz.
 (2) Dilekçenin okunaklı ve anlaşılır olması yeterlidir. Başvurunun Etik Kurul
kayıtlarına geçtiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.
 (3) Dilekçede, etik ilkeye aykırı davranış iddiasına ilişkin bilgiler açık ve ayrıntılı
olarak belirtilir; iddia, kişi, zaman ve yer belirtilerek somutlaştırılır. Elde
bulundurulan her türlü belge dilekçeye eklenir; tanık ve diğer delillere işaret edilir.
69

BAŞVURULARIN KABULÜVE
İNCELENMESİ
 Madde 16 – (1) Başkan yapılan tüm başvuruları, değerlendirilmek üzere Etik
Kurulun yapacağı ilk toplantının gündemine alır. Birimler ve Rektörlük de, somut
bazı olayların değerlendirilmesi için Etik Kurula dosya gönderebilir.
 (2) Yapılan başvuruların usul bakımından kabulü ve değerlendirmeye alınması
yetkisi münhasıran (yalnızca) Etik Kurula aittir. Usulüne uygun olmadığı için
incelemeye alınmayan başvurular, mümkün olduğu takdirde başvuru sahibine
yazılı olarak bildirilir.
 (3) Etik Kurul incelemesini en geç üç ay içerisinde tamamlar ve nihai raporunu
hazırlar. Bu süre, başvurunun kayda alındığı tarihte başlar. Gerek görülmesi
halinde Etik Kurul bu süreyi bir defaya mahsus olmak üzere üç aya kadar
uzatabileceği gibi, bazı başvuruların incelenmesini üç ay süreyle erteleyebilir.
70

RE’SEN İNCELEME
 Re’sen İnceleme
 Madde 17 – (1) Etik Kurul, herhangi bir şekilde bilgi sahibi olduğu ve görev alanı
içerisinde bulunan bir etik ihlaline yönelik re’sen inceleme de başlatabilir.
(re:sen) esk. 1. Kendi başına, kendiliğinden. 2. Bağımsız olarak, kimseye bağlı
olmaksızın,TDK
71

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM;
KURULUN ÇALIŞMA DÜZENİ, RAPORTÖRE
TEVDİ
 Madde 18 – (1) Etik Kurul, hakkında inceleme kararı verdiği her dosya için üyeler
arasından bir raportör görevlendirir.
 (2) Belirli bir dosyanın etik açıdan incelenmesiyle görevlendirilen raportör,
gerekçelerini yazılı olarak bildirmek suretiyle bu görevden çekilebilir.
 (3) Raportör, Sekreterya aracılığıyla Amasya Üniversitesine bağlı tüm birimlerden
ve kişilerden dosyayla ilgili doğrudan yazılı bilgi alabilir. Bu bilgi ve belgeler Etik
Kurul inceleme dosyasında saklanır.
 (4) Raportör, bir ay içerisinde incelemesini tamamlayarak, yorum ve önerisini de
içeren yazılı raporunu Etik Kurula sunar.
(tevdi:) esk.Verme, bırakma.
72

DOSYA ÜZERİNDEN İNCELEME
 Madde 19 – (1) Kurul ilke olarak tüm değerlendirmelerini dosya üzerinden yapar.
Bununla birlikte ihtiyaç duyduğunda ilgili kişilerden yazılı ya da sözlü bilgi alabilir.
Etik ihlali gerekçesine dayalı olarak hakkında başvuruda bulunulan kişiye, yazılı
olarak konuyla ilgili açıklama yapma hakkı tanınır. Açıklama hakkının kendisine
bildirildiği tarihten itibaren iki hafta içinde geçerli bir mazereti olmaksızın yanıt
vermeyen kişi, açıklama hakkından feragat etmiş sayılır. Bu durumda Etik Kurul
mevcut bilgi ve belgelere dayalı olarak değerlendirme yapar.
 (2) Etik Kurul ayrıca gerekli gördüğü durumlarda ilgili kişileri toplantıda dinlemek
üzere davet de edebilir. Kişilerin bu daveti kabul etmesi durumunda yapılan
oturumda yalnız davetlilere yönelik sorular sorulur ve yanıtlar kaydedilir.
 (3) Etik Kurul, faaliyetinde tamamen bağımsız olup, yapılan başvuruları yalnızca
etik ilkelere uygunluk açısından inceler ve karara bağlar.
73

TOPLANTIVE KARARALMA USULÜ
 Madde 20 – (1) Etik Kurul, olağan gündemini görüşmek üzere ayda en az bir defa toplanır.
Kurul gerektiğinde, başkanın çağrısı üzerine olağanüstü olarak da toplanabilir.
 (2) Üyeler, kendileriyle ilgili veya ilişkili bulundukları gündem maddelerine ilişkin
müzakerelere katılamaz ve oy kullanmazlar.
 (3) Toplantı kapalı usulde yapılır. Üyeler, inceleme konusu dosyaların içeriğini Kurul
toplantısı dışında başkaları ile tartışamaz ve dosyaların içeriği hakkında bilgi veremez.
 (4) Kararlar üye tam sayısının üçte ikisinin aynı yöndeki oyu ile alınır. Oylamada hiç bir üye
çekimser oy kullanamaz.
 (5) Alınan karar gerekçeleri ile birlikte yazılarak, toplantıya katılan üyelerin tamamı
tarafından imzalanır. Karşı oy kullanan üyeler, şerh gerekçelerini yazılı olarak karara
ekleyebilirler.
74

KARARLAR ÜZERİNEYAPILACAK İŞLEM,
GİZLİLİKVE SAKLAMA ,YAZIŞMALAR
Kararlar ÜzerineYapılacak İşlem
 Madde 21 – (1) Etik Kurul’un kararları tespit niteliğindedir. Kararlar hakkında her türlü
açıklama Rektörlük tarafından yapılır.
Gizlilik ve Saklama
 Madde 22 – (1) Etik Kurulda yapılan tüm incelemelerde gizlilik esastır. Kurula sunulan
dosyalardaki belgelerin gizliliğinin ve güvenliğinin korunmasından Sekreterya sorumludur.
 (2) Etik Kurulun inceleme dosyası, içindeki tüm belgeler ve yazışma örnekleri ile birlikte
süresiz saklanır.
Yazışmalar
 Madde 23 – (1) Etik Kurul inceleme ve değerlendirmeleri sırasında başka kurum ve
kuruluşlarla yapması gereken tüm yazışmaları, doğrudan Sekretarya aracılığıyla yapar.
75

BEŞİNCİ BÖLÜM ;
SON HÜKÜMLER, HÜKÜM BULUNMAYAN
HALLER
Hüküm Bulunmayan Haller
 Madde 24 – (1) Bu Yönergede hüküm bulunmayan hallerde; ilgili diğer mevzuat hükümleri
uygulanır.
Yürürlük
 Madde 25 – (1)Amasya Üniversitesi Senatosunca kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
 Madde 26 – (1) BuYönerge, Amasya Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür.
 Üniversitemiz Senatosunun 09.02.2012 tarih ve 2012/36 sayılı kararı ile kabul
edilmiştir.
 Üniversitemiz Senatosunun 15.06.2016 tarihli ve 2016/51 sayılı Kararı ile 14.maddeye
4. fıkra eklenmiştir.

76

TEŞEKKÜRLER
77

Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri

Similar to Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri (20)

More from Levent Sabah

More from Levent Sabah (20)

Etik Kurul Çeşitleri ve Görevleri