1. Bilişim Etiği ve
Öğretimi
Özel Öğretim Yöntemleri II
Hazırlayanlar
H.İbrahim AKBUĞA
Recep POYRAZ
Musa Samet SAÇLI
Öğr.Gör.Tijen AKADA
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 1
2. Hedef ve Kazanımlar
1. Etik kavramını açıklayabileceksiniz.
2. Bilgi çağında karşılaşılan etik sorunları tartışabileceksiniz.
3. Öğretmenlik meslek etiği ilkelerini açıklayabileceksiniz.
4. Bilişim Teknolojileri öğretmenlerinin taşıması gereken etik ilkelerini
söyleyebileceksiniz.
5. Bilgisayar dersi için geliştirilen Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler kazanımlarını söyleyebileceksiniz.
6. Etik değerlere bağlı okul ortamının oluşturulabilmesi için yapılması
gerekenleri tartışabileceksiniz.
7. Etik eğitimi verilmesinin gerekliliğini açıklayabileceksiniz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 2
4. ETİK (1/2)
Etik veya en yalın tanımıyla töre bilimi.
Etik kavramı Yunanca “ethos’’ sözcüğünden
gelmekte olup karakter, alışkanlık, anlamları
taşımaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 4
5. Etik: Felsefenin „ödev‟, „yükümlülük‟, „sorumluluk‟ ve
„erdem‟ gibi kavramlarını analiz eden, „doğruluk‟ veya
„yanlışlık‟ ile „iyi‟ veya „kötüyle‟ ilgili ahlaki yargıları ele
alan, „ahlaki eylemin‟ doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın
nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan dalı.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 5
ETİK (2/2)
6. Ahlak: “Bir toplum içinde kişilerin
benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları
davranış biçimleri ve kuralları.’’ veya “İyi nitelikler,
güzel huylar.’’ olarak tanımlanabilir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 6
Etik ve Ahlak İlişkisi (1/13)
7. Etik:İnsanlara „„işlerin nasıl yapılması gerektiğini‟‟
belirlemede yardımcı olan kılavuz değerler, ilkeler ve
standartlardır.
Ahlak olgusal ve tarihsel olarak yaşanan bir şey
olmasına karşılık etik, bu olgunun kendisine yönelik
araştırmadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 7
Etik ve Ahlak İlişkisi (2/13)
8. Toplum büyük bir hızla değişmektedir. Değerler,
anlayışlar ve toplumsal normlar son yıllarda hızlı bir evrim
geçirmiştir. Türkçe‟ de etik kavramı, tek bir sözcükle tam
anlamıyla karşılanamamaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 8
Etik ve Ahlak İlişkisi (3/13)
9. İnsanoğlu yaşam ve ilişkilerinde kendisini yöneten ve
yönlendiren bu verilerle, sistemini ve düzenini kurar. Sosyal,
siyasal, toplumsal, dini, milli, ahlaki, geleneksel, töresel tüm
soyut değerler etiğin konusudur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 9
Etik ve Ahlak İlişkisi (4/13)
10. Etik, ayni metafizik gibi; ne bilimin konusudur, ne de
bilimseldir. evrensel ortak bir onayı olmadığı gibi,
yanılsanamazdı. Sadece içinde bulunduğu toplumun ideolojik
inançsal doğrusu olarak o toplumu bağlar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 10
Etik ve Ahlak İlişkisi (5/13)
11. Ayni coğrafyanın ayni toplumunda bile, kişilerin; bilgi,
bilinç, birikim, vs.. deneyleri temelinde; hem etik sel değerler,
hem de bu değerlere verilen içerik ve bağlar farklılık gösterir.
Herhangi bir insanoğlu düşünce ve davranışının, etik
sel bir içerik alabilmesi için, toplumu yönlendiren ve
yapılandıran bir içeriği olması gerekir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 11
Etik ve Ahlak İlişkisi (6/13)
12. Etik sel değerlerin mimarisi insanoğlu olduğunu düşünür
ve bu insanoğlunun hem yönlendiren hem de yönlenen hem
etik sel değerleri veren, hem de üzerine etik sel değerler
verilen olan olduğunu algılarsak; etiğin tek gördüğü
işlev, toplumları birebirinden ayırmaktan ve en önemlisi
kişinin yaşamının önüne bu değerleri koymasından başka bir
içerik taşımaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 12
Etik ve Ahlak İlişkisi (7/13)
13. O yüzden herkes kendi bilinç yüzeyinde bu etik sel
değerleri uygularken, kendisine ters düşebilecek aynı etik sel
değerlerin farklı uygulamalarını da nötr algılamalıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 13
Etik ve Ahlak İlişkisi (8/13)
14. Her ne kadar uygulamaları etikte incelenen soruların
çoğu kamu politikasını içerse ve doğrudan kamusallaşmış
uygulama ve olaylara dair olsa da, uygulamalı etik başlığı
altında farklı sorularda incelenebilir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 14
Etik ve Ahlak İlişkisi (9/13)
15. Uygulamalı etiğin farklı uzmanlıklardaki etik sorunları
inceleyen bazı alt dalları (disiplin) mevcuttur.
Her alt bu uzmanlıkların etik kuralları içerisinde ortaya
çıkan yaygın meseleleri karakterize eder ve bunların kamuya
olan sorumluluklarını tanımlar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 15
Etik ve Ahlak İlişkisi (10/13)
16. Örneğin;
• Kürtaj, yasal ve ahlâkî meseleler
• Hayvan hakları
• Biyoetik
• İş etiği
• Kriminal adalet
• Çevresel etik
• Feminizm
• Eşcinsel hakları
• İnsan hakları
• Gazetecilik etiği
• Tıbbi etik
• Faydacı etik
• Faydacı biyoetik
• Dinî etik
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 16
17. Söz konusu etik teorileri konularına göre; normatif etik , meta
etik ve uygulamalı etik olmak üzere üç ama başlık altında
incelenmekte, ayrıca bazı kaynaklarda etik teorilerin betimleyici etik,
normatif etik ve meta etik olarak sınıflandırıldığını belirtmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 17
Etik ve Ahlak İlişkisi (11/13)
18. • Betimleyici etik, insan eylemini gözlemleyerek eylemlerin
sonuçlarını betimler.
• Normatif etik, insanların inanması gereken doğru veya yanlışları
ortaya koymakta ve bunun için birtakım toplumsal kurallar , ilkeler ya
da normlar geliştirmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 18
Etik ve Ahlak İlişkisi (12/13)
19. • Meta etik, ahlaki yargıların nesnel veya kişiye göre değişen göreceli
bir kavram olup olmadığını ele alır ve inceler.
• Uygulamalı etik ise, belli bir alanda ortaya çıkan etik sorunların
tartışılması için ilkeler oluşturma ve bu ilkelerin bireylerin
davranışlarında uygulanması ile ilgilenir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 19
Etik ve Ahlak İlişkisi (13/13)
20. Etik günü (1/3)
25 Mayıs tarihi bütün
dünyada etik günü
olarak kutlanmaktadır.
Bizim kültürümüze
kavram ve çerçeve
olarak farklı olan bu
terim son yıllarda
ülkemizde de önem
kazanmış
bulunmaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 20
21. Yakın çağda bilim ve teknolojinin ilerlemesi, devlet
kurumlarının aşırı güç kazanması vb. nedenler etik ilkelerinin
oluşturulması ve benimsenmesini gerekli kılmıştır.
İlk önce Batı dünyasında bilgi ve gücü iç denetime
kavuşturmak için etik kuralları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu
etik kuralları, bazen yasa gücünde bazen de bir meslek
grubunun iç denetim ilkeleri olarak ortaya çıkmaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 21
Etik günü (2/3)
22. Ancak bu alanda tam bir başarı sağlandığını
söyleyebilmek zordur. Zira insanoğlunun iyinin yanında kötü
tarafının da gelişimi sonsuzdur. Etik değerlerin
hatırlatılması, bir bilinç oluşturulması için de 25 Mayıs tarihi
Etik Günü olarak kabul edilmiştir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 22
Etik günü (3/3)
24. Bilişim Teknolojileri Ve Etik (1/8)
Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki (BİT)
gelişmeler, yaşadığımız dünyayı küresel bir bilgi toplumuna
dönüştürmüştür. Bilgisayarların ve özellikle internetin ortaya
çıkışı ve geniş kitlelerce yaygın bir biçimde kullanımı, insan
yaşamını bir anlamda “elektronik” veya bir başka deyişle e-
yaşam biçimine dönüştürmüştür.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 24
25. Bilgi çağının en belirgin özelliklerinden birisi nitelik ve
nicelik olarak artan biliginin BİT aracılığı ile hızlı bir biçimde
yayılmasıdır.Film, müzik,kitap gibi fikir ve sanat eserleri de yine
çoklu ortam (multimedya) destekli gelişmiş BİT ile binlerce
kullanıcıya iletilebilmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 25
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (2/8)
26. Bilişim etiğine ilişkin günlük hayatta en sık
kullandığımız kavramlar bilgisayar etiği ve internet etiğidir.
Bilgisayar etiği; sürekli gelişen bilgisayar
teknolojilerindeki kavram, politika ve değerler arasındaki
ilişkileri ele alan dinamik ve karmaşık bir çalışma alanı
biçiminde tanımlanabilir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 26
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (3/8)
27. Bilgisayar Etiği Enstitüsü tarafında ortaya konan 10 etik kural
şu şekilde özetlenebilir.
1. Bir bilgisayarı diğer insanlara zarar vermek için kullanma.
2. Diğer insanların bilgisayar çalışmalarına engel olma.
3. Diğer insanların dosyalarındaki bilgileri karıştırma.
4. Bir bilgisayarı çalmak için kullanma.
5.Bir bilgisayarı yalancı şahitlik için kullanma.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 27
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (4/8)
28. 6. Bedelini ödemediğin bir yazılımı kullanma ve kopyalama.
7. Yetki almaksızın veya karşılığını ödemeksizin diğer insanların
bilgisayar kaynaklarını kullanma
8.Diğer insanların zihinsel/fikri üretimlerini kendine mal etme.
9.Yazdığınız programın veya tasarladığınız sistemin sosyal sonuçları
ile ilgili olarak düşünün.
10.Bilgisayarı yakınınızdaki insanları düşünerek ve saygı duyarak
kullanın.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 28
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (5/8)
29. İnternet etiği, internet üzerinde kabul edilebilir ya da kabul
edilemez davranışları belirleyen kurallardır. İnternet etiği
hakkında 10 temel kural belirlemiştir:
1. İnsan olduğunu unutmayın.
2. İnternet ortamında gerçek hayatta davrandığınız gibi davranın.
3.Sanal ortamda bulunduğunuz yerin bilincinde olarak davranışta
bulunun.
4. İnsanların zamanlarına ve internet erişim olanaklarına saygı gösterin.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 29
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (6/8)
30. 5.İnternette güzel görünün.
6.Bilgilerinizi paylaşın.
7.Ateşli tartışmalarda kontrolünüzü kaybetmeyin.
8.İnsanların özel hayatlarına saygı gösterin.
9.Gücünüzü kötüye kullanmayın.
10. İnsanların hatalarına karşı bağışlayıcı olun.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 30
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (7/8)
31. Farklı durumlar temelinde örneklendirildiğinde korsan
yazılım kullanımı, bilgisayar ve internet aracılığı ile başkalarına
ait bilgilere yasal olmayan biçimde erişim, uzun ve yorucu
süreçler ile üretilen fikir ve sanat eserlerinin yine yasa dışı bir
biçimde dağıtılması ve kullanılması bunlardan sadece öne çıkan
bazılarıdır. Gizlilik, Doğruluk, Fikri Mülkiyet ve Erişim olmak
üzere 4 ana başlıkta ele almıştır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 31
Bilişim Teknolojileri Ve Etik (8/8)
32. Gizlilik (1/3)
Mason (1986), BİT‟de meydana gelen gelişmeleri
(izleme,hesaplama,erişme vb. yeteneklerinin artması ve
kolaylaşması) ve karar alma sürecinde kullanılan bilginin
değerinin artmasının bireylerin özel yaşantı alanlarını tehdit
eden iki önemli güç olduğunu belirtmiştir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 32
33. BİT yardımı ile bankacılık, ticaret , iletişim, eğlence ve
eğitim etkinlikleri hızlı ve kolay bir biçimde
gerçekleştirilebilmektedir..
Ancak söz konusu işlemlerin gerçekleştirilebilmesi
bireylerin kimlik bilgileri, banka hesap numaraları,
iletişim adresleri gibi özel bazı bilgilerin elektronik veri
tabanlarında saklanmasını gerektirmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 33
Gizlilik (2/3)
34. Başkalarına ait bilgiye elektronik ortamda gizlice erişime
yönelik girişimlerin tümüyle önlenebilmesi olanaklı
gözükmemektedir. Toplumu oluşturan bireylerin gizliliği hiçe
sayan ve iyi niyetli olmayan davranışlara karşı etik bir bakış açısı
ve duyarlılık geliştirmesi kaçınılmaz olmuştur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 34
Gizlilik (3/3)
35. Doğruluk (1/5)
Bilgi çağında geçmiş tarihsel dönemlere göre özellikler
BİT‟in kullanımı bilginin hem miktarında hemde niteliğinde
büyük artış sağlamıştır.
Dünyanın bilgi temelleri her 2-3 yılda ikiye katlanmaktadır.
Hergün 7000 bilimsel ve teknik makale yayınlanmaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 35
36. Elektronik ortama girilen bilginin doğruluğu çoğu zaman
kontol edilmediği için sorunlar oluşturabilmektedir.
Bazen bilginin doğruluğu çok kritik ya da hayati değer
taşıyor olabilir.Örneğin ilk yardım konusunda yanlış elde edilen
bir bilgi, bireylerin ölümüne neden olabilir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 36
Doğruluk (2/5)
37. Ticari işlemlerde yanlış girilen rakam birey ya da
şirketleri ekonomik olarak uçuruma sürükleyebilir. “Bilgi
çöplüğü” olarak gösterilen internet ortamında yer alan tüm
bilgilerin doğruluğunun kontrol edilmesi olanaksız
gözükmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 37
Doğruluk (3/5)
38. Doğru bilgiye ulaşmak isteyen bireylerin ya güvenilir
sitelerden bilgilere erişmesi ya da elde ettiği bilgileri diğer
bilgilerle karşılaştırarak zihninde muhakeme ederek onaylatması
gerekmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 38
Doğruluk (4/5)
39. Mason (1986), bilginin doğruluğunun ortaya
konulmasında gerçeklik , güvenirlik, tam ve kesin olma gibi
konularda kimin sorumlu olduğu gibi soruları gündeme
getirerek bilişim çağında büyük miktarda bilgi arasından elde
edilecek gerçek, doğru ve güvenilir bilginin önemine dikkat
çekmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 39
Doğruluk (5/5)
40. Fikri Mülkiyet (1/2)
Bilgi çağına gelindiğinde soyut, bireylerin veya grupların
entelektüel birikim süreçlerine dayanan, bilgi, fikir veya eser
biçimlerinde ifade edilebilecek bir tür üretim ortaya çıkmıştır. Bu
üretimin sonucunda ortaya çıkan ürünlerin BİT ile elektronik
ortamda kolayca kopyalanabilmesi ve dağıtılabilmesi fikri
mülkiyet temelinde birtakım sorunlar ortaya çıkarmıştır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 40
41. Bilgi çağında fikri mülkiyet, yani kullanılan bilginin
kime ait olduğu önde gelen bilişim etiği sorunları arasında yer
almaktadır. “Bilginin sahibi kimdir, bilgiye karşılık ödenmesi
gereken ekonomik bedel nedir?” gibi sorular fikri mülkiyet
kavramı ile ilgili olarak ortaya konması gereken yanıtları
içermektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 41
Fikri Mülkiyet (2/2)
42. Erişim
Bilgi toplumunda bireyin herhangi bir bilgiye erişebilmesi
için öncelikle okuma, yazma, hesaplama, yorumlama gibi temel
zihinsel becerilere sahip olması gerekmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 42
43. Bilgisayarların İşyerlerinde Kullanılması
Günümüzde bilgisayarlar birçok işin üstesinden
gelmektedir. Bazen tamire gereksinim duyulsa bile;
bilgisayarlar uyumazlar, yorulmazlar, hasta olmazlar ve
dinlenmeleri için zamana ihtiyaç duymazlar. Bu yüzden
birçok meslek dalında insanların yerlerine bilgisayarlar
kullanılmaktadır. Bu durum istihdam için kötü bir durum
olarak gözükse bile donanım ve yazılım mühendisliği, sistem
analistliği, bilgisayar öğretmenliği, bilgisayar satıcılığı gibi
yeni mesleklerde oluşturmaktadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 43
44. Bilgisayar Suçları
Zararlı yazılımlar, bilgisayar kullanıcılarına ve kurumlara
başta veri kaybı ve sistem çökmesi olmak üzere çok büyük
maddi ve manevi zararlar verebilmektedirler. Kötü niyetli
kişiler, kullanıcıların kredi kartı bilgileri ve parolaları gibi gizli
verilerini elde edebilirler.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 44
45. Bilgisayar uzmanlığı ile ilgili mesleki kuruluşlari etik ilkeler
oluşturmuş,etik sorumlulukların yönetimi ve anlaşılması için ders
programları geliştirmişlerdir.
Mesleki Sorumluluk
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 45
46. Küreselleşme
• Küresel yasal durumlar, küresel iş ilişkileri ya da küresel
eğitim ortamlarında geçerli olacak etik kurallar ve değerlerin
belirlenmesi gerekmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 46
48. Meslek Etiği (1/2)
• Meslek etiği bir meslek yerine getirilirken uyulması gereken
davranış kuralları biçiminde tanımlanabilir.
• İş hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden
etik prensipler ve standartların toplamına “mesleki etik”
denilmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 48
49. Meslek Etiği (2/2)
• Her mesleğin kendine özgü etik ilkeleri (mesleki etik) olması
beklenir. Doktorlar için tıp etiği, öğretmenler için
öğretmenlik meslek etiği gibi…
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 49
50. Öğretmenlik Meslek Etiği (1/4)
• Öğretmenlik mesleği doğrudan insanla ilgili bir meslek
olduğundan, bu meslek yerine getirilirken etiğin önemli bir
yeri olduğu düşünülmektedir.
• Eğitim programını uygulayan ve öğretim sürecini
yönlendiren öğretmenlerin yeterlikleri genel kültür özel alan
bilgisi ve pedagojik formasyon boyutlarındadır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 50
51. Öğretmenlik Meslek Etiği (2/4)
• Öğretmenlik mesleği etik ilkeleri oluşturulması için çeşidi
kurum, kuruluşlar ve öğretmen dernekleri etik kodlar
üretmişlerdir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 51
52. Öğretmenlik Meslek Etiği (3/4)
• Amerikan Öğretmenler Derneği (AAE) danışma ve yürütme
kurulunun öğretmenler için belirlenmiş olduğu etik kodları 4
ana grupta toplanmıştır (AAE, 2010).
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 52
53. Öğretmenlik Meslek Etiği (4/4)
1. Öğrencilere Yönelik Etik Davranış
2. Mesleki Uygulamaları ve Performansa Yönelik Etik
Davranış
3. Meslektaşlarına Yönelik Etik Davranış
4. Aile ve Topluma Yönelik Etik Davranış
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 53
54. A. Öğrencilere Yönelik Etik Davranışlar
(1/2)
• Öğretmen, öğrencilerini kasıtlı olarak aşağılamaz.
• Öğretmen, yasalarca gerekmedikçe öğrencilerine ait gizli
bilgileri açıklamaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 54
55. A. Öğrencilere Yönelik Etik Davranışlar
(2/2)
• Öğretmen, öğrencilerinin sağlık ve güvenliklerine
gelebilecek zararlardan korumak için çaba gösterir.
• Öğretmen, gerçekleri çarpıtmayarak ve önyargısız biçimde
sunmak için çabalar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 55
56. B. Mesleki Uygulamalar ve Performansa
Yönelik Etik Davranış
• Öğretmen, mesleki görevlerini yapabilmek için zihinsel
sağlığa, fiziksel olarak dayanma gücüne ve sosyal sağduyuya
sahiptir.
• Öğretmen, okul veya eğitim kurumlarının resmi politikalarını
kasıtlı olarak yanlış yorumlamaz, kendi kişisel görüşlerinden
ayırır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 56
57. C. Meslektaşlarına Yönelik Etik Davranış
• Öğretmen yasal olarak gerekmedikçe meslektaşları ile ilgili
gizli bilgileri açıklayamaz.
• Öğretmen, kasten meslektaşları ya da okul sistemi ile ilgili
yanlış beyanlarda bulunmaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 57
58. D. Aile ve Topluma Yönelik Etik Davranış
• Öğretmen, öğrencinin faydasına olacak tüm bilgileri ailelerle
haberleşmek (bilgi alıp verme) için çaba gösterir.
• Öğretmen, okul toplum ilişkilerinde olumlu ve aktif rol alır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 58
59. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (1/6)
• Aydın (2003) öğretmenlik meslek etiği ilkelerini 11 başlık
altında toplamıştır.
1)Profesyonellik: Öğretmenlik mesleğinin gerekliliğini
yapabilecek nitelik ve yeterliklerin olması olarak tanımlanır.
2)Hizmette sorumluluk: Öğretmenin öğrenme-öğretme
sürecinde davranışlarından sorumlu olmasıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 59
60. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (2/6)
3)Adalet: Öğretmenin öğrencilerine adil davranmasıdır.
4)Eşitlik: Öğretmenin sunduğu hizmette eşit davranmasıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 60
61. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (3/6)
• 5)Sağlıklı Ve Güvenli Bir Ortamın Sağlanması:
Öğretmenin sınıfta düzen ve disiplin sağlayarak sağlık ve
güvenliği tehdit edebilecek durumları ortadan kaldırması
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 61
62. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (4/6)
6)Yolsuzluk Yapmamak: Öğretmenin çıkar amaçlı ayrıcalık
yapmaması veya görevini kötüye kullanmaması olarak
tanımlanır.
7)Dürüstlük-Doğruluk ve Güven
8)Tarafsızlık
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 62
63. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (5/6)
9)Mesleki Bağlılık Ve Sürekli Gelişme: Öğretmenin meslekte
gelişme ve ilerlemeye istekli olması, gelişmeleri takip
etmesidir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 63
64. Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (6/6)
10) Saygı: Öğretmenin öğrencilerine, öğrenci velilerine ve
meslektaşlarına saygı göstermesidir.
11) Kaynakların Etkili Kullanımı: Başta zaman olmak üzere
tüm araç ve gereçleri etkili kullanmasıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 64
65. Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek
Etiği Özel Alan Yeterlik
• Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri, 6 ana
yeterlikten oluşmaktadır.
• Öğretim sürecini ve ortamının tasarlama, planlama,
düzenleme
• Teknolojik kavramlar ve uygulamalar
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 65
66. Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek
Etiği Yeterlik Alanları
• Öğretme-öğrenme-programı
• Gelişimi izleme ve değerlendirme
• Okul aile toplum ilişkileri, etik ve sosyal konular
• Mesleki gelişim
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 66
67. Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek
Etiği Yeterlik Alanları
• Okul aile toplum ilişkileri, etik ve sosyal konular yeterliği
kapsamında yer alan 2. alt yeterlik olan „Bilişim
teknolojilerinin kullanımında etik kurallara uyabilme‟nin A1,
A2 ve A3 düzeylerine performans göstergeleri
bulunmaktadır.(MEB 2010)
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 67
68. A1 Düzeyi Performans Göstergeleri (1/2)
• Bilgi ve teknolojiyi kullanırken etik kurallara uymamanın
yaratacağı sıkıntıları bilir ve bu kurallara uymaya özen
gösterir.
• Öğrenenleri teknolojik araçları kullanırken, gelişim
özelliklerine uygun ve yararlı uygulamaları seçecek şekilde
yönlendirir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 68
69. A1 Düzeyi Performans Göstergeleri (2/2)
• Teknolojiden yararlanarak ulaşılan bilgilerin kullanımında ve
paylaşımında, kişisel hak ve özgürlüklere saygı gösteren
davranışlar geliştirmelerini sağlar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 69
70. A2 Düzeyi Performans Göstergeleri
• Öğrenme öğretme sürecinde teknolojinin uygun ve uygun
olmayan kullanımları arasındaki farkı bilir ve bu konuda
meslektaşlarına ve öğrenenlere örnek olur.
• Öğrenenlerin teknoloji kullanımında olumlu sosyal ve ahlaki
davranışlar göstermesini sağlar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 70
71. A3 Düzeyi Performans Göstergeleri
• Okulda ve toplumda teknolojiye eşit erişim ile ilgili öneri ve
uygulamalar geliştirir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 71
72. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
• Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ilköğretim birinci ve ikinci
kademede "Seçmeli Bilgisayar'' derslerini yürütmektedirler.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 72
73. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
• İlköğretim Seçmeli Bilgisayar (1-8. Sınıflar) Dersi Öğretim
Programı için Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal Değerler
(BTESD) kazanımları belirlenmiştir. (TTKB, 2006)
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 73
74. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
Öğrenciler;
1. Bilişim teknolojilerini kullanırken işbirliği yapar ve
birbirlerine saygı gösterir.
2. Bilişim teknolojilerini kullanırken sınıf içindeki süreçleri
takip eder.
3. Teknolojik araçları kullanırken özen gösterir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 74
75. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
4. Bilişim teknolojileri ürünlerinin sahipliğini tanır ve
benimser.
5. Kısıtlı kaynakları tasarruflu kullanır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 75
76. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
• 6. Başkalarının dosyalarını, çalışmalarını veya klasörlerini
izinsiz kullanmanın kişisel gizlilik haklarına saygısızlık
olduğunu bilir.
• 7. Ağ üzerinde kendisinin veya herhangi birinin kişisel
bilgilerini paylaşmaması gerektiğini öğrenir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 76
77. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
8. Ağ ve internette ahlaka aykırı iletiler ve resimler
göndermenin etik bir davranış olmadığını bilir.
9. Web sitesi gibi elektronik yoldan sağlanan kaynakları
referans göstererek kullanır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 77
78. Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal
Değerler Kazanımları
10.Telif hakkı olan veya herkese açık materyalleri kullanırken
alıntı yaptığı yeri bildirir.
11.Yazılım lisans sözleşmesi, ağ ve internet konularında okul
yönetiminin kullanım politikasına uyar.
12.Bilişim suçlarına karşı alınabilecek önlemler hakkında
tartışır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 78
79. Etik Değerlere Bağlı Okul Ortamı
• Okullarda etik kurallara uyulması kurum işleyişinin düzeni
açısından oldukça önemlidir. Etik kuralların uygulandığı bir
okulun ve bu kurumda görev yapan personelin saygınlığı
artacaktır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 79
80. Etik Değerlere Bağlı Okul Ortamı
• Okulda öğretmen ve öğrenciler arasında bir güven ortamı
oluşacaktır. Sorunlarından arınmış daha nitelikli bir okulda
kaliteli bir eğitim sunulacaktır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 80
81. Etik Değerlere Bağlı Okul Ortamı
• Okul müdürü ve öğretmenler etik kuralların okula
yerleşmesinin gerekliliğine inanmalı ve ona göre
davranmalıdır.
• Okulla ilgili tüm bireyler (öğretmen, öğrenci, yönetici, veli
vb) için etik kurallar belirlenip ilgili yerlere asılmalıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 81
82. Etik Değerlere Bağlı Okul Ortamı
• Okulla ilgili olan tüm bireylere etik eğitimi verilmelidir.
• Her kesimden insanın temsil edildiği bir etik kurul
oluşturulmalıdır.
• Etik kurallara uyanlar ödüllendirilmelidir.
• Etik kurallara uymayanlar uyarılmalıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 82
83. Bilgisayar Etiği
• Bilgisayar etiği, bilgisayarların etik kullanılmasıyla ilgili bir
konudur. Hukuk kuralları kesin kurallar koyarak yanlış ve
doğru ayırımı yapmaya çalışsa da her durumun doğruluğunu
veya yanlışlığı gösterecek kuralları ortaya koyamaz. Bu
durumda insanların ilgili meseleler üzerinde etik düşünmeleri
büyük önem kazanır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 83
84. Bilgisayar Etiği
• Bilgisayar teknolojilerinde yaşanan büyük gelişmeler,
bilgisayarlara ilişkin etik sorunların da ortaya çıkmasına
neden olmuştur.
• Ancak bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü oldukça
zor ve karmaşıktır. Kallman ve Grillo (1996) bu zorlukları
şöyle ifade etmektedir (Mollavelioğlu, 2003)
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 84
85. Bilgisayar Etiği
• İletişimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı
bireyler arasındaki ilişkileri değiştirmiştir. Kişisel
yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etik
boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince
zaman bırakmaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 85
86. Bilgisayar Etiği
• Elektronik bilgi, kağıt üstünde olan bilgiden daha fazla
kırılgandır. Çünkü, elektronik bilgi, çok daha kolay
değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide daha çok
açıktır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 86
87. Bilgisayar Etiği
• Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye erişilebilirliğin
korunmasına yönelik çabalarla, bilgi paylaşımının sağladığı
faydalara yönelik istekler çatışmaktadır.
• Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik
sorunları güncel sorunlar haline gelmiştir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 87
88. Bilgisayar Etiği
• Karşılaşılan zor ve karmaşık problemlerden dolayı insanların
bilgisayar etiği hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Yoksa bu sorunlar toplumda büyük yaralar açabilir.
• Örneğin 26 Nisan 1999‟da ortaya çıkan CIH (Chernobyl) virüsü
Türkiye‟de hava limanlarındaki, radyo-televizyon istasyonları ve
bankalardaki bilgisayarlardaki bilgilerin silinmesine neden olmuştur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 88
89. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Bilgisayar etiği kavramının zor, çelişkilerle dolu ve karmaşık
bir yapısı olduğunu göstermiştir. Bilgisayarla etkileşen veya
gelecekte etkileşecek insanların belirlenen küresel ölçülerde
davranmaları gerekmektedir. Bu amaca ulaşmanın şüphesiz ki
en verimli ve en etkili yolu; ilgili kişilere bilgisayar etiği
eğitimin verilmesidir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 89
90. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Bilgisayarların tüm disiplinler tarafından kullanılabilir hale
gelmesi ile birlikte bilgisayar kullanıcılarının sayısında hızlı bir
artış olmuştur. Kullanıcı sayısının hızlı şekilde artması ile,
bilgisayarların ve yazılımların doğru ve etik olarak
kullanılması önemli bir hale gelmiştir. (Charlesworth, 2000).
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 90
91. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Bilgisayar etiği eğitimi bugün bilgisayar programcıları ve
tasarımcılarına özel olmayıp, ilköğretim programından
itibaren tüm öğrencilere verilmektedir. Çünkü çağın
gereksinimlerine uygun bireylerin yetiştirilmesi görevini
üstlenmiş eğitim kurumları için; toplumda iletişim
yöntemlerimizden, çalışma yöntemlerimize, eğlence
biçimlerimizden, alış-veriş biçimimize kadar
alışkanlıklarımızı değiştiren bilgisayarların ilköğretim
seviyesinden başlayarak etkili kullanılması gerekmektedir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 91
92. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Eğitim kuruları da bu durumda üzerine düşen görevi yapmalı
ve öğrencilere giderek artan bilgisayar kullanımı ile şu anda
karşılaştıkları ve karşılaşacakları olayların sonuçlarını ve etik
ikilemlerin farkında olmalarını sağlayacak bilgileri nasıl
öğretebilirim sorusuna yanıt aramalıdır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 92
93. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Martin ve Holz‟a (1992) göre bilgisayar öğretmenleri için bir
önemli meselede, öğrencilerin teknik uzmanlıklarını
geliştirmeye çalışmakla birlikte, bilgisayar teknolojisi ile
ilgili etik ve ahlaki meselelerin farkına varmalarını
sağlamaktır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 93
94. Bilgisayar Etiği Eğitimi
• Bilgisayar etiğine ilişkin ilkelerin öğretiminde bireylere
bilgisayar teknolojilerinin doğru kullanımı ile ilgili salt
kurallar vermek yerine, etiğin özü onlara kavratılmalıdır. Etik
öğretiminde doğrunun ne olduğunu öğretmek yerine
doğrunun neden doğru olduğu öğretilmelidir. Aksi halde
bilgisayar etiği sadece kurallar bütünü olarak kalacak ve
teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan yeni etik meselelere
uyum sağlamayacaktır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 94
96. Türkiye Bilişim Vakfı’nın Hazırladığı
Bilişim Mesleği Etik İlkeleri
1. Temel İlkeler
2. Genel Mesleki Yükümlülükler
3. Bireysel Yükümlülükler
4. Toplumsal Topluluklar
5. Ürün ve Hizmetle İlgili Yükümlülükler
6. Meslektaşlar ve İş Arkadaşlarıyla İlgili
Yükümlülükler
7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
8. İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler
9. Bu İlkelerle İlgili Sorumluluklar
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 96
97. 1. TEMEL İLKELER
• Toplumun ve bireylerin güvenliğini, sağlığını ve esenliğini
gözetir.
• Adil, dürüst ve güvenilir olup, tüm insanlara karşı hiçbir
ayrım gözetmeksizin eşit davranır.
• İnsanların özel yaşamına, saygınlığına ve iyelik haklarına
saygı gösterir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 97
98. 2.Genel Mesleki Yükümlülükler
(1/4)
• Mesleğiyle ilgili her türlü davranış, çalışma ve ilişkilerinde
en yüksek ahlaki değerler doğrultusunda hareket eder ve
sorumluluk üstlenir.
• Mesleği ile ilgili yasa, kural ve standartları
öğrenir, izler, onlara uyar.
• Sahip olduğu mesleki bilgi, beceri ve deneyimleri kişisel ve
kurumsal çıkarlara zarar vermeksizin paylaşır.
• Bireylere ve kurumlara ilişkin özel bilgilerin gizliliğine ve
korunmasına özen gösterir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 98
99. 2.Genel Mesleki Yükümlülükler
(2/4)
• Bağlı olduğu yükümlülüklere ve sözleşmelere uyar.
• Denetimi altındaki verilere dayanarak yapacağı kestirim ve
saptamalarda gerçekçi ve yansız olur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 99
100. 2.Genel Mesleki Yükümlülükler
(3/4)
• Sorumlu olduğu iş çerçevesinde ilgili tarafları çıkarları
konusunda bilgilendirir, varsa çıkar çelişkilerinde taraflardan
birinin yararına davranmaz.
• Yolsuzluklara ve dürüst olmayan işlere bulaştığından kuşku
duyduğu kişi ve kurumlarla işbirliğine girmez
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 100
101. 2.Genel Mesleki Yükümlülükler
(4/4)
• Sorumlu olduğu işle ilgili, işverenin bilgisi dışında, kişi veya
kuruluşlardan gelebilecek komisyon, pay, prim tekliflerini ve
herhangi bir maddi yardımı geri çevirir.
• Ücretinin belirlenmesine esas alınacak mesleki niteliklerini
tam ve doğru olarak bildirir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 101
102. 3.Bireysel Yükümlülükler
• Teknik yeterliliğini korur, geliştirir ve yalnızca yeterli
eğitim, bilgi birikimi ve deneyime sahip olduğu alanlarda
kendi isteğiyle görev alır.
• Mesleki eleştirilere açık olur. Bu eleştirilerin sonucu gördüğü
eksikliklerini gidermeye çalışır.
• Hatalarını kabul eder ve örtbas etmeye çalışmaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 102
103. 4.Toplumsal Yükümlülükler (1/2)
• Toplumun esenliği, sağlığı ve güvenliğine uygun kararlar
almadaki sorumluluğunu kabul eder ve toplumu ve çevreyi
tehlikeye sokacak etkenleri gizlemez, duyulmasına çalışır.
• Kendi çıkarını, işvereninin çıkarını ve müşterisinin çıkarını
hiçbir zaman toplum çıkarının üstünde görmez.
• Kamuya yapılan açıklamalarda yansız ve dürüst olur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 103
104. 4.Toplumsal Yükümlülükler (2/2)
• Toplumun bilişim teknolojisi uygulamaları ve bunların
doğuracağı sonuçlar hakkında aydınlanmasına ve toplumda
gerekli bilincin oluşmasına katkıda bulunur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 104
105. 5.Ürün ve Hizmet İle İlgili
Yükümlülükler
• Ürünün ve üretim sürecinin en yüksek niteliğe, verime ve
etkinliğe ulaşması için çalışır.
• Sistem gereksinimlerinin belirlenmesinde ve tasarımında,
kullanıcıların ve sistemden etkileneceklerin gereksinimlerinin
açık olarak ortaya konmasını sağlar.
• Ürün geliştirme ve üretim sürecinde yapılan gözden geçirme,
denetim ve sınamalarda nesnelliği esas alır ve yapıcı
davranır.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 105
106. 6.Meslek ve İş Arkadaşlarıyla İlgili
Yükümlülükler (1/3)
• Meslektaşlarının ve iş arkadaşlarının mesleki gelişmelerine
yardımcı olur ve Meslek Ahlakı İlkeleri'ne uymaları için
özendirir ve destek verir.
• Meslektaşlarının ve iş arkadaşlarının görüş, kaygı ve
şikayetlerine ilgisiz kalmaz.
• Meslek yaşamında ilerlemek için hiçbir zaman
meslektaşlarını gerçek olmayan nedenlerle
eleştirmek, suçlamak yolunu seçerek onlara zarar vermez.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 106
107. 6.Meslek ve İş Arkadaşlarıyla İlgili
Yükümlülükler (2/3)
• Meslektaşlarının çalışma ve çabaları sonucu ortaya çıkan
ürün ve fikir eserlerine karşı gereken saygı, önem ve dikkati
gösterir.
• Meslektaşlarının çalışmalarını, kişisel çıkarları için izinsiz
olarak incelemez, kullanmaz ve geliştirmez. Eğer herhangi
bir şekilde kullanırsa, kaynağını mutlaka belirtir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 107
108. 6.Meslek ve İş Arkadaşlarıyla İlgili
Yükümlülükler (1/3)
• Henüz patent veya kopyalama hakkıyla ilgili yasal bir hak
almamış olsa bile akademik ve mesleki tüm çalışmalara ve
ürünlere karşı saygılı olur.
• Meslektaşları hakkında bilgi sorulduğunda doğru bilgi verir
ve işle ilgili olmayan özel bilgileri açıklamaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 108
109. 7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
(1/4)
• Yöneticilik görevlerini yerine getirirken, kuruluşun başta
bilişim ve iletişim kaynakları olmak üzere tüm kaynaklarının
etkin, verimli bir biçimde ve sadece yetkili kişiler tarafından
kullanılmasını sağlar.
• Yönettiği çalışanlar arasında ayrım yapmaz, onlara karşı adil,
dürüst ve güvenilir olur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 109
110. 7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
(2/4)
• Yönetimi altındaki bilgi akışının zamanında ve doğru
biçimde gerçekleşmesini sağlar.
• Yönetimi altındaki personelin toplumsal ve ahlaki
sorumluluklarını yerine getirmesine katkıda bulunur ve onları
bu konuda özendirir.
• Yönettiği çalışanların mesleki gelişmelerine katkıda
bulunur, onları bu konuda yönlendirir ve özendirir.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 110
111. 7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
(3/4)
• Yönettiği çalışanların işle ilgili yaptığı katkılar, buluşlar,
bunlardan doğan hakları konusunda adil ve dürüst davranır.
• İşe alacağı elemana, iş teklif ederken herhangi bir kişisel
çıkar gözetmez, ona çalışma koşullarını tüm ayrıntılarıyla
doğru olarak açıklar.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 111
112. 7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
(4/4)
• Mesleki yaşamını mümkün olabildiği kadar özel yaşamından
ayrı düşünür ve karar alırken profesyonellik ilkesinden
ayrılmamaya özen gösterir.
• Çalışma yaşamının ahlaki ilkelerini çiğneyerek rakip
kuruluştan eleman almaz
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 112
113. 8. İşveren ve Müşterilerle İlgili
Yükümlülükler (1/2)
• İşvereni ve müşterileriyle olan mesleki ilişkilerinde daima
güvenilir olur ve dürüst davranır.
• İş alırken ve yükümlülüklerini yerine getirirken politik
çevresini, yakınlık ve kişisel ilişkilerini ve maddi gücünü
kullanarak haksız bir yarar veya üstünlük sağlamaya
çalışmaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 113
114. 8. İşveren ve Müşterilerle İlgili
Yükümlülükler (2/2)
• Kendi işvereninin bilgisi ve izni olmadan ikinci bir işyerinde
veya projede görev almaz.
• Kendi işvereninin kaynaklarını ve olanaklarını işverenin
onayı dışında kişisel işlerinde veya başka bir grubun işlerinde
kullanmaz.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 114
115. 9.Bu İlkelerle İlgili Sorumluluklar
• Bu "Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri" ne sahip çıkar ve
yaygınlaşması için çaba gösterir.
• Bu ilkeleri çiğneyen veya göz ardı eden kişi ve kurumlara
karşı gerekli girişimlerde bulunur.
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 115
116. • Cornell Üniversitesinde, bilgisayar bilimleri öğrencisi hacker
“Robert T. Morris” 2 Aralık 1988 yılında sistem içerisinde on
kadar ağ vasıtasıyla binlerce makinayı kullanılmaz hale
getirmiştir. Bu nedenle tutuklanmış ve 3 yıl boyunca $10 000
ödemeye ve 400 saatini iletişim servisinde geçirmek üzere
cezalandırılmıştır.”
• Bu örnek olayda nasıl bir bilişim sorunu vardır? Bilişim
mesleği etik ilkelerine aykırılık varsa hangi ilke ihlal
edilmiştir?
Bilişim Etiği Ve Öğretimi 116
