ERDI AROA : AL ANDALUSKO BIZIMODUA

1. EGILEAK : Aiora Zelaia Palomares , Lur F ernandez Corcuera,Julen
Sagües Bereziartua eta Irati Urtizberea Mitxelena
V .Mendean asi zen eta XV.Mendean
bukatu zen

2. AL
ANDALUS

3. GIZARTEA

4. Iberiar penintsula konkistatu ondoren, musulmanek eroankor jokatu zuten kristauekin
eta juduekin, eta lehengo ohiturei
eusten eta ordura arteko erlijioa praktikatzen utzi zieten.
Horregatik, asko geratu ziren Al Andalusen, eta gutxi batzuek baino ez zuten alde egin
Penintsulako iparraldeko lurraldetara hauek dira:
-Konkistatzaile musulmanak: osatzen zuten talderik botereretsuena. Gobernuko
karguak zituzten, eta lur onenen jabeak ziren.
-Muladiak: erlijio musulmana bereganatuko kristauak ziren. Hori eginez gero, ez zuten
zergarik ordaindu behar, eta hori arrazoii garrantsitsua zen, askorentzat, erlijioz
aldatzeko.
-Morazabarriak: beren erlijioari eutsi zioten, kristauak ziren.
-Juduak: gutxiengoa ziren. Gainerako biztanleengandik banandutako auzoetan bizi
ziren.

5. GIZARTE ANTOLAKETA
MUSULMANAK:
-ARABIARRAK: Jatorri arabiarra dutenak
dira, gutxiengoa osatzen dute baina
botere ekonomikoa eta politiko bere esku
dago. Talde boteretsuena da.
-BERBEREAK: armada musulmanarekin
Afrikako ipar aldetik etoriitakoak dira.
Musulmanen artean gehiengoa osatzen
dute. Lurrik txarrenak banatu zizkieten eta
asko artzai lanetan aritzen dira.
-MULADIAK: islamera aldatutako kristau
hispaniarrak dira.

6. EZ MUSULMANAK:
-MOZARABIARRAK: Alandaluseko
kristauak. Konkista ondoren kristau
izateari eutsi zioten. Gehienak nekazari
eta eskulangileak dira. Denborarekin,
jazarpen garaietan, mozarabiar askok
erreinu kristauetara emigratuko dute.
-JUDUTARRAK: Gehienak hirietako auzo
berezietan bizi ziren, Judutegiak.
Merkataritzan eta banku jardueretan oso
azkarrak dira. Aberatsk zirenez eragin
haundia zuten gizartean, baina inbidiak
ere sortu arziko dituzte.

7. HIRIETAKO BIZIMODUA
Alandaluseko biztanle gehienak landan
bizi arren, hiriek garrantzi handia zuten
islamiarren gizartean, politika, ekonomia
eta erliioaren guneak baitziren; gogoratu,
garai berdinean, Europa mendebaldean
hiriak ia desagerturik zeudela eta bizitza
ekonomiko eta politikoaren erdigunea
landa eta feudoa zirela.
Adibidez, Kordobak 100.000 biztanle
inguru zituen ( Parisek 1250 izango ditu
100.000 biztanle eta Madrilek 1850 urtean
150.000 biztanle zituen).
Islameako hiriak harresiz inguraturik
zeuden. Harresiaren barruan hiria
zabaltzen zen, MEDINA. Honen inguruan,
auzoak antolatzen ziren. Kaleak estuak eta
bihurgunea beterikoak ziren. Askotan
laberinto baten antzekoa osatuz.
Medinako eraikin garrantzitsuenak hauek
ziren:

8. MESKITA EDO ALHAMA
Bizitza erlijiosoaren gunea da.
Mezquita Alhama

9. ZOKOA
Azoka gunea. Gaur egun bezala, azokaren
inguruan bizitza soziala eta ekonomikoa
antolatzen zen. Alondegiak merkatariek
produktuak gordetzeko biltegiak ziren.

10. ALKAZARRA
Hiriaren goiko aldeako gotorlekua. Bizitza
politikoaren gunea. Bertatik gobernatzen
zen hiria. Agintari eta funtzionarioak bizi
ziren.
Beste eraikuntzak: bainuetxeak. alkeria (
errota), meskita txikiak eta abar.
Harresitik kanpo beste auzoak zeudean,
Arrabalak. Pobreagoak ziren eta bertan
zituzten eskulangile eta antegiak.
Espainiako hiri askotan oraindik ere zutik
diraute hiri musulmanen aztarnek.

11. EKONOMIA
Txanponak Al Andalusekoak
Al Andaluseko ekonomia hiru
zatitan banatzen da: nekazaritza,
eskulangintzan eta merkataritzan

12. NEKAZARITZA
Alandaluseko biztanle gehienak
nekazaritzan aritzen ziren. Nekazal
teknikak garatu zituzten eta lurrari etekin
handiagoa ateratzea lortu zuten. Kasu
askotan, Alandalusen erabilitako
berrikuntzak gaur egunerarte iraun dute.
-Ureztatzeko teknikak: noria eta
ureztatzeko ubide edo erreten sarea.
-Laborantza produktu berriak: kotoia,
arroza, azukre kanabera, alberijinak eta
abr.

13. ESKULANGINTZA
Hirietan kalitate handiko eskulangintza
garatu zuten. Eskulanak mundu osora
esportatzen ziren. Askotan eskulana baino
artelanak zirela esan daiteke. Zeramika,
urregintza, armagintza, ehungintza eta
abr.

14. MERKATARITZA
Alandalus, erdi aro osoan, lehen mailako
nazioarteko merkataritza gunea izan zen.
Alandalusen ekoiztutako nekazaritza eta
eskulan produktuak munduko beste
eskualdeetan saltzen ziren. Haien truke
merkatariek esklaboak eta urrea ekartzen
zituzten.
Merkataritza trukea egiteko bi diru mota
erabiltzen zituzten: Dinar-a eta Dirhem-a

15. HIRIAK
Egilea: IRATI URTIZBEREA

16. • Hiriek garrantzi handia zuten Al Andalusen;
adibidez, Kordobak eta Sevillak. Hesituta
zeuden, eta kale estuak eta irregularrak
zituzten. Zati nagusiari medina esaten zitzaion,
eta bertan zeuden eraikin garrantzitsuenak;
adibidez, meskita nagusia.

17. HIRIAK HESITUTA ZEUDEN
Ávilako
harresia

18. HIRI MUSULMANAK

19. • Hirietan, artisau eta merkatari ugari bizi ziren.
Artisauak adituak ziren, zeta, metalak, larrua
edo zeramika lantzen.Lantegietan lantzen
zituzten produktuak eta zoko izeneko azoketan
saltzen zituzten. Bestalde, andalustar
produktuak munduko hainbat eskualdetan
saltzen ziren, eta kontrako noranzkoan, berriz,
urrea eta esklaboak ekartzen zituzten.

20. ZOKOA

21. Hiriak soroz inguratuta zeuden. Biztanleriaren
zati handi bat nekazaritzan aritzen zen, eta
jarduera horrek garapenhandia izan zuen.
Musulmanek beste labore batzuk ekarri
zituzten, adibidez, orburuak, alberjinak eta
arroza. Horrez gain, balore ureztatuak hedatu
zituzten. Soroak ureztatzeko, noriak eta
ubideak eraiki zituzten.

23. • Kordoba 22,5km-ko azalera izatera iritsi zen.
Bere biztanleria 100.000 eta 500.000
biztanleren artean egotera iritsi zen. El Cairo,
Contantinopla eta Bagdagekin batera
munduko lau hiri haundienen artean sailkatu
izan zen.

24. KORDOBAKO MESKITA

25. ERAIKUNTZAK

26. • Al Andalusek , sekulako eraikuntzak
egin zituzten.

27. • Arkitekto musulmanen material kaskarrak eta
iraunkortasun gutxikoak erabiltzen zituzten
eraikitzeko , hala nola igeltsua eta adreilua ,
baina hormetan apaingarri ugari jartzen
zituzten , aberastasun handiaren itxura
emateko.

28. • Eraikinek zutabe ugari zituzten barnealdean.

29. • Zutabeen gainean , hainbat eratako arkuak
jartzen zituzten . Zirkunferentziak erdiaren
formakoak, forma zorrotzak …

30. ALJAFARÍA JAUREGIA , ZARAGOZAN

31. ALJAFARIA JAUREGIA BARRUTIKAN

32. • Bestalde , ia eraikin guztietan zegoen ura:
iturriak , urmaelak , , ur- jauziak…

33. EUNATEKO ELIZA

34. OSPITALEPEKO ELIZA

35. LEIREKO ELIZA

36. ZANGOZAKO ELIZA

37. MONASTEGIAK
• Garai hartan , interes militar eta merkatarren
gatik sortu ziren hiriez gainera , eratu ziren
beste komunitate batzuk ere , moinasterioak
, non bat egin zuten erromatarren azken
aldiak eta Goi Erdi Aroak erromanikoarekin.
Monasterioak ez ziren otoitz lekuak soilak ,
indar handiko ekonomia eta jakintza guneak
baizik .

38. • Erromatar Eliza Katolikoaren beste erakunde
batzuek ez bezala , helburu materialak eta
erlijiosoak zituen gizarte mota baten
egituratzen feudalaren eredu izan zen
.Utzitako lurrak luberritzen eta etekina
ateratzen hasten monjeen artean aurkitu
zituen langile trebe eta finenak.Monjeek, hala
ere , ez zituzten ahaztu beren bestelako
zereginak : eskuizkribuak kopiatu,behartsuei
lagundu, erromesei ostatu eman eta abar.

39. ERROMATAR ELIZA KATOLIKOA

40. KULTURA
EGILEA:LUR FERNANDEZ CORCUERA

41. KULTURA
• Kulturaren aspektuan , Erdi
Aroan Interesgarriko kulturak
hasi ziren. Manifestazioak
egiteko forma berri bat, artistiko
eta kulturalak.
• Erdi aroko kulturan ere aipatzen
dugu personai garrantzitsu
batzuk.

42. KULTURA
• Erdi aroko mendeak
asmakuntzaren denbora izan
ziren. Baina horren beste hiriak
ere bai sortu, merkatu egiteko
forma berri bat eta burgesia ere
sortu zen.

43. LENGUA
• Sortutako lengua internazionala latina
izan zen. Horren hitz egiteko arrazoiak
hauek izan ziren:
• Hasieran latina bakarrik jakintsuek hitz
egiten zuten, baina denborarekin
herriak erebai ikasi zuten. Herri
batentxako latina ikastea oso gauza
importatea zen. Herri baten poblazioa
latina bazekiten herri kultoa egiten
zen, eta horren ondorioz, azkenean
gendea beste latinezko formak asmatu
zuen.

44. MONASTERIO ETA
UNIBERTSITATEAK
• Lehenegoz klasea monasterio edo
eskolan ematen zen, baina
unibertsitateak egitean jendea lan
berriak egin ahal zuen.
Unibertsitateak sortzen ziren
eskola on bat independentzia
hartzen zuenean unibertsitate bat
egiten da. Erdi aroko
unibertsitatean beti 7 arte liberalak
ikasten ziren edo trívium y
cuadrivium.

46. ALQUIMINIA
• Alquimia aspektu importante bat
izan zen erdi aroko kulturan,
hauxe da pertsonai batzuk
arrokarekin medizinak egiten
zuten, erebai batzuk filosofal
arroka lortzea nahi zuten
munduko boteretsuenak izateko.
Beste batxuk ikasten zuten
alquimia, arrokak urrea
bihurtzeko.

47. ALQUIMINIA
Arabiarrak hasi ziren alquimia eskoletan
irakasten eta espainar alquimista batzuk
joaten ziren arabiarren eskoletara
alquiminiaren sekretuak ikasteko, adibidez
esaten dute Arnaldo de Villanueva izan zen
alquimista hoberena eta egon zen bere bizitza
erdia arabian alquimia ikasten.

49. AGUR