Kristau erresumetako bizimodua

4. Kristautasuna Erdi Aroko historiaren bihotzean datza. Izan ere, garai
honetako pentsamoldea markatzen du zeharo Erromako aita
Santuaren inguruan antolatuta, Mendebaldeko Erdi Aroko mugak eta
mundu kristau katolikoenak bat dira.

5. KRISTAU ERRESUMAK
Kristau erresumetan bi talde handi
zeuden:Pribilegiadunak eta
pribilegiorik gabeak.

6. KRISTAU PRIBILEGIODUNAK
• Pribilegiodunek nobleak eta kleroa
ziren:ez zuten zergarik
ordaintzen.Nobleak gazteluetan
bizi ziren, eta ondasun handien eta
aberestasun ugarien jabe ziren

7. KRISTAU PRIBILEGIODUNAK
• Kleroa berriz monasterioetan bizi
ziren ,etaelizetako jarduerez
arduratzen ziren apai eta
apaizpikuek osatzen zuten .

8. KRISTAU PRIBILEGIORIK GABEAK
• Pribilegiorik gabeek zergak
ordaindu behar zituzten.Talde hori
nekazariek, artisauek eta
merkatariek osatzen zuten.
Nekazariak talderik handienak
ziren eta gazteluaren inguruko
herrixketan bizi ziren

9. NEKAZARIAK SEGUIDA
• Gehieneknobleen lurraklantzen
zituzten. Artisauak eta merkatariak
berriz hirietan bizi ziren.

10. KRISTAUTASUNA
Kristautasuna, Euskal Herrian sartzea
Aintzinako erromaren azken
mendeetan gertatu bide zen ,eta
IV .menderako funtsean kristatua
egongo zen Euskal Herria zehar.

11. KRISTAUTASUNAREN SARRERA
 Kristautasuna munduko hiru erlijio
monoteisten artean edatuena da,
judaismoa eta islamia dira besteak.
Kristautasuna judaismotik dator eta
gaur egun gauza asko dauzkate
elkarren arteanan

12. HISTORIOA
 Apostuloen ekintzen arabera ,
hamabi Apostuloek jarraitu zuten
Kristoren irakasbidea zabaltzen
heriotzaren ondoren. Hasieran ,
fedeun gehienak juduak ziren ,
kristautasuna, juduen erlijioaren
adartzat artzen da.

13. KRISTAU BESTE 2 TALDE
Protestanea: Erreforma protestante tiiksortutako taldeak, gaur egun 600 milioi
bataiatu baino gehiago dituzte. Bertan kokatzen dira luteranoak, anglikanoak,
baptistak,kalbindarak, metodistak, adbentistak, eta pentekostalak besteak beste.
Katolikotik : Eliza Katoliko Zaharra, Eliza Katoliko Apostoliko Brasildarra eta
Lefevre artzapezpikuaren jarraitzaileak, esateraBestelako taldeak: talde hauek
Erreformaren ondoren banatu ziren Eliza ko. Euren buruak katolikotzat dituzte, baina
ez dute egungo katolizismoaren doktrina ofizialarekin bat egiten, arrazoi desberdinak
direla eta.

14. KRISTAU 2 TALDE
Katolismoa: 1000 milioi bataiatu baino gehiago ditu. Bere baitan adar
garrantzitsuena Eliza Katolika Erromatarra da, baina badaude beste talde erlijioso
batzuk, Ekialdeko Elizak deitzen direnak. Doktrinan Erromarekin bat egiten dute,
baina ohitura eta liturgia kontuetan bereizten dira.
Eliza ortodoxoa: 240 milioi bataiatu ditu. Bere baitan Ekialdeko Eliza
Ortodoxoa, Ekialdeko Eliza Ortodoxoak eta Ekialdeko Asihriako Eliza daude.

18. Erdi aroko hiriek garrantzia hartu zuten XII.mendetik aurrera. Harresiz
inguratuta zeuden, eta ateak itxi egiten ziren gauez, balizko erasoetatik
babesteko. Auzotan banatuta zeuden. Kaleak estuak ziren, eta etxeak,
zurezkoak. Plaza handi bat zuten, eta merkatariek produktuak saltzen
zituzten bertan. Hiri askotan, katedral ederrak eraiki zituzten; esate
baterako, Burgosen, Toledon eta Leonen.
Toledoko katedrala Leongo katedrala

19. Hirietan, merkatariak eta artisauak bizi ziren, nagusiki: okinak, arotzak,
tintatzaileak, ehuleak… Lanbide bereko artisauak gremiotan elkartzen ziren,
eta guztiek kale berean izaten zituzten lantegiak. Hiri askotako hainbat
kaleek garai hartako izenak dituzte, gaur egun ere: Upegileen kalea,
Aiztogileen kalea eta abar. Gremio bakoitzak bere produktuen kalitatea eta
prezioak kontrolatzen zituen. Zenbait hirietan, merkataritza-feriak egiten
ziren, urtean behin edo bitan eta Europa guztiko produktuak izaten
zituzten. Hiri nagusietan, unibertsitatetan sortu ziren; adibidez, Palentzian
eta Salamankan.

21. Italia izan zen gehien hiritartu zena. Han, XII eta XIII. mendeetako
biztanleriaren %30-35, 5.000 biztanlez gorako hirietan bizi zen.
Europako bost «metropolietatik» (80.000 biztanletik gorako hiriak) lau italiarrak
ziren: Milan, Florentzia, Venezia eta Genoa. Baina gainera, beste 7-8 hiri
«erraldoi» zituen (40.000 biztanlez gorakoak): Bolonia, Verona, Siena, Pisa,
Brescia, Cremona, Palermo eta, segur aski, Erroma. Horiez gain Italiak, batez
ere erdialdean eta iparraldean (Toscana, Emilia-Romagna, Veneto eta
Lonbardia), hiri «handi» asko zituen (80 inguru 10.000 biztanlez gorakoak) eta
beste 100 bat hiri «ertain» (5.000-10.000 biztanle bitartekoak).

22. ERDI AROKO HIRIAK OSO POLITAK ZIREN

24. HORRELA ERAIKI ZITUZTEN HIRIAK:

25.  Lurralde hauez egiten diren lehen aipamenak IX. mendekoak dira
Araba eta Bizkaiari dagokienez, eta XI. mendea Gipuzkoaren
kasuan, baina XII. mendearen erdialderako hiru lurralde horiek
hartzen duten euskal eremua egungo mugen barne finkatua da.
Euskal Herriko biztanleak herrigune txikitan bildurik bizi ziren;
herrigune horiek auzo deitzen ziren Gipuzkoan eta Bizkaian eta
herrixkaren neurrietara ere ez ziren iristen (4tik 10 etxe
bitartekoak ziren). Auzo eta herrixka horiek antzinako biziguneak
dira; horiek bailara izeneko barruti zabalagoetan biltzen ziren.
Araban, bizigune txiki horien elkarteari talde zeritzan, Bizkaian
merindade, eta Gipuzkoan unibertsitate. Nekazaritzako etxebizitza
bakartua, baserria, egun oraino zutik ikus dezakegunaren
antzekoa, XIII. mendetik aurrera hasi zen agertzen, Bizkaian eta
Giuzkoan batez ere.

27. DONOSTIAKO MAKETA BAT ERDI
AROAN:

28. AGUR!!!!

30. Arte erromanikoa
 Erdi Aroan, bi estilotako eraikin handiak (elizak, monasterioak eta jauregiak)
eraiki zituzten: erromanikoak eta gotikoak.
 Haiseran, estilo erromanikoaren arabera eraiki zituzten eraikinak. Eraikin
erromanikoak garaiera txikikoak ziren, eta harrizko horma lodi-lodiak eta
leiho gutxikoak zituzten. Horregatik, barrualdea oso iluna izaten zuten. Ateek
eta leihoek erdi-puntuko arkua izaten zuten.

31.  XI.mendearen hasieran, mundu kristauak, bere burua zahartua ikusirik,
erabateko iraultza egin zuen, espirituala eta materiala, eta mundu berri bat
eraiki zuen urte gutxian: zibilizazio erromanikoa.
 Zibilizazio horren adierazpen sakratua da, hain zuzen, arte erromanikoa.

32. Erromanikoa
 Sendoa eta monumentala da. Harrizko horma lodiak ditu.
 Erdi-puntuko arkuak ditu.
 Sabaia kanoi-gangaz estalita du. Kanoi-gangak erdi-puntuko arkuen
luzapenak dira. Oso astunak direnez, hormak dituzte euskarri, eta parpain-
arkuen bidez sendotzen dira. Arku horiek ataletan banatzen dituzte gangak.
 Leiho gutxi eta txikiak dituzte. Barnealdea iluna da.

33. oinarriak
 Erromaniko hitza erabiltzea, baina, askoz geroagoko kontua da, 1820an
Charles de Gerville frantziar arkeologoa latinetik sortutako hizkuntzak
izendatzeko erabiltzen zen hitz bera hautatu zuenekoa puntu erdiko arkuan
oinarritzen zen arkitektura guztia -hau da, erromatarren ondorengo

34. Arte sakratua
 Gizonak bazekien jainkoak bere irudira egina zuela, hemen beheko guztia han
goikoaren isla zela. Analogiaren ideia, sinbolismo ororen oinarri, izugarri
indartu zen.

35. ARTE SAKRATUA
 Gauzak ulertzeko modu horretan dago, hain zuzen, arte erromanikoaren
muina edo oinarria. Kristautasunak bere berezko izaeragatik arte figuratiboa
bultzatu behar zuen, baina eskura zuen eredu bakarra
greziar eta latindar mundua zen.

36. Arte sakratua
 Arte sakratu oro hizkuntza sinboliko baten bidez adierazten da. Baita arte
erromanikoa ere. Arte erromanikoan ez dago forma edo irudirik funtsik ez
duenik.

37.  Sinbolo edo ikurrak errealitatearen alderdi guztiak hautemanarazten dizkio
ikusleari, bai agerian dagoena bai ezkutuan dagoena, norberaren ondo-
ondoko kontzientea zabaltzen du eta, emozioak, irudiak eta oroitzapenak
bere kasa uztartzen direlarik, kontzientziaraino azalarazten ditu
inkontzienteko elementuak.

38. Estilo erromanikoaren bilakaera
 Ez da erraza erromanikoa noiz hasi zen esatea. Arteak sinboloaren beharra du
erabateko artea izango bada, eta erromanikoa sinbolismo jakin baten euskarri
eta eramaile gisa sortu zen. Horregatik ezin da XI. mendean eraikitako guztia
erromanikotzat hartu, sinbolismoz jantzirik ez badago. Beraz, nolabait
esateko, harrizko basiliketan lehenengo eskulturak azaldu zirenean sortu zen
erromanikoa.

39.  Estreinako erromanikoan, XI. Mendeko lehenbiziko
hamarraldietan, arkitekturari eman zitzaion garrantzia, eraikuntza askotan ez
baitago eskulturarik edo tailurik batere. Tokian tokiko moldea hartu zuen, eta
horien artean aipagarriena erromaniko laubardiarra da. Italiako iparraldean
jaio zen eta handik berehala zabaldu zen Frantziako hegoaldera
eta Pirinio inguruetara Katalunian.

40.  . Bigarren aldi horren hasieran eliza handiak egin ziren Done Jakue Bidean,
besteetatik bereizten dituzten ezaugarri jakin batzuekin: deanbulatorioa eta
triforioa dute, eta eskultura ugariz hornitua dute aurrealdea. Nahiz eta garai
hartako eraikuntza guztiek ezaugarri gehienak berdinak izan Europa osoan,
tokian tokiko estiloak sortu ziren: Borgoinako erromanikoa, Gaztelakoa, etab.

43.  Erdi aroan, bi estilotako eraikin handiak (elizak, monasterioak eta
jauregiak) eraiki zituzten: erromanikoa eta gotikoa.
 XIII. Mendetik Aurrera, katedralak eta jauregiak estilo, gotikoan
eraikitzen hasi ziren. Eraikin gotikoak garaiera handikoak ziren.

44. Hormak meheagoak ziren erromanikoenak baino, eta
arku zorrotzeko aste mahiz leiho handiak zituzten.
Leihoak koloretako beiratez apaintzen ziren.

45. 6-Arina da, eta horma meheak eta zenbait solairu ditu.
7-Arku zorrotzak ditu.
8-Sabaia gurutzeria-gangaz estalita du. Gurutzeria-
ganga bi arku zorrotz gurutzatuz egiten da. Horrelako
gangak arinak dira, eta zutabeak edo pilareak dituzte
euskarri.
9-Leiho asko eta handiak dituzte. Leiho horiek
koloretako beirateak dituzte. Barnealdea argitsua eta
koloretsua da.

48. Arte gotikoa Mendebaldeko Europan Erdi Aroko
azkenengo urteetan garatu zen estilo bat izan zen;
XII. mende erdialdetik Errenazimentua agertu zen
arte (XVI. Mendea Italian), eta XVI. mendea nahiko
aurreratuta gotikoa denbora gehiago iraun zuen
tokietan. Periodo artistiko zabal zabala da Frantzia
iparraldean jaio eta Mendebalde guztitik hedatu zena.

49. Herrialde eta eskualdeen arabera momentu
kronologiko ezberdinetan garatuko da, garapen
honetan desberdintasun sakonak eskainiz: garbiagoa
Frantzian (Paris eta Provenzako desberdintasunak
kontuan hartuta), horizontalagoa eta tradizio
klasikoari hurbilagoa Italian, eta ezaugarri lokal
bereziekin Flandesen, Alemanian, Ingalaterran eta
Espainian.

50. TESTUINGURUA ETA PENTSAERA
Estilo honen agerpenaren testuinguruari erreparatuz,
arte honek dituen konplexutasunez jabetzen gara,
hau da, garaian gertatzen ari ziren aldaketek eragin
zuzena izan zuten arte era hau sortu eta garatzeko
unean. Erdi Arokogizarteak behin eta berriro bizi
zituen aldaketa sakonak, hein batean, pentsaeraren
garapenarekin, aldaketa hauen erakusle nagusia,
gobernu sistemaren aldaketa izan zen, sistema
feudala bere askenetan zegoen burgesiaren
berpizkundearen ondorioz.

52. Zerbitzu ezberdin horien artean bi talde nabarmendu
ziren, alde batetik, artisauak, hasieran logietan
antolatzen ziren eta gero gremioetan, eta beste
aldetik, merkatariena, hazkunde nabarmena bizi
zuten estatu eta hirien arteko komunikazio erak
hobetu eta garatu zirelako. Azken talde horren
hazkundeak, gainera, diruaren banaketaren aldaketa
suposatu zuen

53. Jabetzak langileen artean banatzen doazen heinean, burgesiak, edo
hirugarren estatuak, bere une loriatsua biziko du, honek sistema
feudalaren amaiera suposatuko du. Oraingo honetan burgesia izango
da arteren sustatzaile sutsuenetariko bat. Dirua dute eta artean
inbertituko dute, askotan artelanekin trukeak egingo dituzte, bai
euren hirien barruan eta baita, margolanetan ikusiko den moduan,
hirietatik kanpo, estilo internazional bat sortuz. Fedearekiko
konfiantza sutsua hautsi zuten, alor zientifikoari garrantzi gehiago
emanez, ala ere, ez zuten zientziarekiko sineste absolutua, ezta
erlijioarekiko guztizko haustura eragin, obra baten balio artistikoa eta
poetak irakatsi nahi duena ez dute zertan bat etorri behar, artelana
eta balioen arteko erlazioa guztiz aldatu zen, Hauserrek dioen
moduan: fedearekiko konfiantza absolutua galdu zuten, baina
zientziarenganako lotura ez da oraindik guztizkoa izango.

55. Bizitzako gainerako alorretan bezala, artean ere, oreka bilatzen
dute, indibidualtasuna eta kontzerbadurismoa, sakratua eta
profanoa… oreka hori izango da Gotikoko Naturalismoan
azalduko den ezaugarri nagusia. Gizonaren irudikapenak,
naturaren errepresentazioari kenduko dio garrantzia,
indibidualak eta esanguratsuak izango du garrantzia. Hauserrek,
Chartresko katedralean dauden bi eskulturen adibidea ipintzen
du hau azaltzeko, historialari honen hitzetan, artista gotikoak,
naturaren errepresentazio zehatzaren adibidetzat hartzen ditu,
garaiko pertsonaiei eginiko erretratuak direla dio.

56. Fedearenganako guztizko konfiantzaren haustura hori da
Gotikoan zehar agertzen diren kontra-ezen arteko
adibide bat. Artelanetan munduko gauzak irudikatzen
saiatzen diren bitartean denak jainkotiarra irudikatu nahi
du (bere erara), hau da, ikuspuntu artistiko batetik, denak
dauka zentzu eta balio zehatz bat, artelanek, Jainkoa,
kanpotik “lan egiten” duen izaki bat bezala dutelako.

57. Gombrichen esanetan, eskultura horiek, errealitatearen
errepresentazio zehatza badirudite ere, benetan, ez dira,
izan ere, artelana egin zenean errege eta erregin hori hila
zeuden. Gombrichek, garaiko usadio bat dela dio, figura
guztiak era antzekoan egiten zirela dio eta gero,
desberdindu ahal izateko koroa, txanoa … jartzen
zizkieten. Chartresko bi eskulturen kasuan, errege eta
erreginak zirenez, koroa ipini zieten eta gainera,
Gombrichek dioen moduan, inor erra ez daiten,
behealdean pertsonaien izenak ipini zituzten.